Hoofdstuk 2 - Belang van sport voor de samenleving & Economische impact van sport PDF

BELANG VAN SPORT VOOR DE SAMENLEVING & ECONOMISCHE IMPACT VAN SPORT Hoofdstuk 2 1 SITUERING CURSUS De organisatie van de sport in Vlaanderen Hoofdstuk 1: Wat is sport? (p11-25) Hoofdstuk 2: Het belang van sport voor de samenleving? (p27-44) Hoofdstuk 3: Veran...

BELANG VAN SPORT VOOR DE SAMENLEVING & ECONOMISCHE IMPACT VAN SPORT Hoofdstuk 2 1 SITUERING CURSUS De organisatie van de sport in Vlaanderen Hoofdstuk 1: Wat is sport? (p11-25) Hoofdstuk 2: Het belang van sport voor de samenleving? (p27-44) Hoofdstuk 3: Veranderingen in de samenleving: impact op sport? (p45-57) Hoofdstuk 4: Veranderingen binnen de sport? (p59-77) Hoofdstuk 5: Algemeen besluit (p77) Hoofdstuk 6: De Belgische politiek (p79-82) Hoofdstuk 7: Lichamelijke opvoeding op school (p87-92) Hoofdstuk 8: De ongeorganiseerde en los georganiseerde sport (p93-97) Hoofdstuk 9: De overheidsstructuren die zich met sport inlaten (p99-165) + beleidsplannen Hoofdstuk 10: De private sportstructuren (p167-231) 2 INHOUDEN – HOOFDSTUK 2 Inleiding 1. Individuele motieven om te sporten 2. Sport onderzoeken? Hoe? 3. Maatschappelijke motieven om te sporten A. Fysiek kapitaal B. Emotioneel kapitaal C. Individueel kapitaal D. Sociaal kapitaal E. Intellectueel kapitaal F. Financieel kapitaal Belang van sport voor de samenleving en individu? Conclusie! 3 DOELEN 1. Je herkent de verschillende individuele motieven waarom mensen gaan sporten. 2. Je kan verschillende mogelijke manieren toelichten om de sportdeelname te onderzoeken. 3. Je herkent de verschillende maatschappelijke motieven van sport. 4. Je kan toelichten waarom sport belangrijk is voor de samenleving op vlak van gezondheid, sociale binding en economie. 5. Je kan de rol van het beleid en van de overheid toelichten inzake de stimulering van sport. 4 INLEIDING Wat is het belang van sporten voor de maatschappij? − Voor het individu? − Voor de maatschappij/samenleving? Motieven (‘movere’ in latijn) om te sporten! Beweeg-redenen (motieven om…) − Opdracht 5  INLEIDING Sporten? Jemoetwelgekzijn… − Waarom gaan mensen in feite sporten? − Perspectiefwisseling: individueel nut en nut voor samenleving! a) Individueel nut: ontspanning, sociaal contact, … b) Maatschappelijk nut: » Gezond zijn = gaan werken » Gezond zijn = minder kosten voor ziekteverzekering » Gevolg: overheid voert campagnes + beeld krijgen op ASP! 6 INHOUDEN – HOOFDSTUK 2 Inleiding 1. Individuele motieven om te sporten 2. Sport onderzoeken? Hoe? 3. Maatschappelijke motieven om te sporten A. Fysiek kapitaal B. Emotioneel kapitaal C. Individueel kapitaal D. Sociaal kapitaal E. Intellectueel kapitaal F. Financieel kapitaal Belang van sport voor de samenleving en individu? Conclusie! 7 1. INDIVIDUELE MOTIEVEN OM TE SPORTEN Voornaamste redenen; zie tabel! Plezier, conditie,… Véél minder competitie! DOEL: fundamentele behoefte aan individueel welzijn! (cfr. welzijnsfunctie; zie verder) − Zelfontplooiing − Grenzen opzoeken van menselijk lichaam − Jezelf verbeteren in… 8 1. INDIVIDUELE MOTIEVEN OM TE SPORTEN Belang van sport voor samenleving? Cfr. Human Capital Model (2013) Potentiële eigenschappen om aan regelmatige sportparticipatie te doen! Zie 6 kapitalen a) Fysiek K b) Emotioneel K c) Individueel K d) Sociaal K e) Intellectueel K f) Financieel K 9 INHOUDEN – HOOFDSTUK 2 Inleiding 1. Individuele motieven om te sporten 2. Sport onderzoeken? Hoe? 3. Maatschappelijke motieven om te sporten A. Fysiek kapitaal B. Emotioneel kapitaal C. Individueel kapitaal D. Sociaal kapitaal E. Intellectueel kapitaal F. Financieel kapitaal Belang van sport voor de samenleving en individu? Conclusie! 