Unit 4 Dialektologi Bandar - Pelajar PDF

PBL 1033 DIALEKTOLOGI UNIT 4: DIALEKTOLOGI BANDAR 1  OBJEKTIF PEMBELAJARAN  Unit ini akan memfokus kepada; 1. Konsep dialek sosial, dialektologi sosial, dialek bandar/dialektologi sosial bandar 2. Perwakilan 3. Kaedah pengumpulan data dan pengelasan informa...

PBL 1033 DIALEKTOLOGI UNIT 4: DIALEKTOLOGI BANDAR 1  OBJEKTIF PEMBELAJARAN  Unit ini akan memfokus kepada; 1. Konsep dialek sosial, dialektologi sosial, dialek bandar/dialektologi sosial bandar 2. Perwakilan 3. Kaedah pengumpulan data dan pengelasan informan 4. Pemboleh ubah bahasa 2  HASIL PEMBELAJARAN  Pada akhir unit ini pelajar berupaya: 1. Mengetahui tentang konsep dialek sosial, dialektologi sosial, dialek bandar/dialektologi sosial bandar. 2. Mengetahui tentang perwakilan, kaedah pengumpulan data dan pengelasan informan. 3. Memahami konsep pemboleh ubah bahasa dalam kajian dialek. 3  DIALEK SOSIAL  Bidang dialektologi telah mula dipengaruhi secara tidak langsung oleh disiplin sains kemasyarakatan.  Ahli bahasa mulai menyedari tentang perubahan faktor sosial dalam bahasa itu lazim berlaku dan sama penting dengan perubahan daerah.  Semua dialek mempunyai ciri-ciri kedaerahan dan sosial kerana penutur-penuturnya mempunyai latar belakang sosial dan juga kedaerahan. 4 SAMB.  Dialek sosial ditakrifkan sebagai suatu variasi atau kelainan bahasa yang dituturkan oleh manusia yang tergolong dalam sesuatu kelompok atau kelas tertentu, yang berbeza dalam sesetengah kosa kata, nahu dan atau sebutannya daripada variasi lain daripada bahasa yang sama (Richards et al., 1992 dalam Idris Aman & Mohammed Azlan Mis, 2014)  Dialek sosial juga dikenali sebagai sosiolek yang juga dikaitkan dengan pertuturan penutur kategori pekerjaan tertentu dalam sesebuah masyarakat (Idris Aman & Mohammed Azlan Mis, 2014) 5 SAMB.  Salah satu kajian dialek pertama yang mengambil kira faktor-faktor sosial ialah kajian Peta Bahasa Amerika Syarikat dan Kanada.  Pada mulanya apabila kajian ini dilaksanakan pada tahun 1930-an, ia dilakukan mengikut kaedah dialektologi tradisional.  Namun, petugas lapangan yang ikut serta dalam kajian asal bagi kawasan New England telah diarah memilih informan-informan daripada latar belakang sosial yang berlainan.  Walaupun kajian ini memanfaatkan faktor sosial namun terdapat kelemahan dari segi pemilihan informan yang tidak teratur – petugas lapangan dihadkan kepada orang-orang yang dapat dihubungi oleh penyelidik sahaja. 6 SAMB.  Di Malaysia kajian Idris et al (2011) mendapati semakin tinggi taraf pendidikan penutur dan mereka yang berada dalam kelompok sosial tinggi cenderung untuk menggunakan lebih fitur yang dimiliki oleh bahasa standard.  Manakala kajian Mohammad Fadzeli & Idris (2012) mendapati dialek asal sesuatu kawasan lebih digunakan dalam pertuturan penutur kelompok bawahan dan kurang berpelajaran. Perbezaan taraf pelajaran antara penutur memberikan kesan yang ketara terhadap kosa kata yang digunakan. 7  DIALEKTOLOGI SOSIAL  Dialektologi sosial merupakan suatu kerangka/ pendekatan menghurai dan menjelaskan variasi bahasa yang mengambil kira faktor sosial penutur seperti gender, usia, status sosioekonomi, faktor gaya bahasa, topik perbicaraan dan sebagainya serta menerapkan kaedah sains sosial, khususnya sosiologi.  