Mga Tala sa El Filibusterismo (PDF)

KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN o ibaba na kubyerta: mahirap, mga Indio - mabigat, matagal, mabagal - sinimulan ni Jose Rizal ang pagsulat nito noong 1887 sa...

KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN o ibaba na kubyerta: mahirap, mga Indio - mabigat, matagal, mabagal - sinimulan ni Jose Rizal ang pagsulat nito noong 1887 sa o matagal na tayong sinakop ng mga Kastila Calamba, Laguna o mabagal tayong nakapag-unlad dahil sa mga Kastila - - suliranin na hinarap ni Jose Rizal habang sinusulat ito o pinapagalaw ng makina at tikin kakulangan sa salapi: hindi natutulungan ng pamilya niya o makina: pamahalaan at kinakailangan bayaran ang pagkabuhay sa Europa o tikin: simbahan o ikinasal na si Leonor Rivera: ipinakasal ng kanyang o sa oras na masira ang makina ay ginagamit ang tikin mga magulang sa ibang lalaki, nasaktan siya para patuloy ang pag-usad ng bapor tabo = sa oras na o pag-aangkin sa kanilang lupain sa Calamba: nawalan ng magkamali ang gobyerno ay ang simbahan ang pera ang kanyang pamilya namamahala para patuloy ang kapangyarihan ng mga o hidwaan ng mga Pilipinong kasapi sa La Solidaridad: Kastila (kung kaya’t mas mataas ang simbahan) nagkaroon ng iba’t ibang gusto, nawalan ng kaibigan *kaya - dumadaan sa Ilog Pasig maraming tinanggal na kabanata si Rizal: palipat-lipat ng lugar - daong ng pamahalaan kaya nahirapan siyang tapusin - natapos ni Rizal ang pagsusulat ng nobela noong 1891 sa Tauhan sa Ibabaw ng Kubyerta Brussels, Belgium - Don Custodio - si Jose Alejandro ang tumulong sa pag-edit, at naging o tagapayo ng Kapitan Heneral (kaya siya ay mensahero ni Rizal nang inililimbag na ang El Fili at makapangyarihan) pagkalat ng kopya ng El Fili o nakakatawa ang kanyang mga ginagawang batas - - si Valentin Ventura ang nagtanggol kay Rizal at tumulong sa Donya Victorina kanya upang matapos ang paglilimbag ng El Fili (Maximo o mukha na talagang taga-Espanya Viola ang tagapagtanggol ng Noli) o nawawala si Don Tiburcio o nagbigay siya ng pera para kay Rizal at bilang - Padre Salvi pasasalamat, binigay ni Rizal ang orihinal na o “Masamang Damo” dahil hindi mabilis mamatay (hindi manuscript kay Valentin binili ng Pilipinas ang El Fili namatay sa Noli) at matanda at masamang tao o padreng mula kay Valentin sa halagang 10,000 pesos at Pransiskano (ginagalang sa San Diego) - Ben Zayb ngayon ay nasa National Library o manunulat o mananalaysay - nailimbag sa F. Meyer-Van Loo press sa Ghent, Belgium o negatibo sa mga Pilipino, positibo sa gobyerno, etc. o noong 1891 mayabang dahil “nag-iisip” raw ang mga Pilipino dahil - inialay ni Rizal ang El Fili para sa Gomburza (Noli ay para sa sa kanya bayan) - Padre Irene o Mariano Gomez, Jose Burgos, Jacinto Zamora - mga o padreng Kanonigo paring martir na ginarote sa harap ng madla, harap ng o “Mr. Pogi”: matangos ang ilong, laging nakaayos o plaza, nakita ng maraming tao (dahil ipinaglaban na ang malapit kay Kapitan Tiago mga Pilipinong pari ang dapat mamuno) - Simoun o malapit si Jose Burgos sa mga Rizal (Paciano Rizal) - o mayaman na magaalahas sinunog ng mga Kastila ang mga kopya ng El Fili, pero ang mga o kaibigan at tagapayo rin ng Kapitan Heneral (kaysa natirang orihinal na kopya ay nasa mga kaibigan ni Rizal kay Don Custodio) - “Paghahari ng Kasakiman” (salin sa Filipino) - o kinakatakutan dahil walang nakakakilala sa kanya “Reign of Greed” (salin sa Ingles) - Padre Camorra o katulad ni Padre Salvi 1 KABANATA : SA KUBYERTA o padreng Pransiskano (sa bayang Tiyani/Tiani) o - 13 taon na ang nakalipas mula noong nangyari ang Noli mahilig sa mga babae at may lihim na tingin - Padre Sibyla Bapor Tabo o padreng Dominikano - hugis bilog, hugis tabo o Vice Rector ng UST o bilog: pinapaikot lamang tayo (walang direksyon) at