Voedingsleer - Deck 6 PDF

lOMoARcPSD|34446190 Dehydratatie Ontstaat door o Te lage inname = primair o Te groot verlies = secundair o Combinatie van beide Risicopopulatie o Ouderen o Kinderen Risicosituaties o Daling alertheid en bewustz...

lOMoARcPSD|34446190 Dehydratatie Ontstaat door o Te lage inname = primair o Te groot verlies = secundair o Combinatie van beide Risicopopulatie o Ouderen o Kinderen Risicosituaties o Daling alertheid en bewustzijn o Bij hittegolf o Fysieke activiteit ↓ 1-2% TBW geeft aanleiding tot verminderde cognitieve functies, alertheid en capaciteit om te be- wegen Fatale afloop mogelijk Soorten dehydratatie Isotone: daling zout = daling water Hypertone: daling zout < daling water Hypotone: daling zout > daling water Symptomen dehydratatie Droge tong, moeheid, hoofdpijn, draaierigheid 141 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 Dehydratatie bij kinderen Bij geboorte → 75% BW is water Gevoelig voor onevenwicht in waterbalans o Groter oppervlak tov BW o Beperkingen om dorst aan te geven o Hoog metabolisme groeien o Beperkte mogelijkheid nieren Opgepast bij o Koorts- overgeven – diarree o Inname tot 6 maand is 0,7 liter per dag Dehydratatie ouderen Hoger risico door o Verminderde intake ▪ Minder dorst ▪ Minder mobiel ▪ Slikproblemen ▪ Incontinentie o Verhoogd verlies ▪ Slechtere werking van de nieren ▪ Diuretica = vochtafdrijvers Dehydratatie bij diabetes insipidus Gekenmerkt door polyurie (veel plassen) + polydipsie (veel drinken) Werking ADH valt weg (hypofyse) → Nieren blijven verdunde urine uitscheiden tot 10 liter per dag Behandeling dehydratatie Voorkomen = beter dan genezen Toedienen van o Vocht o Suikers o Zouten o ORS preparaten Preventief drinken, ook als je geen dorst hebt 142 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 Te veel lichaamswater of waterintoxicatie Zeldzaam Bij anurie o Nieren maken heel weinig tot geen urine meer Bij problemen met ADH die leiden tot geconcentreerde urine Extreem veel drinken o Hersenen kunnen zwelling aan cellen niet verdragen waardoor je hoofdpijn krijgt of in coma beland o Marathonlopers nemen meer vocht op dan ze uitscheiden Tekort aan zouden bij extreem zweten Aanbevelingen waterinname Afhankelijk van o Omgevingstemperatuur en vochtigheid o Fysieke activiteit Gemiddelde voor kinderen o Minder hoe ouder dat ze worden Gemiddelde voor volwassenen o 1,5 liter 143 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 144 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 10 Alcoholen 10.1 Inleiding 10.2 Voorkomen van alcohol in de voeding 10.3 Fysiologie van alcohol 10.3.1 Absorptie van alcohol 10.3.2 Metabolisatie, omzettingen en uitscheiding van alcohol 10.3.3 Bloedalcoholconcentratie 10.4 Gezondheidsaspecten van alcohol 10.4.1 Problemen bij excessief alcoholgebruik 10.4.1.1 Alcoholintoxicatie 10.4.1.2 Alcoholisme 10.4.1.3 Medische problemen 10.4.1.4 Geassocieerde voedingsproblemen 10.4.2 Mogelijke voordelen van lichte tot matige alcoholconsumptie 145 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 Wat is alcohol? Chemische naam is ethanol Wateroplosbaar Kooktemperatuur = 78,3°C Kleurloos en geurloos In natuur o Gebonden vorm als ester of ether o In vrij vorm Ontstaat uit o Anaerobe vergisting van granen en vruchten ▪ Geen zuurstof aanwezig ▪ Verestering gebeurt door omzetting van de vruchten en granen door enzymen uit gisten of bacteriën o Vergisting van suikerhoudende producten o Aardolie Ethanol methanol - ethylgroep o Methanol = toxisch o Wij