Tip Evriminde Önemli İsimler PDF

TIP TERMİNOLOJİSİ TIP EVRİMİNDE ÖNEMLİ İSİMLER (Mitoloji, Antik çağ ve rönesans dönemi) Prof.Dr. Feridun VURAL Tıp evriminde önemli isimler: • • • • • • • • • • • Asklepios (mitolojik dönem) Sağlık tanrısı Hippokrates (M.Ö. 460-377) Tıbbın babası sayılır. (Aphorismoi) Aristoteles (MÖ 384-322) H...

TIP TERMİNOLOJİSİ TIP EVRİMİNDE ÖNEMLİ İSİMLER (Mitoloji, Antik çağ ve rönesans dönemi) Prof.Dr. Feridun VURAL Tıp evriminde önemli isimler: • • • • • • • • • • • Asklepios (mitolojik dönem) Sağlık tanrısı Hippokrates (M.Ö. 460-377) Tıbbın babası sayılır. (Aphorismoi) Aristoteles (MÖ 384-322) Humoral patoloji teorisi Herophilos M.Ö. 335-280 (sistematik anatomi, insan diseksiyonu) (bugün de kullanılan anatomik terimleri vardır) İskenderiye Tıp Okulu Erasistratos M.Ö. 304-250 (Fizyolojinin babası, patolojik anatomi) (İskenderiye/Alexandria tıp okulu) Galenos/Calinus M.S. 129-210 (anatomi, fizyoloji, farmakoloji, spor hekimi, Galenik preparatlar, eczacılığın babası) İbn-i Sina/Avicenna. M.S. 980-1037 (El-Kanun fi't-Tıb) Leonardo da Vinci. M.S. 1452-1519. Rönesans dönemi. Çok yönlü bilim ve sanat adamı (diseksiyon çizim ve resimleri, insan vücut oranları) Andreas Vesalius. M.S. 1514-1564, Anatomi’nin babası olarak tanımlanır. En önemli eseri “De Humani Corporis Fabrica” William Harvey. M.S. 1578-1657), Modern fizyolojinin öncülerinden. (kalp ve kan dolaşımının yapısı ve işlevleri) AESCLEPİOS (Asklepios) • Asklepios; şifa verme özelliği de olan Apollon'un oğludur. Sağlık ve hekimlik tanrısıdır. • Annesi, Teselya kralı Phlegyas'ın kızı Koronis‘tir. • Apollon, kendisini aldatan Koronis’i ölüme mahkum eder ve Asklepios’u annesinin , karnından alıp, Kentauros Kheiron’a verir. • Kheiron, doğanın içinde büyüyüp onun sırlarına ermiş bir yaratıktır. • Asklepios onun yanında usta bir hekim olarak yetişir, cerrahlığın bütün sırlarını öğrenir, hatta ölüleri diriltebilecek kadar ustalaşır. • Zeus doğal düzeni bozan ve kendi gücünü aşan Asklepios'dan çekinmeye başlar ve onu yıldırımlarıyla öldürür. • Asklepios, Lokman hekim olarak özdeşleştirilmiştir. Rivayetlere göre, Asklepios 90 sene yaşamıştır. Epione ile evlenir. üç oğlu, dört de kızı vardır • MACHAON: Cerrahi tanrısıdır. Ancak buradaki cerrahlık savaş cerrahlığıdır. Kişinin iç ve dış mücadelesinde, kötü ve hastalıklı olan huyların yok edilmesinin cerrahlığıdır. • TELESPHORE: Nekahetin sembolüdür. Adına Epidauros ve Bergama’da tapınaklar yapılmıştır. Asklepion’da, sabır ve tahammül ile şifa bulmanın sembolü olarak gösterilen mistik bir örnektir. • HİPPOCAN: Hipokrat sülalesinin ilk temsilcisidir. • HYGİEİA: sağlık tanrıçasıdır. Temizlik ve sağlığın temsilcisidir. • PANECEA: Tüm hastalıkların iyileşmesi için hekimin hastaya söyleyeceği gizemli sözlerin sembolüdür. Doğal tedavi tanrısıdır. • LASO ve AKESO diğer kızlarıdır. Asklepios’un tüm çocukları onun şifa verici gücünü taşırlar. HYGİEİA (HYGİENA – HİJYEN) • Sağlık tanrıçasıdır. Hijyen, hijyenik, hijyenist gibi sözcükler buradan gelmektedir. ASKLEPİON • Asklepios'un tapınaklarına Asklepion denir. Bunlar aynı zamanda İlkçağın hastaneleridir. En büyüğü ve en ünlüsü Bergama'da olanıdır. (Epidaurus asklepion’u-Yunanistan) • Şifalı su, kaplıca, fizik tedavi, temiz hava gibi tedavilerin yanısıra telkin eğlence ve müzik yoluyla tedavinin ne kadar ileri gittiğini göstermektedir. • Bu Selçuklu ve Osmanlı anlayışında da karşımıza çıkar. (Şifahane, Tımarhane) • Asklepios efsanesine Anadolu'da yapılan bir katkı da şudur (aynı hikaye Lokman Hekim için de anlatılır); Zeus Asklepios'u yıldırımıyla öldürünce bu sırada hekimin yazmakta olduğu reçete oradaki bir otun üzerine düşmüş, yağan yağmurla kağıttaki yazı toprağa karışarak her derde deva sarımsak meydana gelmiştir. HİPPOCRATES (HİPOKRAT) • Tıbbın babası sayılan Hipokrat M.