10 2. SPORT ONDERZOEKEN? HOE? Onderzoek naar ASP NOODZAKELIJK − Beleid afstemmen op… Hoe onderzoeken? 1. Enquête opstellen 2. Definitie van sport? Criteria? 3. Wetenschappelijk bronnen? 4. Onderzoeksgroep? 5. Segmenteren! (cfr. H4) 6. Afnemen 7. In kaart brengen van gegevens en rapporteren! 11 2. SPORT ONDERZOEKEN? HOE? Opdracht: stel zelf een enquête op Wat verwacht ik: 1. Doelgroep? (Omschrijf concreet!)  (sportdiscipline, organisatievorm,…) 2. Typische kenmerken doelgroep, je verwachtingen (vóór onderzoek) 3. 5 vragen over Algemene Sportparticipatie  O.a. motieven wel/niet sporten,… 12 INHOUDEN – HOOFDSTUK 2 Inleiding 1. Individuele motieven om te sporten 2. Sport onderzoeken? Hoe? 3. Maatschappelijke motieven om te sporten A. Fysiek kapitaal B. Emotioneel kapitaal C. Individueel kapitaal D. Sociaal kapitaal E. Intellectueel kapitaal F. Financieel kapitaal Belang van sport voor de samenleving en individu? Conclusie! 13 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN Individuele betekenis = maatschappelijke uitwerking Vergrijzing bevolking = stijgende ziektekosten Meer ziekteverzuim door stress (burn-out) Tendens tot meer psychosociale problemen Ongezonde, sedentaire levensstijl Vereenzaming en isolement Onderzoek herleidt tot 6 kapitalen 14 15 INHOUDEN – HOOFDSTUK 2 Inleiding 1. Individuele motieven om te sporten 2. Sport onderzoeken? Hoe? 3. Maatschappelijke motieven om te sporten A. Fysiek kapitaal B. Emotioneel kapitaal C. Individueel kapitaal D. Sociaal kapitaal E. Intellectueel kapitaal F. Financieel kapitaal Belang van sport voor de samenleving en individu? Conclusie! 16 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN A. FYSIEK KAPITAAL Sporten en gezondheid 1. Preventieve effecten 1. Voorkomen van ziektes (slechte leefgewoontes, veroudering,…)  Osteoporose, overgewicht, hypertensie, diabetes, hart en bloedvaten,… 2. Bevordering reactiviteit immuunsysteem 3. Daling kans kanker(s) (?) 4. Onderhoud en verbetering fysio- morfologische eigenschappen 5. Bestrijden van obesitas (BMI > 30) 17 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN A. FYSIEK KAPITAAL Sporten en gezondheid 1. Preventieve effecten  Statistieken overgewicht en obesitas NL (2010): 1980 (3,5%), 1997 (7-12%) en 2010 (8%-13,6%) VL (2000): 3- tot 4-jarigen: 15% overgewicht, waarvan 6% obesitas VL (2015): 12% jeugd overgewicht, waarvan 3% obesitas VL (2018): 15%-18% jeugd overgewicht, 4-5% obesitas Meisjes > jongens Overgewicht steeds jonger! Zwaarlijvigheid kinderjaren = indicator obesitas op volwassen leeftijd! 