مقدمه تاریخ اسلام PDF

1403/6/22 2  ‫ مقدمه‬ ‫ دوران جاهلیت‬ ‫ تاریخ زندگانی پیامبر اکرم(ص) ‪ :‬عصر تنزیل‬ ‫‪ -‬دوران مکه‪ :‬تولد تا بعثت ‪ /‬بعثت تا هجرت‬...

1403/6/22 2  ‫ مقدمه‬ ‫ دوران جاهلیت‬ ‫ تاریخ زندگانی پیامبر اکرم(ص) ‪ :‬عصر تنزیل‬ ‫‪ -‬دوران مکه‪ :‬تولد تا بعثت ‪ /‬بعثت تا هجرت‬ ‫‪ -‬دوران مدینه‪ :‬هجرت تا رحلت‬ ‫ تاریخ زندگانی ائمه معصومین(ع) ‪ :‬عصر تأویل‬ ‫ تاریخ خلفا (خلفای راشدین‪ /‬خلفای اموی‪ /‬خلفای عباسی)‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪4‬‬  ‫ مفهوم تاریخ‬ ‫ موضوع تاریخ‬ ‫ هدف‬ ‫ انواع تاریخ‬ ‫ تحریف تاریخ‬ ‫ اصول و شرایط تاریخ نگاری‬ ‫ پیشینه تاریخ‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪6‬‬  ‫ه‬‫مف‬ ‫مقدهم ‪ :‬وم اترخی‬ ‫لغوی‬ ‫‪ -‬فارسی‪ :‬ماه و روز‪ ،‬مورخ‪ ،‬تاریخ‬ ‫‪ -‬عربی‪ :‬إرخ (گاو وحشی)‬ ‫مصدر ارّخ (تأریخ) ‪:‬تعیین کردن زمان وقوع چیزی‬ ‫اصطالحی‬ ‫‪ -‬مجموعه اطالعات مربوط به حوادث گذشته در جهان هستی‬ ‫‪ -‬مجموعه اطالعات مربوط به انسانهای بزرگ گذشته نظیر پیامبران و پادشاهان‬ ‫‪ -‬مجموعه اطالعات خام و یا تحلیل شده مربوط به انسانهای گذشته‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪7‬‬  ‫مقدهم ‪ :‬موضوع اترخی‬ ‫وقایع‪،‬آداب و احوالی که درعرصه زندگی و اندیشه بشررخ داده است‬ ‫(نژادها‪-‬قومها‪-‬کشورها‪-‬شهرها‪-‬انقالبها‪-‬تمدنها‪-‬علوم‪-‬ادیان)‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪8‬‬  ‫مقدهم ‪ :‬هدف از مطالعه اترخی اسالم‬ ‫ا‪.‬هدف عام‬ ‫‪.1‬پاسخ به حس کنجکاوی وعلم دوستی بشر‬ ‫‪.2‬عبرت آموزی‪ ،‬تاریخ به عنوان یک منبع شناخت درکنار طبیعت‪،‬عقل‪ ،‬دل و وحی‬ ‫و لذا در قران به شکل گسترده به قصص انبیاا پرداختاه وماا را باه مطالعاه ا اار‬ ‫پیشینیان فرا خوانده است‪:‬‬ ‫قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِکُمْ سُنَنٌ فَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَیفَ کَانَ عَاقِبَاُُ الْمُکَاذِّبِینَ(آل‬ ‫عمران‪)137/‬‬ ‫پیش از شما‪ ،‬سنتهایی وجود داشت؛ پس در روی زمین‪ ،‬گارد کنیاد و ببینیاد‬ ‫سرانجام تکذیبکنندگان (آیات خدا) چگونه بود؟!‬ ‫فَاعْتَبِرُوا یا أُولِی الْأَبْصَارِ(الحشر‪)2/‬‬ ‫پس عبرت بگیرید ای صاحبان چشم!‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪9‬‬  ‫مقدهم ‪ :‬هدف از مطالعه اترخی اسالم‬ ‫ب‪.‬هدف خاص‬ ‫‪.1‬آشنایی با دالیل حقانیت اسالم‪ ،‬نبوت و امامت‬ ‫‪.2‬آشنایی با اسباب النزول برای تفسیر قرآن‬ ‫‪.3‬آشنایی با سنت پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع)‬ ‫‪.4‬آگاهی از مقاومتها‪ ،‬رنجها و مشکالت پیامبر اکارم(ص)‪ ،‬اماماان معصاوم(ع) و‬ ‫مسلمانان صدر اسالم برای حفظ میراث اسالمی و پیشرفت اسالم‬ ‫‪.5‬آشنایی با فرهنگ و تمدن ایران اسالمی و نقش برجسته ای که در تمدن بزرگ‬ ‫اسالمی داشته است‪.‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪10‬‬  ‫مقدهم ‪ :‬انواع اترخی‬ ‫‪ -1‬نقلی‬ ‫جزئیات مربوط به وقایع و احوال انسانهای گذشته که به صورت مدون و غیر مدون‬ ‫به دست ما رسیده است‪(.‬نقلی – جزئی – گذشته)‬ ‫مدون‪ :‬گزاره ها‬ ‫غیر مدون‪ :‬آ ار باستانی و دیرینه شناسی‬ ‫‪-2‬تحلیلی‬ ‫اطالعات کلی مربوط به دالیل و پیامدهای وقایع زندگی انسانهای گذشته و خط‬ ‫سیر و سنن حاکم بر آنها که از مطالعه و بررسی و تحلیل حوادث گذشته به‬ ‫دست می آید‪ (.‬عقلی – کلی – گذشته )‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪11‬‬  ‫مقدهم ‪ :‬انواع اترخی‬ ‫‪ -3‬فلسفه تاریخ‬ ‫اطالعات مربوط به تحول تکاملی علمی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬سیاسی و اقتصادی جامعه‬ ‫انسانی و قوانین حاکم بر این تحوالت‪ ،‬ماهیت‪ ،‬عوامل و پیامدها و چگونگی حرکت‬ ‫تکاملی تاریخ ( عقلی – کلی – عام )‬ ‫عام دارد‪:‬‬ ‫ قرآن در نقل قصص انبیا و اقوام گذشته نگر‬ ‫وَلِکُلِّ أُمٍَُّ أَجَلٌ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لَا یسْتَأْخِرُونَ سَاعًَُ وَلَا یسْتَقْدِمُونَ(األعراف‪)34/‬‬ ‫برای هر قوم و جمعیتی‪ ،‬زمان و سرآمد (معینی) است؛ و هنگامی که سرآمد آنها‬ ‫فرا رسد‪ ،‬نه ساعتی از آن تأخیر میکنند‪ ،‬و نه بر آن پیشی میگیرند‪.‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪12‬‬  ‫مقدهم ‪ :‬هدف از مطالعه اترخی اسالم‬ ‫از نظرقران تحوالت جوامع بشری براساس یک سری سنن ابت تحقق می یابد‪:‬‬ ‫ِسانَّتِ اللَّاهِ‬ ‫فَهَلْ ینْظُرُونَ إِلَّا سُنَّتَ الْأَوَّلِینَ فَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِیلًا وَلَانْ تَجِادَ ل ُ‬ ‫تَحْوِیلًا(فاطر‪)43/‬‬ ‫آیا آنها چیزی جز سنت پیشینیان را انتظار دارند؟! هرگز برای سنت خادا تبادیل‬ ‫نخواهی یافت‪ ،‬و هرگز برای سنت الهی تغییری نمییابی!‬ ‫در این تحوالت اجتماعی که همچون رشته ای به هم پیوسته اند‪ ،‬هرپدیده ای علت‬ ‫وقوع پدیده دیگر است‪.‬از این رو می توان باشناخت علل حوادث روند تحاوالت را‬ ‫به نفع خود تغییر داد‪:‬‬ ‫إِنَّ اللَّهَ لَا یغَیرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یغَیرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ (الرعد‪)11/‬‬ ‫خداوند سرنوشت هیچ قوم (و ملتی) را تغییر نمیدهد مگر آنکه آناان آنچاه را در‬ ‫‪13‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫خودشان است تغییر دهند!