William Labov yang dikenali sebagai bapa sosiolinguistik telah mempelopori kajian yang menerapkan kaedah sains sosial dalam penelitian bahasa pertuturan secara saintifik terhadap masyarakat yang bersifat heterogen. 8 SAMB.  Labov beranggapan bahawa penghasilan bahasa individu dibayangi oleh faktor sosial yang melatarinya seperti gender, kelas sosial, kelainan gaya bahasa yang terlibat dan beliau berjaya menemukan kaedah penyelidikan yang berupaya mengendalikan faktor-faktor kelainan tersebut.  Kajian awalnya di Pulau Martha’s Vineyard, Massachusetts, Amerika Syarikat pada tahun 1961, yang meneliti perubahan linguistik dalam masyarakat di situ dengan melihat mekanisme sosialnya dan mengasingkan kelas-kelas sosial yang secara langsung memberikan kesan terhadap perubahan linguistik (Milroy, 1987 dlm Idris Aman & 9 Mohammed Azlan Mis, 2014) 10 11  DIALEK BANDAR  Ahli-ahli bahasa mulai menyedari bahawa penumpuan dialektologi tradisi terhadap dialek- dialek desa/kampung telah menyebabkan kajian terhadap bentuk bahasa yang dituturkan oleh sebilangan besar penduduk terutama yang tinggal di bandar-bandar terbiar.  Keadaan ini bertepatan bagi negeri-negeri yang mengalami kepesatan proses pembandaran seperti England dengan hampir 90% penduduknya tinggal di bandar-bandar.  Oleh sebab itu, timbul kesedaran untuk mengkaji dialek bandar yang mempunyai data bahasa yang banyak. 12 SAMB.  Perkembangan ke arah dialektologi sosial dan bandar mula menampakkan perubahan.  Hal ini disebabkan sebelum perkembangan baharu ini berlaku, kebanyakan ahli bahasa menumpukan perhatian dan minatnya terhadap ragam bahasa yang paling murni dituturkan oleh masyarakat pedalaman.  Ragam bahasa bandar dianggap kurang murni dan bersifat baharu kesan daripada penghijrahan penduduk dari kawasan-kawasan pedalaman yang mengelilingi sesuatu bandar. 13 SAMB.  Kecenderungan terhadap kajian dialek sosial dan dialek bandar membayangkan perkembangan pendekatan sinkronik dalam kajian bahasa, satu pendekatan yang berkembang dengan pesat yang bermula pada tahun 1930 dan seterusnya.  Oleh itu, dapat dilihat kebanyakan kajian dialek bandar yang awal masih menggunakan kaedah dialektologi tradisi, tanpa mempedulikan faktor sosial dan memilih informan setakat yang ada sahaja.  Dalam buku Eva Sivertsen ‘Cockney Phonology’ diterbitkan pada tahun 1960, kajian ini berasaskan kaedah dialektologi desa yang telah dilakukan di salah satu bandar terbesar di dunia. 14 SAMB.  Walaupun ‘Cockney’ dianggap sebagai ‘bahasa Inggeris dalam kalangan kelas pekerja di East End London’, ia masih merupakan ragam bahasa yang dituturkan oleh berpuluh-puluh ribu manusia.  Sivertsen hanya memperoleh datanya daripada 4 orang penutur yang kesemuanya wanita berusia lebih daripada 60 tahun dan tinggal di Bethnal Green.  Kajian David de Camp, meninjau pertuturan di San Fransisco dengan mengkaji pertuturan orang-orang kenalannya dan kenalan informannya. 15 16 SAMB.  Wolfgang Viereck, dengan kaedah yang sama, telah mengkaji pertuturan di Gateshead, sebuah bandar yang terletak di timur laut England yang mempunyai penduduk sebanyak 115 ribu.  