T3 Historia da Educación (PDF)

[HISTORIA DA EDUCACIÓN ] [T3. A EDUCACIÓN DAS MULLERES: XÉNERO, MARXINACIÓN SOCIAL E FORMACIÓN] **[ÍNDICE]** 1. **Xénero e marxinación social: a reeducación feminina** 1.1 Feminización da pobreza 1.2. Modelos de atención ás mulleres prostituídas na Modernidade: o recollemento feminino 1.3. Pr...

[HISTORIA DA EDUCACIÓN ] [T3. A EDUCACIÓN DAS MULLERES: XÉNERO, MARXINACIÓN SOCIAL E FORMACIÓN] **[ÍNDICE]** 1. **Xénero e marxinación social: a reeducación feminina** 1.1 Feminización da pobreza 1.2. Modelos de atención ás mulleres prostituídas na Modernidade: o recollemento feminino 1.3. Propostas institucionais e reeducadoras de Magdalena de San Jerónimo: as casas galera 1.4. A reeducación feminina no século XIX 1.5. Actualidade\... 2. **A educación da muller (S. XIX-XX)** 2.1 A educación da muller no século XIX 2.1.1. Concepción Arenal e a educación da muller 2.1.2. Iniciativas para reformar a educación tradicional da muller 2.2 As mulleres e a educación na II República (1931-1939) **1) Xénero e marxinación social: a reeducación feminina** 1.1 FEMINIZACIÓN DA POBREZA ((Idade moderna: S. XVI-XVIII) Cambio das políticas asistenciais (da esmola á institucionalización da acción social) **Mulleres marxinadas** - Soltería feminina vista como estado "incompleto" (perigo social): risco de pauperización - Matrimonio non era garantía de estabilidade para a muller pobre - Prostitución entendida como forma de desviación social -- Actitude oficial de tolerancia e regulación nos séculos medievais e modernos. No S. XVII Felipe IV prohibición das prostíbulos e encarceramento das mulleres "perdidas", en vigor ata o s. XVIII. **Sistema benéfico asistencia e punitivo (asistencia e castigo as mulleres marxinadas/desviadas)** - Xorden institucións de recollemento feminino con obxectivos comúns: reeducación, prevención, asistencia e reinserción social. \- As casas arrepentidas de ou recollidas: resposta relixiosa e social que intentaba ofrecer unha saída institucional ás que quixeran cambiar de vida. - Créanse as casas galeras (cárceres de mulleres) [CASAS DE RECOLLIDA PARA MULLERES "ARREPENTIDAS"] **Finalidade:** - Servir como correccional ou reformatorio das mulleres que tiveran poucas oportunidades na vida, dedicándose á prostitución ou á mendicidade. - Rexenerar/recuperar ás mulleres mediante o TRABALLO e a ORACIÓN. - ILLAMENTO do mundo e dos seus familiares. - Evitar a delincuencia. **Algúns exemplos e motivos de reclusión\...** - Abandono do marido: Favorecer o retorno á esposa co marido que simplemente era amonestado facéndolle prometer un mellor trato á esposa - As acusacións de mala fama pública bastaban para que a muller non só fora estigmatizada socialmente, senón que incorrera en delito. \- Nos casos de que existira unha inxusta reclusión, a situación para muller era moi demostrar a inocencia da complicada, xa que, debía contar co apoio dalgunha persoa de recoñecida honestidade, que recomendara a causa ante as autoridades. \- Para a súa defensa, debía aportar cinco testemuñas que corroboraran de maneira probada a súa inocencia. - Sentimento de culpa das mulleres en prostitución (Influencia do Estado e da Igrexa): suplicaban ser admitidas nas casas de arrepentidas confesando o seu arrepentimento. **Moral sexual do momento (XVI-XVIII)** - O sexo comopecado (dobre culpabilización: moral e criminal). - Casas de arrepentidas como destino forzado pola moral social cuxos valores eran os da honra e a honestidade. \- Estigmatización e prexuízo en base a un comportamento sexual "díscolo" ou "escandaloso" - A importancia do recoñecemento persoal (arrepentimento) da pecadora. - Alternativa de vida: penitencia e necesidade de vivir apartadas do mundo. - Non se trataba de combater a explotación feminina senón de salvar as súas almas corrompidas polo comercio sexual. 1.2. MODELOS INSTITUCIONAIS DE ATENCIÓN ÁS MULLERES PROSTITUIDAS (CASAS DE ARREPENTIDAS) **Modelos:** 1. Modelo monástico 2. Casa de reclusión ou retiro **Elementos comúns entre os dous modelos:** \- Silencio e vida comunitaria: orde conventual \- Supresión dos signos de feminidade \- Medios disciplinarios extraordinarios \- Traballo obrigatorio 1.3. PROPOSTAS INSTITUCIONAIS E REEDUCADORAS DE SOR MAGDALENA DE SAN JERÓNIMO: AS CASAS GALERA **Dobre condición de muller desviada:** desviación delitiva (das leis penais) e social (das normas morais) - Galeras de mulleres de Sor Magdalena de San Jerónimo (S. XVII-XVIII) \- Tratado "Razón y forma de la Galera": impulso definitivo para a creación dos primeiros cárceres de mulleres. Primeiro precedente de regulamento dunha institución de reclusión para mulleres. - Propoñía crear un réxime penitenciario que igualara a muller ao home na imposición do castigo e na forma de cumprilo. - Orientación moralizadora: corrixir a natureza "viciada" das mulleres. - Principios reitores: DISCIPLINA E VIXIANZA. Traballo obrigatorio (entre 10-12 horas diarias). - Créanse en diferentes cidades españolas ao longo dos séculos XVII e XVIII como espazos carcerarios específicos para mulleres. Cada unha se rexía polos seus propios regulamentos. - Perviviron como cárceres independentes ata que quedaron centralizadas en 1846 a cargo da Dirección Xeral de Presidios pasando a denominarse "Casas de Corrección de mulleres" 1.4. A REEDUCACIÓN FEMININA NO S.XIX *As respostas reeducadoras de carácter institucional foron dadas desde o campo relixioso e como iniciativas privadas* **Colexios , refuxios e asilos para a protección e reeducación de nenas e mozas:** Congregacións relixiosas (adoratrices, oblatas, trinitarias\...) - Ofrecían un refuxio ao que podían acollerse voluntariamente todas as mulleres que o solicitaban para saír de situacións de inminente perigo de inmoralidade ou desamparo. - Acollida, instrución e aprendizaxe laboral. - As relixiosas non só acollían ás que chegaban senón que tamén saían aos espazos públicos e incluso acudían aos burdeis. **Características destas institucións:** - Atención especial á acollida - Chamábanlle "colexialas"(dignificar ás mulleres) - Valoran positivamente a recreación e os momentos de diversión (festas, música, canto, etc.). - Formación: relixiosa e moral (cambio de actitudes), de primeira ensinanza e en labores do fogar e profesionais (expectativas do mundo laboral). - Liberdade (permanencia voluntaria). Sen castigos nin violencia. - A saída acostumaba ser ao servizo doméstico en casas recomendadas. Tamén como obreiras, dependentas e especialistas en diferentes industrias tras a aprendizaxe realizada nas institucións. **S.XX** Ata o S. XX non hai nada a nivel estatal sobre protección, reeducación ou rehabilitación feminina. Todas as iniciativas que se dan no S. XIX son privadas ou relixiosas. Incluso no S. XX a aparición de organismos públicos como o Patronato Real para a Represión da Trata de Blancas (1902) ou os Tribunais Tutelares (1918), non supoñen necesariamente a creación de institución propias senón que seguen poñendo en mans de iniciativas privadas as intervencións de reeducación e rehabilitación social. 1.5. ACTUALIDADE\... **Rede galega contra a trata sexual:** Instrumento de coordinación entre entidades do terceiro sector que interveñen con persoas vítimas de trata con fins de explotación sexual, a sensibilización dos axentes sociais implicados e prevención desta problemática social **Informe estudo-exploratorio da trata de persoas en Galicia:** Por \"trata de persoas\"entenderase a captación,o transporte,o traslado, a acollida ou a recepción de persoas, recorrendo á ameaza ou ao uso da forza ou outras formas de coacción, ao rapto, á fraude, ao engano, ao abuso de poder ou dunha situación de vulnerabilidade, ou á concesión ou recepción de pagamentos ou beneficios para obter o consentimento dunha persoa que teña autoridade sobre outra, con fins de explotación. **Características mais destacadas:** - Xénero (as mulleres protagoniza a trata secual detectada) - Nacionalidades mais frecuentes na trata sexual: Brasil, Colombia, Paraguai, República Dominicana\... - Contacto dos tratantes coas vítimas de trata sexual: selectivo e asociado ao ambiente familiar ou de amigos/coñecidos. - Dificultades das organizacións para detectar ás víctimas de trata: \- Falta de autoconciencia da vítima: percepción debeda moral cos/as tratantes. \- Medo e inseguridade ante a ameaza dos/as tratantes. Ausencia de confianza dos sistemas de protección \- Dificultade de acceso a vítima (forte vixianza) \- Existencia de barreiras idiomáticas e de mobilidade xeográfica que fan inconstante a comunicación. \- Falta de recursos **2) A educación da muller (S. XIX-XX)** 2.1. A EDUCACIÓN DA MULLER NO S. XIX Preocupación por mellorar os altos índices de analfabetismo en España (81% a mediados do século): **Lei de Instrución Pública-Lei Moyano (1857)** - Establece que todas as nenas deben acudir á escola primaria obrigatoriamente desde os 6 ata os 9anos (elevado absentismo e escasas escolas) - A educación