2ΛΥΣΣΑ.pdf

ΕΝΙΑΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΥΣΣΑΣ (RABIES) ΤΟΥΛΟΥΔΗ ΑΝΤΩΝΙΑ ΛΥΣΣΑ Η λύσσα είναι μία ιογενής ζωονοσογόνος λοίμωξη του κεντρικού νευρικού συστήματος που μεταδίδεται από τα κατοικίδια ή τα άγρια ζώα στον άνθρωπο Πρώτη αναφορά στη Λύσσα πριν περίπου 4000 χρόνια Αναφορά της λύσσας σε...

ΕΝΙΑΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΥΣΣΑΣ (RABIES) ΤΟΥΛΟΥΔΗ ΑΝΤΩΝΙΑ ΛΥΣΣΑ Η λύσσα είναι μία ιογενής ζωονοσογόνος λοίμωξη του κεντρικού νευρικού συστήματος που μεταδίδεται από τα κατοικίδια ή τα άγρια ζώα στον άνθρωπο Πρώτη αναφορά στη Λύσσα πριν περίπου 4000 χρόνια Αναφορά της λύσσας σε κείμενα της αρχαιότητας, όπως στην Ιλιάδα του Ομήρου (Θ’219, Ι’239) Το ποσοστό θνησιμότητας που προκαλεί είναι το υψηλότερο από όλες τις λοιμώδεις νόσους Νόσημα υποχρεωτικής δήλωσης ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ – 1548: ο Girolamo Fracastoro ανακάλυψε ότι η λύσσα μεταδίδεται μέσω του σάλιου – 1804: ο Georg Gottfried Zinke χορήγησε με ένεση τον ιό της λύσσας σε ζώα αποδεικνύοντας ότι ο ιός προκαλεί λοίμωξη – 1884: ο Louis Pasteur & Emile Roux περιέγραψαν τον εντοπισμό του ιού στον εγκέφαλο και στη σπονδυλική στήλη – 1885: ο Louis Pasteur & Emile Roux παρασκεύασαν το πρώτο εμβόλιο κατά της Λύσσας – 1932: ο Russ Pfster ανακάλυψε ότι ο ιός υπάρχει στις νυχτερίδες – 1936: Leslie Webster & Anna Clow έβαψαν το ιικό σωματίδιο και έδειξαν το σήμα του που μοιάζει με σχήμα σφαίρας – 1967: ο εξασθενημένος ιός αναπτύσσεται σε καλλιέργειες ανθρώπινων κυττάρων ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ Νευροτρόπος RNA ιός Οικογένεια Rhabdoviridae Γενός Lyssavirus Με περίβλημα Μήκος 180nm και 75nm πλάτος Μονόκλωνο RNA αρνητικής πολικότητας (single stranded RNA – ssRNA (-)) Γλυκοπρωτεΐνη G διεγείρει την παραγωγή εξουδετερωτικών αντισωμάτων Infection Landscapes: Rabies infectionlandscapes.org Γένος Lysavirus 11 Είδη – Κλασσικός ιό της λύσσας (RABV) → o πιο διαδεδομένος παγκοσμίως – Lagos bat virus (LBV) – Mokola virus (MOKV) – Duvenhage virus (DUVV) – European bat lyssavirus type-1 (EBLV1) – European bat lyssavirus type-2 (EBLV2) – Australian bat lyssavirus (ABLV) – Aravan virus (ARA-V) – Khujand virus (KHUV) – Irkut virus (IRKV) – Bokeloh – West Caucasian bat virus (WCBV) – Shimoni bat virus (2012 ΔΕΞΑΜΕΝΕΣ Οι νυχτερίδες αποτελούν την κύρια δεξαμενή στη φύση σχεδόν για όλους του ιούς της Λύσσας παγκοσμίως Δεξαμενή αποτελούν επίσης πολλά σαρκοφάγα θηλαστικά (Carnivora) της άγριας πανίδας όπως οι αλεπούδες, τα κουνάβια, οι λύκοι κ.α ΔΕΞΑΜΕΝΕΣ Ευρώπη: κόκκινη αλεπού (Vulpes vulpes), ρακούν (Nyctereutes procyonoides) Αφρική: οικόσιτος σκύλος (Canis lupus familiaris), τσακάλια (Canis adustus και C. mesomelas), μαγγόζη (Herpestes spp.) Μέση Ανατολή και Ασία: οικόσιτος σκύλος (Canis lupus familiaris), κόκκινη αλεπού (Vulpes vulpes), ασβός κουνάβι (Melogale moschata), είδος τσακαλιού (Canis aureus) Βόρεια Αμερική: ρακούν (Procyon lotor), γκρίζα αλεπού (Urocyon cinereoargenteus), κογιότ (Canis latrans) Νότια Αμερική: οικόσιτος σκύλος (Canis lupus familiaris), είδος αλεπούς (Cerdocyon) Aρκτικές και υποαρκτικές περιοχές: αρκτική αλεπού (Alopex lagopus) ΜΕΤΑΔΟΣΗ Προσβάλλει όλα τα θερμόαιμα ζώα συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου Εισέρχεται στον οργανισμό: 1. Μέσω δήγματος (σίελος) – Δήγμα από μολυσμένο ζώο που φέρει τον ιό στο σάλιο του 2. Μέσω εκτεθειμένων βλεννογόνων – Αμυχή δέρματος που έρχεται σε