PBL 1033 Dialektologi Notes PDF

PBL 1033 DIALEKTOLOGI UNIT 6: STRUKTUR SOSIOLINGUISTIK DAN INOVASI BAHASA 1  OBJEKTIF PEMBELAJARAN  Unit ini akan memfokus kepada; 1. Konsep-konsep struktur sosiolinguistik dan inovasi bahasa 2. Perubahan bahasa: senario dan cara...

PBL 1033 DIALEKTOLOGI UNIT 6: STRUKTUR SOSIOLINGUISTIK DAN INOVASI BAHASA 1  OBJEKTIF PEMBELAJARAN  Unit ini akan memfokus kepada; 1. Konsep-konsep struktur sosiolinguistik dan inovasi bahasa 2. Perubahan bahasa: senario dan cara 2  HASIL PEMBELAJARAN  Pada akhir unit ini pelajar berupaya: 1. Mengetahui konsep-konsep struktur sosiolinguistik dan inovasi bahasa. 2. Memahami tentang perubahan fonologi, morfologi serta fenomena perubahan bahasa dari segi senario dan cara. 3  SOSIOLINGUISTIK  Sosiolinguistik ialah pengkajian bahasa dalam kaitannya dengan masyarakat (Hudson, 1983).  Kajian sosiolinguistik merangkumi kelainan bahasa seperti komuniti bahasa; bahasa dan dialek; bahasa baku; dialek daerah dan dialek sosial; isoglos; laras; diglosia; percampuran kod; penukaran kod; peminjaman; bahasa-bahasa pijin dan kreol. Kajian tentang bahasa, kebudayaan, pemikiran, bilingualisme, multilingualisme, perancangan bahasa, pengekalan dan penganjakan bahasa dll. 4  PERUBAHAN MASYARAKAT  Perubahan masyarakat ialah apa-apa sahaja penyesuaian yang berlaku dalam organisasi sosial sesuatu masyarakat dalam mana-mana sahaja institusi sosial atau pola-pola peranan sosial. Perubahan ini berlaku dalam kebudayaan, institusi sosial, organisasi sosial, peranan dan struktur sosial (Theodorson, 1979).  Perubahan sosial ini disebabkan oleh pertembungan masyarakat dan budaya dengan pelbagai faktor seperti penjajahan, peperangan, perpindahan, kelas sosial, etnik, umur, jantina, pekerjaan, pendidikan, sosioekonomi dan sebagainya. 5  PEMBEZAAN SOSIAL & BAHASA  Dialektologi tradisi menumpukan perhatiannya pada perhubungan bahasa dan geografi dan pembezaan bahasa dalam masa yang berlainan.  Dialektologi sosial/bandar pula lebih memerhatikan perhubungan yang wujud antara bahasa dengan ciri-ciri sosial.  Antara pembezaan sosial & bahasa ialah; (a) Bahasa & kelas sosial (b) Pembezaan gaya bahasa (c) Pembezaan jantina (d) Aspek-aspek pembezaan sosial lain dalam bahasa 6  PEMBEZAAN SOSIAL & BAHASA  (a) Bahasa & Kelas Sosial  Beberapa kajian telah menunjukkan dalam beberapa ragam bahasa Inggeris, pembolehubah ini berkait rapat dengan kelas sosial. Contoh kajian bahasa Inggeris di Norwich, 60 orang penutur dalam sampel itu telah dikelaskan ke dalam 5 kumpulan dengan label kelas pertengahan tengah, (KPT), kelas pertengahan bawah (KPB), kelas pekerja atas (KPKA), kelas pekerja tengah (KPKT) dan kelas pekerja bawah (KPKB) yang diasaskan pada pekerjaan, pendapatan, pelajaran, pekerjaan bapa, rumah dan kawasan kediaman.  Kajian ini meneliti sebutan dalam akhiran –ing (walking, going dan nama-nama tempat seperti 7 Reading & Working).  PEMBEZAAN SOSIAL & BAHASA  Didapati kebanyakan ragam bahasa Inggeris, konsonan akhir bagi akhiran –ing berubah-ubah antara /ή/ dan /n/.  Dalam kajian ini menunjukkan wujudnya perhubungan yang jelas antara pemakaian pemboleh ubah ini dengan kelas sosial kelainan – penggunaan /n/ lebih kerap dalam pertuturan kelas pekerja. (Chambers & Trudgill, 1990). 