18 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN A. FYSIEK KAPITAAL Simulatie zwaarlijvigheid en obesitas (relatieve en absolute cijfers), populatie van 300 kinderen (kleuterschool en lagere school) Aantal percentage absolute percentage absolute kinderen overgewicht cijfers obesitas cijfers overgewicht obesitas Kleuterschool 300 15% 45 kleuters 1% +-3 kleuters zwaarlijvig Lagere school 300 33% 100 kinderen 6% +-20 kinderen zwaarlijvig 19 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN A. FYSIEK KAPITAAL Sporten en gezondheid 1. Preventieve effecten (OPDRACHT)  Surf naar www.gezondleven.be (voeding-cijfers-gewicht) 1. Wat is overgewicht? Wat is obesitas? 2. Ontstaan en risico’s ervan? 3. Prevalentie en trends? 4. Kinderen en obesitas?  Inspanningsverbintenis of resultaatsverbintenis? 20 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN A. FYSIEK KAPITAAL Sporten en gezondheid 2. Curatieve effecten  Chronisch zieke mensen (positief) beïnvloeden  Bejaarden (en/of ziektes geassocieerd met verouderen)  Verhogen zelfredzaamheid (KLUSCE)  Mobiliteit en beweeglijkheid 21 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN A. FYSIEK KAPITAAL Sporten en gezondheid Sporten gezond? Op voorwaarde dat… 1. Non-competitief 2. Regelmaat (consistency, ongeveer 1 uur), 3x per week 3. Voldoende intensief (bv. Hfmax op 70%) 4. Voldoende voorbereid en geleidelijkheid 5. Deskundige begeleiding en informatie 6. Aangepast aan leeftijd en omstandigheden 7. Gericht op verbeteren van gezondheid 22 HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=NN EVJ_HSCV4 23 INHOUDEN – HOOFDSTUK 2 Inleiding 1. Individuele motieven om te sporten 2. Sport onderzoeken? Hoe? 3. Maatschappelijke motieven om te sporten A. Fysiek kapitaal B. Emotioneel kapitaal C. Individueel kapitaal D. Sociaal kapitaal E. Intellectueel kapitaal F. Financieel kapitaal Belang van sport voor de samenleving en individu? Conclusie! 24 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN B. EMOTIONEEL KAPITAAL Sporten en gezondheid Psychosociale voordelen 1. Zelfbeeld/zelfvertrouwen/zelfbewustzijn 2. “Gezonde geest in een gezond lichaam” 3. Verbeteren stemming 4. Verminderen/kanaliseren van stress en negatieve emoties 5. Toename alertheid, helderheid van denken 6. Toename belastbaarheid (meer fut) 7. Gunstig ondersteunen andere leefgewoonten (roken, drinken, luiheid,…) 25 INHOUDEN – HOOFDSTUK 2 Inleiding 1. Individuele motieven om te sporten 2. Sport onderzoeken? Hoe? 3. Maatschappelijke motieven om te sporten A. Fysiek kapitaal B. Emotioneel kapitaal C. Individueel kapitaal D. Sociaal kapitaal E. Intellectueel kapitaal F. Financieel kapitaal Belang van sport voor de samenleving en individu? Conclusie! 26 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN C. INDIVIDUEEL KAPITAAL Socialisatie “Is een proces v/e groep van individu(en) of personen die bepaalde waarden en normen zich eigen maken of gaat toepassen of respecteren, waardoor die beter kan functioneren in het verband waar hij op dat moment deel van uitmaakt.” − Vbn: ploeg met gelijke truitjes en broekjes, hand geven voor de wedstrijd,… Via sport leert men… − Sociale vaardigheden: communiceren, contact leggen, functioneren, integreren, emanciperen, conformeren, accepteren, samenwerken, gemeenschappelijke waarden en normen etc. 27 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN C. INDIVIDUEEL KAPITAAL “Sport is een uitermate geschikt en veelzijdig socialiserend instrument in vergelijking met andere maatschappelijke activiteiten?!” Redenen 1. Grootschalig en laagdrempelig 2. Leereffecten zijn onbedoeld nevenproduct van plezierige activiteit 3. Vallen en opstaan, fouten maken minder harde consequenties − Opgelet: elitesport wél strenge gevolgen − Bij sport meer kansen! 