تربیت بدني در مدارس PDF

‫تربیت بدنی در مدارس‬ ‫تهیه و تنظیم‪ :‬خانم باقری‬ ‫‪1‬‬  ‫فصل اول‬ ‫اهداف تربیتبدني و ورزش در مدارس‬...

‫تربیت بدنی در مدارس‬ ‫تهیه و تنظیم‪ :‬خانم باقری‬ ‫‪1‬‬  ‫فصل اول‬ ‫اهداف تربیتبدني و ورزش در مدارس‬ ‫هدف كلي‬ ‫شناخت اهداف و نقش آن در تعیین محتوا و خط مشیهای اجرايي درس تربیتبدني در مدارس‪.‬‬ ‫هدفهای رفتاری‬ ‫‪.1‬مفهوم تربیتبدني و تعاريف مربوط به آن‬ ‫‪.2‬اختالف بین دو واژة «ورزش» و «تربیتبدني»‬ ‫‪.3‬نقش اهداف در برنامهريزی فعالیتهای تربیتبدني و ورزش مدارس‬ ‫‪.4‬اهداف عمومي تربیتبدني در دورة ابتدايي‪ ،‬راهنمايي و دبیرستان‬ ‫‪.5‬تعريف واهداف آموزش و پرورش‬ ‫‪.6‬اهداف كلي و اختصاصي تربیتبدني و ورزش‪.‬‬ ‫‪.7‬ضرورت تدوين برنامههای تربیتبدني و ورزش در مدارس‬ ‫‪.8‬اهداف تربیتبدني در مدارس را از نظر «كین» و «دكتر تاش»‬ ‫مفهوم تربیتبدنی‬ ‫به منظور تعیین اهداف تربیتبدني ابتدا الزم است كه مفهوم تربیتبدني در مدارس به درستي شناخته شود‪.‬بسیاری‬ ‫از افراد جامعه و حتي تعدادی از معلمان و مربیان تربیتبدني دو واژة ورزش و تربیتبدني را به جای يكديگر به كار‬ ‫ميبرند‪.‬اين موضوع چنان فراگیر شده است كه در بسیاری از برنامههای آموزشي واژة ورزشي به جای واژة‬ ‫تربیتبدني به كار برده ميشود‪.‬اگرچه هر دو بر پاية فعالیتهای جسماني بنا شده اما تربیتبدني از نظر ماهیت و‬ ‫اهداف با ورزش تفاوت داشته و اين تفاوتها در اجرای برنامهها شكل واقعي و عیني به خود ميگیرد‪.‬اين تفاوتها در‬ ‫تعاريف هر يك از واژههای تربیتبدني و ورزش به خوبي مشاهده ميشود‪.‬‬ ‫ژرژهپر ‪« :‬تربیتبدني علمي است منظم‪ ،‬اصولي‪ ،‬تدريجي و مداوم كه از سن كودكي تا كهولت به منظور تقويت‬ ‫كامل بدن كسب سالمتي و باالبردن قدرت و استقامت دستگاههای مختلف بدن و پرورش استعدادهای افراد برای‬ ‫انجام هر نوع فعالیت ميباشد»‪.‬‬ ‫دكتر لوبوش ‪« :‬تربیتبدني مجموع روشهايي است كه جهت تبديل بدن به يك وسیلة مورد اعتماد و تطابق و‬ ‫همگامي با محیطهای بیولوژيكي و اجتماعي از طريق پرورش عوامل بیولوژيكي (قدرت و استقامت دستگاههای‬ ‫گردش خون و تنفس) و عوامل روانيـ حركتي كه خود باعث به وجود آمدن كنترل و مهارتهای بدني كه يكي از‬ ‫عوامل مهم رفتار و شخصیت آدمي است ميباشد»‪.‬‬ ‫‪2‬‬  ‫با تعاريف فوق ميتوان چنین نتیجه گرفت كه ورزش بخشي از تربیتبدني است كه انجامدادن آن منوط به كسب‬ ‫انواع مهارتهای حركتي و ورزشي است‪.‬‬ ‫ماهیت تربیتبدنی‬ ‫محتوا يا كلیة فعالیتهايي كه با نام تربیتبدني آموزش داده ميشود بر پاية فعالیتهای جسماني استوار بوده و از ورزش‬ ‫جدا نميباشد و حتي ميتوان عنوان نمود كه در بسیاری مواقع از طريق انواع رشتههای ورزشي ميتوان به اهداف‬ ‫تربیتبدني دست يافت اما بايد اين موضوع مهم را يادآوری نمود كه در شیوههای اجرايي و هدف كار و فعالیت‬ ‫تربیتبدني و ورزش تفاوت وجود دارد‪.‬‬ ‫تربیتبدني جزئي الينفك از برنامههای آموزش و پرورش بوده كه آموزش همگاني برای تمام دانشآموزان مطرح‬ ‫است و در آموزش تربیتبدني در مدارس صحبت از ورزشكاران نخبه‪ ،‬كار مداوم و خستهكننده برای رسانیدن آنان به‬ ‫درجة قهرماني در يك رشتة ورزشي خاص مطرح نیست‪.‬‬ ‫اهداف تربیتبدنی‬ ‫برنامههای تربیتبدني دارای اهداف مشخص ميباشد‪.‬معلمان و برنامهريزان تربیتبدني ميبايست با اهداف اين درس‬ ‫آشنا بوده و بتوانند آنها را با استناد به داليل‪ ،‬مدارك و منابع علمي برای دانشآموزان و والدين آنها توجیه كنند‪.‬‬ ‫چنانچه اهداف برنامههای تربیتبدني در هر سطح از تحصیل (ابتدايي‪ ،‬راهنمايي‪ ،‬متوسطه) به طور واضح و روشن‬ ‫بیان گردند‪ ،‬در اين صورت همة افرادی كه در تهیه و تدوين و يا اجرای برنامهها‪ ،‬مشاركت ميكنند‪ ،‬قادر خواهند بود‪،‬‬ ‫پاسخ به اين سؤال مهم و اساسي كه «چرا و برای چه منظور فعالیت ميكنند» با درك و آگاهي كامل دريافت نمايند‪.‬‬ ‫پاسخ منطقي و فلسفي اين «چرايي» در واقع محور و مركزيتي برای جهتدهي و كسب موفقیت در اجرای برنامههای‬ ‫تربیتبدني در مدارس خواهد بود‪.‬در اين بخش اهداف تربیتبدني را با در نظرگرفتن ابعاد وجودی انسان و نیازهای‬ ‫واقعي آنان به دو دستة اهداف عمومي و اختصاصي در هر دورة تحصیلي به شرح زير بیان ميگردد‪.‬‬ ‫‪.1‬اهداف عمومی تربیتبدنی در دورة ابتدايی‬ ‫اهداف تربیتبدني در دورة ابتدايي را ميتوان به شرح زير بیان نمود‪:‬‬ ‫‪.1-1‬پرورش قابلیتهای جسماني با بهكارگیری عضالت مختلف بدن از طريق حركات و فعالیتهای جسماني متناسب‬ ‫با هر يك از اندامها‬ ‫‪.2-1‬پرورش قوای ذهني دانشآموزان از طريق بازيهای سازمانيافته‬ ‫‪.3-1‬تقويت روحیة اجتماعي و مسئولیتپذيری از طريق بازيها و حركاتدستهجمعي‬ ‫‪.4-1‬رشد اخالق و حس به گزيني از طريق مشاركت در بازيهای اجتماعي‬ ‫‪.5-1‬كمك به رشد و جلوة شخصیت كودك با ايجاد تفكر خودكار در او از طريقانواع فعالیتهای جسماني‬ ‫‪.6-1‬كمك به دانشآموزان در فراگرفتن مهارتهای صحیح حركتي پايه و بنیادی از قبیلراهرفتن‪ ،‬دويدن‪ ،‬پريدن و‪...‬‬ ‫‪3‬‬  ‫‪.7-1‬ايجاد عادتهای ايمني و آشنا ساختن آنها با اجرای كارهای مقدماتي در موقعبرخورد با حوادث و مشكالت‬ ‫‪.8-1‬ايجاد عادتهای بهداشتي در دانشآموزان و عالقهمند ساختن آنها به رعايت اموربهداشتي در حفظ سالمتي خود‬ ‫و ديگران‬ ‫‪.9-1‬پرورش و تقويت روحیة نظم و انضباط در كارها‬ ‫‪.10-1‬عالقهمند ساختن دانشآموزان به تقويت و سالمتي بدن و داراشدن اعضا واندامهای متناسب‬ ‫‪ ‬تحقق اهداف فوق از طريق محتوای درسي مناسب در قالب بازيها‪ ،‬حركات موزون‪ ،‬ورزشها‪ ،‬بازيهای محلي و‬ ‫به طور كلي فعالیتهای جسماني امكانپذير خواهد بود‪.‬‬ ‫‪.3‬اهداف اختصاصی تربیتبدنی‬ ‫اهداف اختصاصي در حقیقت اهداف نزديك و سهلالوصولي هستند كه در چارچوب اهداف كلي بیان ميشوند‪.‬اهداف‬ ‫اختصاصي با تجارب و سوابق يادگیری دانشآموزان و میزان توانايیهای جسماني و استعدادهای حركتي آن مرتبط‬ ‫ميباشند‪.‬‬ ‫اهداف اختصاصي تربیتبدني در دورههای مختلف تحصیلي به شرح زير بیان ميشوند‪:‬‬ ‫‪.1-3‬توسعة توانايیها و مهارتهای پايه و بنیادی در دانشآموزان كالسهای اول تا سوم دبستان‪.‬‬ ‫‪.2-3‬توسعة توانايیها و مهارتهای بنیادی پیشرفته و آمادگیهای جسماني در كالسهای چهارم و پنجم دبستان‪.‬‬ ‫‪.3-3‬توسعه و بهبود مهارتهای ورزشي و آمادگیهای جسماني در دورههای مختلف تحصیلي راهنمايي و دبیرستان‪.