επαφή με σάλιο μολυσμένου ζώου 3. Μέσω άμεσης επαφής με μολυσματικό ιστό – Εγκεφαλονωτιαίο υγρό, ιστός του ΚΝΣ 4. Αερογενώς (σπάνια) – Συνθήκες εργαστηρίου ή μέσω εισπνοής κοπράνων νυχτερίδων 5. Μέσω μεταμοσχεύσεων (σπάνιο) – Σε δότες οργάνων (ΗΠΑ, μόσχευμα κερατοειδούς) Ο ιός δε διαπερνά άθικτο δέρμα  ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ - ΖΩΑ Σκύλος Μανιακή μορφή: αλλαγή συμπεριφοράς,νευρικότητα, ανησυχία, επιθετικότητα, έντονη σιελλόροια,παράλυση φωνητικών χορδών, Αιγοπρόβατα, Χοίροι, Άλογα μυϊκοί σπασμοί, παράλυση, θάνατος Σεξουαλική υπερδιέγερση, Καταθλιπτική/παραλυτική μορφή: έντονη σιελλόροια λόγω επιθετικότητα, άσκοπες παράλυσης μυών τραχήλου και κατάποσης, γενεκευμένη μετακινήσεις, τρίξιμο οδόντων, παράλυση, θάνατος ενώ στα άλογα παρατηρούνται κολικοί, μυϊκοί σπασμοί, τεινεσμοί, δυσκολία κατάποσης, έντονη Γάτα φωτοφοβία, παράλυση, θάνατος Μανιακή μορφή (η πιο συχνή): επιθετικότητα, αφρός από το στόμα, ασυντόνιστες κινήσεις, μυίκός τρόμος,αλλοίωση φωνής,παράλυση, θάνατος Άγρια πανίδα Αλλαγή συμπεριφοράς Βοοειδή και συνηθειών Μόνο παραλυτική μορφή: απομάκρυνση από το κοπάδι, ανορθωμένο τρίχωμα, ασυντόνιστες κινήσεις, σπάνια κρίσεις επιθετικότητας, ρινική καταρροή, δακρύρροια,αδυναμία κατάποσης, παύση μηρυκασμού, παράλυση, θάνατος ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ - ΑΝΘΡΩΠΟΣ Πρόδρομο στάδιο – Αδυναμία ή δυσφορία – Πυρετός – Πονοκέφαλος – Προοδευτική νευρολογική δυσλειτουργία και αλλαγή συμπεριφοράς Μανιακή ή καταθλιπτική/παραλυτική μορφή – Η μανιακή είναι η πιο κοινή μορφή και αντιπροσωπεύει περίπου το 70% των ασθενών – Μανιακή μορφή: υπερδιέγερση, επιθετικότητα, υδροφοβία. Θάνατος από ανακοπή καρδιάς μέσα σε μια βδομάδα – Παραλυτική μορφή: Οι μύες παραλύουν, κώμα, θάνατος λόγω παράλυσης αναπνευστικών μυών Η εμφάνιση κλινικών συμπτωμάτων οδηγεί σε θάνατο (100% θνησιμότητα) ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΚΑΤΑΔΕΙΚΝΥΟΥΝ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΤΗΝ ΕΝΙΑΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΛΥΣΣΑΣ Μεταξύ των ζωονοσογόνων ασθενειών, η λύσσα παραμελείται, παρόλο που έχει τεράστια σημασία για τη δημόσια υγεία Αποτελεί σοβαρό ζήτημα στις αναπτυσσόμενες και ανεπτυγμένες χώρες στο Νεπάλ το 96% των αναφερόμενων περιπτώσεων λύσσας στον άνθρωπο οφείλονται σε δήγματα σκύλων και το 4% οφείλεται σε αλληλεπιδράσεις με άλλα ζώα Οι φορείς μετάδοσης της λύσσας στον άνθρωπο μπορεί να διαφέρουν ανά τον κόσμο. στις ΗΠΑ το 70% των περιπτώσεων συσχετίστηκαν με νυχτερίδες στο Νεπάλ το 96% των περιπτώσεων οφείλονταν σε δαγκώματα σκύλων Παρά τα προγράμματα ελέγχου και επιτήρησης της νόσου που εφαρμόζονται σε ορισμένες χώρες, τα κρούσματα λύσσας δεν έχουν μειωθεί λόγω έλλειψης πολυτομεακών προσεγγίσεων διαχείρισης ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΚΑΤΑΔΕΙΚΝΥΟΥΝ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΤΗΝ ΕΝΙΑΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΛΥΣΣΑΣ Κάθε εννέα λεπτά, κάποιος σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος πεθαίνει από λύσσα, παρόλο που αυτή η ασθένεια μπορεί να προληφθεί πλήρως Η λύσσα θεωρείται μοντέλο ασθένεια για τη λειτουργικότητα της έννοιας One Health, η οποία αναφέρεται στη συνεργασία μεταξύ διαφορετικών κλάδων και τομέων για την αναγνώριση της σύνδεσης μεταξύ ανθρώπων, ζώων και περιβάλλοντος και την αναγκαιότητα για ολοκληρωμένες παρεμβάσεις στην υγεία. Επειδή οι σκύλοι ευθύνονται για τη