Beliau telah mengkaji pertuturan 12 orang lelaki, 10 orang daripada mereka berusia lebih daripada 70 tahun.  Alasan Viereck penumpuannya bukan untuk menghasilkan huraian tepat tentang dialek di Gateshead, seperti yang dituturkan pada masa kini, tetapi untuk memilih penutur-penutur bagi dialek Gateshead yang dianggap ‘murni’ bentuk dialek sebelum ia berubah akibat pengaruh dari 17 luar.  SOALAN  Kajian Eva Sivertsen, kajian David de Camp dan kajian Wolfgang Viereck.  Apakah kelemahan-kelemahan kajian ini?  Mengapakah kajian-kajian ini tidak dianggap kajian dialektologi sosial dan dialektologi bandar? 18 JAWAPAN 19  DIALEKTOLOGI SOSIAL BANDAR  Dialektologi sosial bandar atau terjemahan sociological urban dialectology yang diberikan oleh Trudgill (1974). Manakala Francis (1983) menamakannya urban sociolinguistics dialectology atau dialektologi sosiolinguistik bandar.  Ciri utama kerangka dialektologi sosial bandar ialah kawasan kajiannya di bandar. Selain itu, dialektologi sosial bandar memanfaatkan kaedah sosiologi, aplikasi konteks sosial informan dan mengambil kira faktor konteks bahasa. 20  KAJIAN DIALEKTOLOGI SOSIAL BANDAR  Labov menjalankan kajian di Lower East Side, Bandar raya New York pada 1966. Beliau menemu bual 88 orang pemaklum yang dipilih secara persampelan rawak (random sampling) dan bukan secara persampelan pertimbangan (judgement sampling).  Persampelan rawak bermaksud semua anggota populasi mempunyai peluang yang sama rata untuk dipilih sebagai pemaklum atau informan, walaupun tidak semua akan ditemu bual. 21 SAMB.  Labov telah mewujudkan julat gaya bahasa semasa menemu bual pemaklum. Gaya bahasa yang dibentuk ialah gaya berhati-hati (careful style), gaya bersahaja, gaya membaca petikan prosa dan gaya membaca daftar kata dan pasangan minimal. Angkubah linguistik yang diteliti ialah angkubah fonologi (r), (eh), (oh), (th) dan (dh).  Kajian beliau juga mengambil kira faktor sosial iaitu kelas sosial, usia, gender, dan kumpulan etnik.  Kajian beliau mendapati bahawa pertuturan orang di bandar raya New York kelihatan berubah-ubah serta menunjukkan bahawa variasi bahasa seseorang dipengaruhi oleh faktor-faktor sosial yang melingkari kehidupannya, dan bukannya bersifat bebas (Idris 22 Aman & Mohammed Azlan Mis, 2014) SAMB.  Trudgill (1974) telah menjalankan kajian di Norwich, England dengan menerapkan kaedah Labov (1966) serta beberapa penyesuaian dalam mengkaji dialek bandar. Kajian beliau berjaya menunjukkan bahawa pengaruh gaya pertuturan berbeza mengikut angkubah linguistik seperti fonologi yang telah dapat memperlihatkan kelainan dalam gaya berbahasa dan kelas sosial masyarakat yang dikaji.  Milroy (1975-1981) menjalankan kajian di bandar raya Belfast, Ireland Utara dengan menerapkan kaedah Labov. Hasil kajian menunjukkan bahawa terdapat korelasi antara lima daripada lapan angkubah linguistik dengan perbezaan jaringan sosial atau NSS (Network Strength Score) (Wan Robiah, 2004) 23 24 SAMB.  Di Malaysia, dialektologi sosial dirintis oleh Wong (1987), diikuti antara lainnya oleh Idris (1995), Wan Robiah (2004) dan Idris et al (2011).  