‬‬ ‫در توضیح توسعة توانايیها و مهارتهای بنیادی در دانشآموزان مدارس ابتدايي بايد گفت كه كودكان با مجموعهای از‬ ‫قابلیتهای جسماني و توانايیهای حركتي وارد دبستان ميشوند‪.‬اكثر آنها فاقد تجارب حركتي در سطحي مطلوب و‬ ‫قابل قبول ميباشند‪.‬‬ ‫درس تربیتبدني‪ ،‬موقعیتهای مختلف حركتي در جهت توسعة هرچه بیشتر اين قابلیتها و توانايیهای حركتي فراهم‬ ‫ميآورد‪.‬محور برنامههای تربیتبدني در مدارس ابتدايي به ويژه كالسهای اول تا سوم دبستان توسعة مهارتهای‬ ‫بنیادی و تقويت و آموزش حركات پايه از قبیل راهرفتن صحیح‪ ،‬دويدن‪ ،‬جهیدن‪ ،‬گرفتن‪ ،‬پرتابكردن و ساير موارد‬ ‫مشابه بوده كه از طريق فعالیتهای جسماني مناسب و بازيها حاصل ميشود‬ ‫توسعة توانايیها و مهارتهای تركیبي و پیشرفته و بهبود آمادگیهای جسماني دانشآموزان كالسهای چهارم و پنجم‬ ‫دبستان از اهمیت زيادی برخوردار است‪.‬‬ ‫اجزای آمادگیهای جسماني عبارتاند از‪ :‬قدرت عضالني‪ ،‬استقامت عضالني‪ ،‬استقامت عمومي بدن‪ ،‬سرعت‪ ،‬هماهنگي‪،‬‬ ‫تعادل‪ ،‬چابكي و حفظ حالت بدن در شكل طبیعي است‪.‬چنانچه اين قابلیتها به نحو مطلوب و با اجرای برنامههای‬ ‫مناسب حركتي توسعه يابند‪ ،‬دانشآموزان در دورة راهنمايي وضعیت جسماني مناسبي خواهند داشت‪.‬‬ ‫‪4‬‬  ‫اهداف اختصاصي تربیتبدني در دورههای راهنمايي و دبیرستان عمدت ًا بر توسعه و بهبود مهارتهای ورزشي استوار‬ ‫است‪.‬دوران نوجواني و جواني مناسبترين زمان برای يادگیری و توسعة مهارتهای ورزشي است‪.‬بنابراين در برنامة‬ ‫آموزش تربیتبدني در مدارس راهنمايي و متوسطه با توجه به نیازها و عاليق دانشآموزان بايد آموزش اينگونه‬ ‫مهارتها مورد توجه قرار گیرد‪.‬‬ ‫اهمیت تعیین اهداف در برنامههاي تربیتبدنی‬ ‫اهداف تربیتبدني در مدارس همان مفاهیم‪ ،‬نظريهها و قواعد نسبت ًا كلي در زمینة درس تربیتبدني است كه راهنما‬ ‫و الگوی همة دستاندركاران اعم از معلمان تربیتبدني‪ ،‬مديران مدارس‪ ،‬برنامهريزان آموزشي‪ ،‬والدين و دانشآموزان‬ ‫است‪.‬‬ ‫اگر اهداف برنامههای تربیتبدني در مدارس به صورت مشخص‪ ،‬روشن و كاربردی تدوين و به خوبي تعريف شوند‪ ،‬در‬ ‫اين صورت موفقیت و اثربخشي برنامههای تربیتبدني بیشتر خواهد شد‪.‬‬ ‫به طور كلي‪ ،‬هدف همة عملكردهای مثبت و مؤثر از پیش تعیین ميشود و همة كارگزاران تعلیم و تربیت بايد با‬ ‫اصولي كه اهداف بر آنها مبتني هستند به خوبي آشنا باشند‪.‬‬ ‫اهداف رفتاري در تربیتبدنی‬ ‫در آموزش و پرورش نوين توجه زيادی به اهداف رفتاری دانشآموزان در مدارس ميشود‪.‬زيرا اهداف رفتاری شرح‬ ‫اهداف كلي و مفاد آموزشي است و معیارهای مناسبي را به منظور اندازهگیری و تعیین میزان پیشرفت برنامهها را در‬ ‫اختیار ميگذارند‪.‬از طرفي اهداف رفتاری‪ ،‬نوع برنامههای ورزشي و در حقیقت جهتدهي نوع فعالیتها را مشخص‬ ‫ميكنند‪.‬‬ ‫بلوم و همكارانش اهداف رفتاری را به سه دستة اصلي (اهداف شناختي‪ ،‬اهداف عاطفي و اهداف رواني ـ حركتي)‬ ‫تقسیمبندی ميكنند‪.‬‬ ‫به منظور طبقهبندی اهداف آموزشي در تربیتبدني الزم است كه جزئیات اين اهداف به گونهای طراحي و بیان شوند‬ ‫تا رفتارها برحسب سه حیطة رفتاری فوق تنظیم گردند‪.‬اين طبقهبندی به دو منظور انجام ميگیرد‪.‬اول برای‬ ‫پیشبیني و تعیین آنچه كه ميبايست در مفاد برنامهريزی آموزشي قرار گیرد و دوم به منظور ارزيابي نتايج آموزشي‬ ‫و اصالح احتمالي برنامهها مؤثر ميباشند‪.‬‬ ‫هدفهای شناختي بر حفظ كردن يا بازسازی چیزی كه احتما ًال يادگرفتهشده تأكید ميكند‪.‬‬ ‫هدفهای عاطفي «بر يك ماية احساسي يا درجهای از پذيرش و يا عدم پذيرش» در يك موقعیت و يا فعالیت تأكید‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫هدفهای روانيحركتي كه در تربیتبدني بسیار مهم ميباشند بر مهارتهای عضالني‪ ،‬مهارتهای حركتي‪ ،‬دستكاری‬ ‫مواد و اشیا‪ ،‬انجام ماهرانه و هماهنگ فعالیتها و كارها و يا برخي از اعمال مربوط به هماهنگیهای عصبي عضالني م ّد‬ ‫نظر است‪.‬‬ ‫‪5‬‬  ‫مثالهايي از لغات و مفاهیم كلیدی كه ميتواند برای توصیف يك رفتار در سه حیطة شناختي‪ ،‬عاطفي و رواني ـ‬ ‫حركتي مورد استفاده قرار گیرد عبارتند از‪:‬‬ ‫حیطه رواني‪ -‬حركتي‬ ‫حیطه عاطفي‬ ‫حیطه شناختي‬ ‫اعمالي كه با دانش و درك‬ ‫احساسات درباره عملكردهای‬ ‫مهارتها در تربیت بدني‬ ‫مربوط به تربیت بدني ارتباط‬ ‫تربیت بدني‬ ‫دارد‬ ‫دانش‬ ‫نمايش حركتي‬ ‫آگاهي‬ ‫ادراك‬ ‫مهارتهای بنیادی‬ ‫حساسیت‬ ‫تحلیلها‬ ‫دريافت كردن‬ ‫همدردی‬ ‫توضیحات‬ ‫پرتاب كردن‬ ‫خوشايندی‬ ‫تفسیرها‬ ‫دويدن‬ ‫قدردانیها‬ ‫تفاوتها‬ ‫پريدن‬ ‫جوايز و پاداشها‬ ‫ارزيابیها‬ ‫بازی‬ ‫احساسات‬ ‫ارتباطها‬ ‫گرفتن‬ ‫هیجانات‬ ‫گزينش‬ ‫لي لي كردن‬ ‫شاديها‬ ‫پیش بینیها‬ ‫ضربه زدن به هدف‬ ‫ارزشها‬ ‫كاربردها‬ ‫مزيت عمدة بیان اهداف به صورت رفتاری آن است كه از همان ابتدا توجه معلمان تربیتبدني را‪ ،‬به طور تخصصي‪،‬‬ ‫به حیطة عملي (رواني ـ حركتي) جلب ميكند‪.‬در اين صورت‪ ،‬تدريس درس تربیتبدني و ورزش‪ ،‬به طور مؤثر‪ ،‬قابل‬ ‫ارزشیابي و اندازهگیری است‪.‬در تربیتبدني و ورزش‪ ،‬هدفهای رفتاری به راحتي بیان ميشوند‪.‬يك سالن و مكان‬ ‫ورزشي‪ ،‬يك محل رفتار‪ -‬محوری است و از آن به عنوان يك آزمايشگاه يادگیری از طريق گوش دادن‪ ،‬نگاه كردن‪،‬‬ ‫خواندن‪ ،‬بحث كردن‪ ،‬عمل كردن و ارزشیابيكردن استفاده ميشود‪.‬‬ ‫صاحبنظران و متخصصان علوم ورزشي هر يك اهدافي را برای فعالیتهای تربیتبدني ارائه نمودهاند‪.‬‬ ‫‪6‬‬  ‫دكتر كین‪ ) 1973( ،‬در يك مطالعة تحقیقي نتیجه گرفت كه برنامههای تربیتبدني در مدارس اهداف زير را دنبال‬ ‫ميكند‪.‬اين اهداف را در سه حیطة شناختي‪ ،‬عاطفي و روانيحركتي ميتوان بدين شكل تقسیمبندی كرد‪:‬‬ ‫‪.1‬رشد مهارتهای حركتي در دانشآموزان;‬ ‫‪.2‬تحقق استعدادهای بالقوه و پراكندة دانشآموزان;‬ ‫‪.3‬گذراندن اوقات فراغت;‬ ‫‪.4‬رشد اخالقي;‬ ‫‪5‬كسب شايستگیهای اجتماعي;‬ ‫‪.6‬كارايي اعضا و اندامهای بدن;‬ ‫‪.7‬رشد شناختي و ادراكي;‬ ‫‪.8‬شناخت و تحسین زيبايي‪.‬‬ ‫دكتر ناشاهداف تربیتبدنی در مدارس را چنین برمیشمارد‪:‬‬ ‫‪ -‬تقويت جسم‪ :‬ارتقای قابلیتهای جسماني و انتقال آن در زندگي (حیطة شناختي)‪.‬‬ ‫‪ -‬تقويت هماهنگي عصبي ـ عضالني‪ :‬ارتقا بخشیدن به كار اعضای بدن در كلیة مهارتهای زندگي كه به اين همكاری‬ ‫نیاز دارند (حیطة روانيحركتي)‪.‬‬ ‫‪ -‬تقويت درك و سرعت انتقال و عمل‪ :‬ايجاد ارتباط بین انگیزه‪ ،‬محرك و پاسخ و تفكر مفید‪ ،‬قدرت تصمیمگیری و‬ ‫اجرا (حیطة روانيحركتي)‪.