Ö. 460 yılında Yunanistan Kos (İstanköy) adasında doğmuş olup kendisi de bir hekim olan Heraklides’in oğludur. • Birçok yer dolaşmış ve özellikle kuzey Anadolu’yu da gezip araştırmalarda bulunduktan sonra Kos’a yerleşmiş ve burada Hekimlik okulu kurarak pekçok hekim yetiştirmiştir. HİPOKRAT • • • • • Hipokrat, tıp bilimini sadece insanlığa yararlı olabilmek için seçmiş ve kendisinden eğitim alan öğrencilerine hekim olduklarında sadece insanlara sağlıklı bir yaşam sunmaları için, hasta olan insanlara yardım etmeleri için eğitim vermiştir. Batıl inançları, büyülü şifa yöntemlerini reddederek, bir bilim dalı olarak tıbbın temel ilkelerini belirlemiştir İlk ilkesi “Önce Zarar Verme.” dir. Tıp bilimine felsefi bir yaklaşımla yaklaşan Hipokrat, insan vücudunu bir bütün olarak incelemek gerektiğini savunmuştur. Hipokrat hastalıkların genellikle beslenme probleminden kaynaklandığını savunmuştur . Örneğin; bazı hastalıkları Hipokrat ilk kez tanımlamıştır. Tanımladığı bazı hastalıklar ; "akciğer kanseri", "akciğer hastalığı", "siyanotik kalp hastalığı“ ve “sara”dır. Aristoteles Aristoteles (MÖ 384-322): Antik Yunan felsefesinin önemli isimlerinden Aristoteles, Platon'un öğrencisi, Tiran Hermias ile Büyük İskender'in hocası, Lykeion okulunun kurucusudur. Antik tıbbın aktarımında rol oynamıştır. Hayvan deneylerinden yararlandığı söylenir. Humoral patoloji teorisini oluşturmuştur. Öğrencisi Menon, Corpus Hipokraticum’u yazmıştır. Herophilos • Herophilos, M.Ö. 335 – 280 yılları arasında yaşamış olan Yunanlı hekimdir. • Kalkedon’da (İstanbul-Kadıköy) doğmuş, eğitimine Kos (İstanköy) adasında Praksagoras’ın öğrencisi olarak başlamış daha sonra İskenderiye Tıp Okulunda hekimlik çalışmalarını devam ettirmiştir. Burada Erasistratos ile birlikte verdiği dersler ve deneysel çalışmaları ile Anatomi’nin bilimsel temellerinin oluşmasına katkı sağlamıştır. Herophilos • İnsan kadavrası üzerinde ilk diseksiyon çalışmalarını yapmıştır. Beyin ve sinir sistemi üzerine çalışmış, beyin zarlarını ve aralarındaki kanalları (ven sinüsleri) ve birleştiği yeri (Confluensinium/Herophil toplağı) tanımlamıştır. Onikiparmak barsağı (dodekodactyles) gibi günümüzde de kullanılan birçok terim de onun tanımıdır. Herophilos • Tanı ve tedavileri ile usta bir hekim olarak ünlenmiştir.Ancak eski felsefi görüşleri de değiştirememiş, damarlarda hava dolaştığı ve hastalıkların oluşumunda 4 sıvı (kan, sarı safra, kara safra, irin/balgam) dengesi teorisine de bağlı kalmıştır (Hipokrat’ın Humoral Patoloji teorisi). Erasistratos • Erasistratos. M.