Kajian Wong (1987) meneliti variasi bahasa di Kampung Kerinci di pinggir bandar raya Kuala Lumpur.  Kajian Idris (1995) meneliti penduduk berbahasa Melayu di Shah Alam, Selangor.  Kajian Wan Robiah (2004, 2006) meneliti penduduk berbahasa Melayu di Petrajaya, Kuching, Sarawak.  Kajian Idris (2011) meneliti profil aksen standard bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan di empat buah bandar raya iaitu Kota Bharu, Melaka, Kuching, dan Kota Kinabalu.  Mohammad Fadzeli Jaafar, Norsimah Mat Awal, dan Idris Aman (2011) meneliti pengekalan bahasa penutur dialek Negeri Sembilan dengan pendekatan 25 dialektologi sosial bandar.  PERWAKILAN  Kaedah dialektologi sosial/bandar memanfaatkan aspek perwakilan iaitu sampel informan yang dikutip perlulah dapat mewakili keseluruhan penduduk yang dikaji.  Oleh itu, ahli-ahli bahasa perlu mendapatkan sampel penduduk bandar secara rambang untuk menjalankan kajian.  Individu-individu yang dipilih secara rambang daripada keseluruhan penduduk perlu mendapat peluang yang sama untuk dipilih, agar penutur yang dikaji mewakili keseluruhan masyarakat yang dikaji. Selepas itu rakaman pertuturan golongan yang menjadi sampel kajian ini 26 diambil. SAMB.  Kaedah mendapatkan informan dalam kajian dialektologi sosial/bandar adalah dengan memilih sampel daripada daftar pilihan raya atau senarai-senarai penduduk dewasa dari Jabatan Pendaftaran Negara dll.  Mereka yang dipilih akan dihubungi dan diminta menyertai kajian yang dijalankan.  Adakalanya informan yang telah terpilih tidak mahu bekerjasama, meninggal dunia dan berpindah.  Apakah faktor ini memberikan kesan 27 kepada kajian bahasa??? SAMB.  Bagi kajian bahasa, penolakan menyertai dianggap kurang serius dan tidak memberikan kesan terhadap kajian yang dilakukan.  Penyelidik boleh memujuk informan yang enggan bekerjasama untuk mengambil bahagian dalam kajian.  Kesan terhadap kajian – tiada bukti yang menyatakan bahawa penutur yang tidak mahu menyertai sesuatu kajian bahasa mempunyai ciri-ciri bahasa yang berbeza daripada penutur yang mengambil bahagian. 28 SAMB.  William Labov mula-mula menjalankan kajian tentang dialek bahagian Lower East Side di bandar raya New York, berhasil mendapatkan sampel pertuturan informan yang pada mulanya enggan memberikan kerjasama, melalui cara bercakap dengan mereka melalui telefon, kononnya atas sebab- sebab tertentu.  Analisis yang dilakukan menunjukkan tidak ada perbezaan dalam pertuturan mereka jika dibandingkan dengan pertuturan informan-informan lain.  Oleh itu, keengganan informan bekerjasama tidak penting dalam kajian bahasa. Malah pujukan juga mungkin membawa hasil yang tidak banyak kerana 29 penutur-penutur nya tidak akan bercakap banyak.  KUTIPAN DATA  Dalam kaedah dialek bandar pengkaji perlu mendapatkan bentuk pertuturan yang boleh mewakili sesuatu kawasan kajian.  Pengkaji juga perlu memastikan informan dapat menghasilkan pertuturan menurut cara yang lazim mereka tuturkan.  Semakin banyak pemerhatian terhadap cara pertuturan informan, semakin teliti dan teraturlah pertuturan itu jadinya.  Kajian-kajian dialek bandar lebih menumpukan aspek fonologi dan tatabahasa daripada kosa kata dengan menggunakan petikan rakaman pertuturan yang bersifat separa perbualan daripada informan- informan yang dipilih.  