‬‬ ‫تقويت احساسات ‪ :‬تقويت هیجانات و عواطف فطری و استفاده از آنها در اجرای مطلوب و بهتر كارهای‬ ‫‪-‬‬ ‫روزمره (حیطة عاطفي)‪.‬‬ ‫عوامل اهداف رفتاري‬ ‫تدوين اهداف رفتاری براساس اهداف آموزشي نیاز به توصیف چهار عامل ويژه دارد‪.‬‬ ‫ابتدا بايد مشخص شود چه كسي رفتار را اجرا ميكند‪ ،‬دوم بايد مشخص شود كه دانشآموز چه فعالیت و يا‬ ‫وظايفي را بايد انجام دهد‪ ،‬و سومین عامل وضعیتي است كه فعالیت مورد نظر در آن انجام ميشود‪ ،‬و چهارمین‬ ‫عامل‪ ،‬در رابطه با نقطهنظرهای آموزشي‪ ،‬همان اندازهگیری كیفیت اجرای حركت با شرح چگونگياجرای حركت‬ ‫ورزشي است‪.‬‬ ‫نقش نگرش دانشآموزان و والدين در تنظیم اهداف‬ ‫‪7‬‬  ‫اعتقادات و باورها و شناختهايي كه دانشآموزان و والدين از تربیتبدني و برنامههای آن دارند‪ ،‬ميتواند سهم‬ ‫عمدهای در توسعه و پیشرفت فعالیتهای تربیتبدني در مدارس ايفا كند‪.‬چنانچه اين نگرشها و آگاهیها با جهت‬ ‫صحیح و در خدمت اهداف كلي و اختصاصي تربیتبدني قرار گیرند‪ ،‬موفقیت و اثربخشي درس تربیتبدني در‬ ‫مدارس تا حد بسیار زيادی تضمین خواهد شد‪.‬‬ ‫انتظار دانشآموزان از تربیتبدني و ورزش‪ ،‬در اين دورة تحصیلي‪ ،‬لذت بردن‪ ،‬شادی‪ ،‬يادگیری بازيهای ورزشي و‬ ‫رشد و نیرومندی است‪.‬‬ ‫برای گروهي از آنان قهرمانان ورزشي الگو هستند‪.‬آرزوی دانشآموزان ضعیف رسیدن به تناسب اندام و‬ ‫نیرومندی همانند همساالن و همكالسان ورزشكارشان است‪.‬دانشآموزان معلول نیز ميخواهند از طريق‬ ‫فعالیتهای ورزشي هوش و استعداد خود را بنمايانند‪:.‬‬ ‫‪ -‬پاية دوم (كالسهاي چهارم و پنجم دبستان)‪ :‬دانشآموزان در اين دورة تحصیلي انتظار دارند فعالیتهای‬ ‫تربیتبدني بتواند مهارتهای ورزشي آنها را در رشتههای ورزشي مورد عالقهشان ارتقا بخشد و از طريق تمرينات‬ ‫ورزشي توانايي جسماني آنها افزايش يابد‪.‬آنان همچنین انتظار دارند تربیتبدني در ايجاد دوستیها و ابراز شايستگي‬ ‫آنان مؤثر باشد و موجب كاهش هیجانات گردد‪.‬‬ ‫پاية سوم (دورة راهنمايی)‪ :‬در اين دوره‪ ،‬تأمین سالمتي‪ ،‬تناسب اندام‪ ،‬ايجاد مهارتهای جديد و پیشرفتة‬ ‫‪-‬‬ ‫ورزشي هدف اصلي است‪.‬انتظار اين است كه برنامههای تربیتبدني در اين دوره‪ ،‬همچنین‪ ،‬در رشد‬ ‫جسماني و توانايیهای ذهني و آمادگي بیشتر فرد برای زندگي فعال و مؤثر در جامعه نقش اساسي داشته‬ ‫باشد‪ ،‬حركات موزون‪ ،‬زيبا و نشاط آور را آموزش دهد ‪.‬‬ ‫عالوه بر اين‪ ،‬دانشآموزان دوست دارند به عضويت تیمهای ورزشي در مدرسه در آيند‪.‬‬ ‫پاية چهارم (دورة دبیرستان)‪ :‬اين دانشآموزان برنامههای تربیتبدني را كه موجب سالمتي‪ ،‬رشد و‬ ‫‪-‬‬ ‫تناسب اندام ميشود‪ ،‬مهم ميدانند‪.‬مهارتهای ورزشي را در سطح مطلوب فراميگیرند و اين فعالیتها‬ ‫وسیلهای مناسب برای پر كردن اوقات فراغت آنهاست‪.‬آنان به عضويت تیمهای ورزشيِ مدرسه در ميآيند و‬ ‫معتقدند كه از طريق ورزش مي توان محبوبیت اجتماعي كسب كرد و به عضويت گروه همساالن در آمد‪.‬‬ ‫چنانچه برنامههای تربیتبدني و ورزش در مدارس بخواهد نقش مهم و ارزندهای در برنامة تعلیم و تربیت كلي داشته‬ ‫باشد ‪ ،‬ميبايست بر پاية اهدافي بنا شود كه اين اهداف‪:‬‬ ‫اوالً انعكاسي از نیازها و عاليق دانشآموزان و نگرش اولیای آنها باشد‪.‬‬ ‫ثانی ًا برای كلیة افراد در نظام آموزشي اعم از مديران‪ ،‬معلمان‪ ،‬دانشآموزان و اولیای آنها قابل درك و فهم باشد و‬ ‫آنان از برنامهها حمايت و پشتیباني كنند‪.‬ثالثاً بین اهداف و نگرش والدين و عاليق دانشآموزان تضاد و اختالفي‬ ‫مشاهده نگردد كه باعث بياعتمادی آنان به برنامههای تربیتبدني شود ‪.‬‬ ‫‪8‬‬  ‫فصل دوم‬ ‫برنامهريزي درس تربیتبدنی و ورزش در مدارس‬ ‫هدف كلي‬ ‫شناخت نقش مديريت و برنامهريزی درس تربیتبدني در نظام آموزشي مدارس‬ ‫هدفهای رفتاری‬ ‫‪.1‬مفهوم و اهداف برنامهريزی‬ ‫‪.2‬اصولي كه در برنامهريزی درس تربیتبدني بايد رعايت كرد‬ ‫‪.3‬فوايد و اثرات سازندة برنامهريزی تربیتبدني و ورزش در مدارس‬ ‫‪.4‬نقش مديريت صحیح در برنامهريزی تربیتبدني و ورزش در مدارس‬ ‫‪.5‬مشكالت مانع ارائة يك الگوی يكنواخت و يكسان برای برنامههای تربیتبدني مدارس‬ ‫‪.6‬مواد و عناصر تشكیلدهندة درس تربیتبدني و ورزش در مدارس‬ ‫‪.7‬عوامل پديد آورندة جايگاه واقعي درس تربیتبدني و ورزش‬ ‫تعريف برنامهريزي‬ ‫از برنامهريزي آموزشی تعاريف گوناگون ارائه شده است‪.‬فیلیپ كومز در كتاب برنامهريزي آموزشی‬ ‫چیست؟ میگويد‪« :‬برنامهريزي آموزشی به معناي وسیع كلمه عبارت است از بررسی نیازهاي آموزشی‬ ‫در جامعة مورد عمل‪ ،‬تجزيه و تحلیل وضع موجود‪ ،‬كشف كمبودها‪ ،‬علل و انگیزههاي توسعه و اتخاذ‬ ‫روشهاي هرچه بهتر و كارآمدتر براي تأمین خواستههاي اجتماعی به منظور حصول نتايج بهتر‪ ،‬جامعتر و‬ ‫مؤثرتر»‪.‬‬ ‫برنامهريزي درسی نه تنها شامل مسئولیت برنامهريزان‪ ،‬مسئوالن آموزشی و مديران در سطح مقامات‬ ‫عالی وزارت آموزش و پرورش میشود بلكه در سطح يك كالس درس نیز میتواند مصداق پیدا كند‪ ،‬و‬ ‫بنابراين‪ ،‬يكی از مسئولیتهاي مهم معلمان است‪.‬‬ ‫برنامهريزي درس تربیتبدنی‪ ،‬در واقع‪ ،‬راههاي رسیدن به اهداف تربیتبدنی و ورزش در مدارس را نشان‬ ‫میدهد‪.‬‬ ‫ضرورت برنامهريزي براي درس تربیتبدنی از اين جهت است كه بسیاري از خواستهها و نیازهاي‬ ‫دانشآموزان در ارتباط با فعالیتهاي ورزشی مطرح میشود و اين در حالی است كه منابع‪ ،‬تجهیزات‪،‬‬ ‫‪9‬‬  ‫امكانات و فضاهاي ورزشی محدود است و پاسخگوي متقاضیان و شركت كنندگان در برنامههاي‬ ‫تربیتبدنی نیست‪.‬‬ ‫نداشتن يك برنامة صحیح موجب نابسامانی و از هم گسیختگی و ناهماهنگی برنامههاي تربیتبدنی و‪،‬‬ ‫در نتیجه‪ ،‬عملكرد سلیقهاي و متشتت معلمان در سطح مدارس میشود‪.‬اين امر ناموفق بودن برنامهها و‬ ‫دست نیافتن به اهداف ارزشمند تربیتبدنی و ورزش در مدارس و اتالف بودجه‪ ،‬منابع‪ ،‬نیروها و ساير‬ ‫امكانات را در پی خواهدداشت‪.‬بنابراين‪ ،‬پس از تعیین اهداف تربیتبدنی‪ ،‬كه در فصل اول توضیح‬ ‫دادهشد‪ ،‬برنامهريزي براي اجراي مطلوب و مؤثر درس تربیتبدنی در مدارس و توجه به همة جوانب از‬ ‫جمله (وسايل‪ ،‬امكانات‪ ،‬نگرش و بینشها‪ ،‬خصوصیات و ويژگیهاي دانشآموزان در هر كالس درس‪،‬‬ ‫ارزشیابی و غیره) امري اجتنابناپذير است‬ ‫اصولكلیبرنامهريزيعبارتانداز‪:‬‬ ‫‪.1‬برنامة درس تربیت بدنی و ورزش مدارس بايد به عنوان يك بخش از برنامة كل آموزش تلقی شود و با‬ ‫ساير برنامههاي آموزش و پرورش هماهنگ باشد‪.