paulit-ulit tayong pinapahirapan ng mga Kastila Mga Pangyayari sa Kabanata - madumi sa loob, sira-sira ngunit laging bagong pintura (puti) o - Donya Victorina, naiinis dahil: akala’y malinis at mababait ang mga pari ngunit sa loob ay puno o pabangga-bangga at mabagal ang barko (dahil ng kasamaan (hal. Padre Salvi) mababaw ang Ilog Pasig) - dalawang palapag o may mga Indio sa barko at dahil mabaho at marumi o itaas na kubyerta: mayaman, mga Kastila ang ilog - iminungkahi ni Simoun na gumawa ng bagong kanal, mag-aaral na nagbabakasyon dahil Disyembre at mga marami ang makikinabang lalaking nagpapapansin sa mga babae ngunit hindi sila - hindi sumang-ayon si Don Custodio (Don Custodio at pinapansin Simoun ay magkaaway dahil pareho silang tagapayo ng Kapitan Heneral) Mga Pangyayari sa Kabanata - usapang lalaki (mga lalaking nag-aaral) Simoun Don Custodio o Basilio – nag-aral ng medisina at magiging doktor na gumawa ng bagong kanal maraming bayan magaling (1 buwan nalang), pinupuntahan ng mga tao, mula Maynila hanggang ang sisirain mabuting tao, matalino, taga-San Diego Laguna (sirain ang bayan) o Isagani – Ateneo, makata (magaling magsalita), mas gwapo at makisig, matalino, seryoso, taga-San Diego o ang gumamit ng mga bilanggo kulang ang mga dalawa ay nag-uusap nang dumating si Kapitan Basilio dahil wala naman silang bilanggo o kinamusta ni Kapitan Basilio si Kapitan Tiago kay Basilio ginagawa: “alipin ng – inampon ni Kapitan Tiago si Basilio kaya siya ay pamahalaan” nakapag-aral, gingamot ni Basilio dahil sa apyan (opium) dulot ng kalungkutan nang mawala si Maria gamitin ang taong bayan walang magbabayad Clara, “ganun pa rin, katulad ng dati” huwag silang bayaran sa mga o gustong magtayo nina Basilio at Isagani ng Akademya manggagawa ng Wikang Kastila – para matutunan ang wikang Kastila dahil gusto nilang umunlad ang kanilang kaalaman, dahil ang kanilang mga libro ay nasa wikang Kastila, at ang mga guro nila ay Kastila rin - kung uutusan at hindi raw babayaran ang taong bayan, ayon (hindi para maintindihan ang mga plano at kay Padre Sibyla, magkakaroon ng himagsikan - sabi ni Simoun, bakit siya natatakot kung may kapangyarihan ka naman, at sikreto ng mga Kastila) kailangan ang mga pari ang magpakalma sa mga tao o wala o negatibo ang pananaw ni Kapitan Basilio silang kapangyarihan – nakita rito na si Simoun ay gusto ng Kapitan Basilio Basilio at Isagani himagsikan, gusto ng pag-aaway - umalis at bumaba si Simoun Saan kayo hahatiin ng mga estudyante - para kay Don Custodio, ang solusyon ay kumuha ng makakakuha ng pera? maraming pato, dahil kakain sila sa lupa at babagsak ang Saan ito itatayo? sa bahay ni Makaraig lupa, tapos lalalim daw ang ilog (hindi ito totoo) (mayamang kaibigan) - para kay Donya Victorina, ito ay hindi magandang plano kasi kapag maraming pato, maraming balut, at kadiri raw ang Sino ang magtuturo? kapwa Indio at Kastila balut (balut = Pilipino) - naiinis at maingay din si Donya Victorina dahil walang Papayagan ba kayo? si Padre Irene ay malapit pumapansin sa kanya at sa kanyang pulang buhok kay Kapitan Tiago (may kapangyarihan) 2 KABANATA : SA ILALIM NG KUBYERTA Talasalitaan Ayon kay Kapitan Basilio, kailangan ang pamahalaan katukayo kapareho ng unang pangalan singaw at simbahan ay kakampi sa paggawa nito. halimuyak (amoy) paham matalino nahihibang nawawala sa sarili naghuhuntahan nagkukuwentuhan masinsinan o umalis si Kapitan Basilio: ipinapakita na negatibo ang seryoso mga pananaw ng mga mas nakatatanda sa mga Kalagayan sa Ilalim ng Kubyerta nakababata - mainit: nasa kanila ang makina ng barko o dumating si Simoun at kinausap si Basilio (kilala ni - mabaho: amoy ng pawis at singaw ng langis ng makina - Basilio dahil lagi niyang binibisita si Kapitan Tiago) o maingay at marumi: dahil sa makina ipinakilala ni