das nenas debe ser diferente dos nenos (labores propios do seu sexo) en lugar da iniciación profesional que reciben os rapaces. - Primeira referencia legal á educación de persoas adultas (leccións de noite e de domingo para os adultos cuxa educación tivera sido descoidada) **Finais do s. XIX:** tómase conciencia do problema da muller: a educación como condición previa para a emancipación feminina. **Diferenzas na educación feminina segundo a clase social:** O S. XIX será o tempo no que se consoliden os primeiros sistemas de educación nacional (escola gratuíta e obrigatoria). España, agardará practicamente ata a II República que supón una profunda innovación da educación feminina, como consecuencia dunha ilustración insuficiente no s. XVIII e pola carencia dunha revolución comparable á de 1789 ou ás europeas. A Lei Moyano (1857) foi máis unha declaración de intencións que unha realidade. 2.1.1. Concepción Arenal e a educación da muller - Preocupación pola desigualdade social: XUSTIZA SOCIAL como referente. - A beneficencia e a caridade (as súas visitas e o seu traballo en cárceres, hospitais, hospicios, etc.) tiñan un carácter de militancia social e política. - Acuestión social é unha cuestión pedagóxica \- EDUCACIÓN como elemento de transformación social. Educación como dereito e deber. \- Se se quere unha democracia auténtica é necesario capacitar aos individuos para sabela vivir. \- **Papel da muller:** "Es un error grave, y de los más perjudiciales,-escribía- inculcar a la mujer que su misión única es la de esposa y madre; equivale a decirle que por sí no puede ser nada y a aniquilar su yo moral e intelectual". \- **Favorecer a apertura profesional femenina:** "No creemos que pueden fijarse límites a la aptitud de la mujer, ni excluirla a priori de ninguna profesión, como no sea la de las armas, que repugna a su naturaleza, y ojalá que repugnara a la del hombre" "Que no diga la industria trabajadora o madre, sino que diga la sociedad, la ley, como dice la justicia: madre y trabajadora". - **Proposta para a educación da muller** - A muller necesita unha educación completa: cultivar facultades intelectuais e volitivas (capacidade de decidir e ordear a propia conduta). - A educación debe ser a mesma para o home que para amuller. - A muller non é un medio, é un fin en si mesmo - Ten un papel que desempeñar no fogar que é insubstituíble. Influenza que exerce na educación da familia. A súa misión non é unicamente a de nai e esposa, debe poder entender e participar nas cuestións sociais. - **Propostas para a mellora dos cárceres de mulleres** - Transformar as prisións en establecementos educativos - O importante é a DIGNIFICACIÓN da persoa (exclusión de todo tipo de castigos humillantes) - Confianza no poder transformador da EDUCACIÓN 2.1.2. Iniciativas para reformar a educación tradicional da muller: *Conferencias dominicais para a educación da muller (1869)* - Promovidas por Fernando de Castro (reitor da Universidade Central de Madrid). - 15conferencias realizadas a cargo de homes na Universidade Central de Madrid. - Primeiros intentos de reformar a educación tradicional da muller. - Propósito das conferencias: convencer de que a muller, para cumprir o seu destino na vida (esposa e nai), necesitaba de maior instrución. \- A educación da muller como obxectivo para a rexeneración social. Non como obxectivo en si mesmo. 2.2. AS MULLERES E A EDUCACIÓN NA II REPÚBLICA (1931-1939) - **Democratización do país**: facilitou a participación política de homes e mulleres. \- Novas expectativas de progreso. - **Avances a nivel lexislativo:** \- Constitución de 1931: recoñece a igualdade de homes e mulleres \- Dereito ao voto das mulleres (1931) \- Lei do divorcio (1932) - **Aspectos educativos:** Escola pública, obrigatoria, laica e mixta \- Incremento da taxas de escolarización e crecemento da graduación escolar (redución das elevadas taxas de analfabetismo feminino). \- A incorporación da muller ao bacharelato e ás aulas universitarias foi un proceso máis lento, lastrado polas deficiencias de base e polos prexuízos sobre a capacidade da muller para o estudo e para o desempeño de determinadas profesións. \- Imaxe demuller activa e produtora. Ocupación de novos postos de traballo. AS MESTRAS DA REPÚBLICA **Imaxen da muller da república:** Mulleres valentes e comprometidas que participaron na conquista dos dereitos das mulleres e na modernización da educación, baseada nos principios da escola pública e democrática.