28 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN C. INDIVIDUEEL KAPITAAL Voor kinderen: Heldere en duidelijke regels (afspraken) Onmiddellijke bestraffing bij overtreding Verschillende vaardigheden voor dagdagelijkse leven (SF) Plezier in beleving en interactie met anderen (i.f.v. ZB) Voor volwassenen: Verschillende vaardigheden voor dagdagelijkse leven Sport als emanciperende en integrerende functie 29 INHOUDEN – HOOFDSTUK 2 Inleiding 1. Individuele motieven om te sporten 2. Sport onderzoeken? Hoe? 3. Maatschappelijke motieven om te sporten A. Fysiek kapitaal B. Emotioneel kapitaal C. Individueel kapitaal D. Sociaal kapitaal E. Intellectueel kapitaal F. Financieel kapitaal Belang van sport voor de samenleving en individu? Conclusie! 30 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN D. SOCIAAL KAPITAAL Enerzijds = bindmiddel en zorgt voor interactie tussen mensen Actieve zin − Sport in verenigingsverband − Gestructureerd netwerk (1 doel) − Onderlinge band, relaties,… Passieve zin − Gespreksonderwerp − Collectieve interesse (bv. Olympische Spelen, WK voetbal,…) − Gezamenlijk project − Identificatie (cfr. Clijsters, Nina Derwael,…) − Uitstraling − Verbondenheid (lokaal-regionaal-…-internationaal) 31 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN D. SOCIAAL KAPITAAL Anderzijds De keerzijde van de medaille (interactie en binding) Sport leidt tot… 1. Hiërarchisering 2. Categorisering 3. Onderscheiding  Op een sportieve en sociale dimensie 32 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN D. SOCIAAL KAPITAAL Sportieve dimensie Sociale dimensie Indeling in categorieën o.b.v. Sport leidt tot sociale wedijver geslacht, leeftijd, niveau,… (cfr. Nancy Kerrigan – Toni Degraderen en promoveren Harding) (onderscheid maken tussen) Gezamenlijke voorkeur voor Podium symboliseert (cfr. club hiërarchie) Interne cohesie: − Binding clublied, scanderen van… − Groepsantagonisme − Agressie tegen… 33 34  NANCY KERRIGAN ATTACK (1994) 35  DE RODE DUIVELS 36 HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=YI KFYTFJ_KW 37 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN D. SOCIAAL KAPITAAL Integrerende functie − Lokaal-mondiaal − Hangjongeren, vluchtelingen,… − Straatvoetballer tot topvoetballer − WK’s wereldwijd, massale belangstelling voor… Emanciperende functie − Sport = laagdrempelig! − Sociale binding,… 38 INHOUDEN – HOOFDSTUK 2 Inleiding 1. Individuele motieven om te sporten 2. Sport onderzoeken? Hoe? 3. Maatschappelijke motieven om te sporten A. Fysiek kapitaal B. Emotioneel kapitaal C. Individueel kapitaal D. Sociaal kapitaal E. Intellectueel kapitaal F. Financieel kapitaal Belang van sport voor de samenleving en individu? Conclusie! 