‬‬ ‫‪.2‬برنامة درس تربیتبدنی بايد انعكاسی از ماهیت جامعه باشد و متناسب با عاليق‪ ،‬خواستهها و‬ ‫احتیاجات دانشآموزان تنظیم گردد‪.‬‬ ‫‪.3‬برنامة درس تربیتبدنی بايد جريان پیوستهاي از تجربهآموزي را از دوران دبستان‪ ،‬راهنمايی‪،‬‬ ‫دبیرستان و پس از آن در طول عمر براي يك زندگی پويا‪ ،‬سالم و سازنده تضمین كند‪.‬‬ ‫‪.4‬برنامة درس تربیتبدنی بايد به همة ابعاد وجودي انسان اعم از جسمانی‪ ،‬روانی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬اخالقی و‬ ‫عاطفی توجه داشته باشد‪.‬‬ ‫‪.5‬در برنامة درس تربیتبدنی بايد با بهداشت و سالمسازي جسم و روان كودكان و نوجوانان و جوانان به‬ ‫طور ويژه لحاظ شود‪.‬‬ ‫اهمیت برنامهريزي در اجراي درس تربیتبدنی‬ ‫در برنامهريزي تربیتبدنی اهداف و اولويتهاي درسی مربوط به هر كالس و پاية تحصیلی با استفاده از‬ ‫اطالعات مربوط به فعالیتها و تجارب گذشته‪ ،‬تنظیم میشود‪..‬‬ ‫به طور كلی‪ ،‬برنامهريزي درس تربیتبدنی و اعمال مديريت صحیح در اجراي آن باعث میشود كه‪:‬‬ ‫‪.1‬به اهداف از پیش تعیین شدة درس تربیتبدنی و ورزش در مدارس دست يابیم‪.‬‬ ‫‪.2‬از منابع و امكانات موجود به رغم تمام كمبودها و محدوديتها به نحو مطلوب بهرهبرداري شود‪.‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪.3‬توانايیها و استعدادهاي بالقوة دانشآموزان را در همة زمینهها شكوفا كنیم و اطالعات واقعی از آنها به‬ ‫دست آوريم‪.‬‬ ‫‪.4‬وظايف و حوزة مسئولیتهاي همة دستاندركاران آموزش اعم از‪ ،‬معلمان تربیتبدنی‪ ،‬مسئوالن مدارس‬ ‫و تربیتبدنی آموزشگاهها و نحوة مشاركت والدين و دانشآموزان در اجراي صحیح و مطلوب درس‬ ‫تربیتبدنی و ورزش مشخص شود‪.‬‬ ‫‪.5‬همة افراد و‪ ،‬به خصوص‪ ،‬دانشآموزان و والدين و معلمان تربیتبدنی در تنظیم و اجراي برنامهها‬ ‫مشاركت فعال داشته باشند و براي پیشبرد اهداف همة همت خود را مصروف دارند‪.‬‬ ‫‪.6‬به موقع در رفع كمبودها و نقايص برنامههاي تربیتبدنی و ورزش اقدام نمايیم‪.‬‬ ‫مواد برنامههاي تربیتبدنی و ورزش در مدارس‬ ‫در ارتباط با مواد و عناصر تشكیلدهندة برنامة تربیتبدنی و ورزش نمیتوان به طور قاطع اظهار نظر كرد‬ ‫و فعالیتها و برنامههاي يكنواخت و يكسانی را براي تمام مدارس‪ ،‬در دورههاي تحصیلی مختلف‪ ،‬در سطح‬ ‫كشور ارائه داد‪.‬علت اين امر را میتوان در چند مورد بیان كرد‪:‬‬ ‫الف) نگرش دانشآموزان و والدين آنها نسبت به برنامههاي تربیتبدنی و ورزش متفاوت است‪.‬عدهاي‬ ‫فعالیتهاي تربیتبدنی در ساعت آموزشی را نوعی تفريح و سرگرمی میدانند و معتقدند كه فعالیتهاي‬ ‫ورزشی براي گذراندن اوقات فراغت و تفريح در برنامة مدارس گنجانده شده است‪.‬عدهاي ديگر از‬ ‫دانشآموزان و والدين آنها به نقش سالمسازي و بهداشتی تربیتبدنی آگاهاند و معتقدند كه فعالیتهاي‬ ‫تربیتبدنی بهترين وسیله براي تربیت جسم و روان است و با اين ديدگاه در كالسهاي تربیتبدنی به‬ ‫فعالیت میپردازند‪.‬‬ ‫ب) آموزشگاهها و مدارس در سراسر كشور داراي امكانات‪ ،‬تأسیسات و تجهیزات ورزشی يكسان‬ ‫نیستند‪.‬بنابراين‪ ،‬هر مدرسه و آموزشگاه‪ ،‬با توجه به وضعیت و امكانات خود‪ ،‬هدفهايی دستيافتنی در‬ ‫برنامة فعالیتهاي تربیتبدنی و ورزشی در نظر میگیرد و اجرا میكند‪.‬‬ ‫با توجه به نگرش‪ ،‬خواستهها و نیازهاي فوق‪ ،‬كه براي فعالیتهاي تربیتبدنی و ورزش در نظر گرفته شده‬ ‫است‪ ،‬صرفنظر از میزان امكانات و تأسیسات ورزشی مدارس‪ ،‬برنامههاي تربیتبدنی و ورزش میبايست‬ ‫شامل موارد زير باشد‪:‬‬ ‫‪.1‬برنامة كالسهاي آموزش تربیتبدنی و ورزش;‬ ‫‪.2‬برنامه كالسهاي فوق برنامة تربیتبدنی و ورزش;‬ ‫‪.3‬برنامة كالسهاي تربیتبدنی اصالحی;‬ ‫‪11‬‬  ‫‪.4‬برنامة مسابقات و رقابتهاي ورزشی‪.‬‬ ‫حال به شرح اجمالی هر كدام از چهار مورد فوق میپردازيم‪:‬‬ ‫‪.1‬برنامة كالسهاي آموزش تربیتبدنی و ورزش‬ ‫برنامة كالسهاي آموزش تربیتبدنی و ورزش در مدارس در دورههاي مختلف تحصیلی عبارت است از‬ ‫كالسهاي آموزش تربیتبدنی اجباري براي تمام دانشآموزانی كه از سالمت كامل جسمی و روانی‬ ‫برخوردارند‪.‬اين كالسها‪ ،‬همانند ساير دروس‪ ،‬در متن برنامههاي هفتگی دانشآموزان گنجانیده میشود‪.‬‬ ‫اين كالسها عموماً در قالب زمانی دو ساعت در هفته برنامهريزي میشود و جزء برنامههاي تدريس موظف‬ ‫معلمان تربیتبدنی در مدارس محسوب میشود‪.‬محتواي اين كالسها عمدتاً شامل موارد زير است‪:‬‬ ‫آموزش فعالیتها و مهارتهاي مختلف حركتی‪ ،‬ارائة شیوههاي مختلف توسعه و افزايش قابلیتهاي جسمانی‪،‬‬ ‫آموزش قواعد و مقررات رشتههاي مختلف ورزشی‪ ،‬آموزش شیوههاي صحیح اجراي تمرينهاي ورزشی با‬ ‫رعايت تمام مسائل و اصول پرورشی و تربیتی و سالمتی‪.‬‬ ‫‪.2‬برنامة كالسهاي فوق برنامة تربیتبدنی و ورزش‬ ‫برنامة كالسهاي فوق برنامة تربیتبدنی و ورزش عبارت است از كالسهايی كه مسئوالن آموزشگاه و‬ ‫معلمان تربیتبدنی و ورزش در خارج از ساعات برنامههاي هفتگی درسی برنامهريزي و دانشآموزان به‬ ‫طور داوطلبانه در اين كالسها شركت میكنند‪.‬در اينگونه كالسهاي تكمیلی تربیتبدنی كه در برنامة‬ ‫هفتگی گنجانیده میشود‪ ،‬معموالً آن دسته از دانشآموزان كه در اجراي مهارتهاي ورزشی دچار مشكل‬ ‫هستند و احتمال بهبود آنها با شركت در كالسهاي فوق برنامة تربیتبدنی وجود دارد‪ ،‬به اين كالسها‬ ‫هدايت میشوند‪.‬‬ ‫بنابراين توصیه میشود كه شركتكنندگان در كالسهاي فوق برنامه در فعالیتهايی شركت كنند كه قبالً‬ ‫در كالسهاي آموزشی تدريس شده است تا بتوانند با تمرين بیشتر در كالسهاي فوق برنامه كمبودهاي‬ ‫جسمانی‪ ،‬مهارتی و روانیاجتماعی خود را برطرف كنند‪.‬‬ ‫‪.3‬برنامة كالسهاي تربیتبدنی اصالحی‬ ‫برنامة كالسهاي تربیتبدنی اصالحی در مدارس براي آن دسته از دانشآموزانی ارائه میشود كه نیازها و‬ ‫احتیاجات حركتی و مهارتهاي ويژه دارند‪.‬به طور مشخص میتوان از دانشآموزانی نام برد كه داراي‬ ‫عقبماندگی جسمی و يا ناهنجارهاي اسكلتی میباشند‪ ،‬مانند افراد گوژپشت يا كسانی كه پاهاي‬ ‫پرانتزي دارند يا دانشآموزانی كه داراي چرخش غیرطبیعی لگن هستند و باالخره آن دسته از‬ ‫دانشآموزانی كه هماهنگی عصبی عضالنی ندارند‪.‬‬ ‫‪12‬‬  ‫اين كالسها زير نظر معلمان تربیتبدنی واجد شرايط و با صالحیت و آموزش ديده با امكانات آموزشی‬ ‫مناسب داير میگردد‪.