Lazimnya ini dilakukan dengan menggunakan soalan-soalan yang direka untuk menghasilkan 30 perbualan yang panjang. SAMB.  Namun demikian, cara ini tidak begitu memuaskan. Walaupun informan-informan ini menghasilkan pertuturan yang bersambung- sambung, bukan jawapan satu patah perkataan, sesuatu temu bual dengan orang yang tidak dikenali dan dirakam dengan alat perakam berkemungkinan akan menarik perhatiannya pada pertuturannya sedikit sebanyak.  Labov menamakan masalah ini sebagai paradoks pemerhati (observer’s paradox); ahli bahasa ingin memerhatikan cara orang- orang bertutur sewaktu mereka tidak diperhatikan. 31 SAMB.  Keinginan ahli bahasa semasa menjalankan kajian khususnya ialah mendapatkan pertuturan tidak formal, bersahaja (sama ada formal atau tidak formal), teratur dan sekata yang menjadikannya lebih menarik daripada ragam- ragam pertuturan yang lain.  Di peringkat ini, iaitu peringkat yang paling kurang dipengaruhi oleh konsep bahasa yang ‘betul’, kecenderungan dan kelaziman bahasa lebih banyak ditemui dan di peringkat inilah juga banyak perubahan bahasa. 32 SAMB.  Kajian di bandaraya New York, Labov telah mereka beberapa cara untuk mengatasi paradoks pemerhati ini, terutamanya dengan merakam perbualan-perbualan luar daripada situasi formal sewaktu awal dan akhir temu bual, atau sewaktu perbualan dengan orang lain dan mengalihkan perhatian informan daripada pertuturan mereka kepada situasi yang melibatkan emosi mereka dengan bertanya soalan-soalan seperti “Pernahkan anda mengalami satu keadaan yang anda fikir anda akan dibunuh?”  Kaedah ini berjaya menghasilkan gaya 33 pertuturan yang berlainan dan lebih bersahaja.  PENGELASAN INFORMAN  Kajian dialektologi bandar mementingkan aspek pengelasan informan disebabkan jumlah informan yang besar. Jumlah informan yang diperlukan lazimnya 25 – beberapa ratus orang, bergantung kepada luas kawasan yang dikaji dan tujuan kajian yang hendak dilakukan.  Data yang banyak ini dapat dikendalikan dengan cara pengkaji perlu mendapatkan jumlahnya, menilainya dan mengelaskannya.  Pengelasan informan boleh dilakukan berdasarkan faktor sosial iaitu jantina, umur, pekerjaan, pendapatan, pendidikan dan tempat tinggal.  Dalam kajian di Norwich 60 orang informan telah dikelaskan ke dalam lima kumpulan dengan label kelas pertengahan, kelas pertengahan bawah, kelas pekerja atas, kelas pekerja tengah dan kelas pekerja bawah. Pengelasan ini diasaskan berdasarkan pekerjaan, pendapatan, pelajaran, pekerjaan bapa, 34 rumah dan kawasan kediaman.  PENGELASAN INFORMAN  (1) Pekerjaan  Pekerjaan merupakan alat pengukur terbaik yang mempunyai hubungan yang rapat dalam memperlihatkan status sosial seseorang.  Kebanyakan ahli sains sosial menggunakan indikator pekerjaan bagi memperlihatkan prestij dan status sosial.  Pendapatan dan pencapaian pendidikan seseorang juga secara tidak langsung mempunyai perkaitan dengan taraf pekerjaannya. 