8  PEMBEZAAN SOSIAL & BAHASA  (b) Pembezaan Gaya Bahasa  Kajian di Norwich meneliti gaya pertuturan yang lazim dalam temubual-temubual yang dirakamkan. Dalam temubual seperti ini penutur-penutur menumpukan banyak perhatian pada cara mereka bertutur iaitu dari segi gaya formal, gaya bersahaja.  Dalam beberapa kajian gaya ini diperoleh dengan meminta informan membaca dengan suara yang kuat satu petikan prosa yang bersambung atau satu daftar kata yang telah disediakan. 9  PEMBEZAAN SOSIAL & BAHASA  Membaca ialah kegiatan bahasa khusus memerlukan penumpuan perhatian pada bahasa. Oleh itu, sebutan yang agak lebih formal diperoleh, yang dapat disebut sebagai gaya membaca petikan.  Membaca daftar kata perkataan demi perkataan merupakan kerja yang lebih mudah berbanding dengan membaca satu petikan prosa yang bersambung dan dengan itu informan dapat menumpukan perhatian yang lebih pada pertuturan mereka dan bukannya pada apa yang dibaca oleh mereka. Oleh itu, gaya daftar kata merupakan gaya yang paling formal. 10  PEMBEZAAN SOSIAL & BAHASA  (c) Pembezaan Jantina  Satu lagi ciri sosial yang didapati mempunyai kaitan yang rapat dengan perbezaan bahasa ialah jantina penutur.  Dalam kajian di Norwich penggunaan (ng) didapati dalam tiap-tiap kelas sosial, penutur lelaki mendapat skor yang lebih tinggi (lebih banyak kelainan /n/ yang berstatus rendah) jika dibandingkan dengan penutur wanita.  Daripada kajian di Norwich ini didapati golongan wanita cenderung menggunakan kelainan yang 11 berstatus lebih tinggi berbanding lelaki.  PEMBEZAAN SOSIAL & BAHASA  (d) Aspek-aspek Pembezaan Sosial lain dalam Bahasa (i) Bahasa dan Kelompok Etnik  Dalam banyak masyarakat kelompok etnik yang berbeza-beza. Namun, yang menarik bagi kita ialah kewujudan kumpulan etnik yang berbeza-beza menuturkan bahasa yang sama tetapi berbeza dari segi jumlah atau mutu dalam penggunaan pembolehubah itu.  Satu contoh ialah perbezaan antara penutur bahasa Inggeris kulit hitam dan kulit putih di 12 Amerika Syarikat.  PEMBEZAAN SOSIAL & BAHASA  Satu ciri lazim dalam bahasa Inggeris Amerika ragam kulit hitam ialah ketiadaan kopula ‘be’ dalam konteks tatabahasa tertentu, seperti ayat berikut:  She nice  We going  Satu kajian di kawasan Delta Mississippi didapati pelesapan kopula sebenarnya berlaku dalam pertuturan penduduk kulit hitam dan juga kulit putih. 13  PEMBEZAAN SOSIAL & BAHASA is are P. K. Hitam P. K. Putih P. K. Hitam P. K. Putih Penuh 54 38 17 34 Ringkasan 18 60 6 45 Pelepasan 28 2 77 21 100 100 100 100 14 Sumber: Chambers & Trudgill, 1990: 96  PEMBEZAAN SOSIAL & BAHASA  Daripada contoh pembezaan kelas sosial dan jantina, perbezaan mengikut kelompok etnik ini relatif dan tidaklah mutlak.  Namun, jelas menunjukkan penutur-penutur kulit hitam menunjukkan kecenderungan yang lebih kuat pada pelesapan jika dibandingkan dengan penutur kulit putih yang sebaliknya lebih cenderung pada ringkasan dalam ucapan mereka. 15  PEMBEZAAN SOSIAL & BAHASA  (ii) Rangkaian Sosial  Perbezaan bahasa mengikut kelompok etnik dapat dianggap sebagai satu contoh khusus tentang peranan rangkaian sosial terhadap perilaku bahasa. Dari segi bahasa, manusia lebih dipengaruhi oleh anggota rangkaian sosial yang mereka anggotai berbanding dengan orang-orang lain.  