39 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN E. INTELLECTUEEL KAPITAAL Lichaamsbeweging en invloed op de cognitieve educatie! Trainen geheugen Verbetering cognitieve vaardigheden Meer concentratie Betere leerprestaties … 40 INHOUDEN – HOOFDSTUK 2 Inleiding 1. Individuele motieven om te sporten 2. Sport onderzoeken? Hoe? 3. Maatschappelijke motieven om te sporten A. Fysiek kapitaal B. Emotioneel kapitaal C. Individueel kapitaal D. Sociaal kapitaal E. Intellectueel kapitaal F. Financieel kapitaal Belang van sport voor de samenleving en individu? Conclusie! 41 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN F. FINANCIEEL KAPITAAL A. Sport en economie, de aanleiding? 2006: Europese Commissie komt met idee Bestedingspatroon inzake sport in kaart brengen − Gezinnen, zowel actief als passief − Merchandising, mediarechten, VT-industrie, sporttoerisme, verzekeringen,… Doel? (zie ASP!) Wat weten we al? − Uitgaven op micro-, meso- en macro-niveau (zie verder) 99,9% gezinsuitgaven is recreatief » Overige is topsport (= arbeid) Tewerkstelling, (sport)markt, radio- en TV-rechten, publieke en private investeringen,… Bruto Binnenlands Product (BBP) − Sport Satellite Account (SSA – studie; 2021): 2,53% BBP (sportsector België) − Sport is dus een arbeidsintensieve sector! − Ter info: SROI voor Vlaanderen = 3,56!!! (2019) Voor elke 1 euro investering, krijgt men een sociale impact van 3,56 euro! Hoe: kijken naar kosten en opbrengsten Uitbreiding via Scheerder, J., Corthouts, J., Thibaut, E. & Borgers, J. (2021) 42 43 ECONOMISCH KRINGLOOPMODEL VAN DE SPORTSECTOR IN VLAANDEREN (GOEDEREN, DIENSTEN EN GELDSTROMEN) (THIBEAU E.A., 2017) Bedrijven Banksecto r Goed. en dienst Import Betalingen Arbeid Loon n Go e de Be ta lin & export nge re ge li n n, n ta te Be e ns di e di Ge ns te n en ce s Gezinnen sub. di n en e re rvi ens ta ed Se ten xe Go id s rbe n +a Be t ge alin l i n gen B eta Diensten Sportclubs Subsidies Overheden “De economische betekenis van de participatiesport in Vlaanderen” 44 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN F. FINANCIEEL KAPITAAL – DIRECTE VOORDELEN B. Gezinsuitgaven voor sport? − Groot deel van inkomsten sportsector! − Actief EN passief − Lidgeld, sportkledij, L.O. op school, TV-abonnement sport etc. − Populairst: lopen en fietsen − 4,2+ miljard euro per jaar!? Overheid moet dit weten! − Beleid voeren (gericht) − i.f.v. subsidies − Zichzelf profileren − Cfr. terugverdieneffect sport en tewerkstelling Micro-niveau 45 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN F. FINANCIEEL KAPITAAL – DIRECTE VOORDELEN “Sportuitgaven”…? Poging tot… − Rechtstreeks aan de sport (direct) Lidgelden, toegangsgelden, aankoop of huur sportmaterialen, sportkledij,… − Onrechtstreeks aan de sport (indirect) Kosten aan ‘buiten’ de sportsector Verplaatsingskosten, tombola, bezoek kinesist, sportdrank,… − Gezinnen: Gezin met kids (AcSP): +-1.524 euro/jaar (zie tabel) » Direct 1.234 euro en indirect 290 euro » Lid-toegangsgelden: +-400 euro / jaar (nr1!) » Kleding: 223 euro / jaar » Materiaal: 202 euro / jaar » Indirect: sociale kosten (drank e.d.): 150 euro / jaar Enkele voorbeelden gezinsuitgaven (2009)* − Opgelet: 94% Vooral lid- of toegangsgelden 40% sportkampen, -begeleiding en/of - (inkom zwembad,…) vakanties Opleidingsniveau en financiële positie! 70% geld aan sportschoeisel en –kledij 57% verplaatsingskosten Soort van sport! +-50% geen sportmateriaal nodig om vrouwen − Eén van de populairste sporten onder volwassenen Overzicht uitgaven (2017) − Frequentie is doorslaggevend! 