2 - Starożytna mezopotamia.pdf

2 STAROZYTNA MEZOPOTAMIA Rolnictwo narodzilo się na Bliskim Wschodzie, na obszarze zwanym Żyznym Pół- księżycem. Tam również odkryto, w jaki sposób wytapiać brąz. W tym regionie powstały również pierwsze cywilizacje i państwa. Jakie warunki sprzyjały tym przemianom? Które osiadłe tu ludy dokonały na...

2 STAROZYTNA MEZOPOTAMIA Rolnictwo narodzilo się na Bliskim Wschodzie, na obszarze zwanym Żyznym Pół- księżycem. Tam również odkryto, w jaki sposób wytapiać brąz. W tym regionie powstały również pierwsze cywilizacje i państwa. Jakie warunki sprzyjały tym przemianom? Które osiadłe tu ludy dokonały najważniejszych odkryć? Jakie wynalazki zawdzieczamy mieszkańcom Mezopotamii? 605-562 p.n.o. XXIV-XXII w. p.n.e. rządy Nabuchodonozora I imperium ekadyjskie w Babilonii " 4000 r.[p.n.e. 3000 r. p.n.e. 2000 r. p.n.e. 1000 r. p.n.e. 1r.ne. ok. 4000 r. p.n.e. XVIII w. p.n.e. 612r.p.ne. | |539rpne. początek Kodeks upadek | | upadek oywilizacji sumeryjskiej Hammurabiego Asyri | | Bebilonu B ZNACZENIE WIELKICH RZEK zbierać bardzo obfite plony nawet kilka razy do roku. Czwarte tysiąclecie przed naszą erą było w dziejach W starożytności uprawiano tam przede wszystkim ludzkości okresem przełomowym. To właśnie wów- pszenicę i jęczmień. Do towarów chętnie kupowanych czas doszło do przemian, które nieodwracalnie zmie- przez mieszkańców innych krain należały również niły historię świata — powstały państwa, miasta i wy- owcza wełna i wykonane z niej tkaniny. naleziono pismo. Nastąpiło to na Bliskim Wschodzie. Ludzie, zachęceni korzystnymi warunkami, zakła- Tam, w południowej części Mezopotamii, rozległej dali w Mezopotamii liczne osiedla. Gdy w pobliżu krainie położonej nad rzekami Tygrys i Eufrat (gr. me- rzeki zaczęło brakować miejsca, stopniowo zajmo- sopotamos — 'między rzekami’), narodziła się pierwsza wali ziemie położone dalej od brzegu i doprowadzali cywilizacja. Do jej powstania przyczyniło się regu- do nich wodę za pomocą specjalnie budowanej sieci larnie powtarzające się zjawisko — wiosenne wylewy irygacyjnej. Organizacja budowy, a potem prace rzek. Okazało się, że powodzie oprócz strat przynosiły związane z utrzymaniem kanałów doprowadziły do również korzyści — nanosiły bowiem na pola duże ilo- powstania administracji. Nadzorcy zajmowali się roz- ści mułu rzecznego użyźniającego glebę. Dzięki temu dzielaniem zadań i kontrolowaniem ich realizacji. Sku- wzdłuż koryt rzecznych ciągnęły się pasy urodzajnej piali w związku z tym w swoich rękach coraz większą ziemi. Sprzyjające warunki sprawiały, że można było władzę. W rezultacie powstały pierwsze państwa Wzdłuż Tygrysu i Eufratu (widocznego na zdjęciu) rozciągały się pola uprawne nawadniane poprzez sieć kanałów wodą z tych wielkich rzek. » fotogralia współczesna, Syria  STAROŻYTNA MEZOPOTAMIA B SUMEROWIE opiekuńczego tej osady. Ze swojego pałacu kierował ad- Twórcami najstarszej znanej cywilizacji w Mezopo- ministracją wypełniającą jego rozkazy w całym kraju. tamii byli Sumerowie, o których pochodzeniu nie- Ku czci bóstwa opiekuńczego Sumerowie wzno- wiele wiadomo. Po przybyciu na ten obszar w IV ty- sili oddzielone od reszty miasta budynki świątynne, siącleciu p.n.e. stworzyli pierwsze miasta-państwa. Największe wrażenie wywierała budowla nazywana Obejmowały one niewielkie terytoria i składały się zikkuratem. W jej sąsiedztwie umieszczano również z miasta, w którym żyła większość mieszkańców, i sku- spichlerze, gdzie przechowywano plony. Świątynie, do pionych wokół niego pól uprawnych. Rządy sprawo- których należały rozległe pola uprawne, odgrywały wał tam władca, uważany za przedstawiciela bóstwa ważną rolę w życiu gospodarczym Mezopotamii. BLISKI WSCHÓD W STAROŻYTNOŚCI IV-lI tysiąciecie p.n.e. 1- tysiąc! Ann!uth Morze s Śródziemne [ ziemie uprawnei pastwiska [] pustynie państwo babilońskie [0 23 Hammurabiego (ok. 1750 1. p.n.e. s zasięg cywilizacji Mezopotamii przypuszczelne granice imperium Sargona Wielkiego (ok. 2280. p.n.e) ranice państwa asyryjskiego - Amrmipam (omsza?p.n o) ranice państwa babilańskiego m Naluchodonozora Ilok. 590 1. e morskie ilądowe szłaki handlowe najazd Medów i Babilończyków na Asyrę (620-609 p.n.e) oot}4 pajszd Persów naBablonię (539 p.n.e) 1. Podaj nazwy krain, które lezaly na terenie Żyznego Półksiężyca, najstarsze miasta sumeryjskie 2. Oceń, dlaczego położenie Mezopotamii było w starożytności tak oblężenie i zdobycie miast asyryjskich atrakcyjne. obiężenie i zdobycie miast babiłońskich  PIERWSZE CYWILIZACJE Sumerowie rozwinęli w swoich miastach monu- B POCZĄTKI PISMA mentalne budownictwo. Używali do tego celu cegieł Najdonioślejszym dokonaniem Sumerów było opracowa- suszonych na słońcu, a czasem też cegieł glazurowa- nie pisma. Początkowo miało ono charakter obrazkowy, nych, czyli pokrytych cienką warstwą szkliwa. Miesz- czyli piktograficzny, gdzie proste rysunki — piktogramy kańcom Sumeru zawdzięczamy wiele innych dokonań — ilustrowały opisywane przedmioty lub osoby. Później i odkryć. Posługiwali się oni kołem w transporcie, przekształciło się w pismo ideograficzne, w którym a także kołem garncarskim. Prawdopodobnie jako znaki, pojedynczo lub w kombinacjach przypominają- pierwsi odlewali przedmioty z brązu. Na wysokim cych rebusy, oznaczały nie tylko przedmioty lub osoby, ale poziomie stało złotnictwo. Ponadto Sumerowie rozwi- i czynności. Na koniec znaki zaczęły odpowiadać także nęli naukę, m.in. wypracowali podstawy matematyki sylabom lub pojedynczym gloskom i astronomii. Do liczenia wykorzystywali zarówno sys Równocześnie zmieniał się też kształt i sposób zapisu tem dziesiętny, jak i sześćdziesiętny (do dziś godzina znaków. Miejsce piktogramow zajęły łatwiejsze do odbi jest dzielona na 60 minut, a każda z nich na 60 sekund). nia wglinie kliny. W ten sposób powstało pismo klinowe, Stworzyli również oparty na roku księżycowym kalen- które od Sumerów przejęły inne ludy i dostosowywały je darz, który liczył 354 dni i dzielił się na 12 miesięcy. do swoich potrzeb. Pismo to było w użyciu do początków naszej ery. Sumerowie najpierw wykorzystywali pismo do spo- rządzania notatek związanych z handlem. Zapisywali ilość towaru oraz dane osób biorących udział w transak- cji. Znacznie później pojawiły się teksty przedstawiające dokonania władców. Pismo umożliwiło więc również spi- sywanie stanu wiedzy ludzi, co prowadziło do rozwoju nauki. Równocześnie narodziła sie literatura piękna. Do najbardziej znanych dzieł literatury sumeryjskiej należy epos o mitycznym bohaterze Gilgameszu. W tym utwo- rze zawarto m.in. najstarszy opis potopu, tego samego, który został później przedstawiony także w Biblii. Złocona głowa broda- tego bykahyła główną ozdobą instrumentu (o esi &l 1Y~ Sumeryjskie pismo piktogra- Pismo klinowe powstało ficzne jest uważane za najstar- ok. 3500 lat p.n.e. Do spisywa- Sceny z mitologi sze na świecie, W początkowym nia tekstów używano glinianych sumeryjskiej zdobią okresie składało się ono z kilku tabliczek, Pisano na nich nstrument. Wykonano tysięcy znaków, a więc jego za pomocą zaostrzonej trzeiny, je z muszlii cennego opanowanie było bardzo trudne. która zostawiała ślady małych niebieskiego kamienia Z czasem ich liczbę zmniejszono klinów. Stad wzięła się nazwa ui do ok. 600. „piemo klinowe”. Lira królowej została odkryta w sumeryjskim grobowcu królew- » tabliczka gliniana, Sumer, = tabliczka gliniana, skim w ruinach miasta Ur. Znalezisko świadczy o zamiłowaniu ok. 3700 1. p.n.e. Mezopotamia, ok. 3000 1. p.n.e. Sumeryjczyków do muzyki i ogromnym kunszcie ówczesnych rzemieślników. Odkrycie wielu lu