‬  ‫مقدهم ‪ :‬هدف از مطالعه اترخی اسالم‬ ‫از همین روست که مردان بزرگ به تجربه تاریخی اهمیت فراوانی می دهناد اماام‬ ‫علی (ع) در بازگشت از صفین در نامه ‪ 31‬نهج البالغه در و صیّت به امام حسن (ع)‬ ‫می فرماید‪:‬‬ ‫أی بنی‪ ،‬إنی وإن لم أکن عمرت عمر من کان قبلی‪ ،‬فقد نظرت فی أعمالهم‪ ،‬وفکرت‬ ‫فی أخبارهم‪ ،‬وسرت فی آ ارهم‪ ،‬حتی عدت کأحدهم‪.... ،‬‬ ‫پسرم! درست است که من به اندازه پیشینیان عمر نکردهام‪ ،‬اما در کردار آنها نظار‬ ‫افکندم‪ ،‬و در اخبارشان اندیشیدم‪ ،‬و در آ ارشان سیر کردم تا آنجا که گویا یکی از‬ ‫آنان شدهام‪ ،‬بلکه با مطالعه تاریخ آنان‪ ،‬گویا از اول تا پایان عمرشان با آنان بودهام‪.‬‬ ‫پس قسمتهای روشن و شیرین زندگی آنان را از دوران تیرگی شناختم‪ ،‬و زندگانی‬ ‫سودمند آنان را با دوران زیانبار شناسایی کردم‪.‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪14‬‬  ‫مقدهم ‪ :‬سنن الهی‬ ‫برخی از سنتهای الهی که در قرآن معرفی شده است‪:‬‬ ‫نبرد حق و باطل‬ ‫–‬ ‫هدایت بشر از طریق عقل و وحی‬ ‫–‬ ‫اختیارات انسان در تعیین سرنوشت خود‬ ‫–‬ ‫تا یر متقابل فرد وجامعه‬ ‫–‬ ‫امتحان‬ ‫–‬ ‫امداد‬ ‫–‬ ‫استدراج‬ ‫–‬ ‫سیر تکاملی بشر‬ ‫–‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪15‬‬  ‫مقدهم ‪ :‬هدف از مطالعه اترخی اسالم‬ ‫قران به نبرد دائمی میان حق و باطل و پیروزی نهاایی حاق باه عناوان یکای از‬ ‫سنتهای اجتماعی اشاره کرده و می فرماید‪:‬‬ ‫وَقَلِیلٌ مِنْ عِبَادِی الشَّکُورُ(سبأ‪ )13/‬؛ ولی عده کمی از بندگان من شکرگزارند!‬ ‫ُِاعِفُوا فِای الْاأَرْضِ وَنَجْعَلَهُامْ أَئِمَّاًُ وَنَجْعَلَهُامُ‬ ‫وَنُرِیدُ أَنْ نَمُانَّ عَلَاى الَّاذِینَ اسْت ْ‬ ‫الْوَارِ ِینَ(القصص‪)5/‬‬ ‫ما میخواهیم بر مستِعفان زمین منت نهیم و آنان را پیشاوایان و وار اان روی‬ ‫زمین قرار دهیم!‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪16‬‬  ‫مقدهم ‪ :‬هدف از مطالعه اترخی اسالم‬ ‫مولوی در مثنوی به زیبایی این سنت الهی را به زبان شعر بیان کرده است‪:‬‬ ‫آن یکی آدم دگر ابلیس راه‬ ‫دو علم افراخت اسپید و سیاه‬ ‫چالش و پیکار‪ ،‬آنچه رفت رفت‬ ‫در میان آن دو لشگر گاه زفت‬ ‫ضد نور پاک او قابیل شد‬ ‫همچنین دور دوم هابیل شد‬ ‫تا به نمرود آمد اندر دور دور‬ ‫همچنین این دو علم از عدل و جور‬ ‫و آن دو لشکر کین گزار و جنگجو‬ ‫ضد ابراهیم گشت و خصم او‬ ‫فیصل آن هر دو آمد آتشش‬ ‫چون درازی جنگ آمدند ناخوشش‬ ‫تا به موسی و به فرعون غریق‬ ‫دور دور و قرن قرن‪ ،‬این دو فریق‬ ‫با ابوجهل آن سپهدار جفا‬ ‫همچنین تا دور عهد مصطفی‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪17‬‬  ‫مقدهم ‪:‬ح کرت اترخی‬ ‫حرکت تاریخ‬ ‫نظریه ادواری‪ -‬دایرهای‪ :‬سیر تاریخ جوامع انسانی از توحش شاروع شاده و پاس از‬ ‫تمدن دوباره به سوی توحش حرکت می کند‪.