Basilio si Isagani - masikip: dahil maraming Intsik (patay ang itsura) at Indio Isagani Simoun Tauhan sa Ilalim ng Kubyerta - Intsik at Indio sa baba habang ang mga tauhan sa taas ay Kastila: ang mga Indio ay naglilibang para hindi mahirapan, mahihinang Intsik ay natutulog, may mga  Donya Victorina si Don Tiburcio, at si Don Tiburcio ay nasa Sinabi na siya raw Sinabi na ang mga taga-San bahay ni Padre Florentino (siya ay pinilit ng inang maging ay taga-San Diego Diego ay mahihirap dahil isang pari at iwanan ang kanyang iniibig), ang ama-amahan ni hindi sila bumibili ng alahas Isagani (si Padre Florentino ay umalis ng simbahan, hindi na (walang pambili) at ang pari, inampon si Isagani) mga pari ay Pilipino - kung sasabihin ito ni Isagani kay Donya Victorina, (walang pondo) magugustuhan ni Donya Victorina si Isagani, ngunit Nainis, hindi sila Hindi nagalit, ngumiti magagalit ang kanyang ama-amahan bumubili dahil hindi (gustong isali si Isagani sa *masama si Donya Victorina kay Don Tiburcio, sinasaktan siya, naman nila kailangan kanyang mga plano dahil isang beses ay gumanti si Don Tiburcio, natakot dahil kapag marunong napatay niya si Donya Victorina ay siya ay lagot, pero kung hindi magalit), inimbitahan na niya napatay at gigising pa siya, siya ay mas lagot, kaya siya ay uminom ng serbesa (wine) tumakas at ngayon ay hinahanap ni Donya Victorina Hindi raw umiinom Umiinom ang mga Pilipino 3 KABANATA : MGA ALAMAT (bata pa lamang sila ng tubig lamang, kaya sila Alamat ng Pasig kaya tubig lang) ay tamad (nagbibigay ng - Pas at Ige, pumunta ang dalawa sa may Ilog, namamangka sila lakas o sigla ang serbesa) pero nasira ang bangka habang sila ay lumulubog, sinisigaw nila ang kanilang mga pangalan Pagsabihan si Padre Ikinatuwa ni Simoun si - narinig ng mga tao ang mga sigaw “Pas!” “Ige!” = Pasig Camorra dahil ang Isagani dahil marunong dami na niyang siyang magalit Mga Pangyayari sa Kabanata iniinom at - tinawag sa itaas si Padre Florentino at nadatnan na nadadamay na ang nagsasaya ang mga tao at may pinag-uusapan mga babae (lasing) - Simoun umakyat Ayon kay Isagani, mas mahalaga ang tubig (mga - umiinom ang mga tao at nagtatawanan, tinanong kung saan Pilipino) kaysa sa serbesa (mga Kastila) dahil: pumunta si Simoun, dahil sayang at hindi niya nakita ang kagandahan ng Ilog Pasig - kaya nitong apulahin ang apoy (kayang talunin ng mga Pilipino ang mga Kastila) - walang pakialam si Simoun sa kagandahan ng Ilog Pasig, kung wala raw alamat ay walang kuwenta sa kanya ang - pwedeng maging singaw kung iinitan (maaring alinmang pook kalmado ang mga Pilipino sa ngayon, ngunit kayang magalit at sumabog) - gusto niyang malaman lamang ang mga kuwento o ang mga alamat ng Ilog Pasig - kung magsama-sama ay kayang magbaha (kung magsama-sama ang mga Pilipino, kaya nilang Nagkuwento Alamat Shade hamunin ang mga Kastila) - kung masyado na ang alak, kailangan ang tubig (kung Kapitan Heneral Malapad na Bato Kastila (pari) masyadong makapangyarihan ang mga Kastila, Padre Florentino Kuwento ni Padre Salvi kailangan ang mga Pilipino para sa kaunlaran) Donya Geronima Kailangang magsama Imposible dahil ang tubig (Pilipino) at mayroong mawawala o Padre Salvi Milagro ni San Nicolas Pilipino apoy (Kastila) para mamamatay, kailangan may ng makina kapayapaan 1. Malapad na Bato - banal sa mga katutubo dahil pinaniniwalaan na ang bato ay tahanan ng mga espiritu, nakakatakot *gustong suntukin ni Isagani si Simoun ngunit inaawat lamang - ang mga tulisan o rebelde ay kailangang magtago, kaya siya ni Basilio dahil makapangyarihan daw si Simoun - umalis dito sila pumunta, tumira at nagtago (dahil wala raw at umaykat ulit si Simoun (mayabang) - kinamusta ni Basilio si pupunta dito dahil nakakatakot ang mga espiritu) - nalaman Isagani tungkol kay Paulita Gomez, nila na wala