Historia da Educación Social PDF

HISTORIA DA EDUCACIÓN SOCIAL TEMA 1. ETAPAS CLAVE NA EVOLUCIÓN HISTÓRICA DA EDUCACIÓN SOCIAL A constitución da Educación Social como campo académico e profesional é un fenómeno recente Non hai que confundir a formalización dun campo profesional ou dunha disciplina académica coa inexistencia d...

HISTORIA DA EDUCACIÓN SOCIAL TEMA 1. ETAPAS CLAVE NA EVOLUCIÓN HISTÓRICA DA EDUCACIÓN SOCIAL A constitución da Educación Social como campo académico e profesional é un fenómeno recente Non hai que confundir a formalización dun campo profesional ou dunha disciplina académica coa inexistencia de prácticas profesionais concretas neste ámbito. A tradición histórica da Educación Social remóntase a épocas antigas. Antes da constitución da diplomatura de educación social xa habia xente que facía o oficio. IDADE MEDIA 1.Antecedentes: a pobreza e a caridade na Idade Media (s. V-XV) O termo pobre mantén as súas características semánticas a través do tempo… Falta, necesidade, carencia. Privación de medios materiais e de consideración social (variables dependendo das épocas e sociedades): diñeiro, relacións, influenza, poder, formación, etc. - Pauperismo: Pobreza en xeral, cando a miseria afecta a unha parte da poboación de forma persistente. Causas da pobreza Factores estruturais: sistemas socioeconómicos xeradores de desequilibrios. Sistema por estamentos, o campesiñado denominado pobo llano. As terras que traballabannon eran suas eran do señor feudal e tiñan que pagar uns impostos grandes en especie.  Factores conxunturais: crises agrícolas. Problema do clima que afectou ao campesiñado. Os dramas foron no campo pero estaban mais afectadas as cidades, cando non habia colleitas e sequia no campo estaban mal pero nas cidades peor, por que? Porque no campo aunque non teña cartos podo subsistir ca pouca plantaciñon, na cidade non hai nada. Ademais doutros como: crecemento demográfico, guerras, enfermidades, carencias debido aos esforzos económicos para manter aos exércitos, etc. A pobreza afecta a sociedade de forma persistente. Ao redor da pobreza elaborarase a doutrina da caridade que perdurará ao longo da historia. A esmola cumpre unha dobre función: Espiritual: salvación do rico (poder purificador). O punto de referencia será a mensaxe social do Evanxelio. Social: forma primaria de asistencia social derivada dun acto individual. - A Igrexa convértese en xestora e redistribuidora da riqueza. -Medio de preservar a estabilidade da orde social (non suprime as desigualdades). HOSPITAL: institución de asistencia social máis importante da Idade Media. Xeralmente están anexos aos mosteiros, pero tamén xorden fundacións hospitalarias de iniciativa particular. Funcións: coidado e alimentación, atención aos enfermos, acollida a peregrinos e recollida dos menesterosos. Ofrecían aos pobres a acollida pola noite ou unha hospitalización temporal ou duradeira. Nos seus inicios foron casa de acollida máis que de asistencia  sanitaria pero co transcurso do tempo comeza a esbozarse unha asistencia médica propiamente. Clases de pobres - Pobres de solemnidade: desamparados en razón da idade (vellos e nenos), do sexo (mulleres, sobre todo viúvas), da saúde (enfermos), orfandade e desemparo. A todos eles se lles recoñecía como necesitados e non se cuestionaba o seu dereito a pedir esmola. Nenos que non tiñan cobertura familiar que os atendera, o sexo, as mulleres sobre todo viudas e as mulleres solteiras despois de determinade idade onde a súa funalidade era formar unha familia polo que a única opción e ser prostituta, monxa ou esmola, aunque entrar nun convento requería ter dote polo que non era moi boa alternativa para mulleres pobres. - Pobres vergoñentos: aqueles que, habendo posuído bens, os tiñan perdido. Tratan de ocultar a súa nova condición. Reciben axuda silenciosa. Son or arruinados, era unha desgracia tan grande que non se recoñecia polo que recibñian axuda dunha maneira discreta - Marxinados: pobres non aceptados (fóra da lei). Peroas que rouban, que se prostituen. O medievo será ‐sobre todo ao final‐ o inicio da represión da pobreza PREGUNTAS... a) Podemos dicir que hoxe en día hai “clases de pobres”? Según a procedencia, a nacionalidade, a orixe, non consideramos igual a un pobre nacido de forma nacional e aos que veñen de fora, os consideran imigrantes ilegales, o veñen a robar o traballo, a aproveitarse dos recursos públicos, da sanidade, das axudas.  