μετάδοση του 99% των περιπτώσεων λύσσας στους ανθρώπους H μη πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή προφύλαξη μετά την έκθεση για τα δαγκωμένα άτομα, ειδικά εκείνα που ζουν σε αγροτικές, φτωχές και υποεξυπηρετούμενες περιοχές. Οι ανθρώπινες επιπτώσεις στο περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης της γης και της κλιματικής αλλαγής, επηρεάζουν τα ενδιαιτήματα όπου ζουν άγρια ζώα. Μερικές από αυτές τις αλλαγές στη γη, τον αέρα και το νερό προάγουν τη μετάδοση και εξάπλωση ασθενειών όπως η λύσσα ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΥΣΣΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ Ζωονοσογόνος ασθένεια Ενδημική σε όλες τις Ηπείρους, με εξαίρεση την Ανταρκτική 60.000 θάνατοι ανθρώπων σημειώνονται ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο – το 95% των περιπτώσεων αναφέρονται στην Ασία και την Αφρική – οι θάνατοι αφορούν ως επί το πλείστον παιδιά – το 95-99% των περιπτώσεων προέκυψαν μετά από δήγμα σκύλου ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΥΣΣΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ Η πλειονότητα (80%) των θανάτων ανθρώπων αφορούν αγροτικές περιοχές – περιορισμένη ευαισθητοποίηση – λιγοστά προληπτκά μέτρα (υψηλό οικονομικό κόστος για την προληπτική χορήγηση αντιλυσσικών ορών και εμβολίων) – περιορισμένη υγειονομική περίθαλψη των ασθενών και περιορισμένα τα λαμβανόμενα μέτρα ελέγχου της νόσου ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΥΣΣΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ Κάθε χρόνο 10 εκατομμύρια άνθρωποι κάνουν αντιλυσσική αγωγή μετά από έκθεσή τους σε ζώο ύποπτο για Λύσσα κόστος νοσηλείας σε παγκόσμιο επίπεδo περίπου 1 δισεκατομμύρια δολάρια ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΥΣΣΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Τελευταίο ανθρώπινο κρούσμα το 1970 Ελεύθερη λύσσας από το 1987 μέχρι και τον Οκτώβρη του 2012 – εμφάνιση κρούσματος λύσσας σε αλεπού στο Παλαιόκαστρο Κοζάνης Από τις 19 Οκτωβρίου 2012 μέχρι τις 14 Μαίου 2014 είχαν ανευρεθεί 48 επιβεβαιωμένα θετικά ζώα στις Π.Ε. Κοζάνης, Καστοριάς, Κιλκίς, Πέλλας, Τρικάλων, Θεσσαλονίκης, Σερρών και Λάρισας ΠΡΟΛΗΨΗ Ιατρική περίθαλψη μετά από πιθανή έκθεση πριν από την έναρξη των συμπτωμάτων ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ – Ζώων συντροφιάς και αδεσπότων (υποχρεωτικός σύμφωνα με τον Νόμο 4039/2012) – Παραγωγικών ζώων – Ανθρώπου (σε άτομα υψηλού κινδύνου, π.χ κτηνίατροι) – Άγριας πανίδας (εναέριοι εμβολιασμοί αλεπούδων μέσω δολωμάτων 2 φορές τον χρόνο) – Το εμβόλιο αποτελεί βασικό συστατικό του παγκόσμιου σχεδιασμού αντιμετώπισης της Λύσσας και ενεργοποιεί εθνικά προγράμματα ΠΡΟΛΗΨΗ Εμβολιασμός άγριων ζώων Εμβολιακό πρόγραμμα ρίψης δολωμάτων με εμβόλιο. Ειδικός σχεδιασμός και μακροπρόθεσμα στρατηγική Έλεγχος αποτελεσματικότητας με έλεγχο 4 άγριων ζώων ανά 100 τετρ. Km: Ορολογικές εξετάσεις και εξέταση οδόντων Εμβολιακές εκστρατείες 2 φορές το χρόνο άνοιξη και φθινόπωρο. – Όχι νωρίς το φθινόπωρο ή αργά άνοιξη (λόγω μεγάλης θερμοκρασίας που αδρανοποιεί το εμβόλιο) – Όχι αργά το φθινόπωρο ή νωρίς την άνοιξη (χαμηλές θερμοκρασίες τις πρωινές ώρες, το εμβόλιο παγώνει και δεν απελευθερώνεται) – 25 δολώματα ανά τετρ. Km με εναέρια ρίψη από ελικόπτερα – 60454.6 km2 το 2013 Οικολογία αλεπούς Η αλεπού γεννά μία φορά κατ’ έτος, συνήθως μεταξύ Μαρτίου- Απριλίου 1-12 μικρά (μέσος όρος 5.5) Μετακινούνται 1km από τη φωλιά το καλοκαίρι και νωρίς