Mereka yang diterima baik oleh kump.sosial tertentu mungkin mempunyai ciri-ciri bahasa yang agak berbeza daripada mereka yang kurang diterima oleh kump. itu, kerana pengaruh kump. tadi tentulah kurang kuat terhadap ahli-ahli 16 yang kurang diterima tadi.  PEMBEZAAN SOSIAL & BAHASA  Dalam satu kajian terhadap satu kump. Yang dinamai ‘Jets’ iaitu sekumpulan remaja belasan tahun di bandaraya New York, Labov telah mengenal pasti 2 kump terpenting (iaitu kump terpenting 100 dan kump terpenting 200, bergantung pada blok yang manakah mereka menginap) yang benar-benar menjadi anggota penting pada kump itu.  Selain itu, ada 2 kump yang tidak begitu penting, statusnya dalam kump itu lebih rendah dan mempunyai perhubungan yang kurang kuat dengan kump terpenting tadi. 17  PEMBEZAAN SOSIAL & BAHASA  Kajian Labov terhadap kump ini melibatkan pergaulan yang lama dengan kump-kump tersebut dan telah menghasilkan banyak rakaman pertuturan remaja kump tersebut.  Satu ciri bahasa yang dikaji dalam pertuturan remaja itu ialah pengguguran kopula ‘be’ (rujuk slaid 14) dan maklumat tentang gejala ini berdasarkan analisis rakaman yang dibuat, menunjukkan bahawa darjah keakraban pada kump itu jelas tercermin dalam perlakuan bahasa mereka.  Kesemua remaja itu tergolong dalam jantina yang sama dan lebih kurang sebaya dan dalam kelas sosial yang sama.  Jelaslah perbezaan pengguguran kopula yang mereka gunakan itu disebabkan kedudukan mereka yang berbeza-beza dalam rangkaian sosial itu. 18  PEMBEZAAN SOSIAL & BAHASA  (iii) Ciri-ciri Individu  Perlakuan bahasa individu juga berbeza-beza daripada beberapa segi. Satu ciri yang telah dikaji ialah cita-cita sosial (social ambition).  Dalam satu kajian bahasa Inggeris di Articlave, sebuah kampung dekat Coleraine, Ireland Utara, pertuturan 10 orang penduduknya diteliti.  Kajian menunjukkan bahawa cita-cita sosial iaitu keinginan untuk berjaya dalam kehidupan berkait rapat dengan penggunaan pembolehubah bahasa tertentu berbanding dengan petunjuk- 19 petunjuk lain seperti pekerjaan dan pendapatan.  PERUBAHAN BAHASA  Perubahan bahasa bermaksud penyesuaian atau penggantian fitur-fitur dalam sesuatu bahasa, iaitu dari satu peringkat ke satu peringkat dalam perkembangan sejarahnya.  Perubahan ini akan memberikan kesan kepada sistem bunyi atau sebahagiannya daripada sistem tatabahasa, perbendaharaan kata dan lain-lain. Contohnya: a) perubahan bunyi dalam kosa kata b) perubahan makna disebabkan perubahan dialek c) proses asimilasi dalam kata-kata pinjaman d)perubahan makna disebabkan perubahan zaman/masa e)penggunaan kata-kata dialek atau kata-kata basahan daripada bahasa asing 20  KESAN PERUBAHAN BAHASA  Perubahan bahasa berlaku dalam pelbagai segi bahasa. Antaranya ialah: a. Perubahan bunyi dalam kosa kata Contoh (i) Bahasa Melayu Kuno Bahasa Melayu Moden pinam pinang uram orang varam barang 21  KESAN PERUBAHAN BAHASA Contoh (ii) Dialek Johor Dialek Dialek Kelantan Terengganu makan makang make ikan ikang ike pinggan pinggang pige Perubahan bunyi memberikan kesan terhadap perubahan bahasa/dialek dalam sesuatu bahasa/dialek sama ada bahasa Melayu kuno atau moden, atau dalam pelbagai dialek. 22  KESAN PERUBAHAN BAHASA b) Perubahan makna disebabkan perubahan dialek  Kata semalam (di Johor dan daerah Selatan) bermakna yesterday. Di Utara dan Timur, yesterday disebut sebagai kelmarin. Berbeza lagi dengan yang di Johor dan daerah Selatan; kerana di tempat ini kelmarin ialah dua hari yang lalu (the day before yesterday).  