consumeren ethanol Alcoholgehalte varieert voor verschillende dranken o Bier < wijn < aperitieven < gedistilleerde alcoholische drank 1 eenheid = 10 gram alcohol = 12,7 ml methanol Theoretisch: 10 g alcohol resulteert in bloedalcoholgehalte van o 0,2 promille bij een man o 0,3 promille bij een vrouw Alcohol wordt afgebroken in de lever Maximum 0,5 alcoholpromille o 42 likeurpralines voor vrouwen o 25 likeurpralines voor mannen Fysiologie van alcohol: absorptie – metabolisatie - excretie Absorptie Start in maag (20%) tot eerste deel dunne darm (80%) Passieve gelijkmatige verdeling in waterige fase van alle lichaamscompartimenten Eens geabsorbeerd → binnen 10 minuten in de hersenen Beïnvloedende factoren absorptiesnelheid Snelheid van maaglediging → kan vertraagd worden door aanwezigheid van voedsel/melk o Bij een lege maag absorptie in 15 – 30 minuten o Bij een volle maag absorptie in 1 -3 uur Soort alcoholische drank 146 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 Snelheid van drinken Metabolisatiecapaciteit van maag en darmen anders voor iedereen Man vs vrouw Vrouwen meer onderhuis vet waarin alcohol slecht absorbeert Vrouwen hebben minder bloedvolume ➔ alcoholconcentratie hoger Bij vrouwen werkt dit maar voor de helft tov mannen Metabolisatie In de lever Acetaldehyde zorgt voor de ka- ter o Wordt ook snel afgebroken tot acetaat Acetaldehyde = zeer toxisch -> kater Concentratie in lever en herse- nen zo laag mogen → aanwezig- heid alcoholdehydrogenase Acetaat o Verder geoxideerd in krebcyclus -> ATP o Bij hoge concentratie omvorming tot ketonen -> bron van energie o Voor synthese vetten -> stijging vetreserve! ▪ Bierbuik doordat de vetreserves zich opstapelen in de lever Alcoholoxidatie krijgt fysiologische voorrang op metabolisatie andere macronutriënten → snelle warmteproductie Bij beperkt gebruik Bij alcoholici activatie enzyminductie Bij leverfalen daling ethanolmetabolisme Trager bij kleine mensen en vrouwen Alcoholici vaak > 1000 kcal aan alcohol o Aanleiding tot obesitas niet altijd o Ethanol ipv zetmeel/suiker leidt tot daling energieopslag o Kcal van alcohol ≠ kcal van voeding Excretie Slechts 2-10% van ingenomen alcohol Via urine → zelfde als concentratie plasma Via ademhaling → afhankelijk concentratie van weefsels 147 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 Bloed alcohol concentratie BAC Uitgedrukt in aantal delen alcohol per 1000 delen bloed → promille # 𝑔𝑟𝑎𝑚 𝑧𝑢𝑖𝑣𝑒𝑟 𝑎𝑙𝑐𝑜ℎ𝑜𝑙 − 𝑎𝑓𝑏𝑟𝑎𝑎𝑘 # 𝑙𝑖𝑡𝑒𝑟 𝑏𝑙𝑜𝑒𝑑 Concentratie in bloed afhankelijk van o Hoeveelheid geconsumeerd o Tijdsduur van inname o Consumptie andere voedingsmiddelen o Lichaamsmassa en lichaamssamenstelling man vrouw o Verlies via adem, zweet en urine Gezondheidsaspecten van alcohol Alcohol = energiebron 7 kcal/g Effect op stemming en gedrag Totaal niet essentieel Toxisch Kan leiden tot verslaving 4 type drinkers 1. Sociale drinker = ≤ 2 – 3 eenheden / dag o Hoger ongevalsrisico 2. Zware drinker = > 6 eenheden / dag o Risico op intoxicatie o Hoger ongevalsrisico o Geweld 3. Probleemdrinker o Lichamelijke, psychische, professionele, financiële problemen 4. Afhankelijke drinker o Bijkomend verslaving 148 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 Problemen bij excessief alcoholgebruik Alcoholintoxicatie Onderdrukkende effecten op CZS o Daling geheugen, discriminatie, concentratie, inzicht o Verlies controlefuncties -> ontremming o Stijgende uitbundigheid; spraakzaamheid, bewegingen, emoties (geweld) o Slaperigheid – coma – onderdrukking ademhaling