palang espiritu ang pamangkin ni Donya Victorina, at ayon kay Isagani, - sila na ang kinatatakutan ng mga tao nasa kanya ang lahat dahil siya ay maganda at matalino - - ang malapad na bato ay ang Pilipinas, ang mga tulisan ay ang pinaalala ni Basilio may problema si Isagani – hinahanap ni mga Kastila dahil sila na ang kinatatakutan  (pamahalaan at simbahan) o Juli: maganda at matalino, kasintahan ni Basilio o - dati naniniwala ang mga tao sa espiritu, ngayon, kailangan Tano: naging guwardiya sibil nilang maniwala sa mga Kastila o hindi natupad ang pangarap na mag-aral sa Maynila - asawa ni Tales at Lucia (pinakamatandang anak ni Tales) na 2. Kuwento ni Donya Geronima namatay - minahal ni Donya Geronima ang isang lalaki na naging o maaaring sa sobrang pagod sa pagtratrabaho arsobispo (para sa Panginoon na siya), nasaktan siya - noong (pagtatabis ng mga damo) pinuntahan ni Donya Geronima at sinabi na silay’y dapat o maaaring na-engkanto ng mga mapaghiganting magpakasal, sinabi ng lalaki na pumunta siya sa kuweba espiritu dahil sinisira ang mga damo malapit sa Ilog at doon sila magtagpo Mga Pangyayari sa Kabanata - nagtago at naghintay si Donya Geronima sa kuweba, - naghahanap at inaangkin ng mga prayle ang lupa upang ngunit hindi bumalik ang lalaki at dito siya namatay makakuha ng pera - siya ay naging diwata at binabato niya ang mga lalaking - prayle 🡪 Tales, magbayad ng buwis (P30 - P50) - dumadaan inampon si Basilio - nagandahan si Ben Zayb, nainggit si Donya Victorina at ibig - sa sobrang sipag, naatasang maging “Cabeza de Barangay” o na ding manirahan sa kuweba taga-kolekta ng buwis si Tales o pinatama si Padre Salvi dahil sa mga ginawa niya rin kay - tinanggap niya ang pagigiging Cabeza de Barangay, at lalo Maria Clara dati siyang sumikat o gusto ni Padre Salvi baguhin ang paksa o hindi magandang trabaho dahil kung hindi kumpleto ang bayad, siya ang mapapagalitan ng mga prayle at 3. Milagro ni San Nicholas siya’y malalagay sa panganib - may isang lalaki na hindi naniniwala sa mga paniniwalang - para maiwasan ito, siya na ang nag-aabono sa mga hindi Katoliko, palibot-libot siya sa tabi ng Ilog nagbabayad (mabait sa ngayon) - nakita niya ang isang buwaya, nagdasal siya kay San - dahil dito, naghirap sila at umabot sa P200 ang buwis Nicholas at naging bato ang buwaya (binebenta na lamang ang kanyang mga pananim) - sinabihan o para kay Padre Salvi, dapat maniwala ang mga Pilipino ng Tata Selo na magtimpi nalang siya - ngunit, napuno na si at maging Katoliko para sila rin ay maliligtas - nagtanong si Ben Kabesang Tales at siya’y nagreklamo - sinabi ng mga prayle na Zayb sa Kapitan kung saan sa lawa napatay ang isang Guevarra, kung hindi siya magbabayad ay ibang tao ang paglilinangin ng Navarra, o Ibarra at itinuro ng kapitan kanyang lupain - naghahanap si Donya Victorina ng dugo, ngunit 11 years na - namutla si Tales dahil naalala niya ang hirap na ang nakaraan pinagdaraan ng kanyang pamilya sa gubat - pinag-usapan ang libing ni Ibarra o “Sa alikabok tayo babalik, Tatang, at wala tayong - si Simoun ay namumutla at walang kibo saplot nang tayo ay isinilang.” 4 - hindi nagbayad ng buwis at hindi nagbigay ng lupain si Tales KABANATA : KABESANG TALES hangga’t hindi nagpapakita ng dokumento ang mga prayle *inalay ni Rizal ang kabanatang ito para sa kanyang mga na kanila ang lupaing iyon kamag-anak sa Calamba (mga napapahamak rin) o “Napaglingkuran at pinaglilingkuran ko ang hari sa pamamagitan ng salapit at lakas. Ngayon Talasalitaan naman ay hinihingi ko sa kanya ang katarungan at hamak aba/api kailangang ibigay niya ito sakin” abono nagbabayad para sa iba o hangad niya lamang ang katarungan: kung buhay, dugo at timpi magpigil hirap ang sinakripisyo ng pamilya ni Tales para makakuha ng lupa, dapat ito rin ang kapalit para Tauhan