6-18 jarigen Volwassenen Sporadische lopers: 247 euro (1) Wielrennen (2092 euro) (1) Zeilen (3409 euro) Frequente lopers: 436 euro − Schoeisel (nr1), loopkledij (nr2) en (2) Golf (1325 euro) (2) Wielrennen (2462 euro) hartslagmeter/deelname loopevents (nr3/4) (3) BMX (956 euro) (3) Paardrijden (2292 euro) Fietssport (10) Voetbal (458 euro) (11) Recreatief fietsen (517 euro) − Populairst na loopsport bij volwassenen (18) recreatief fietsen (307 euro) (14) Fitness (422 euro) − 9/10 geld aan materiaal (helm, schoeisel, (22) fitness (276 euro) (27) Wandelen (262 euro) kledij,…) (30) wandelen (216 euro) (35) Lopen (187 euro) Micro-niveau 47 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN F. FINANCIEEL KAPITAAL – DIRECTE VOORDELEN C. Overheidsuitgaven voor sport in VL? − Directe financiering via subsidies, ook indirect − Bouw, onderhoud en beheer van… 2022: budget 235 miljoen euro (0,51% v/h overheidsbudget) » 89% gaat naar breedtesport » 11% naar topsport (zo’n 26 miljoen euro) − Doel: niet winstgevend, wel algemeen belang! Cfr. publiek versus privaat! Principe van de vrijemarkteconomie = “Overheid zal zich niet bemoeien met de markt.” Wél bij marktfalen (i.f.v. breedtesport!) = Geaccepteerde tussenkomst overheid (positieve vorm van discriminatie) Volgens ‘subsidiariteitsprincipe’ 1. Beschikbare accommodatie voldoet niet aan totale behoefte 2. Deelnameprijs is te hoog, gevolg = uitsluiting gedepriveerde groepen Meso- en macro-niveau 48  Overheid investeert een deel mee! 49 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN F. FINANCIEEL KAPITAAL – INDIRECTE VOORDELEN 2. Indirecte economische voordelen sport? 1. BETEKENIS VAN DE SPORT VOOR DE INDUSTRIE − Sportmarkt, sportindustrie, behoefte van veiligheid (fietshelm,…) 2. BETEKENIS VAN DE SPORT VOOR DE WERKGELEGENHEID EN VRIJWILLIGERSWERK − Commercialisatie v/d sport = meer werkgelegenheid − Maar ook vrijwilligers nodig!!! − In 2015: +-200.000! 3. ECONOMISCHE IMPACT VAN SPORTEVENEMENTEN − Olympische Spelen, WK/EK voetbal,… 4. ECONOMISCHE BETEKENIS VAN SPORTFACILITEITEN − Publiek-private samenwerking!!! (PPS) − Gezamenlijk = meerwaarde voor bevolking!!! − Enerzijds overheid: overzicht behouden/regisseren van… − Anderzijds private sector: uitvoering van… 50  PPS: Sportplaza (nu Sportoase) Leuven 51  TER ILLUSTRATIE… 52 3. MAATSCHAPPELIJKE MOTIEVEN OM TE SPORTEN F. FINANCIEEL KAPITAAL 3. Langetermijnbijdrage van sport aan de economie Sedentarisme: de overheid MOET investeren in sport en beweging! − Overheid betaalt deel terug, financiert,… Sensibiliseringscampagnes, mensen bewust maken van… Sociale integratie sport, zie eerder Goed voor de gezondheid, het lichaam … 53  TERUGVERDIENEFFECT VOOR OVERHEID! 54 55 56 INHOUDEN – HOOFDSTUK 2 Inleiding 1. Individuele motieven om te sporten 2. Sport onderzoeken? Hoe? 3. Maatschappelijke motieven om te sporten A. Fysiek kapitaal B. Emotioneel kapitaal C. Individueel kapitaal D. Sociaal kapitaal E. Intellectueel kapitaal F. Financieel kapitaal Belang van sport voor de samenleving en individu? Conclusie! 57 BELANG VAN SPORT VOOR DE SAMENLEVING EN HET INDIVIDU? CONCLUSIE! Individuele EN maatschappelijke motieven van sport Belang van onderzoek voor beleidsmakers 58