το φθινόπωρο Μεγάλες μετακινήσεις μέσα Σεπτεμβρίου έως τέλος Οκτωβρίου Συνήθως μέχρι 10 km, κάποια μέχρι 50 km (σπάνια περισσότερο) Ρίψη δολωμάτων από αεροσκάφη 100-150 m υψόμετρο 100-150 km/h ταχύτητα Πτήση σε παράλληλες γραμμές 500-600 m Όχι οικισμοί, κτίρια, δρόμοι, υδάτινες επιφάνειες ΠΡΟΛΗΨΗ Υποχρεωτική και άμεση δήλωση των ύποπτων κρουσμάτων σε ζώα (οικόσιτα ή άγρια) προκειμένου να παρέμβουν οι κτηνιατρικές υπηρεσίες Εμβολιασμός (ζώων, ανθρώπων) Αποφυγή άμεσης επαφής με ζώα αγνώστου υγειονομικού προφίλ και με τα εκκρίματά τους Αγορά οικόσιτων σκύλων ή κυνηγόσκυλων από αξιόπιστες πηγές με τα απαραίτητα έγγραφα (βιβλιάριο εμβολιασμών, διαβατήριο) Δεν εγκαταλείπουμε τα ζώα μας συμβάλοντας στη μείωση των αδέσποτων ζώων Σημαίνουμε τα οικόσιτα ζώα με Microchip ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΛΥΣΣΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ Αποφυγή επαφής με ζώα της άγριας πανίδας ή με ζώα που δείχνουν άρρωστα ή συμπεριφέρονται με ασυνήθιστο τρόπο Εμβολιασμός των κατοικιδίων ζώων κατά της λύσσας Αποφυγή επαφής των κατοικιδίων ζώων σας με ζώα άγριας πανίδας Προσοχή στο να μην υπάρχουν εκτεθειμένα σκουπίδια ή ζωοτροφή που προσελκύουν ζώα άγριας πανίδας στην περιοχή Προσοχή ιδιαίτερα στα παιδιά καθώς διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο έκθεσης λόγω παρορμητικής συμπεριφοράς ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΕΜΒΟΛΙΑ-ΔΟΛΩΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΓΡΙΑ ΖΩΑ Αποφυγή επαφής με το εμβόλιο και αν χρειαστεί να το πιάσετε χρησιμοποιήστε πλαστικά γάντια ή πλαστική σακούλα Σε περίπτωση άμεσης επαφής με το εμβόλιο-δόλωμα πλένετε την περιοχή του δέρματος με άφθονο νερό και σαπούνι και συμπληρωματικά εφαρμόστε αλκοολούχο ή ιωδιούχο διάλυμα Κατοικίδιο ζώο που μπορεί να μεταφέρει ή να καταναλώσει το εμβόλιο δόλωμα, δεν κινδυνεύει ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΠΙΘΑΝΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΙΟ ΤΗΣ ΛΥΣΣΑΣ Περιποίηση, καθαρισμός τραύματος σαπούνι+νερό(>5΄), αλκοολούχο ή ιωδιούχο αντισηπτικό Χορήγηση προφυλακτικής αντιλυσσικής θεραπείας, αντιλυσσικό εμβόλιο, ειδικός αντιλυσσικός ορός Εφαρμογή αλγόριθμου σύμφωνα με τις οδηγίες του ΚΕΕΛΠΝΟ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕΣΩ ΕΝΙΑΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ Για τις αναπτυσσόμενες χώρες απαιτείται: – δημιουργία επιτυχημένων προγραμμάτων ελέγχου της λύσσας – ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού (φυλλάδια, αφίσες, ενημέρωση, πρόληψη, αναγνώριση πηγών μετάδοσης του ιού) – δημιουργία βελτιωμένων συστημάτων αναφοράς για την αντιμετώπιση της έλλειψης ακρίβειας δεδομένων/στοιχείων καταγραφής – πρόγραμμα μαζικής εκστρατείας εμβολιασμού σκύλων, όπου τουλάχιστον το 70% του πληθυσμού των σκύλων θα πρέπει να καλύπτεται εμβολιακά ώστε να διακόπτεται ο κύκλος μετάδοσης σε σκύλους και σε ανθρώπους – μια ολοκληρωμένη προσέγγιση με στόχο την ενίσχυση της σχέσης κόστους- αποτελεσματικότητας των μέτρων ελέγχου και εξάλειψης της νόσου ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕΣΩ ΕΝΙΑΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ Για τις ενδημικές περιοχές απαιτείται: – Εμβολιασμός έναντι του ιού της λύσσας των οικόσιτων ζώων συντροφιάς (δημιουργία βιολογικού φραγμού) – Εμβολιασμός και στείρωση των αδέσποτων ζώων με συνεργασία των ζωοφιλικών σωματείων, της Κτηνιατρικής υπηρεσίας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης – Πληροφόρηση του κοινού για την εκστρατεία εμβολιασμών, τον τρόπου μετάδοσης της λύσσας και που θα απευθυνθούν σε περίπτωση δήγματος από ζώο – Ενημέρωση κηνυγετικών σωματείων για το ρόλο της άγριας πανίδας στη διασπορά της νόσου και για την υποχρέωση που έχουν να εμβολιάζουν τους σκύλους τους – Προληπτικός εμβολιασμός των ανθρώπων που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου (κτηνίατροι, θηροφύλακες, κηνυγοί) ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕΣΩ ΕΝΙΑΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ – Ετοιμότητα των Εργαστηρίων αναφοράς (Ιατρικών και Κτηνιατρικών) για την έγκαιρη και ακριβή διάγνωση της μόλυνσης σε κατοικίδια και άγρια ζώα. – Ενημέρωση για τα συμπτώματα που παρουσιάζουν τα ζώα που προσβάλλονται από τον ιό της λύσσας ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕΣΩ ΕΝΙΑΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ Για τις ενδημικές περιοχές απαιτείται επίσης: – Η δημιουργία συστήματος αναφοράς για την αξιολόγηση της προόδου της νόσου την καταγραφή των υπόπτων ή επιβεβαιωμένων κρουσμάτων ζώων και ανθρώπων τη δημιουργία χαρτών όπου θα επισημαίνονται οι περιοχές με υψηλό ιικό φορτίο συντονισμό και ανταλλαγή δεδομένων στους τομείς της υγείας των ζώων, των ανθρώπων και του περιβάλλοντος αποτελεσματική και αποδοτική εποπτεία την καταγραφή των παραγόντων κινδύνου ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕΣΩ ΕΝΙΑΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ Το παράδειγμα της Ελλάδος Συντονισμός Κτηνιατρικών αρχών, Γιατρών, Πολιτείας Πρόγραμμα αποτελεσματικής επιτήρησης και ελέγχου της λύσσας Ενημέρωση του κοινού για τον ιό της Λύσσας Εφαρμογή υποχρεωτικού εμβολιακού προγράμματος οικόσιτων ζώων συντροφιάς Αναλυτικές οδηγίες σε περίπτωση επαφής ζώου ή ανθρώπου με ζώο που φέρει τον ιό ή με λυσσύποπτο ζώο συντροφίας ή άγριας πανίδας Αλγόριθμος αντιμετώπισης περιστατικού με πιθανή έκθεση στον ιό της λύσσας Πρόγραμμα που στοχεύει στη δεξαμενή του ιού στην Ελλάδα, την κόκκινη αλεπού, ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2013 (εναέριοι εμβολιασμοί) ΣΤΑΔΙΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΤΑΔΙΩΝ ΣΤΑΔΙΟ 0 Καμιά πληροφορία δεν υπάρχει για τη Λύσσα παρόλο που φάινεται να είναι παρούσα Γνωστοποίηση τουλάχιστον ενός κρούσματος λύσσας (σε οποιοδήποτε είδος) το οποίο έχει επιβεβαιωθεί από διεθνές εργαστήριο αναφοράς και αναφέρθηκε σε παγκόσμιο οργανισμό: ΠΟΥ (ανθρώπινη λύσσα) και ΟΙΕ (λύσσα σε ζώο) ΣΤΑΔΙΟ 1 Αξιολόγηση τοπικής επιδημιολογικής μελέτης για την Λύσσα - Ενίσχυση σχεδίου δράσης βραχυπρόθεσμης λύσης Απόδειξη δημιουργίας πολυτομεακής ομάδας δράσης που συνεδριάζει σε τακρά χρονικά διαστήματα Η Λύσσα αποτελεί ενεργό νόσημα για ανθρώπους και ζώα Εντοπίζονται σημαντικά κενά, αναγνωρίζονται απαιτούμενες δράσεις και υπάρχει ένα βραχυπρόθεσμο σχέδιο δράσης για τη λύσσα. Δημιουργήθηκε ένα λειτουργικό, βασικό σύστημα επιτήρησης της λύσσας. Ξεκίνησε ο εμβολιασμός σκύλου και η προφύλαξη μετά την έκθεση είναι εφικτή σε ορισμένα μέρη της χώρας. Υπάρχουν ενδείξεις αυξημένου αριθμού εκστρατειών ευαισθητοποίησης ΣΤΑΔΙΟ 2 Ανάπτυξη εθνικής στρατηγικής για την πρόληψη και τον έλεγχο της λύσσας Έχει εξασφαλιστεί χρηματοδότηση για την εθνική στρατηγική ελέγχου και πρόληψης της λύσσας Διατίθενται επιδημιολογικά δεδομένα για τη λύσσα ζώων και ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων των αρχείων κτααγραφής περιστατικών δήγματος σκύλων Οι