maangkin ang lupa (buhay din ang kapalit) - Tales - nagsampa ng kaso si Tales sa korte laban sa mga prayle - mga o tinatawag ring Telesforo prayle ang nanalo sapagkat takot ang mga hukom sa mga o anak ni Tata Selo prayle o gusto ng payapang buhay - nagmatigas pa rin si Kabesang Tales at binantayan ang lupa o nakatira sa bayan ng Tiani (kahit kinausap na ng gobernador ng lalawigan) - hindi - Tata Selo kinausap ni Tandang Selo si Tales nang mahabang panahon o ama ni Tales dahil hinayaan niyang maging kawal ang anak at hindi ginamit o siya ang umampon kay Basilio ang pera upang hindi maging kawal si Tano o Kab. Tales: mas o pinapayuhan ang anak na “magtimpi” mabuti ng maging kawal si Tano kaysa masira ang kanyang - Tano at Juli (anak ni tales) kinabukasan (kasi alam niya na matatalo siya sa korte pero  tinuloy pa rin ang kaso) 🡪 mas maayos ang buhay kung 4. Bakit kaya taon-taon ay tumataas at lumalaki ang ani nina magiging kawal siya Tales? Upang may maipambayad sa pataas na pataas na o mas pinipili niya ang lupa kaysa kay Tano buwis na sinisingil ng mga prayle - may bitbit na baril si Tales at pinaghihinalaang siyang may 5. Bakit si Telesforo ang napiling maging kabesa de barangay ng balak na pumatay Tiani? Gusto ng mga prayle na siya ang maging kabesa de - dahil sa takot ng mga prayle ay ipinagbawal ang mga baril barangay dahil napakasipag niya - ngunit nang isuko ni Tales ang kanyang baril ay nagdala naman siya ng mahabang itak 5 KABANATA : NOCHE BUENA - dinakip siya ng mga tulisan (rebels) at pinagbabayad ng P500 - si Basilio ay nakababa na sa bapor tabo (ang destinasyon ay para pakawalan siya, kung hindi ay pupugutan ng ulo o ayon San Diego) sa mga tulisan may natitira pang pera si Tales dahil nagawa - ang araw ay Bisperas ng Pasko niyang magsampa ng kaso sa korte o hindi nila agad na - sumakay si Basilio sa isang kalesa at pinansin ang malungkot nadampot si Tales dahil magaling raw siyang mamaril (ngunit na kapaligiran, parang hindi Pasko at hindi na masyadong ngayon ay ipinagbawal na kaya siya dinampot) masaya ang mga tao - Juli: tinignan ang ipon - P200 - si Sinong ang kutsero at nag-usap sila - may paniniwala si Juli na kapag naglagay ng pera sa ilalim ng - hinuli si Sinong ng guwardiya sibil at binugbog, unang beses birhen ay magiging P250 na paggising niya (naniniwala sa dahil hindi dala ang kanyang sedula (katunayan na mirakulo) nagbabayad ng buwis) at pangalawang beses pinara ulit ng - humingi siya ng tulong mula kay Hermana Bali - ibinenta ni guwardiya sibil dahil walang ilaw ang kalesa o karomata Juli ang kanyang mga ari-arian (P50) o suklay, hikaw, rosary, - pinag-usapan si Bernardo Carpio na tagapagtanggol ng maliban sa alahas na binigay ni Basilio (pinakamahal) bayan, sinasabing inipit ng mga Kastila sa pagitan ng o nagmula raw ito sa ketongin na bigay ni Maria Clara dalawang bato – tinanong ni Sinong kung nakalaya na ba si (relikaryo-kuwintas) Bernardo Carpio o ayaw niyang ibenta ito dahil importante sa kaniya - ang bahay lang ni Kapitan Tiago ang may ilaw - (nagmula sa kasintahang si Basilio: ito ang natitirang dito pumunta dahil dito na nakatira simbolo ng kanilang pagmamahalan) - nakarinig ng masasamang o malulungkot na balita o o relikaryo: C. Ibarra 🡪 Maria Clara 🡪 ketong 🡪 ginawang dalawa sa katulong sa bukid ay nasa kulungan o pambayad sa doktor na si Basilio 🡪 Juli - ulang pa si Juli ng ang isa ay ipapatapon P250, pinayuhan ni H. Bali na magtrabaho kay Hermana o may mga namatay na hayop Penchang bilang kasambahay - hindi sang-ayon si Tata Selo o may namatay na matandang lalaking katiwala sa dahil si Juli ang pinaka inaalagaan ng pamilya at magiging gubat kasambahay na lamang - ngunit, tumuloy pa rin si Juli at o ang pagkakabihag ni Kabesang Tales nanilbihan - nakalimutan na ang pagdiriwang dahil dito - sa huli, dahil sa lupa, nagkawatak-watak at nasira ang - pumunta sa gubat nalang, upang puntahan ang kanyang ina kanilang pamilya Mga Simbolo 6 KABANATA : SI BASILIO - dinalaw ang puntod ng kanyang ina sa gubat ng mga Ibarra - - Kabesang Tales: palayok (hindi agad nasusunog ngunit nagkaroon ng flashback madaling mabasad) at langgam (nangangagat kahit batid o pagkatapos ilibing ni Basilio si Elias at Sisa: hindi nakuha na mamamatay) ang kayamanan dahil may dumating at tumulong sa - mga prayle: kaldero (hindi agad nababasag ngunit kanya, kaya siya ay naging mahirap at walang pamilya, madaling masunog) naglalakad si Basilio, malungkot at gusto nang mamatay, nakasalubong si Kapitan Tiago na malungkot Mga Tanong (ph. 510) rin dahil kakahatid lang niya kay Maria Clara sa 1. Paano nakapagsarili si Tales na dating kasamá? Nagkaroon kumbento, naisipang ampunin si Basilio, kailangang siya ng dalawang kalabaw at nakapag-impok ng salapi. tumulong rin si Basilio sa bahay pero pinag-aral din 2. Bakit kaya nagkasakit at binawian ng buhay ang asawa at - pinasukan: Letran, Batsilyero ng Artes, nahirapan si Basilio anak ni Tales nang sila ay naghahawan ng madawag na ngunit siya ay naging masipag sa pag-aaral - sa una ay gusto lupain sa malayong lugar? Dahil sa matinding hirap at ni Kapitan Tiago na maging abogado si Basilio, ngunit dahil pagod ng mag-anak sa paghahawan ng sukal at wala silang kapangyarihan at hindi malapit sa mga pagbubungkal ng lupang pagtataniman makapangyarihan, naisipan ni Kapitan 3. Ano ang nangyari nang gagapasin na ni Tales ang unang Tiago na ang kanyang pagiging abogado ay magiging ani? Inaangkin ng mga prayle ang lupang hinawan at walang saysay pinagyaman ni Tales - pinayagang mag-Medisina si Basilio, pero ito raw ay para makagawa si Basilio ng gamot para sa kanyang mga manok - inampon nga ni Kapitan Tiago si Basilio, at kahit siya ay mabait 8 KABANATA : MASAYANG PASKO naman, siya ay makasarili - Masayang Pasko ang pangalan, pero hindi naman talaga - pinasukan: Ateneo, Medisina masaya ang Pasko 7 KABANATA : SI SIMOUN - dahil si Kabesang Tales ay nasa mga tulisan at si Tano ay naging guwardiya sibil, si Juli at Tata Selo nalang ang - hindi na flashback, bumalik sa eksena sa gubat ng mga naiwan Ibarra - si Juli ay may 250 na naipon na - napansin ni Basilio na may tao rin sa gubat at ito ay si - pagkagising ni Juli ay agad pumunta sa Mahal na Birhen Simoun upang alamin kung naghimala ang Mahal na Birhen – gusto - dahil hindi nakasuot ng salamin si Simoun, namukhaan ni sana niya na ang 250 ay madodoble ng Birhen at magiging Basilio 500 - tinutukan ng baril ni Simoun - siya ay magiging katulong ni Hermana Penchang upang - sinabi ni Basilio na alam niya na siya raw ang tumulong kay makakuha ng 250 pa sa kanya noon upang ilibing si Sisa at Elias - si Juli ay umiiyak (mga sawing pangarap), pero naging - nagpakilala si Simoun bilang si Crisostomo Ibarra at masaya ulit dahil ikinuwento ang mga nangyari sa kanya, at ikinuwento ang o maililigtas niya ang kanyang tatay kanyang pag-alis at na gusto niyang maghigante - nag-away o parating na si Basilio (papakasalan niya) tungkol sa iba’t ibang paksa o malapit ang bahay ni Hermana Penchang kaya - para kay Basilio, ang Akademya ng Wikang Kastila ay mabuti, mabibisita niya pa si Tata Selo dahil gusto niyang mag-aral at matuto, pero para kay o magiging mabilis lang naman ang kanyang pagiging Simoun, siya ay tutol sa pagpapagawa ng Akademya dahil katulong (konting tiis) makakalimutan ang Tagalog at mag-iiba ang mga Pilipino, at - umalis si Juli at iniwan si Tata Selo, naghiwalay ang lalong hindi magkakaintindihan ang mga tao dahil dalawa nang walang pagbati ng “Maligayang Pasko!” maraming wika, at mabuti na hindi tinuturo ang wikang (hindi na niya tiningnan si Tata Selo dahil baka siya’y Kastila