35 Sumber : Wan Robiah Meor Osman (2006)  PENGELASAN INFORMAN No. Kumpulan Pekerjaan Nilai 1 Pengurusan Tertinggi 6 2 Kumpulan Pengurusan dan Profesional, Usahawan 5 dan setaraf 3 Kumpulan Sokongan (Diploma/STPM dan setaraf) 4 4 Kumpulan Sokongan(SPM dan setaraf) 3 Perkeranian/Operasi 5 Pekerja Mahir dan setaraf 2 6 Bekerja Sendiri/Perniagaan Kecil/Pekerja Separuh 1 Mahir dan setaraf 7 Pekerja Tidak Mahir/Buruh 0 36 Sumber : Wan Robiah Meor Osman (2006)  PENGELASAN INFORMAN  (2) Pendapatan  Kedudukan sosioekonomi memberikan kesan terhadap seseorang dari segi peluang pendidikan, pendapatan, pekerjaan, perkahwinan, hubungan sosial dan jangkaan dalam kehidupan.  Oleh itu, secara tidak langsung faktor pendapatan merupakan salah satu indikator yang dapat memperlihatkan status ekonomi seseorang dalam sesebuah masyarakat. 37 Sumber : Wan Robiah Meor Osman (2006)  PENGELASAN INFORMAN Pendapatan Bulanan Nilai 6801-9300 6 4801-6800 5 3301-4800 4 2301-3300 3 1601-2300 2 1001-1600 1 601-1000 0 38 Sumber : Wan Robiah Meor Osman (2006)  PENGELASAN INFORMAN  (3) Pendidikan  Pendidikan merupakan asas untuk memasuki kebanyakan peluang pekerjaan dan menikmati pendapatan daripada pekerjaan yang diceburi.  Secara tidak langsung, pendidikan saling berkait dengan pekerjaan dan pendapatan. Melalui pendidikan ruang lingkup komunikasi dan pergaulan sosial menjadi luas.  Hal ini memberikan impak kepada suatu keadaan yang membezakan golongan berpendidikan dan golongan kurang pendidikan. 39 Sumber : Wan Robiah Meor Osman (2006)  PENGELASAN INFORMAN Peringkat Pendidikan Nilai Ijazah Lanjutan 6 Ijazah Pertama 5 Diploma/STPM/HSC/setaraf 4 Sijil Kemahiran 3 Menengah Atas/SPM/MCE/SPVM/SC 2 Menengah Rendah PMR/SRP/LCE 1 Sekolah Rendah 0 40 Sumber : Wan Robiah Meor Osman (2006)  PENGELASAN INFORMAN  (4) Jenis Rumah  Faktor pengelasan informan dari segi jenis rumah yang didiami juga memainkan peranan penting dalam penentuan status sosial.  Miller (1991) menyatakan jenis rumah dan kawasan perumahan merupakan satu indikator bagi status sosial.  Trudgill (1974) menyatakan pemilikan rumah persendirian lebih tinggi status sosialnya berbanding dengan rumah yang disewa. 41 Sumber : Wan Robiah Meor Osman (2006)  PENGELASAN INFORMAN Jenis Rumah Nilai Sesebuah 2 Tingkat (Sendiri) 6 Sesebuah 2 Tingkat (Sewa) 5 Sesebuah 1 Tingkat (Sendiri) 5 Sesebuah 1 Tingkat (Sewa) 4 Berkembar 2 Tingkat (Sendiri) 4 Berkembar 2 Tingkat (Sewa) 3 Berkembar 1 Tingkat (Sendiri) 3 Berkembar 1 Tingkat (Sewa) 2 Teres 2 Tingkat (Sendiri) 2 Teres 2 Tingkat (Sewa) 1 Teres 1 Tingkat (Sendiri) 1 Teres 1 Tingkat (Sewa) 0 42 Sumber : Wan Robiah Meor Osman (2006)  PENGELASAN INFORMAN  Melalui keempat-empat faktor sosial yang diberikan di atas dijumlahkan nilaiannya. Secara keseluruhan, nilai tertinggi bagi informan dalam kajian akan dikelaskan mengikut pengelompokan kelas sosial.  Setelah pengelompokan dilakukan maka pengumpulan data linguistik dapat dijalankan dengan mudah dan teratur.  Hal ini sangat penting dalam kajian dialektologi bandar kerana data linguistik yang dikaji akan memperlihatkan variasi bahasa yang wujud hasil daripada kepelbagaian status sosial dalam masyarakat. 