‬‬ ‫نظریه خطی – نزولی‪ :‬تاریخ جوامع روندی نزولی و رو به انحطاط دارد‪.‬‬ ‫نظریه خطی – صعودی‪ :‬حرکت تاریخی انسان با استناد به آیات و روایات معصاومین‬ ‫(علیهم السالم) و در مجموع به سوی پیشرفت و تکامل است و مصلح کال‪ ،‬اماام‬ ‫مهدی (عج) جامعه بشری را به رشد و شکوفایی نهایی می رساند‪.‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪18‬‬  ‫ک‬ ‫ح‬ ‫م‬ ‫مقدهم ‪:‬عا ل رت اترخی‬ ‫عامل حرکت تاریخ‬ ‫بیش از سی نظریه در باره این باره مطرح شده که مهم ترین آنها عبارتند از ‪:‬‬ ‫نظریه نژادی (کنت گوبینوفرانسوی)‪...‬برخی نژادها مساتحق بارده شادن و برخای‬ ‫مستحق برده داری هستند‪(.‬ارسطو)‬ ‫نظریه جغرافیایی (منتسکیوفرانسوی)محیط طبیعی روی شخصیت فکری ‪ ،‬ذوقای و‬ ‫احساس فرد تا یر می گذارد (بوعلی در قانون)‬ ‫نظریه قهرمانان ( کارالیل انگلیسی)‬ ‫نظریه اقتصادی (کارل مارکس)‪...‬تمام شئون اجتماع بر پایه تحوالت اقتصادی است‪.‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪19‬‬  ‫م‬ ‫ح‬ ‫م‬ ‫مقدهم ‪:‬عا ل رک اترخی‬ ‫نظریه الهی‪ :‬حرکت جامعه بر اساس اراده و مشیت الهی است‪.‬‬ ‫السامَاءِ‬ ‫نظریه اخالقی‪ :‬وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَایهِمْ بَرَکَااتٍ مِانَ َّ‬ ‫وَالْأَرْضِ وَلَکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا کَانُوا یکْسِبُونَ(األعراف‪)96/‬‬ ‫نظریه فطری‪ :‬ویژگی های فطری انسان عامل تکامل است‪:‬‬ ‫گرایش به ابداع و نوآوری‬ ‫عقل ‪ ،‬ابتکار و خالقیت‬ ‫انتقال اندوخته با قلم و زبان‬ ‫یادگیری و تجربه اندوزی‬ ‫نظریه نیازهای مادی ومعنوی‪ :‬مجموعه ای ازعوامل‪ :‬اراده خداوند و اختیار انساان و‬ ‫عوامل درونی ومعنوی(کمال طلبی‪،‬حاق جاویی و علام پرساتی) و عوامال ماادی‬ ‫وبیرونی نظیر نیاز های اجتماعی‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪20‬‬  ‫ی‬ ‫ت‬ ‫ح‬ ‫مقدهم ‪ :‬ر ف اترخی‬ ‫تحریف‪ ،‬بزرگترین نقطه ضعف تاریخ نقلی‬ ‫انواع تحریف‪:‬‬ ‫‪ -‬عمدی و غیر عمدی ‪ /‬سبعین و تسعین – اعتراف ابن هشام در مقدمه کتاب خود‬ ‫‪ -‬حذف‪ ،‬مانند ماجرای غدیر در سیره ابن هشام و عبارت کذا و کذا در تفسیر طبری‬ ‫‪ -‬اضافه‪ ،‬مانند افسانه غرانیق‬ ‫‪ -‬تغییر‪ ،‬مانند ماجرای غدیر و ازدواج پیامبر با زینب‬ ‫علل تحریف ‪:‬‬ ‫‪ -‬قانون منع نگار حدیث‬ ‫‪ -‬منفعت طلبی و جاه طلبی‬ ‫‪ -‬قدرت طلبی سیاسی و تعصبات مذهبی‬ ‫‪ -‬عدم رعایت اصول تاریخ نگاری‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪21‬‬  ‫مقدهم ‪ :‬اصول اترخی ن گاری‬ ‫اصول تاریخ نگاری‪:‬‬ ‫‪.1‬آگاهی کامل از همه جزئیات ‪ ،‬عوامل و پیامدها ‪ ،‬شرایط زمانی و مکانی‬ ‫و فرهنگ منطقه ای برای قِاوت واقع بینانه‬ ‫‪.2‬بی طرفی ‪ ،‬عدم پیش داوری و تعصب ‪ ،‬حق طلبی و حقیقت جویی‬ ‫‪.3‬راستگویی و حفظ امانت در نقل تاریخ‬ ‫‪.4‬پرهیز از اعتماد کامل به نقل دیگران بویژه در موضوعات مورد اختالف‬ ‫‪.5‬استفاده از منابع دست اول و معتبر‬ ‫‪.6‬ارزیابی سند و متن گزاره های تاریخی‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪22‬‬  ‫مقدهم ‪ :‬شرایط مورخ‬ ‫شرایط مورخ‪:‬‬ ‫‪.1‬آزادی وشجاعت‬ ‫‪.2‬اندیشمند و نقاد‬ ‫‪.3‬پر حوصله و خستگی ناپذیر‬ ‫‪.4‬دارای بینش تاریخی و فهم ارتباط بین حوادث‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪23‬‬  ‫مقدهم ‪ :‬معیاراهی ارزشیابی روایات اسالمی‬ ‫‪.1‬هماهنگی با وقایع و قرائن قطعی تاریخی‬ ‫‪.2‬امکان عقلی‬ ‫‪.3‬موافقت با قرآن و سنت قطعی و شخصیت معصومین (ع)‬ ‫مثال‪:‬‬ ‫بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ عَبَسَ وَتَوَلَّى* أَنْ جَاءَهُ الْأَعْمَى (عبس‪)2-1/‬‬ ‫چهره در هم کشید و روی برتافت * از اینکه نابینایی به سراغ او آمده بود!‬ ‫وَإِنَّکَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِیمٍ(القلم‪)4/‬‬ ‫لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنٌَُ (األحزاب‪)21/‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪24‬‬  ‫مقدهم ‪ :‬میسقت بندی اترخی‬ ‫‪ -1‬دوران ماقبل تاریخ ‪( :‬حدود سه هزارسال ق‪.‬م)‬ ‫از پیدایش انسان تا پیدایش خط یعنی دورانی که بر پایه فرضیات و محاسبات‬ ‫زمین شناسی بوده و اسناد معتبر تاریخی و نوشتهای در آن باره دردست نیست‪.‬‬ ‫شامل دو دوره‪:‬‬ ‫‪ -‬عصرحجر‬ ‫‪ -‬عصر فلزات (مس‪ ،‬مفرغ‪ ،‬آهن)‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪25‬‬  ‫مقدهم ‪ :‬میسقت بندی اترخی‬ ‫‪ -2‬ادوار تاریخی‪:‬‬ ‫‪ -‬دوره قدیم و باستان‪ :‬ازآغاز پیدایش خط تا انقراض امپراطوری روم در سال ‪476‬م‬ ‫‪ -‬دوره قرون وسطی‪ :‬تا انقراض امپراتوری روم شرقی در سال ‪1453‬م‬ ‫‪ -‬عصر جدید‪ :‬تا انقالب کبیر فرانسه در سال ‪1789‬م‬ ‫‪ -‬دوره معاصر‪ :‬تاکنون‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪26‬‬  ‫مقدهم ‪ :‬پاهی گذا ر اترخی‬ ‫مشهوراست که هرودوت (‪484-425‬ق‪.‬م) ازمردم هالی کارناس مساتعمره یوناانی؛‬ ‫آسیای صغیر که ازمستملکات ایران بود‪ ،‬تاریخ را در‪9‬جلد نگاشته وبرای ماردم‬ ‫آتن بازگوکرده است‪.‬‬ ‫البته پیش ازوی یونانیان دیگری نظیرهکاته آ اری داشته اند‪.‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪27‬‬  ‫س‬ ‫ی‬ ‫ش‬‫ی‬‫پ‬ ‫مقدهم ‪ :‬ه اترخی ا الم‬ ‫ن‬ ‫‪ -‬قرآن و احادیث‪ ،‬بستر تاریخ نگاری اسالمی‬ ‫حدیث توسط خلفا تا زمان عمربن عبدالعزیز (‪)101-99‬‬ ‫‪ -‬منع نگار‬ ‫ازآن به بعد تدوین کتب حدیث که شامل مباحث تاریخی نیز بود رسماً آغاز شد‪.‬‬ ‫تاریخ اسالم؛ یکی ازغنی ترین تاریخ امتها‬ ‫‪ -‬گستردگی نگار‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪28‬‬  ‫س‬ ‫س‬ ‫ب‬‫ت‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫مقدهم ‪ :‬منابع ر و د ت اول اترخی ا الم‬ ‫‪.1‬اسرار آل محمد؛ سُلَیم ابن قیس (م‪ 70‬ق)‬ ‫کتاب سلیم بن قیس هاللی‪ ،‬اولین و تنها‬ ‫کتاب حدیثی و تاریخی از قرن اول هجری است‪.‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪29‬‬  ‫س‬ ‫س‬ ‫ب‬‫ت‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫مقدهم ‪ :‬منابع ر و د ت اول اترخی ا الم‬ ‫‪.2‬سیره ابن اسحاق؛ محمدبن اسحاق (م‪ 151‬ق)‬ ‫کتاب ابن اسحاق که امروزه تهذیب و تلخیص آن در‬ ‫دست است‪ ،‬در اصل شامل سه قسمت اساسی یعنی‬ ‫مبتدأ‪ ،‬مبعث و مغازی بوده است‪.‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪30‬‬  ‫س‬ ‫س‬ ‫ب‬‫ت‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫مقدهم ‪ :‬منابع ر و د ت اول اترخی ا الم‬ ‫‪.3‬السیرة النبویة؛ ابن هشام (م‪ 213‬ق)‪4-‬جلد‬ ‫کتاب ابن هشام در واقع تلخیص همان سیره ابن اسحاق‬ ‫است که در برخی موارد با حذف و اضافاتی همراه است‪.‬‬ ‫ابن هشام خود در مقدمه کتابش به حذف مواردی از‬ ‫جمله اخبار آزارنده اعتراف کرده است‪.‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬  ‫س‬ ‫س‬ ‫ب‬‫ت‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫مقدهم ‪ :‬منابع ر و د ت اول اترخی ا الم‬ ‫‪.4‬تاریخ یعقوبی؛ احمدبن ابییعقوب(م‪ 259‬ق)‪ 2-‬جلد‬ ‫این کتاب یکی از قادیمی تارین تاریخهاای‬ ‫عمومی و شیعی به زبان عربی اسات کاه باه‬ ‫شکل خالصه تاریخ جهان از آغاز تاا اواساط‬ ‫سدة سوم هجری را بیان می کند‪.‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪32‬‬  ‫س‬ ‫س‬ ‫ب‬‫ت‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫مقدهم ‪ :‬منابع ر و د ت اول اترخی ا الم‬ ‫‪.5‬فتوح البلدان؛ بالذری (م‪ 279‬ق)‬ ‫از منابع مهم درباره تاریخ و چگونگی فاتح هار‬ ‫یک از نواحی کشورهای اسالمی از زمان پیامبر‬ ‫اکرم(ص) تا (نیمه دوم قرن سوم ها ق) اسات‪.