‬در اين كالسها افرادي كه نمیتوانند در فعالیتهاي ورزشی عادي شركت كنند‪،‬‬ ‫فرصتهايی را براي رفع نقايص و كمبودهاي جسمانی ـ حركتی خود به دست میآورند‪.‬اين كالسها به‬ ‫خصوص در دورة تحصیلی دبستان‪ ،‬كه امكان رفع نقص و بهبود ناتوانیهاي جسمی و روانی كودكان و‬ ‫نوجوانان بیشتر است‪ ،‬از اهمیت فوقالعادهاي برخوردار است‪.‬‬ ‫‪.4‬برنامة مسابقات و رقابتهاي ورزشی‬ ‫برنامة مسابقات و رقابتهاي ورزشی مدارس شامل برنامة مسابقات ورزشی بین دانشآموزان يك كالس‪،‬‬ ‫مسابقات ورزشی بین دانشآموزان منتخب كالسهاي مختلف در يك مدرسهو برگزاري مسابقات بین‬ ‫مدارسمختلف است‪.‬دانش آموزان صاحب مستعد از لحاظ ورزشی و آموزش ديده و آگاه به قوانین و‬ ‫مقررات رشتههاي ورزشی میتوانند در اين مسابقات و رقابتهاي ورزشی شركت كنند‪.‬‬ ‫مواد برنامههاي تربیتبدنی و ورزش در مدارس در جدول شمارة ‪ 1‬آمدهاست‪.‬‬ ‫جدول شمارة ‪ :1‬مواد برنامههاي تربیتبدنی و ورزشی در مدارس‬ ‫موضوع‬ ‫موضوع كالسهاي‬ ‫موضوع كالسهاي آموزشی تربیت‬ ‫موضوع كالسهاي حركات اصالحی‬ ‫بدنی‬ ‫مسابقات ورزشی‬ ‫فوق برنامه‬ ‫شناسايی افراد ويژه و دچار‬ ‫معلولیت نظیر‪:‬‬ ‫‪ -1‬تكمیل كمبود آموزشی در‬ ‫‪ -1‬شركت در رقابتهاي ورزشی‬ ‫‪ -1‬تشكیل كالسهاي آموزشی‬ ‫كالسهاي اجباري‬ ‫‪ -1‬ضعف عضالنی شديد‬ ‫بین دانش آموزان يك كالس‬ ‫اجباري‬ ‫‪ -2‬تمرين مهارتهاي ورزشی‬ ‫‪ -2‬تغییر شكل استخوان بندي و‬ ‫‪ -2‬شركت در مسابقات ورزشی‬ ‫‪ -2‬تشكیل كالسهاي آموزشی‬ ‫بین كالسهاي مختلف (درون‬ ‫اندامها‬ ‫اختیاري‬ ‫‪ -3‬ارضاي افراد عالقمند به‬ ‫مدرسه اي)‬ ‫شركت در فعالیتها‬ ‫‪ -3‬ضعف هماهنگی عصب و‬ ‫‪ -3‬آموزش مهارتهاي ورزشی‬ ‫‪ -3‬شركت در مسابقات ورزشی‬ ‫عضله در حركات‬ ‫‪ -4‬پر كردن اوقات فراغت‬ ‫(برون مدرسه اي)‬ ‫‪ -4‬ارتقاي سطح آمادگیهاي‬ ‫‪ -4‬چرخش غیرطبیعی لگن‬ ‫جسمانی‬ ‫‪ -5‬انجام دادن فعالیتهايی كه در‬ ‫‪ -4‬شركت در مسابقات ورزشی‬ ‫كالس آموزشی امكان اجراي آن‬ ‫‪ -5‬وزن اضافی بدن (چاقی)‬ ‫استان‬ ‫‪ -5‬تمرين حركات و بازيهاي تیمی‬ ‫نیست‪.‬‬ ‫مثل‪ :‬بازيهاي پرورشی‪ ،‬بازيهاي‬ ‫‪ -6‬ضعف شديد آمادگی جسمانی‬ ‫‪ -5‬شركت در تورنومنتهاي منطقه‬ ‫محلی و بومی‪ ،‬بازيهاي انفرادي و‬ ‫‪ -6‬مشاركت ورزشی در برگزاري‬ ‫اي و المپیادهاي ورزشی‬ ‫‪ -7‬ستون فقرات خمیده‬ ‫ژيمناستیك‬ ‫مراسم و جشنها و مناسبتها‬ ‫‪ -8‬كف پاي صاف‬ ‫‪13‬‬  ‫برنامهريزي متعادل‬ ‫به جز برنامههاي آموزش تربیتبدنی‪ ،‬در ساير برنامهها تعداد محدودي از دانشآموزان براساس عالقه و يا‬ ‫نیاز به طور فعال شركت می نمايند‪.‬به عنوان مثال در برنامة مسابقات ورزشی‪ ،‬دانشآموزان ورزشكار كه‬ ‫از سطح مهارتهاي خوبی برخوردار میباشند شركت میكنند و يا آن دسته از دانشآموزانی كه نیاز به‬ ‫حركات اصالحی دارند در برنامههاي حركات اصالحی حاضر میشوند‪.‬نكته قابل ذكر اين است كه بسیاري‬ ‫از مسئوالن آموزشی و ورزشی در مدارس و معلمان تربیتبدنی بخش اعظم تالشها و برنامهريزيها را‬ ‫صرف برگزاري انواع مسابقات ورزشی و تشكیل تیمهاي ورزشی در مدارس مینمايند‪.‬اين موضوع باعث‬ ‫میشود كه ساير برنامههاي تربیتبدنی نظیر آموزش تربیتبدنی و بهداشت كه از اهداف اصلی آموزش و‬ ‫پرورش می باشد و يا كالسهاي حركات اصالحی در اولويت دوم يعنی بعد از تشكیل تیمهاي ورزشی و‬ ‫اجراي مسابقات قرار گیرند‪.‬‬ ‫عوامل و عناصر مهمی وجود دارند كه به طور مستقیم و يا غیر مستقیم در طراحی برنامههاي‬ ‫تربیتبدنی در سطح مدارس مؤثر هستند‪.‬‬ ‫شكل ‪ 2-1‬اين عوامل را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪14‬‬  ‫عوامل و عناصري كه در طراحی و اجراي برنامههاي تربیتبدنی اثرگذار هستند به چهار دستة كلی‬ ‫طبقهبندي شدهاند كه عبارتاند از‪:‬‬ ‫‪.1‬عوامل شخصی و گروهی‪ :‬اين عوامل شامل خصوصیات و ويژگیهاي رشدي‪ ،‬سطح بهداشت‪ ،‬عاليق و‬ ‫تمايالت‪ ،‬ظرفیتها و استعدادها و نیازهاي عمومی دانشآموزان میباشد‪.‬‬ ‫‪.2‬عوامل محیطی‪ :‬شامل وسايل و تجهیزات‪ ،‬امكانات‪ ،‬فضاهاي ورزشی در دسترس‪ ،‬نیروي انسانی واجد‬ ‫شرايط و بودجه است‪.‬‬ ‫‪.3‬نیازهاي اجتماعی‪ :‬كه در برگیرندة عواملی همچون نگرش والدين و خانوادهها درمورد برنامههاي‬ ‫تربیتبدنی وضعیت اقتصاديـ اجتماعی افراد‪ ،‬اولويتبندي در برنامهها براساس نیازها است‪.‬‬ ‫‪.4‬عوامل غیر مدرسهاي‪ :‬كه شامل تبلیغات مجالت و رسانهها‪ ،‬نقش سازمانهاي ورزشی‪ ،‬اهداف آموزشی و‬ ‫مقررات و سیاستهاي آموزش و پرورش در مورد برنامههاي تربیتبدنی در مدارس است‪.‬‬ ‫خـالصـه‬ ‫برنامهريزي درس تربیتبدنی‪ ،‬به عنوان جزئی از برنامة جامع آموزشی مدرسه‪ ،‬به دقت‪ ،‬توجه و پیروي از‬ ‫يك سلسله اصول و قواعد صحیح نیازمند است‪.‬‬ ‫تربیتبدنی براي معلمان اين رشته میدان آزمايشی است تا آنچه در توان دارند‪ ،‬براي تربیت صحیح همة‬ ‫ابعاد وجودي دانش آموزان و كارايی و سالمت و بهداشت كودكان و نوجوانان به كار برند‪.‬‬ ‫برنامهريزي صحیح و منطقی درس تربیتبدنی در مدارس باعث میشود كه‪:‬‬ ‫‪.1‬به اهداف از پیش تعیین شدة فعالیتهاي ورزشی در مدارس دست يابیم‪.‬‬ ‫‪.2‬از منابع و امكانات موجود به نحو مطلوب بهرهبرداري كنیم‪.‬‬ ‫‪.3‬اطالعات واقعی از نیازهاي دانشآموزان كسب كنیم‪.‬‬ ‫‪.4‬وظايف تمامی دستاندركاران امر آموزش در اجراي صحیح و مطلوب برنامههاي تربیتبدنی و ورزش‬ ‫در مدارس مشخص شود‪.‬‬ ‫‪.5‬به موقع در رفع كمبودها و نقايص برنامههاي تربیتبدنی و ورزش اقدام كنیم‪.‬‬ ‫برنامهريزي درس تربیتبدنی در مدارس بايد به گونهاي باشد كه نتايج آنها تنها به رشد و توسعه قواي‬ ‫جسمانی محدود نشود و ابعاد روانی‪ ،‬عاطفی‪ ،‬اجتماعی را نیز در برگیرد‪.‬برنامة تربیتبدنی بايد‬ ‫كمكرسان تمام دروس و اهداف كلی آموزش و پرورش باشد و بتواند از طريق فعالیتهاي بدنی موجب‬ ‫رشد و توسعة قوا و استعدادهاي ذهنی‪ ،‬عاطفی و اجتماعی شود ‪.‬‬ ‫‪15‬‬  ‫‪.‬البته در اين حوزه مسائل و مشكالتی مثل نگرش متفاوت دانشآموزان و والدين آنها نسبت به درس‬ ‫تربیتبدنی و همچنین امكانات و تجهیزات ورزشی متفاوت آموزشگاههاي كشور با توجه به موقعیتهاي‬ ‫جغرافیايی متفاوت وجود دارد كه مانع ارائة الگوي يكنواخت و يكسان در رابطه با محتواي برنامههاي‬ ‫تربیتبدنی در مدارس سراسر كشور میشود‪.