43 Sumber : Wan Robiah Meor Osman (2006)  PENGELASAN INFORMAN Kelas Sosial Nilai Kelas Menengah Atas (KMA) 21-24 Kelas Menengah Tengah (KMT) 16-20 Kelas Menengah Bawah (KMB) 11-15 Kelas Bawah Atas (KBA) 6-10 Kelas Bawah Tengah (KBT) 1-5 Kelas Bawahan (KB) 0 44 Sumber : Wan Robiah Meor Osman (2006)  PEMBOLEH UBAH BAHASA  Dalam dialektologi tradisi gejala mengubah-ubah perlakuan pertuturan pada peringkat-peringkat tertentu tidak diambil kira kerana informan menyebut sesuatu perkataan itu hanya sekali sahaja.  Dalam dialektologi bandar aspek keanekaragaman bahasa merupakan sesuatu yang penting kerana penekanannya pada data perbualan dan bukannya pada jawapan melalui soal selidik.  Pada masa lampau, keanekaragaman bahasa yang ditemui dianggap sebagai keanekaragaman bebas. 45 SAMB.  Namun dalam kajian dialek bandar menunjukkan bahawa keanekaragaman lazimnya tidak bersifat bebas, tetapi terbatas oleh faktor-faktor sosial atau bahasa.  Gagasan ini muncul pada mulanya hasil daripada pengembangan idea tentang pemboleh ubah bahasa, iaitu satu unit bahasa yang mengandungi satu atau dua kelainan yang wujud bersama-sama pemboleh ubah sosial dan/atau pemboleh ubah bahasa yang lain. 46  CONTOH Variabel (h) Bahasa Melayu Variasi 1 [h] – [hilaŋ], [hari], [hidup] Variasi 2 [ø] – [øilaŋ], [øari], [øidup] Variabel (h) dalam bahasa Melayu di Sarawak mempunyai dua variasi iaitu [h] dan variasi [ø]. Variasi [h] merupakan bunyi frikatif geseran glotis tidak bersuara, manakala variasi [ø] ialah unsur kesenyapan atau ketidakhadiran bunyi vokal konsonan [h]. Variasi [h] banyak digunakan oleh kelas sosial yang dikaji berbanding variasi [ø]. Kelas menengah (KMA) paling tinggi mencatatkan penggunaan variasi [h] berbanding kelas sosial yang lain (KMT), (KMB) dan (KBA). Sumber : Wan Robiah Meor Osman (2004) 47 KESIMPULAN  Perkembangan kajian dialek menampakkan perubahan penelitian kajian daripada dialek pedalaman yang mencari bahasa yang murni kepada dialek bandar yang menumpukan kepada keanekaragaman bahasa disebabkan oleh faktor-faktor sosial.  Perubahan ini mewujudkan kepelbagaian kaedah penelitian dialek yang berasaskan perwakilan, kaedah pengumpulan data, pengelasan informan dan pemboleh ubah bahasa. 48  RUJUKAN  Asmah Hj. Omar. (1988). Susur Galur Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.  Chambers, J. K. & Trudgill, P. (1999). Dialektologi. Terj. Annuar Ayub. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.  Farid M. Onn & Ajid Che Kob. (1993). Simposium Dialek : Penyelidikan dan Pendidikan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.  Idris Aman & Mohammed Azlan Mis. (2014). Variasi Bahasa. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.  Mohammad Fadzeli Jaafar, Norsimah Mat Awal, dan Idris Aman (2011). Pengekalan Bahasa dalam Kalangan Penutur Negeri Sembilan berdasarkan Pendekatan Dialektologi Sosial Bandar. Prosiding International Seminar Language Maintenance & Shift, Diponegoro University.  Wan Robiah Meor Osman. (2004). Variasi Sosial Bahasa Melayu di Kuching: Satu Kajian Dialektologi Sosial Bandar. Tesis Sarjana. Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia.  Wan Robiah Meor Osman dan Idris Aman. (2006). Variasi sosial bahasa Melayu di Kuching: satu dialektologi sosial bandar. Jurnal Bahasa, Vol 6 (2), 212-250.  http://www.antimoon.com/how/pronunc-soundsipa.htm 49  SEKIAN TERIMA KASIH 50