‬‬ ‫کتاب بالذری جامعترین کتابی است که بعاد از‬ ‫فتوحات شام واقدی و فتوحات مصار و مغارب‬ ‫ابن عبدالکریم و فتوحات بیت المقدس نوشاته‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪33‬‬  ‫س‬ ‫س‬ ‫ب‬‫ت‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫مقدهم ‪ :‬منابع ر و د ت اول اترخی ا الم‬ ‫‪.6‬االخبار الطوال؛ دینوری (م‪ 282‬ق)‬ ‫اخبار الطوال با شرح زندگى فرزندان آدم (ع) آغااز و‬ ‫با مرگ معتصم (سال ‪ )227‬پایان مى یابد‪.‬شیوه نقل‬ ‫تاریخ در این کتاب تحت عنااوین و سرفصال هااى‬ ‫موضوعی و نه سالشمار می باشد‪.‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪34‬‬  ‫س‬ ‫س‬ ‫ب‬‫ت‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫مقدهم ‪ :‬منابع ر و د ت اول اترخی ا الم‬ ‫‪.7‬تاریخ الرسل و الملوک؛ طبری (م‪ 310‬ق) ‪16 -‬جلد‬ ‫این کتاب که در اصل به زبان عربی است‪.‬از مشهورترین‬ ‫منابع تاریخ عمومی اسالم و جهان از زمان خلقت و نیاز‬ ‫نقل داستان پیامبران و پادشااهان از جملاه پادشااهان‬ ‫ساسانی به شمار می آید‪.‬طبری در بخش بعدی کتاب به‬ ‫نقل زندگی پیامبر اسالم (ص) و شرح وقایع تاریخ اسالم‬ ‫تا سال ‪ 293‬هجری میپردازد‪.‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬  ‫س‬ ‫س‬ ‫ب‬‫ت‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫مقدهم ‪ :‬منابع ر و د ت اول اترخی ا الم‬ ‫‪.8‬الکامل فی التَاریخ؛ ابن ا یر (م‪ 613‬ق) –‪13‬جلد‬ ‫الکامل فی التاریخ تاریخ عمومی جهان است که‬ ‫وقایع مهم را از اول آفرینش تا سال ‪ 627‬ه ق نقل‬ ‫کرده است‪.‬‬ ‫از آن جا که ابن ا یر خود معاصر با استیالی مغول‬ ‫بوده وقایع آن دوره را به دقت ضبط کرده و به‬ ‫همین جهت کتاب او یکی از مهم ترین منابع تاریخ‬ ‫مغول به شمار میرود‪.‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪36‬‬  ‫س‬ ‫س‬ ‫ب‬‫ت‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫مقدهم ‪ :‬منابع ر و د ت اول اترخی ا الم‬ ‫‪.9‬تاریخ االسالم؛ ذهبی (م‪ 748‬ق) ‪30 -‬جلد‬ ‫ذهبی یکی از مورخان و محد ان بنام شافعی دمشاق‬ ‫است که شیوه او در نقل تاریخ بر اسااس «حولیاات»‬ ‫یعنی سالنگاری است‪.‬‬ ‫برخی از تاریخ پژوهان نقدهای فراوانی را در باره ایان‬ ‫کتاب مطرح کرده اند‪.‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬ ‫‪37‬‬  ‫س‬ ‫س‬ ‫ب‬‫ت‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫مقدهم ‪ :‬منابع ر و د ت اول اترخی ا الم‬ ‫العبرو دیوان المبتدء والخبر؛ ابن خلدون (م‪ 808‬ق) – ‪7‬جلد‬ ‫ابن خلدون یکی از دانشمندان‬ ‫تااااونس و از پیشااااگامان‬ ‫تاریخنگاری باه شایوه علمای‬ ‫است‪.‬مقدمه کتاب وی از اصال‬ ‫آن مهمتر و مشاهورتر باوده و‬ ‫یکی از منابع مهم فلسفه تاریخ‬ ‫به شمار می رود‪.‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪1403/6/22‬‬