‬‬ ‫برنامههاي تربیتبدنی و ورزش در مدارس بايد در برگیرندة موارد زير باشد‪:‬‬ ‫‪.1‬برنامههاي كالسهاي آموزش درس تربیتبدنی و ورزش‪،‬‬ ‫‪.2‬برنامههاي كالسهاي فوق برنامة تربیتبدنی و ورزش‪،‬‬ ‫‪.3‬برنامههاي كالسهاي تربیتبدنی اصالحی‪،‬‬ ‫‪.4‬برنامههاي مسابقات و رقابتهاي ورزشی‪.‬‬ ‫پس براي اينكه درس تربیتبدنی و ورزش در مدارس جايگاه واقعی خود را در بین دروس ديگر پیدا كند‪،‬‬ ‫همكاري و مشاركت همة مسئوالن مدرسه‪ ،‬معلم تربیتبدنی‪ ،‬اولیاي دانشآموزان و خود دانشآموزان‬ ‫امري ضروري است‪.‬‬ ‫فصل سوم‬ ‫شناخت خصوصیات و ويژگیهاي رشدي دانشآموزان‬ ‫هدف كلي‬ ‫آشنايي با مراحل رشد جسماني و حركتي دانشآموزان در دورههای مختلف تحصیلي و ارتباط آن با برنامههای‬ ‫تربیتبدني در مدارس‪.‬‬ ‫هدفهای رفتاری‬ ‫‪.1‬لزوم آگاهي معلمان تربیتبدني از مراحل رشد جسماني و حركتي دانشآموزان‬ ‫‪.2‬فوايد شناخت اصول و مراحل رشد جهت برنامهريزی درس تربیتبدني در مدارس‪.‬‬ ‫‪.3‬خصوصیات جسماني كودكان ‪2‬ـ‪ 6‬سال‪.‬‬ ‫‪.4‬خصوصیات و ويژگیهای روانيـ حركتي كودكان ‪2‬ـ‪ 6‬سال‬ ‫‪.5‬خصوصیات و ويژگیهای عاطفي كودكان ‪2‬ـ‪ 6‬سال‬ ‫‪.6‬خصوصیات و ويژگیهای جسماني دانشآموزان ‪ 9-6‬سال‬ ‫‪16‬‬  ‫‪.7‬خصوصیات و ويژگیهای عاطفي دانشآموزان ‪6‬ـ‪ 9‬سال‬ ‫‪.8‬خصوصیات و ويژگیهای روانيـ حركتي دانشآموزان ‪6‬ـ‪ 9‬سال‬ ‫‪.9‬خصوصیات و ويژگیهای جسماني دانشآموزان ‪9‬ـ‪ 12‬سال‬ ‫‪.10‬خصوصیات و ويژگیهای عاطفي دانشآموزان ‪9‬ـ‪ 12‬سال‬ ‫ضرورت شناخت ويژگیهاي رشدي دانشآموزان‬ ‫بررسي و مطالعة خصوصیات رشدی دانشآموزان در هر دورة سني‪ ،‬اطالعات مناسبي را در اختیار معلمان تربیتبدني‬ ‫قرار ميدهد كه مهمترين آن عبارتاند از‪:‬‬ ‫الف) آنان ميتوانند با معیارهای مناسبي كه برای هر يك از مراحل رشد جسماني مثلِ ارتباط قد با وزن‪ ،‬وزن با سن‪،‬‬ ‫اندازة قد و سن دانشآموزان وجود دارد‪ ،‬میزان رشد طبیعي دانشآموزان را تشخیص دهند‪.‬‬ ‫ب) نیز ميتوانند دانشآموزان را ازحیث رشد جسماني و رواني ـ حركتيطبقهبندینمايند‪.‬‬ ‫ج)آشنايي با مراحل رشد و تكامل سبب ميشود كه دانشآموزان نابهنجار و غیرعادی از دانشآموزان عادی متمايز‬ ‫شوند و تحت تربیت ويژه قرار گیرند‪.‬‬ ‫د) همچنین معلمان تربیتبدني قادر خواهند شد میزان ارتباط مظاهر زندگي و پديدههای اجتماعي با رشد جسماني‬ ‫را بهتر درك نمايند‪.‬‬ ‫ه) با مطالعة علمي رشد و تكامل دانشآموزان معلمان تربیتبدني ميتوانند دانشآموزان را در محیطهای مختلف با‬ ‫يكديگر مقايسه كرده و تأثیر محیط و فرهنگ موجود را در چگونگي رشد و تكامل آنان بشناسند و تا حد امكان‬ ‫بكوشند محیطهای مناسبي برای فعالیتهای جسماني و ورزشي آنان ايجاد نمايند‪.‬‬ ‫و) مطالعة رشد و تكامل و ويژگیهای مرحلهای آن نشان ميدهد كه در هر مقطع سني از دانشآموزان چه انتظاری‬ ‫بايد داشت‪.‬‬ ‫ز) عالوه بر اين‪ ،‬معلم تربیتبدني را قادر ميسازد كه فعالیتهای مناسب جسماني و ورزشي را متناسب با مراحل‬ ‫طبیعي رشد دانشآموزان از كالسهای اول تا چهارم دبیرستان انتخاب كنند‪.‬‬ ‫ح) مطالعة اصول و قوانین رشد و تكامل جسماني دانشآموزان به معلمان تربیتبدني در شناخت نوع رفتارها‪،‬‬ ‫گرايشها و برخوردهای متناسب در هر سني كمك ميكند‪.‬‬ ‫ما در بخشهای مختلف اين فصل به بررسي سه نوع خصوصیت جسماني‪ ،‬عاطفي ـ شناختي و رواني ـ حركتي‬ ‫كودكانِ ‪3‬ـ‪ 6‬سال و دانشآموزان ‪6‬ـ‪ 9‬سال و ‪9‬ـ‪ 12‬سال و ‪12‬ـ‪ 18‬سال خواهیم پرداخت‪.‬‬ ‫هدف از بررسي خصوصیات و ويژگیهای جسماني‪ ،‬مطالعة وضعیت ظاهری دانشآموزان از جنبههايي همچون میزان‬ ‫طول قد‪ ،‬میزان وزن‪ ،‬توانايیهای عضالني و وضعیت اسكلتي است‪.‬‬ ‫‪17‬‬  ‫هدف از بررسي و مطالعة خصوصیات و ويژگیهای عاطفي و شناختي دانشآموزان‪ ،‬رفتارهای منبعث از احساسات‪،‬‬ ‫گرايشها و عاليق آنان مانند نظم و انضباط‪ ،‬قبول مسئولیت‪ ،‬روحیة ورزشكاری‪ ،‬احترام به قوانین‪ ،‬همكاری با ساير‬ ‫بازيكنان همدستهای‪ ،‬اطاعت از معلم و غیره است‪.‬‬ ‫‪.1‬خصوصیات و ويژگیهاي رشدي كودكان پیشدبستانی ‪3‬ـ‪ 6‬سال‬ ‫‪1‬ـ‪.1‬خصوصیات جسماني‬ ‫آهنگ رشد جسماني كودكان در سالهای اول زندگي تا ششسالگي بسیار سريع است‪.‬در اين دوره رشد اندامهای‬ ‫تحتاني (پاها) نسبت به تنه سريعتر است‪.‬افزايش رشد طولي بدن و تسريع در رشد استخوانها نقش مهمي در افزايش‬ ‫وزن بدن دارد‪.‬به وزن بدن كودكان در اين دوره تقريباً‪ ،‬در هر سال دو كیلوگرم و به طول قد نیز‪ ،‬در هر سال‪ ،‬حدود‬ ‫‪ 6‬سانتیمتر اضافه ميشود‪.‬قد تقريبي يك كودك معمولي در پنجسالگي حدود ‪ 115‬سانتيمتر و وزن تقريبي او‬ ‫حدود ‪ 23‬كیلوگرم ميباشد‪.‬‬ ‫در اين سنین پاها سريعتر از دستها و دستها سريعتر از تنه و تنه سريعتر از جمجمه رشد ميكند‪.‬رشد عضلهها‬ ‫نسبت به وزن بدن تا پنجسالگي ثابت است‪ ،‬به طوری كه وزن عضلهها ‪ %25‬وزن بدن را تشكیل ميدهد‪.‬به دلیل‬ ‫رشد ناكامل استخوانهای بدن و میزان مصرف كمتر مواد معدني فشارهای جسماني سنگین را نميتوانند تحمل كنند‪.‬‬ ‫‪1‬ـ‪.2‬خصوصیات و ويژگیهای عاطفي‬ ‫كودكان سه تا شش سال معموالً قادر نیستند واكنشهای عاطفي و هیجاني خود را كنترل نمايند‪.‬كودك‪ ،‬در آغاز‪،‬‬ ‫نسبت به مواردی چون شادی‪ ،‬ترس‪ ،‬خشم‪ ،‬حسادت‪ ،‬كینه و اينگونه حالتها‪ ،‬واكنشي از خود نشان نميدهند اما‬ ‫رفته رفته ياد مي گیرد كه در برابر اين حالتها چگونه بايد رفتار كند‪.‬نكتة مهم اين است كه مربیان بدانند چه عواملي‬ ‫يا وضعیتي كودك را شاد يا عصباني يا اندوهگین يا ترسان ميكند‪.‬وقتي كودك بهنجار بداند كه برای عمل به‬ ‫خواستههايش حد و حدودی وجود دارد خويشتندار ميشود‪.‬اگر بتوانیم كودكان را به موقع از عواملي كه موجب‬ ‫ترس و خشمشان ميشود آگاه كنیم و با عالقه به سازندگي و پرورش نیروهای هیجاني آنان بپردازيم‪ ،‬ميتوانیم‬ ‫امیدوار باشیم كه در راه آرامش و امنیت رواني آنان گامهای مؤثری برداشتهايم‪.‬كودكان سه و چهار ساله برای‬ ‫فرونشاندن خشم خود بیشتر از زبان استفاده ميكنند و داد و فرياد راه مياندازند‪.‬اما كودكان پنج و شش ساله غالب ًا‬ ‫از راه كنارهگیری و قهر كردن و جريحهدار كردن احساسات ديگران خشم خود را تسكین ميدهند‪.‬‬ ‫‪1‬ـ‪.3‬خصوصیات رواني ـ حركتي‬ ‫كودك در اين سنین فعال و پرانرژی است و بازی كردن را حتي در تمام ساعات روز دوست دارد‪.‬بنابراين‪ ،‬ميبايست‬ ‫برای كودكانِ اين سنین محیطي را ايجاد كرد تا بتوانند آزادانه به فعالیت و حركت بپردازند‪.‬اهم خصوصیات روانيـ‬ ‫حركتي كودكان سه تا شش ساله عبارت است از‪:‬‬ ‫الف) در سنین دو تا سهسالگي ديد و بینايي چشم تقويت ميشود‪ ،‬ولي هنوز هماهنگي كامل بین دست و چشم به‬ ‫وجود نیامده است‪.