upang ang Tagalog ay gamitin upang makalaya mula mapagalitan lamang) sa mga Kastila - dahil ito ay araw ng Pasko, namamasko ang iba’t ibang tao - - para kay Simoun, mabuti ang pagiging makabayan, para kay laking gulat ni Tata Selo na walang salitang lumalabas sa Basilio, ang pagiging makabayan ay laban sa pagkakaisa kaniyang bibig, napipi si Tata Selo dahil sa kalungkutan, dulot dahil kapag ikaw ay makabayan, parang pinipili mo ang ng pagkakawatak ng kanyang pamilya iyong bansa o bayan at kayo ay mas magaling (walang pagkakaisa, hindi pantay-pantay) at lahat ay magiging pantay kapag lahat ay nag-aaral dahil lahat ay magiging 9 KABANATA : SI PILATO matalino, mapapawi ang - ang pangalan ng kabanata ay galing kay Poncio Pilato, na diskriminasyon at magiging isa ang lahat kapag matalino nagsabi na hindi raw siya ang may kasalanan kung bakit lahat pinatay si Hesus - para kay Simoun, gusto niyang maghimagsik, at pahirapan ang - ‘paghuhugas ng kamay’ kapwa Pilipino para galitin ang mga tao at kasama niyang - marami ang naghugas ng kamay, katulad ni Poncio Pilato, para maghihimagsik, pero walang planong maghimagsik si Basilio sabihin na wala silang kasalanan - sinabi ni Simoun, ayaw mo bang maghigante? - ayaw sumama - si Juli ay nasa bahay ni Hermana Penchang – siya ay ni Basilio sa paghihimagsik, at ang tanging gusto ay mahigpit at hindi pinapalabas si Juli dahil: makapag-aral, makatapos, at maging doktor para mapagamot o nabayad na niya ang P250 kay Juli (kumpleto na) ang mga tao, at magkaroon ng pamilya - sinabi ni Simoun na kung kaya’t makakalaya na si Tales hindi niya naman magagamot ang lipunan o kailangang bawat piso ay mabayaran sa - binanggit rin si Sisa at Crispin, at sinabi na kapag wala siyang pamamagitan ng pagsilbi kay H. Penchang gagawin, mauulit lang, at ang kanyang pamilya ay magiging o tinuruan niya si Juli kung paano magdasal, nagalit kay alipin, kapag naghigante, hindi na ito mangyayari sa iba Tata Selo dahil hindi tinuruan, at sinabi na yun - nagpaalam na, at si Basilio ang unang nakaalam ng pagkatao ang dahilan kung bakit nagkaganun ang kanyang ni Simoun, pero hindi pa rin pinatay ni Simoun - hindi natatakot pamilya si Simoun, dahil walang mangyayari kung ibubunyag ang - si Hermana Penchang ay relihiyosa ngunit masama ang katauhan, walang maniniwala kay Basilio dahil wala naman ugali siyang kapangyarihan - kumalat ang balita na napipi si Tata Selo at nagtaka ang mga - ninais ni Simoun na sumama sa kanya si Basilio, ngunit tao kung sino ang may kasalanan kung bakit nawatak ang hindi nakuha ang loob ni Basilio kanyang pamilya 1. Alperes  o kaya lamang daw niya sinamsam ang mga sandata ay bagong alahas utos sa kanya iyon o hindi interesado ang mga tao kung ito’y luma o kung ito’y o hindi raw niya kasalanan bago at moderno, nagsisibilihan ang mga tao o ipinapakita 2. Bagong may-ari ng lupa na walang pagpapahalaga ang mga Pilipino sa nakraan o o alam niya na walang karapatan sa lupa pero tinanggap kasaysayan pa rin mula sa mga prayle at wala rin daw siyang o ipinapakita rin na kahit hindi mayayaman ang mga kasalanan Indio, bumibili sila upang isiping sila’y mayaman at 3. Hermana Penchang makapngyarihan (pakitang tao) o ang may sala para sa kanya ay si Tata Selo - sinabi ni Simoun kay Tales na bumili ng alahas, ngunit dahil o sinabi rin na si Basilio ay isang demonyong nag walang pera, magbenta nalang kay Simoun ng alahas - sinabi ni aanyong estudyante na ibig magpahamak sa Sinang na may kuwintas o relikaryo na mahal dahil sa kaluluwa ng dalaga esmeralda at brilyante o pero kung siya talaga ay mabuti at paladasal, dapat - tinawaran agad ni Simoun ng makilalang iyon nga ang pinautang niya nalang ang 250 at hindi na kinuha si kuwintas ni Maria Clara - limandaang piso o ipagpalit sa Juli alin mang hiyas na maibigan - nakauwi na si Kabesang Tales dahil nabayaran na, ngunit - sinabi ni Hermana Penchang na huwag ibenta dahil daw di nalaman niya ang lahat ng nangyari sa kanyang pamilya, mahalaga ito kay Juli at minabuti pa ni Juli ang paalila kaysa lupa at bahay ipagbili iyon, pero sa katunayan, ayaw ibenta ni Hermana - nagalit si Hermana Oenchang nang malamang kasintahan ni Penchang dahil ayaw pa niyang makuha si Juli Juli si Basilio: - kailangan raw tanungin muna ni Kabesang Tales ang anak at o “demonyo” ang mga nag-aaral sa Maynila lumabas si Kabesang Tales o nagmula kuwento ng “Tandang Basyo Macunat” kung - sa labas, nakita niya ang dati niyang lupain na may tao na, at saan may isang pamilyang nagkapera at pinag-aral ang parang siya ay pinagtatawanan mga anak sa Maynila, ngunit naging masama ang bisyo - nagalit, bumalik sa bahay at hindi na hinanap si Juli - at nakulong kinabukasan, wala si Kabesang Tales at wala ang rebolber ni o ikinuwento ito upang ipakita na tinatakot ng mga Simoun Kastila ang mga Pilipino para sila’y hindi mag-aral - iniwan ni Kabesang Tales ang isang sulat at kuwintas ni (baka tumalino) Maria Clara - sa sulat, humingi ng paumanhin si Kabesang Tales sa 10 KABANATA : KAYAMANAN AT KAGUSTUHAN pagkakahuha ng baril na kailangan daw niya sa pagsapi - nakalaya na si Tales, ngunit siya ay malungkot, nabigay na niya sa mga tulisan at kailangang mag-ingat si Simoun at ang 250 kay Juli, kaya nabayaran at nakalaya si Tales, ngunit huwag dumaan sa may tulisan dahil baka siya’y hindi pa daw pwedeng umalis si Juli dahil hindi pa daw mapahamak sapat ang nagawa niya - siya ay sumama sa mga tulisan dahil gusto niyang - dumating si Simoun sa lugar ni Kabesang Tales at maghigante nagtanong kung pwede manatili roon - umalis si Simoun at dumaan pa rin sa kalsada, plano ay - ang bahay ni Kabesang Tales ay sa pagitan ng San Diego at kakausapin ang mga tulisan ukol sa paghihimagsikan - sa Tiani, at ito ay magandang lugar para magbenta ng alahas - alam umaga, natagpuang patay ang bagong may-ari at ang ni Simoun na si Tales ay maaaring isali sa himagsikan dahil kanyang asawa na putol ang paa at may lupa sa bibig - may marami na siyang pinagdaanan at malaki ang kanyang galit papel na kinasusulatan ng Tales na isinulat ng dugo - ipinagmalaki ni Simoun ang kanyang rebolber at alahas kay - ipinapakita na si Tales ay handa nang pumatay at isa nang Kabesang Tales tulisan - naiisip ni Tales na magnakaw upang maibalik si Juli, kaya - si Simoun, sa lahat, ay ang pinakamasaya, dahil hindi naman lumabas nalang para hindi tuluyang magnakaw siya talaga pumunta doon dahil maganda ang lugar para - nagdatingan ang mga mamimili ng alahas, sina Kapitan magbenta, ngunit dahil gusto niyang makuha si Tales Basilio, ang anak na si Sinang at asawa nito, at si Hermana - hindi nga niya nakuha si Basilio, pero nakuha si Tales – Penchang pinupuntahan niya ang mga taong mababa ang posisyon o - ipinakita ni Simoun ang mga alahas na may iba’t ibang uri, may galit o samang loob sa mga Kastila, kagaya ni Basilio at ayos, at kasaysayan, ngunit ang mga tao ay walang pake sa Tales mga luma at may kasaysayan - si Tales ay magiging mabuting partner, siya ay mahusay, - sa isang kahit maliit na brilyante lamang ay ang dami nang mabuti at tumutupad ng pangako makukuha ni Kabesang Tales - dahil siya lang ang natitira, si Tata Selo ang nakulong - hindi - inilibas ni Simoun ang mga bagong hiyas at dito namili tinulungan ni Simoun si Tata Selo dahil alam niya na kapag sina Sinang at iba pa, interesado ang mga tao sa mga nalaman ni Tales ang nangyari, mas magagalit siya - Kayamanan at Kagustuhan ang pangalan ng kabanata dahil ginamit ni Simoun ang kanyang kayamanan upang makuha ang kanyang gusto – Tales, at relikaryo *lahat ito ay plinano ni Simoun mula noong pumunta siya sa bahay ni Tales