b) Aínda que con outras denominacións máis actuais, considerades que se mantén a diferenza entre os pobres de solemnidade, os vergoñentos e os marxinados? Persoas sen fogar, persoas situación de adición, por discapacidade, familia monoparental. c) Que colectivos están experimentando en maior medida situacións de exclusión e vulnerabilidade social? d) Cal pensades que é a visión da pobreza máis estendida na sociedade actualmente? https://www.foessa.es/blog/foessa‐presenta‐la‐primera‐radiografia‐social‐completa‐de‐la‐crisis‐de‐la‐covid‐19‐en‐ toda‐espana/ https://elpais.com/economia/2023‐06‐14/espana‐es‐el‐cuarto‐pais‐de‐la‐ue‐con‐mayor‐tasa‐de‐poblacion‐en‐riesgo‐ de‐ pobreza‐pero‐reduce‐la‐brecha‐con‐la‐media‐europea.html 2.Principais estapas na evolución histórica da Educación Social IDADE MODERNA (S. XVI-XVIII) A pobreza como herdanza da Idade Media Extensión da miseria: ruptura cos modos medievais de vida e transformación económica  A pobreza como ameaza: desaparición do carácter sagrado do pobre Dobre visión na clasificación dos pobres: verdadeiros/falsos (base da nova política social) Transformación das estruturas económicas e sociais e aparición do modo de produción capitalista Aparición do modo de organización capitalista Proceso de urbanización Novas administracións municipais asumen cuestións colectivas, antes deixadas á acción individual (caridade) Pauperismo como fenómeno da vida urbana Na Idade Moderna sitúanse as orixes da POLÍTICA SOCIAL Nova “imaxe” do/a pobre: ser anónimo e perigoso. Carga improdutiva que vive de modo parasitario a costa da comunidade. A ameaza do pauperismo concretarase en medidas asistenciais e represoras ás que contribuirán os humanistas cristiáns ---> a acción educadora non se diferenciaba claramente da punitiva. A pobreza queda a cargo do ESTADO: primeiro fito significativo no combate político contra as carencias sociais (toma de conciencia da DIMENSIÓN SOCIAL) - Clasificación dos pobres en aptos e non aptos para o traballo - Medidas específicas dirixidas aos colectivos improdutivos: o Prohibición da mendicidade  o Integración dos ociosos no mundo da produción o Centralización dos recursos en institucións que administran as axudas o Secularización da asistencia, asignando a laicos (autoridades locais, consellos, parroquias civís, etc.) distribución dos fondos asistenciais; non é unha tarefa exclusiva da Igrexa. ENCERRO E INTERNAMENTO DE POBRES como base das políticas asistenciais “Aunque el pobre generalmente era víctima de las circunstancias naturales, no se podía permitir que llevase una forma de vida errante con costumbres mal vistas socialmente. El internamiento evitará sus actividades a la vez que justificará la mediación por parte del Estado como responsable máximo del sistema económico. Fue precisamente en el momento en que la idea de la pobreza se secularizó cuando los pobres quedaron a cargo del Estado. Se pretendía acabar con la miseria poniendo fuera de la dinámica social y manteniendo con «la caridad» a quienes no contasen con los suficientes recursos económicos” “Al poder estatal no le era posible el control absoluto de la situación, pero era el único sujeto con verdaderas posibilidades de lograr el exterminio de esa «plaga social» y capaz de recaudar, organizar y centralizar las limosnas de todas las clases sociales potencialmente donantes con unos intereses convergentes” La variedad de los centros asistenciales en funcionamiento fue muy grande. Había hospitales para cada uno de los dos sexos, o para ambos al mismo tiempo; bien enfermos o bien pobres, o las dos cosas; para comunidades regionales, para extranjeros; para enfermedades contagiosas, especialmente encaminados a combatir «las bubas», afección de transmisión sexual; para enfermos incurables e impedidos; para locos; para leprosos; para convalecientes. Más aún, establecimientos que acogían a los niños expósitos o huérfanos; asilos para ancianos y viudas pobres; hospederías para viajeros y peregrinos; Casas de Misericordia y Albergues para pobres, sin olvidarnos de los reformatorios para jóvenes de ambos sexos y las casas de reforma para mujeres «arrepentidas». Juan Luis Vives. Proposta de atención á pobreza Humanista, filósofo e pedagogo (1492‐1540) Autor do primeiro programa pedagóxico‐social da Modernidade, para resolver os problemas sociais da Europa da Modernidade A pobreza como tema de xustiza persoal e social: a caridade individual é insuficiente 1526: “Del socorro de los pobres” (De subventione pauperum) Pretende dar resposta ás grandes necesidades da época a través dun programa de acción social fronte a pobreza. Orixes da beneficencia: organización do Estado para cumprir coa obriga de asistencia pública. Inspirou as reformas de asistencia social en toda Europa (estratexias de control da pobreza). Pioneiro en educación de valores sociais: caridade, xustiza, concordia, etc. Educar para o traballo (clave da súa proposta): - Traballo obrigatorio como solución para a pobreza; medio rehabilitador e educativo. - Preocúpalle o comportamento dos pobres porque as súas necesidades son a orixe da miseria (denuncia a presenza de “vagos”, “ociosos” e “falsos mendigos”). - Ocio é sinónimo