‬‬ ‫‪18‬‬  ‫ب) به دلیل رشد ناهماهنگ اندامهای مختلف بدن مثل (بزرگي شكم نسبت به اعضای ديگر يا جلو بردن شانهها)‬ ‫برنامههای حركتي و بازی و حركات آزاد و مداوم باعث هماهنگي در رشد متناسب همة اندامهای بدن ميشود‪.‬‬ ‫ج) كودك سه ساله قادر به حركات جنبشي بنیادی مثل دويدن‪ ،‬پريدن و صعود كردن است‪.‬كودك در اين سن به‬ ‫راحتي قادر است از پاهای خود در ايجاد انواع حركات استفاده كند‪.‬‬ ‫د) كودك در سهسالگي با هر دو پای خود ميپرد‪ ،‬صعود ميكند‪ ،‬از پلهها به راحتي باال ميرود‪ ،‬به طور طبیعي‬ ‫ميدود و جاهايي كه الزم باشد تعادل خود را حفظ ميكند‪.‬‬ ‫ه) كودك در سن چهارسالگي ميتواند به راحتي روی پنجههای پا راه برود‪.‬در بهكار بردن دستها‪ ،‬پاها و بازوان بیشتر‬ ‫از كار كردن با انگشتان مهارت دارد‪.‬‬ ‫و) روی سه چرخه مينشیند و پا ميزند‪ ،‬خودش به تنهايي لباس و كفشهايش را ميپوشد و ميتواند از دستهای خود‬ ‫برای آويزان شدن استفاده كند‪.‬‬ ‫ز) مهارت توپگیری از سن چهارسالگي شروع ميشود و نیز كودك ميتواند برخي مهارتهای تركیبي را انجام دهد‪.‬‬ ‫از آنجا كه كودك در نخستین مراحل كسب تجارب حركتي است‪ ،‬ارائة برنامههای حركتي و فعالیتهای جسماني‬ ‫صحیح در اين دوره حائز اهمیت بسیار است‪.‬مجموعه فعالیتهايي كه برای كودكان سه تا شش سال در نظر گرفته‬ ‫ميشود بايد بسیار آسان و ساده باشد‪ ،‬به نحوی كه كودك بتواند آنها را انجام دهد‪.‬‬ ‫‪.2‬خصوصیات و ويژگیهاي رشدي كودكان ‪ 6‬تا ‪ 9‬سال‬ ‫‪2‬ـ‪.1‬خصوصیات جسماني‬ ‫كودكان در ششسالگي وارد مرحلة دوم زندگي رشدی خود ميشوند‪.‬رشد طولي آنها نسبت به دوران قبل كندتر‬ ‫ميشود‪.‬ولي رشد عرضي آنها سريعتر‪ ،‬و‪ ،‬به همین دلیل‪ ،‬عضلهها نیز بزرگتر و حجیمتر ميشود‪ ،‬به طوری كه ‪75‬‬ ‫درصد وزن بدن آنها را ماهیچههای بدن تشكیل ميدهد‪.‬يك كودك معمولي در ششسالگي حدود ‪ 123‬سانتیمتر‬ ‫قد و حدود ‪ 23‬كیلوگرم وزن دارد‪.‬يك كودك نه ساله نیز ‪ 139‬سانتیمتر قد و حدود ‪ 28‬كیلوگرم وزن دارد‪.‬‬ ‫سیستم عصبي در عضالت كوچك هنوز كارايي الزم را پیدا نكرده است و كودك در اجرای حركات و فعالیتهای‬ ‫جسماني عضالت بزرگ بدن را به كار ميگیرد‪.‬به دلیل كاهش برجستگي شكم در سنین بعد از ‪ 6‬سالگي میزان‬ ‫انعطافپذيری مفاصل بدن بیشتر ميشود‪.‬در دانشآموزان كالس اول دبستان هنوز هماهنگي كامل بین چشمها‪،‬‬ ‫دستها و پاها وجود ندارد و اين موضوع باعث ميشود كه كودكان برای عمل به مهارتهای ورزشي حركات زايد و غیر‬ ‫ضروری نیز داشته باشند‪.‬‬ ‫در سنین شش تا نهسالگي شكلگیری بدن تدريجي و رشد استخوانها در جهت افزايش ضخامت آنهاست‪.‬در اين‬ ‫سنین‪ ،‬در هنگام فعالیتهای جسماني‪ ،‬به دلیل كوچكبودن ششها تعداد تنفس و ضربان قلب به سرعت افزايش پیدا‬ ‫ميكند و حركات ورزشي شديد كودك را به نفس نفس وا ميدارد‪.‬پس معلم تربیتبدني ميبايست در نحوة ارائه و‬ ‫اجرای تمرينات بیش از پیش دقت كند‪.‬‬ ‫‪19‬‬  ‫‪2‬ـ‪.2‬خصوصیات و ويژگیهای عاطفي‬ ‫ويژگیهای عاطفي كودكان شش تا نه ساله با خصوصیات كودكان سنین پیشین متفاوت است‪ ،‬به عنوان مثال‪ ،‬كودك‬ ‫از ششسالگي به بعد كمكم ياد مي گیرد كه چگونه واكنشهای عاطفي و هیجاني خود را كنترل كند‪.‬كودكان در اين‬ ‫دوره سرشار از عواطف و احساساتاند و به سبب حساسیت فراوان از وقايع زندگي به شدت متأثر ميشوند و اين‬ ‫تأثیر‪ ،‬پايههای عواطف آنان را در آينده بنا ميكند‪.‬‬ ‫انواع واكنشهای عاطفي در اين دوره عبارتاند از‪ :‬خشم‪ ،‬ترس‪ ،‬حسادت‪ ،‬كنجكاوی‪ ،‬لذت‪ ،‬محبت‪ ،‬هیجانات شديد و‬ ‫غیره‪.‬دانشآموزان كالس اول و دوم بايد خود را با وضعیت جديد سازگار كنند‪ ،‬هر چند كه در دورههای بعد نیز‬ ‫اغلب دچار مشكالت عاطفي و رفتاری ميشوند‪.‬كودكان در اين دوره ممكن است هیجانات خود را به شیوههای‬ ‫مختلفي تخلیه كنند‪.‬انتقام و درگیريهای بدني در اين دوره و‪ ،‬به ويژه‪ ،‬در هنگام تمرينات ورزشي رايج است‪.‬بازی و‬ ‫فعالیتهای ورزشي وسیلة بسیار مناسبي برای تخلیة هیجاني در اين دوره است و نظارت معلم تربیتبدني بر كالس‬ ‫بسیار ضروری است تا كالس تربیتبدني محل انتقامگیری بین دانشآموزان نشود‪.‬‬ ‫در سن ‪ 8‬سالگي دانشآموزان ياد ميگیرند كه به تدريج بر امیال خود مسلط شوند و قوانین و مقررات ورزشيِ‬ ‫فراگرفته را رعايت كنند‪.‬در اين دوره‪ ،‬كودكان ياد ميگیرند به ديگران اعتماد كنند و حس ابتكار و استقالل در آنان‬ ‫پرورش مييابد‪.‬كودكان سنین هشت و نهسالگي صاحب شخصیت پايدارتری نسبت به گذشته هستند‪.‬در اين سنین‬ ‫تأثیرپذيری كودك از اشخاص مورد عالقه‪ ،‬به ويژه معلم‪ ،‬بیشتر ميشود‪.‬معلم تربیتبدني‪ ،‬با تنظیم برنامههای‬ ‫ورزشي مناسب‪ ،‬از گرايش افراد به فعالیتهای ورزشي به نحو سودمندی استفاده ميكند و برخي قوانین و مقررات‬ ‫اجتماعي مثل رعايت نظم‪ ،‬همكاری و مسئولیتپذيری را در كالسهای تربیتبدني به دانشآموزان آموزش ميدهد‪.‬‬ ‫در اواخر اين دوره يعني نهسالگي گرايش دانشآموز به فعالیتهای اجتماعي افزايش مييابد و دوست دارد در بازيهای‬ ‫گروهي چندنفره شركت كند‪.‬‬ ‫‪2‬ـ‪.3‬خصوصیات رواني ـ حركتي‬ ‫دانشآموزان كالسهای اول تا سوم دبستان در معرض تجربههای بزرگ قرار دارند‪.‬عادت به كمكاری و يا فعالیت و‬ ‫تحرك در اين دوره در دانشآموزان پديد ميآيد‪.‬بنابراين‪ ،‬لزوم تدوين برنامههای مناسب حركتي در برنامههای‬ ‫آموزشي برای همة دانشآموزان كالس امری اجتناب ناپذير مينمايد‪.‬‬ ‫در اين دوره رشد حركتي در دختران و پسران متفاوت است‪.‬دختران در مهارتهای مربوط به ماهیچههای كوچك و‬ ‫ظريفتر كه نیاز به دقت بیشتری دارد (مثل نقاشي‪ ،‬خیاطي‪ ،‬بافندگي و‪....‬بر پسران برتری پیدا ميكنند‪.‬در حالي كه‬ ‫پسران در مهارتهای مربوط به ماهیچههای درشتتر و قويتر مثلِ پرش‪ ،‬پرتاب توپ بسكتبال و والیبال‪ ،‬توپزدن با پا‬ ‫بر دختران برتری مييابند‪.‬‬ ‫دانشآموزان در سنین شش تا نه سال بايد در مهارتهای بنیادی در قالب بازيهای ورزشي نظیرِ انداختن و گرفتن‬ ‫توپ‪ ،‬ضربه زدن به توپ‪ ،‬راه رفتن‪ ،‬دويدن‪ ،‬صعود كردن‪ ،‬و نیز مهارتهايي مثل دوچرخه سواری‪ ،‬شنا و غیره مهارت‬ ‫كافي پیدا كنند‪.‬البته مهارتهای بنیادی در ابتدای اين دوره اهمیت بیشتری دارد و هرچه سن دانشآموز باال ميرود‬ ‫‪20‬‬  ‫و به سنین بلوغ نزديك ميشود‪ ،‬عالقه به بازی و اجرای مهارتهای پیچیدهتر جای خود را به عالقه به سرگرمیها و‬ ‫تفريحات ميدهد‪.