Effecten proportioneel tot concentratie bloed o Symptomen vanaf 1g/l o Dodelijk vanaf 4 g/l Alcohol percentage Stadium Weerslag bloed < 0,5 Goed gevoel Ontspannen, praatziek 0,5 – 0,8 Risicotoestand Stoornis beoordeling + fijne motoriek 0,8 – 1,5 Gevaarlijke toestand Trage spraak, troebel zicht, evenwichtsstoornissen, slaperig, overgeven, hulp nodig bij wandelen 2–4 Dronken stupor Dodelijk dronken, geen blaascontrole, zwaar ademen, bewusteloos 4,5 – 6 Dood Shock en overlijden Acute intoxicatie = gevaar voor samenleving o Stijging ongevalskans vanaf 2-3 consumptie o Wettelijke limiet 0,5 g/l o Speekseltest Alcoholisme Fysiologische afhankelijkheid Door langdurig hoog gebruik Ontwenningsverschijnselen o Beven o Auditieve hallucinaties o Na enkele dagen → abstinentiesyndroom ▪ Slecht voelen Medische problemen Lever o Aanleiding geven tot vetinfiltratie met als gevolg alcoholische hepatitis en levercirrose Gastro intestinaal o Slokdarmcarcinoom, gastritis, pancreatitis en diarree Hyperuricemie en jicht Cardiovasculair o Hypertensie o Cardiomyopthie Polyneuritis, cerebellaire degeneratie en dementie 149 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 Alcohol tijdens de zwangerschap Zelf matig gebruik kan gevolgen hebben 2x hoger risico op miskraam bij zware drinkers Foetale alcoholsyndroom Bijkomende problemen Relationele Professionele Financiële Wettelijke Geassocieerde voedingsproblemen Weinig andere nutriënten o Het zijn lege kcal Bij hoge inname (> 20-25 En%) risico op deficiënties o Tekort vit B, Zn, Mg Hogere (te hoge) ijzerreserve Algemene malnutritie o Metaboliseerbare energie is vermoedelijk minder dan 7 kcal door verlies via urine, adem,… o Onderdrukking eetlust ▪ Thiamine deficiëntie o Gastrointestinale problemen ▪ Vertering en absorptie verstoord Ernstige hypoglycemie o Bij niet gevoede alcoholici door inhibitie van de gluconeogenese o Alcohol versterkt werking insuline o Gevaar bij diabetici Mogelijke voordelen van lichte tot matige alcoholconsumptie Epidemiologische verbanden o Beperkt alcoholverbruik gaat gepaard met langere mortaliteit o Mogelijke verklaring ▪ Stijging HDL ▪ Daling trombosevorming ▪ Antioxiderende effecten van polyfenolen en flavonoïden in wijn Vooral bij wijn -> alcohol is niet de reden? 150 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 Aanbevelingen 0 EN% Liefst < 4EN% Veilige inname o Mannen = 21 eenheden / week o Vrouwen = 14 eenheden / week Gezondheidsrisico’s o Mannen: > 50 eenheden / week o Vrouwen: > 35 eenheden / week 151 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 152 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 12 Microbiota 12.1 Inleiding 12.2 Samenstelling 12.3 Evolutie 12.4 Microbiota en gezondheid 12.4.1 Immunomodulatie 12.4.2 Bescherming 12.4.3 Voeding en metabolisme 12.5 Microbiota bij ziekte 153 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 Microbiota in het maag-darmstelsel Mens = verzameling micro-organismen Wereldbevolking = 7-8 miljard mensen Microbiële populatie = 100 biljoen bacteriën Planeet aarde = 5 x 1030 Wie zijn wij? Bacteriën zijn belangrijk voor genetisch potentieel Wie zijn zij? Micro organismen Micro organismen in maag-darm stelsel o Meeste = anaeroob ▪ Geen zuurstof nodig om te overleven ▪ Komen voor in dikke darm o Facultatieve anaeroben ▪ Kunnen zuurstof tolereren o Aerobe bacteriën ▪ Hebben zuurstof nodig om te overleven 50 verschillende phyla beschreven o 4 dominante ▪ Bacteroidetes ▪ Firmicutes ▪ Actinobacteria ▪ Proteobacteria o 500 tot 1000 verschillende species 154 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 Pathogene bacteriën komen in kleinere hoeveelheden voor o Kunnen toxines produceren In het midden zijn de commensale bacteriën → geen voor of nadelen Waar zitten de micro-organismen? 