Ö. 304 - 250. Herophylos ile birlikte İskenderiye (Alexandria) Tıp Okulunu kurmuşlar ve burada anatomik ve deneysel çalışmalar yaparak dersler vermişlerdir. Erasistratos sinir sisteminin duysal ve motor ayırımı gibi gözleme dayalı fizyolojik çalışmalarda bulunmuştur. Erasistratos • Atardamarlar ile toplardamarlar arasındaki farkı ilk saptayanlardan olmuştur. Buna rağmen geleneksel görüşe bağlı kalarak atardamarlarda hava olduğuna ve hayvansal ruhu (pnömo) taşıdığına inanmıştır. Farklı olarak kalbin duyguların merkezi olmadığı ve sadece bir pompa görevi gördüğünü söylemiş ve kalp kapakçıkları hakkında tanımlamalarda bulunmuştur. Ruhun merkezinin beyin olduğunu ve buradan sinirler yolu ile vücuda taşındığına inanmıştır. Anatomik çalışmaların genellikle hayvanlar üzerinde yapıldığı, düşünülmektedir. Herophilos – Erasistratos İskenderiye Tıp Okulu İskenderiye (Alexandria) Galenos • Galenos. M.S. 129-216. Pergamon’da (Türkiye-Bergama) doğmuş ilk eğitimlerini (geometri, aritmetik) babasından almış daha sonra Bergama Asklepion’unda 4 yıl hekimlik eğitimi almıştır. Sonraları kendini geliştirmek için Smyrni (İzmir) ve İskenderiye’de anatomi ve hekimlik dersleri aldı. Midilli adasında Aristo okulu ve felsefecilerle tanıştı. Tekrar Bergama’ya dönerek gladyatörlerin başhekimliğine atandı. Galenos • Bu görevi sırasında gladyatörler ile seyircilerin vücut yapısını karşılaştırarak sürekli beden hareketlerinin sağlıklı yaşam için zorunlu olduğu sonucuna vardı. Bilinçli beden hareketleri ile fizyoloji ve tedavi ilişkisini kuran ilk tıp doktoru olarak bugünkü spor hekimliğine öncülük etti. • Tedavi çalışmalarının yanı sıra anatomi, fizyoloji, farmakoloji bilimleri ve ayrıca felsefe ile ilgilenip bu alanlar ile ilgili olarak eserler yazıp dersler vermiştir. Tedavi için hazırladığı ilaçlar ile eczacılığın babası olarak anılmakta ve bu tarz ilaçlara günümüzde de Galenik preparatlar denmektedir. • Cranial sinirlerin yedi çiftini ve kalp kapakçıklarını tanımlamış, atardamar toplardamar farkını ortaya koymuş ve eski inanışın aksine atardamarlarda hava değil kan bulunduğunu saptamıştır. Buna rağmen kanın vücutta dolaştığını anlayamamış ve insan sağlığının 4 vücut sıvısı (kan, safra, kara safra, irin/iltihap) arasındaki dengeye bağlı olduğu eski inancı korumuştur. İbn-i Sina (Avicenna) • İbn-i Sina (Avicenna). M.S. 9801037. Buhara yakınlarındaki Efşene köyünde dünyaya gelmiş Fars’lı bilim insanıdır. Tıp, felsefe ve fen bilimleri üzerine yazılmış 200 kitaptan 40 tanesi Tıp üzerinedir. En önemli kitapları “Kitab’üs-Şifa” ve “El-Kanun fi’tTıb” (Tıbbın kanunu) olup 17. Yüzyıl ortalarına kadar ortaçağ üniversitelerinde ders kitabı olarak okutulmuştur. Bu yüzden Avrupa ülkelerinde kendisi Avicenna (Büyük Üstad anlamında) olarak tanınmaktadır. Leonardo da Vinci M.S. 1452-1519 • Leonardo da Vinci. M.S. 1452-1519. • Çok yönlü sanat ve bilim insanı bir İtalyandır. Resim, heykel ve anatomi çalışmaları ile ünlüdür (Vitrivius adamı). Aynı zamanda bir mucit ve müzisyendir. Leonardo da Vinci • Bilimin gözlem ve deneye dayanması gerektiğini savunmuş, Galenik görüşe bağlı kalmadan çok sayıda insan kadavrası üzerinde diseksiyonlar yapmıştır. Sanatçı kişiliğinin ön planda olması bu çalışmalarını derli toplu bir yapıt haline getirmesine imkan vermemiştir. Andreas Vesalius • Andreas Vesalius. M.S. 15141564, Brüksel doğumlu Belçikalı bir anatomist ve cerrahtır. Anatomi’nin babası olarak tanımlanır. En önemli eseri “De Humani Corporis Fabrica Libri Septem” isimli 7 ciltlik resimli anatomi kitabıdır. Çalışmalarını insan kadavraları üzerinde gerçekleştirmiş ve o güne kadar devam eden Galenik anlayışı değiştirmiştir. Andreas Vesalius William Harvey • William Harvey. M.S. 1578-1657), İngiliz tıp doktoru. Kalbin yapısını, genel kan dolaşımını ve işlevlerini keşfetti. Modern fizyoloji biliminin öncülerindendir