‬سرعت انتقال مهارت كودكان در اين سالها در حدود نصف میزان سرعت انتقال بزرگترهاست‪.‬‬ ‫در اجرای حركات نیز پیشرفتهايي حاصل ميشود; به طوری كه طول قدمها در راه رفتن و دويدن بیشتر و تعادل‬ ‫بدن كاملتر ميشود‪.‬جهیدن‪ ،‬پريدن و ليلي كردن را خیلي سريع ياد ميگیرند و نواقص مهارتي خود را رفته رفته‬ ‫مرتفع و با چابكي و زيبايي حركت را انجام ميدهند و قادرند از روی موانع كوتاه بپرند‪.‬‬ ‫‪.3‬خصوصیات و ويژگیهاي رشدي دانشآموزان ‪ 9‬تا ‪ 12‬سال‬ ‫‪3‬ـ‪.1‬خصوصیات جسماني‬ ‫مهمترين ويژگیهای جسماني اين دوره عبارتاند از‪:‬‬ ‫الف) میانگین افزايش وزن‪ ،‬در هر سال‪ 3/2 ،‬كیلوگرم و معدل رشد قد‪ ،‬در هر سال‪ 5 ،‬سانتیمتر است‪.‬يك نوجوان‬ ‫دوازده سالة معمولي حدود ‪ 153‬سانتیمتر قد و حدود ‪ 42‬كیلوگرم وزن دارد‪.‬‬ ‫ب) رشد عمومي بدن دختران سريعتر از پسران است‪ ،‬اما پسران توانايي و قدرت عمومي بیشتری دارند‪.‬‬ ‫ج) رشد قد دانشآموزان به كندی انجام ميشود‪ ،‬اما به وزن بدن و نیروی جسمي آنها افزوده ميشود‪.‬‬ ‫د) دانشآموزان در اين سنین‪ ،‬به سبب افزايش رشد استخوانها و بافتهای پیوندی و افزايش قطر عضالت قابلیتهای‬ ‫جسماني آنها نیز به میزان بسیار زيادی توسعه مييابد‪.‬‬ ‫ه) دانشآموزان در اين سنین خستگي ناپذيرند‪.‬‬ ‫و) در سنین نه تا دوازدهسالگي ساعد و دستها رشد بیشتری دارند و بلندتر ميشوند‪.‬‬ ‫ز) مقاومت بدن دانشآموزان در مقابل بیماريها زيادتر ميشود ‪.‬‬ ‫‪3‬ـ‪.2‬خصوصیات و ويژگیهای عاطفي‬ ‫در اين سنین مقبولیت دانشآموزان از طرف گروه همساالن‪ ،‬از جنبة عاطفي‪ ،‬برای آنها بسیار مهم است و واكنشهای‬ ‫عاطفي از خود نشان ميدهند‪ ،‬خشم و نفرت نمود واكنشهای آنهاست‪ ،‬مهر و محبت را دوست دارند‪.‬معني و مفهوم‬ ‫شكست را ميفهمند و راههای موفقیت را تجربه ميكنند‪.‬دانشآموزان در اين سنین با آگاهي به عواطف و احساسات‬ ‫دروني ديگران احترام ميگذارند و اين احترام و بینش‪ ،‬اساس روحیة قهرماني و جوانمردی آنها را پايه گذاری ميكند‪.‬‬ ‫به موازات افزايش مهارتها‪ ،‬از ناراحتي و عصبانیت آنها در رويارويي با شكست كاسته ميشود‪.‬‬ ‫‪.‬سالهای آخر دبستان‪ ،‬دورة ايجاد حس قضاوت و تشخیص ارزشهای موجود اجتماعي است‪.‬وجود اين حس‪ ،‬كه‬ ‫مهمترين عامل بهسازی زندگي انسانهاست‪ ،‬در سنین نه تا دوازدهسالگي احساس ميشود‪.‬در اين دوره مهمترين‬ ‫اهداف و برنامههای تربیتبدني‪ ،‬جهتدادن به واكنشهای عاطفي دانشآموزان در مقابل پیروزی و شكست در بازيها‪،‬‬ ‫آگاهي و شناخت صحیح از میزان توانايیهای واقعي دانشآموزان‪ ،‬كمك به تقويت مهارتهای حركتي پايه در آنان و‬ ‫تقويت ارتباط با گروههای همسال در بین آنان است‪.‬‬ ‫‪21‬‬  ‫‪3‬ـ‪.3‬خصوصیات و ويژگیهای رواني ـ حركتي‬ ‫در اين دوره يكي از عوامل پذيرش و عضويت در گروه‪ ،‬توانايیهای حركتي و قدرت جسماني است‪.‬به همین علت افراد‬ ‫سعي ميكنند توانايیهای جسماني خود را افزايش دهند و از تناسب اندام و زيبايي ظاهری برخوردار شوند‪.‬در اين‬ ‫سنین‪ ،‬مهارتهای ورزشي به سرعت افزايش مييابد‪.‬حركات و مهارتهای ورزشي‪ ،‬زيباتر‪ ،‬كاملتر‪ ،‬صحیحتر و با قدرت‬ ‫بیشتری انجام ميشود‪.‬اجرای مهارتهای ورزشي منظم و از زيبايي خاصي برخوردار است‪.‬تسلط بر انجامدادن‬ ‫مهارتها‪ ،‬به شرط اينكه در سنین قبل مهارتهای پايه را به خوبي فراگرفته باشند‪ ،‬به نحو چشمگیری افزايش مييابد‪.‬‬ ‫نوجوانان در اين سنین به ورزشهای قدرتي و انفرادی عالقه نشان ميدهند‪ ،‬و از وسايل ورزشي واقعي و استاندارد‬ ‫استفاده ميكنند‪.‬عالوه بر اين‪ ،‬ورزشهای سخت و هیجان انگیز انجام ميدهند‪ ،‬مثل‪ ،‬باالنس زدن‪ ،‬پرش‪ ،‬حركات‬ ‫ريتمیك و تعادلي‪.‬بیشتر آنان به حركات تحسینبرانگیز مانند معلق زدن و حركات سخت و قدرتي برای جلب نظر‬ ‫ديگران عالقة خاصي پیدا ميكنند‬ ‫فصل چهارم‬ ‫محتواي درس تربیتبدنی در مدارس‬ ‫هدف كلي‬ ‫بررسي و شناخت عوامل مؤثر و شاخصهای مهم و اثرگذار بر محتوای درس تربیتبدني در دورههای مختلف تحصیلي‪.‬‬ ‫هدفهای رفتاری‬ ‫‪.1‬عوامل مؤثر در تعیین محتوای درس تربیتبدني‬ ‫‪.2‬نقش تغییرات اجتماعي موتر در تعیین محتوای درس تربیتبدني‬ ‫‪.3‬مشكالت موجود در تعیین محتوای درس تربیتبدني‪.‬‬ ‫‪.4‬نقش سن وتجارب حركتي دانشآموزان در تعیین محتوای درس تربیتبدني‬ ‫‪.5‬منابعي را كه برنامهريزان و معلمان برای تعیین محتوای درس تربیتبدني از آنها استفاده ميكنند‬ ‫‪.6‬ويژگیهای محتوای درس تربیتبدني را بنويسند‪.‬‬ ‫‪.7‬نقش نیازها و عالقههای دانشآموزان در تعیین محتوای درس تربیتبدني‬ ‫عوامل مؤثر در تعیین محتواي درس تربیتبدنی‬ ‫تغییرات اجتماعي‪ ،‬تحوالت فرهنگي و وضعیت اقتصادی و معیشتي افراد و خواستهها و عاليق دانشآموزان در تحول‬ ‫محتوای درس تربیتبدني مؤثر بوده است‪.‬امروزه محتوای درس تربیتبدني در مدارس اين نگرش را بايد دنبال كند‬ ‫كه عالوه بر نیازهای فعلي دانشآموزان نگاهي به آينده نیز داشته باشد‪.‬‬ ‫‪22‬‬ ‫نظر دانشمندان تعلیم و تربیت‪ ،‬اين اصل را كه مدارس بايد خود را با نیازها‪ ،‬عاليق و قابلیتهای دانشآموزان هماهنگ‬ ‫نمايند به طور عام مورد شناسايي قرار داد‪.‬برنامههای تربیتبدني از اين قاعده كلي مستثني نیست و لذا اين ديدگاه‬ ‫تحوالتي را در تعیین محتوا و برنامههای تربیتبدني و فعالیتهای ورزشي در مدارس به وجود آورده است‪.‬‬ ‫تغییرات اجتماعی و برنامههاي تربیتبدنی‬ ‫تغییرات اجتماعي كه در زمینههای فرهنگي‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬سیاسي و صنعتي جامعة ما به وقوع پیوسته است در محتوای‬ ‫برنامة درس تربیتبدني و ورزش تأثیر بسزايي داشته است‪.‬‬ ‫علم و دستاوردهای آن در تمام زوايای زندگي بشر نفوذ كرده و تمام مناسبات‪ ،‬روابط و پديدهها را تحت سیطرة‬ ‫خود در آورده است‪.‬بنابراين‪ ،‬در طراحي فعالیتهای ورزشي در مدارس و تعیین محتوای درس تربیتبدني ناگزير‬ ‫هستیم از اصول علمي و تجارب ارزشمند گذشته بهره بگیريم‪.‬‬ ‫ از سوی ديگر‪ ،‬در جامعة امروز مدرسه و تأثیر مسئولیتهای آن بیشتر شده است‪.‬اگر در گذشته بخشي از‬ ‫نیازهای حركتي دانشآموزان خود به خود به وسیلة فعالیتهای روزمره در زندگي‪ ،‬نظیر كاركردن و‬ ‫فعالیتهای جسماني در محیط خانه و جامعه برآورده ميشد‪ ،‬امروزه‪ ،‬به سبب تغییرات گسترده در جامعه و‬ ‫صنعتي شدن آن‪ ،‬مسئولیت مدرسه در برآوردن ?