155 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 Dunne darm In het colon zitten de meeste, in de maag het minste Diversiteit neemt ook toe o Weinig in de maag meer in de dikke darm Helicobacter = bacterie die enkel in de maag voorkomt, geeft aanleiding tot maagzweren o Overleeft het zuur van de maag In ieder individu gemiddeld 160 verschillende species = α diversiteit Tussen individuen zijn er grote verschillen = β diversiteit Waar komen ze vandaan? Voor geboorte steriel Manier van geboorte bepaalt welke bacteriën je krijgt Afhankelijk van bacteriën die de moeder heeft Bacteriën moeder hangt af van de voeding die zij eet of de medi- catie Darm microbiotica bij het kind gaan ontwikkelen afhankelijk van de voeding o Borstvoeding gaat meer bifidobacteriën stimule- ren dan flesvoeding Geboorte (keizersnede vaginale ge- boorte), dieet moeder, eten kind (borst fles) Evolutie van de bacteriën Na 2 – 3 jaar zal de samenstelling van bacteriën gelijk zijn aan die van een volwassenen 156 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 Mensen met overgewicht hebben een andere samenstelling van bacteriën Er zijn studies bij mensen die op sterven liggen o Samenstelling zal veran- deren als de dood nadert Gedurende volwassenheid blijft het stabiel Bij ouder worden komen be- paalde groepen meer voor dan andere Microbiële identiteit Bacteriën in onze darm zijn uniek Vergelijkbaar met vingerafdruk Op basis van samenstelling darm microbiota kan je mensen indelen in 3 groepen o Binnenkort krijgt ieder ook een enterotype naast zijn bloedgroep Type 1 heeft meer bacteroides Type 2 heeft meer prevotella Type 3 heeft meer ruminococcus Waarom zijn deze types belangrijk? → bij bepaalde entrotypes heb je meer kans op een hoge bloeddruk, dierdoor kan de behandeling vroeger gestart worden 157 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 Functies van darmmicrobiota Positief Verdere digestie – afbreken van onverteerbare stoffen → 10 – 15% extra energie voor de gastheer o Voedingsvezels ▪ Goed functioneren maag-darm kanaal ▪ Osmotische belasting (water en elekrolyten aantrekken naar darmlumen) Bacteriële fermentatie: H2, CO2, korte keten vetzuren o Als energiebron voor de coloncyten (boterzuur) o Boterzuur: apoptose = afsterven van kankercellen Synthese van benodigde stoffen o Vitamine K Resistentie tegen kolonisatie van pathogenen productie zuren pH ↓ Productie van bioactieve polyfenolen Immuunstimulatie en -modulatie Negatief Infectie/invasie van pathogenen Vorming van toxines Vorming van genotoxische componenten afkomstig van voeding o Als vlees verbrand w op de bbq -> nitrosamines rood vlees Microbiota stimuleert vetopname en synthese Ziekte en gezondheid Antibiotica Leefstijl Dieet Hygiëne Toxines Normo- versus dysbiosis 5 In normale toestand hebben we normobiosis Bij een pathologie hebben we dysbiosis 5 Kunnen uitleggen 158 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])  lOMoARcPSD|34446190 Beïnvloedende factoren Genetisch materiaal Hoe je geboren bent Stress Hygiëne Ouderdom Dieet … Microbiota en ziektes binnen maag-darmstelsel Ziekte van crohn IBS … Microbiota en ziektes buiten maag-darmstelsel Allergieën Obesitas Diabetes … 159 Gedownload door Pelin Pourjali ([email protected])