de desidia. “Del socorro de los pobres“ (J.L. Vives) IDEASACLAVE: IDADE MODERNA CAIDA DO ANTIGUO RÉXIME S. XVIII: Grandes cambios nas sociedades europeas (económicos, sociais e políticos). ‐ Impacto da Revolución Francesa (1789‐1799): o súbdito deixa paso ao cidadán: dereitos individuais; separación dos tres poderes. Réxime liberal ‐ Os avances científicos e tecnolóxicos impulsaron unha mellora (aínda que desigual) das condicións hixiénicas e sanitarias da poboación o que facilitou o crecemento demográfico. ‐ Revolución industrial: novo modelo económico ----> CAPITALISMO ‐ Novas clases sociais: burguesía industrial e comercial e o proletariado urbano formado polos traballadores da industria (reclaman o seu propio lugar na sociedade moderna). Sociedade de clases. NOVO MODELO DE SOCIEDADE: Principio de IGUALDADE S. XVIII: Sistemas educativos nacionais: - Instrumento clave na construción dos novos Estados‐nación - Permite romper co particularismo das formas especializadas de ensino (orientadas a formación de clérigos, artesáns ou funcionarios) (educación como asunto público). - Son mecanismos fundamentais da socialización secundaria, absorbendo funcións antes desempeñadas por outras institucións sociais e as familias. - Carácter dual: educación primaria (clases populares) e educación secundaria (clases medias e superiores). Vías educativas diferenciadas segundo o grupo social. - A educación social quedaría á marxe dos sistemas escolares. Nesta etapa comeza a identificarse educación con escolarización.  S.XIX - Novo ámbito da Educación Social denominada Educación popular: ofrecer acceso á cultura a persoas excluídas dos circuítos educativos convencionais. Iniciativas das organizacións populares e obreiras: escolas laicas, clases nocturnas, ateneos obreiros, bibliotecas e universidades populares----> a educación de persoas adultas convértese en espazo de reivindicación - Emerxen profesións que se agrupan baixo o traballo social (asistentes sociais, educadores especializados, animadores, etc.) Educación como fórmula de resolución de problemas. Prevención fronte ao delito. INICIO DO INTERVENCIONISMO ESTATAL Finais do s. XIX ata mediados do s.XX (2º GM) - Movemento obreiro:organizacións obreiras de resistencia,socorros mutuos e sindicatos. - Xorde o Estado social (dereitos sociais ou prestacionais) o Estado ten a obrigade facer accións positivas para o desenvolvemento dos dereitos dos seus cidadáns. Algúns avances: Sufraxio universal Liberdades civís e políticas (asociación libre dos traballadores) Comisión de reformas sociais (1883) e o Instituto de Reformas Sociais (1903). - Ao chegar á 2ª GuerraMundial, practicamente todos os países europeos contaban con institucións públicas para a asistencia médica,a educación e a protección contra a perda de ingresos (seguridade social). Culminación do proceso de colectivización da ASISTENCIA SOCIAL - Desenvólvense modelos máis sofisticados de protección á infancia,de tutela de nenos/as abandonados, de corrección de xuventude “desviada” Aparición dos Tribunais tutelares de menores, padroados de protección á infancia, servizos de lactancia, colonias infantís de verán, etc. - Póñense en marcha de iniciativas de educación social que obrigarían posteriormente á formación de profesionais especializados: educación de persoas con discapacidade, actividades extraescolares, asociacionismo xuvenil, etc. Base para o posterior desenvolvemento da profesión. A intervención do Estado en materia social influirá na expansión das iniciativas de Educación Social CONSTRUCCIÓN DO ESTADO DE BENESTAR ESTADO DE BENESTAR Estado proveedor de servizosque atendan os dereitossociaisde todas as persoas ✓ Forma de organizar a vida social‐política e económica nas democracias capitalistas, que se desenvolveu despois da II Guerra Mundial. ✓ É o resultado dun conxunto de cambios sociais,políticos e económicos que tiveron lugar durante o proceso de industrialización do século XIX e duranteo século XX. ✓ Supón a asunción de capacidades de procura existencial (educación,saúde,vivienda…) por parte dos estados -----> Xustiza social. “La educación social como profesión social debe basarse, en un Estado Democrático y de Derecho Social, en principios y criterios de derechos sociales y justicia social. Especialmente intensa se ha hecho, en la última década, esta demanda y reivindicación de la educación social entendida, y practicada, como un derecho de la ciudadanía. Desde diversos puntos de vista se reconoce la educación, y no solo la escolar, como un derecho fundamental que debe posibilitar tanto la participación ciudadana en la vida política, económica y cultural, como el tratamiento educativo de los efectos, en forma de vulnerabilidad, desigualdad, exclusión, marginación e inadaptación social que el neoliberalismo económico produce”