εκστρατείες εμβολιασμού σκύλων ξεκινούν ως απάντηση σε όλα τα κρούσματα. Οι οδηγίες προφύλαξης μετά την έκθεση είναι συμβατές με τον ΠΟΥ και είναι προσβάσιμές σε ολόκληρη τη χώρα (εντός εύλογου χρονικού πλαισίου). Εκστρατείες ευαισθητοποίησης για τη λύσσα που διεξάγονται σε τακτική βάση σε ολόκληρη τη χώρα ΣΤΑΔΙΟ 3 ΠΛΗΡΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΛΥΣΣΑΣ Διεξάγονται εκστρατείες εμβολιασμού σκύλων Οι οδηγίες προφύλαξης μετά την έκθεση είναι συμβατές με τον ΠΟΥ και είναι προσβάσιμές σε ολόκληρη τη χώρα Διεξάγονται εκστρατείες ευαισθητοποίησης Δεν υπάρχουν ενδείξεις για θανάτους ανθρώπων από τον ιό λύσσας που μεταδόθηκε από σκύλους για 12 συνεχόμενους μήνες ΣΤΑΔΙΟ 4 ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΑΠΑΛΛΑΓΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΟ ΤΗΣ ΛΥΣΣΑΣ - ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΣΚΥΛΩΝ ΜΕ ΛΥΣΣΑ Δεν υπάρχουν θάνατοι από λύσσα που μεταδόθηκε από σκύλους για άλλους 12 μήνες. Δεν υπάρχει μετάδοση του ιού της λύσσας από τον σκύλο σε άλλο είδος για 12 μήνες. Δημοσίευση περιοχών που είναι απαλλαμένη από τον ιό λύσσας που μεταδίδεται από σκύλους. Αποδεικτικά στοιχεία για αποτελεσματικά μέτρα για την πρόληψη της επανεισαγωγής και περαιτέρω εξάπλωσης της λύσσας Λεπτομερή ενημερωμένα αρχεία σχετικά με την επιδημιολογία της λύσσας στη συγκεκριμένη χώρα ΣΤΑΔΙΟ 5 ΧΩΡΕΣ ΑΠΑΛΛΑΓΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΛΥΣΣΑ ΠΟΥ ΜΕΤΑΔΙΔΕΤΑΙ ΕΙΤΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΚΥΛΟ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΕΙΤΕ ΑΠΟ ΣΚΥΛΟ ΣΕ ΣΚΥΛΟ Δεν υπάρχει μετάδοση του ιού της λύσσας σε άνθρωπο ή σκύλο για άλλους 12 μήνες Δήλωση και δημοσίευση απουσίας κρουσμάτων λύσσας Η εθνική στρατηγική εγκρίθηκε, χρηματοδοτήθηκε, κοινοποιήθηκε και εφαρμόστηκε πλήρως ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ Σε παγκόσμια κλίμακα, λαμβάνοντας υπόψη τις μεγάλες περιοχές που πρέπει να καλυφθούν για την εξάλειψη της λύσσας της άγριας ζωής στην Ευρώπη, την Ασία, τη Βόρεια Αμερική και άλλα μέρη του κόσμου, απαιτούνται αναλύσεις κόστους-οφέλους πριν από την εφαρμογή μέτρων ελέγχου της άγριας ζωής. Το οικονομικό κόστος είναι ένα σημαντικό ζήτημα, ειδικά για τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, που απαιτεί την εφαρμογή νέων οικονομικά αποδοτικών στρατηγικών εμβολιασμού υπό διαφορετικές οικολογικές συνθήκες. Αν και η λύσσα καταπολεμήθηκε επιτυχώς στις κόκκινες αλεπούδες, η Αρκτική παραλλαγή του ιού της λύσσας εξακολουθεί να διατηρείται σε ριγέ ασβούς σε μικρές εστίες στο νοτιοδυτικό Οντάριο του Καναδά (Nadin-Davis et al. 2006b). Στην πραγματικότητα, τόσο τα ρακούν όσο και τοι ασβοί είναι επί του παρόντος οι κύριες χερσαίες δεξαμενές λύσσας στην ανατολική Βόρεια Αμερική και τα εμπορικά διαθέσιμα εμβόλια δεν παράγουν επαρκή επίπεδα ανοσίας, ιδιαίτερα στους ασβούς (Slate et al. 2009). ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ Επιπλέον, ο στοματικός εμβολιασμός των ρακούν με δολώματα εμβολίων απαιτεί 4-8 φορές περισσότερα δολώματα ανά μονάδα επιφάνειας από αυτά που απαιτούνται για τον έλεγχο της λύσσας της αλεπούς (Rosatte 2013). Αν και η εξάπλωση της λύσσας του ρακούν έχει σταματήσει με τη χρήση ORV, η ασθένεια απέχει πολύ από το να εξαλειφθεί. Το γεγονός ότι τα ρακούν και οι μαγκούστα έχουν επίσης εισαχθεί ως ξένα είδη στην Ευρώπη υπογραμμίζει την ανάγκη για συνδυασμένες ερευνητικές προσπάθειες για την εξεύρεση λύσεων, όπως