Kata selalu bererti sering dalam BMS, di Kelantan bermaksud langsung atau terus.  Maka dapat dilihat daripada contoh-contoh di atas menunjukkan perubahan makna dalam sesuatu kata disebabkan oleh perubahan atau perbezaan antara satu dialek dengan dialek yang lain. 23  KESAN PERUBAHAN BAHASA c) Proses asimilasi dalam kata-kata pinjaman Kata Inggeris Bhs Melayu Assimilation Asimilasi Organization Organisasi Programme Program  Terdapat kata bahasa Inggeris yang dipinjam telah diasimilasikan ke dalam bahasa Melayu dan telah digunakan secara meluas dalam bahasa Melayu dalam pelbagai konteks. 24  KESAN PERUBAHAN BAHASA d) Perubahan makna disebabkan perubahan zaman/masa Khalwat dahulu Makna asal ialah menyendiri untuk beribadat dan bermunajat kepada Allah Khalwat kini Makna baru berdua-duaan lelaki dan perempuan untuk berbuat maksiat  Kata khalwat mengalami proses perubahan makna ekoran perubahan masa/zaman dalam konteks penggunaannya. Makna yang dahulunya dianggap positif/mulia berubah kepada sesuatu yang bersifat negatif. 25  KESAN PERUBAHAN BAHASA e) Penggunaan kata-kata dialek atau kata- kata basahan daripada bahasa asing  Contoh: Wau daripada dialek Kelantan untuk layang-layang  Ikan Aya daripada dialek Pantai Timur untuk ikan tongkol  Naik ‘hot’  Naik ‘temper’  Pada masa kini terdapat kata-kata daripada dialek setempat yang digunakan dalam bahasa umum bahkan ada juga dalam bahasa baku seperti kata wau dan ikan aya. Begitu juga halnya bagi kata-kata Inggeris atau bahasa asing yang digunakan dalam bahasa umum. 26  INOVASI/PERUBAHAN BAHASA DI MEDIA ATAS TALIAN  Kecenderungan masyarakat kini yang menggunakan media atas talian sebagai salah satu alternatif komunikasi telah mewujudkan terjadinya perubahan bahasa.  Perubahan ini berlaku bukan sahaja kepada bahasa itu sendiri tetapi terdapat juga dialek yang dilihat berubah makna.  Sila berikan contoh-contoh kata yang berubah dari segi makna. 27  KESIMPULAN  Dalam unit ini memperlihatkan konsep-konsep struktur sosiolinguistik dan inovasi bahasa yang memberikan impak dalam perubahan sesuatu bahasa/dialek.  Pemahaman kita tentang kaitan sosial dalam keanekaragaman bahasa bergantung pada faktor-faktor sosial yang tersirat, seperti cita- cita seseorang, dan juga pada faktor-faktor pembezaan sosial yang lebih nyata seperti umur, jantina, kelas sosial dan latar belakang etnik. 28  RUJUKAN  Asmah Hj. Omar. (1988). Susur Galur Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.  Chambers, J.K. & Peter Trudgill.1(980). Dialectology. Cambridge, New York, Melbourne: Cambridge University Press.  Chambers, J. K. & Trudgill, P. (1999). Dialektologi. Terj. Annuar Ayub. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.  Farid M. Onn & Ajid Che Kob. (1993). Simposium Dialek : Penyelidikan dan Pendidikan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.  Wan Robiah Meor Osman. (2004). Variasi Sosial Bahasa Melayu di Kuching: Satu Kajian Dialektologi Sosial Bandar. Tesis Sarjana. Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia.  Wahya. (2011). Fenomena Difusi Leksikal Unsur Bahasa. Jurnal Sosioteknologi Edisi 23 (10), 1110-1116.  http://www.antimoon.com/how/pronunc-soundsipa.htm 29  SEKIAN TERIMA KASIH 30