η ανάπτυξη εμβολίων από του στόματος για πολλά είδη καθώς και βέλτιστες στρατηγικές δολωμάτων και δολωμάτων παρουσία πολλαπλών δεξαμενών. ΛΟΓΟΙ ΜΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ΣΕ ΚΑΠΟΙΕΣ ΧΩΡΕΣ Η περιορισμένη ευαισθητοποίηση ευθύνεται για το μη ικανοποιητικό επίπεδο πολιτικής δέσμευσης και επενδύσεων για την εξάλειψη της λύσσας των σκύλων. ενώ υπάρχουν επιστημονικές γνώσεις που καταδεικνύουν την ανάγκη και τη σκοπιμότητα της εξάλειψης της λύσσας του σκύλου (Lembo et al. 2010), υπήρξαν ανεπαρκείς προσπάθειες για την επικοινωνία των ερευνητικών αποτελεσμάτων στους βασικούς ενδιαφερόμενους Μια εξήγηση είναι ότι η λύσσα συνήθως επηρεάζει τα φτωχότερα τμήματα του πληθυσμού με τους περισσότερους θανάτους να συμβαίνουν «στο σπίτι», επειδή τα θύματα είναι πολύ άρρωστα ή πολύ φτωχά για να ταξιδέψουν στα νοσοκομεία (Hampson et al. 2008). Το υψηλό ποσοστό θνησιμότητας της λύσσας που οδηγεί σε σχεδόν βέβαιο θάνατο σημαίνει ότι οι περισσότερες περιπτώσεις αποτυγχάνουν να επιστήσουν την προσοχή των υγειονομικών αρχών, δημιουργώντας ελάχιστα ή καθόλου κίνητρα για δράση. ΛΟΓΟΙ ΜΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ΣΕ ΚΑΠΟΙΕΣ ΧΩΡΕΣ Ο εμβολιασμός δεν είναι εφικτός λόγω της παρουσίας πολλών «αδέσποτων» σκύλων που δεν μπορούν να χειριστούν και λόγω μιας πολύπλοκης επιδημιολογίας που περιλαμβάνει δεξαμενές άγριας ζωής Η αντιμετώπιση της λύσσας βρίσκεται υψηλά στις διεθνείς ατζέντες μέσω της συναίνεσης μεταξύ της επιστημονικής κοινότητας, της πολιτικής υπεράσπισης και των βασικών συνεργασιών (Lembo et al. 2011). ΛΟΓΟΙ ΜΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ΣΕ ΚΑΠΟΙΕΣ ΧΩΡΕΣ Η αναγνώριση της σπουδαιότητας ελέγχου της νόσου από σημαντικούς διεθνείς οργανισμούς, ιδίως τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας των Ζώων (OIE) και τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), οδήγησε σε ανάπτυξη ενός κοινού στόχου με ένα δοκιμαστικό χρονοδιάγραμμα ανά περιοχή (OIE 2011, WHO 2011), καθώς και στο να συμπεριληφθεί η λύσσα στην παγκόσμια ατζέντα για την υγεία (π.χ. η Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας 2011, και η Παγκόσμια Διάσκεψη του OIE για τον έλεγχο της λύσσας 2011) (http://www.who.int/neglected_diseases/en/). Σημαντική είναι η γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της γνώσης και της εφαρμογής της σε πολιτικό επίπεδο. ΛΟΓΟΙ ΜΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ΣΕ ΚΑΠΟΙΕΣ ΧΩΡΕΣ Σε καταστάσεις όπου τα εκτεθειμένα άτομα γνωρίζουν την ανάγκη να λάβουν προφύλαξη μετά από μια ύποπτη έκθεση, ένας κοινός περιορισμός που πρέπει να ξεπεραστεί είναι αυτός της απρόσιτης ή μη προσιτής τιμής των βιολογικών προϊόντων λύσσας. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για αυτό: (1) παρά τη διεθνή πίεση για την παροχή δωρεάν βιολογικών φαρμάκων για τη λύσσα, οι άνθρωποι που έρχονται σε επαφή με λύσσα σε χώρες χαμηλού εισοδήματος συχνά πρέπει να επιβαρύνονται με δαπάνες που υπερβαίνουν τις οικονομικές τους δυνατότητες (Knobel et al. 2005); (2) δεν υπάρχουν συστήματα για τη μείωση ή την εναρμόνιση των επί του παρόντος πολύ μεταβλητών τιμών του PEP(Post Exposure Prophylaxis-Προφύλαξη μετά από έκθεση). (3) υπάρχουν περιφερειακές ανισότητες στα σχήματα PEP. και (4) οι μηχανισμοί προμήθειας και διανομής PEP δεν είναι ικανοποιητικοί, συχνά αποτυγχάνοντας να φτάσουν σε απομακρυσμένες περιοχές που χρειάζονται περισσότερο αυτά τα προϊόντα. ΛΟΓΟΙ ΜΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ΣΕ ΚΑΠΟΙΕΣ ΧΩΡΕΣ Η περιορισμένη επιτήρηση και οι διαγνωστικές ικανότητες είναι διαρκή ζητήματα σε περιοχές του κόσμου όπου σημειώνεται ο μεγαλύτερος αριθμός θανάτων από λύσσα. Λόγω της ελλιπούς αναφοράς και της υποδιάγνωσης που προκύπτει, η λύσσα θεωρείται ψευδώς ως ένα ασήμαντο ζήτημα υγείας που οδηγεί σε χαμηλή προτεραιότητα και ως εκ τούτου σε περαιτέρω παραμέληση (Fooks 2005). Η έλλειψη ολοκληρωμένων συστημάτων επιτήρησης, που να εμπλέκουν τόσο τον τομέα της υγείας των ανθρώπων και των ζώων σε κεντρικό όσο και σε τοπικό επίπεδο, αποτελεί βασικό κενό στην ικανότητα επιτήρησης Ένας άλλος περιοριστικός παράγοντας είναι ότι τα διεθνή πρότυπα για την επιτήρηση της λύσσας και την αξιολόγηση των παρεμβάσεων εξαρτώνται εξ ολοκλήρου από την εργαστηριακή επιβεβαίωση των κρουσμάτων, η οποία απαιτεί τη δημιουργία αυστηρών συστημάτων για τη συλλογή δειγμάτων, καθώς και την κατάλληλη εργαστηριακή υποδομή ΛΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΠΙΒΑΡΥΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ Πιο οικονομικά, αλλά εξίσου αποτελεσματικά σχήματα χορήγησης, όπως η ενδοδερμική οδός (Brown et al. 2008; Brown et al. 2011; Hampson et al. 2011; Warrell et al. 2008) και μειωμένα προγράμματα (τεσσάρων δόσεων) (Rupprecht et al. 2009), προωθούνται, με ορισμένες ενδημικές χώρες της λύσσας να βρίσκονται τώρα στη διαδικασία ενσωμάτωσης αυτών των αλλαγών στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης τους. Οι Συμπράξεις Δημόσιου Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) έχουν επίσης διαδραματίσει σημαντικό ρόλο τόσο σε περιφερειακό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι κοινές προσπάθειες διεθνών οργανισμών υγείας, δωρητών και ιδιωτικής βιομηχανίας καταλήγουν σταδιακά στη δημιουργία τραπεζών εμβολίων ttp://www.oie.int/support-to-oie Members/vaccine-bank/). – Τέτοιες πρωτοβουλίες στοχεύουν στην παροχή εμβολίων υψηλής ποιότητας (που παρέχονται από παραγωγούς εμβολίων που έχουν επιλεγεί μέσω διεθνούς πρόσκλησης υποβολής προσφορών) στις δικαιούχους χώρες κατόπιν επίσημου αιτήματος των Κτηνιατρικών Υπηρεσιών τους, με προτεραιότητα στις αναπτυσσόμενες χώρες με το χαμηλότερο ΑΕΠ για επείγοντα εμβολιασμό. ΛΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΠΙΒΑΡΥΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ Έχουν αναπτυχθεί απλουστευμένες τεχνικές για τη συλλογή, τη διατήρηση και τη διάγνωση δειγμάτων σε περιβάλλοντα με φτωχούς πόρους (Durr et al. 2008; Lembo et al. 2006). Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι ότι πολύ λίγες χώρες σε ενδημικές περιοχές της λύσσας είναι πιθανό να πληρούν τα παγκόσμια πρότυπα επιτήρησης και διάγνωσης στο άμεσο μέλλον και αυτό δεν πρέπει να καθυστερήσει περαιτέρω την εφαρμογή μεγάλων προγραμμάτων εξάλειψης της λύσσας. Θα πρέπει επομένως να καταβληθούν προσπάθειες για να παρασχεθούν στις πληγείσες κοινότητες φιλικά προς τον χρήστη εργαλεία για ταχεία αναφορά περιπτώσεων χρησιμοποιώντας, για παράδειγμα, τεχνολογίες κινητών τηλεφώνων (Vital Wave Consulting 2009) και να μετατοπιστεί η εστίαση από την εργαστηριακή επιτήρηση ως το μοναδικό μέσο αξιολόγησης των προσπαθειών παρέμβασης. ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΥΓΕΙΑΣ Ηγείται της συλλογικής προσπάθειας “ Ενωμένοι απέναντι στην Λύσσα” με σκοπό να σημειωθεί πρόοδος στο στόχο που είναι: “Μηδενικοί θάνατοι από τη λύσσα που προκαλούνται από σκύλους έως το 2030”