SOSYAL PSİKOLOJİ Ders İcra Planı PDF

10/29/2024 DERS İCRA PLÂNI 1. DERSİN ADI : SOSYAL PSİKOLOJİ...

10/29/2024 DERS İCRA PLÂNI 1. DERSİN ADI : SOSYAL PSİKOLOJİ 2. DERSİN KONUSU : SOSYAL PSİKOLOJİYE GİRİŞ 3. ÜNİTE NO :1 4 DERSİN SÜRESİ : 2 DERS SAATİ 5. İCRA PLÂNI : JANDARMA ve SAHİL GÜVENLİK KONU : SÜRE : AKADEMİSİ BAŞKANLIĞI SOSYAL PSİKOLOJİYE NEDİR? 10’ SOSYAL PSKOLOJİNİN ÇALIŞMA KONULARI 20’ SOSYAL PSİKOLOJİNİN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ 20’ KOLLUĞUN GÖREVİNİ İCRASINDA SOSYAL PSİKOLOJİNİN ÖNEMİ 30’ KONUNUN HEDEFİ : Sosyal psikolojinin ne olduğunu, sosyal psikolojinin çalışma konularını, sosyal psikolojinin diğer sosyal bilimlerle ilişkisini, sosyal psikolojinin kolluk için önemini bilir. SOSYAL PSİKOLOJİ NEDİR? SOSYAL PSİKOLOJİ NEDİR? İnsanlar arası etkileşimde bireyler karşılarındaki insanı Toplumun insan davranışlarına etkisini konu edinen bir bilim dalıdır. nasıl değerlendirir? İ ns an b a şk a k i ş i y a d a k iş ile rd en e tki le ne re k d av ra nı ş ta Nasıl yakınlık kurar ya da uzak dururlar? bulunmaktadır ve buna sosyal davranış denmektedir. Yalnız olduğu zamanlarda sakız çiğnerken şişirip patlatmaktan İlişkilerinde birbirlerine davranışları nasıl oluşur ve bu davranışlar nasıl değişime uğrar? hoşlanan birisi, yanında başka birisi olduğu zaman, onun rahatsız olabileceği ya da kendisi hakkında farklı Bir grup içinde birisi nasıl diğerlerinin önüne geçer ve lider düşünebileceğini düşünerek bu davranıştan vazgeçebilecektir. vasfını oluşturur? Plaj kıyafetleriyle plajda gezinmek normalken, pazarda kimse Sosyal psikoloji bu hususlar üzerine yoğunlaşarak, sistemli plaj kıyafetleriyle gezinmemektedir. bir şekilde açıklamaya çalışır. 3 4 SOSYAL PSİKOLOJİ NEDİR? SOSYAL PSİKOLOJİ NEDİR? Sosyal psikoloji bir bireyin davranış, duygu ve Sosyal psikolojinin konusu birey toplum ilişkisindeki etkileşimdir. Bu iki düşüncelerinin başkalarının davranışları ya da konuyu birbirinden bağımsız düşünmek mümkün değildir. Sosyal özelliklerinden nasıl etkilendiğini inceleyen bir bilim dalıdır. psikoloji birey toplum ilişkisini (etkileşimini) ve bu ilişkinin psikolojik temellerini sistemli bir şekilde inceleyen bir disiplindir. 5 6 1  10/29/2024 SOSYAL PSİKOLOJİNİN ÇALIŞMA KONULARI SOSYAL PSİKOLOJİNİN ÇALIŞMA KONULARI Sosyal psikolojinin temeli sosyoloji ve psikolojidir. Sosyoloji ve psikoloji Örneğin; psikoloji kişilik konusunda disiplinlerinin kesiştiği noktada yer alır. Bu iki disiplin gelişmiş iki ye ter l i s evi ye de bilg i ih t iy ac ın ı sosyal bilim alanıyken sosyal psikoloji gibi disiplinler arası bir bilime sağladığı halde, grup içinde liderlik ihtiyaç duyulmasının sebebi, sosyoloji ve psikolojinin tek başına ko n us un d a o k ad a r d a b a şa r ıl ı açıklama getiremediği birey ve toplum boyutlu konulara sosyo-psikolojik d e ğ i ld i r. Ç ü n k ü l i d e r l ik , k i ş i l ik bir boyut getirme gereksinimidir. özelliklerinin yanında, grubun çeşitli ö z e l li kl e ri n d e n d e e tk i l e n e r e k , bireyle sosyal çevresinin birbirini etkilediği sonucunu ortaya koymaktadır. 7 8 SOSYAL PSİKOLOJİNİN ÇALIŞMA KONULARI SOSYAL PSİKOLOJİNİN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ KİŞİLİK VE SOSYALLEŞME TOPLUMSAL SOSYAL Sosyal psikolojinin kaynağı olan bilim dalları psikoloji, sosyoloji ve antropoloji SÜRECİ SORUNLAR GÜDÜLENME olarak kabul edilmektedir. PSİKOLOJİ SOSYOLOJİ ANTROPOLOJİ ÖRGÜT Psikoloji olayları birey odaklı So s y o loj i d e o la y la r to p l u m Antropoloji ile sosyal psikolojinin DİNAMİKLERİ SOSYAL ÇEVRE VE KÜLTÜR İLİŞKİLERİ ele alırken, bireyin çevresiyle düzeyinde ele alınırken, sosyal kültür, kişilik, dil gibi ortak bazı GRUP SÜREÇLERİ VE ilişkilerinde sosyal psikoloji psikolojide birey-çevre ilişkisi konuları vardır DİNAMİĞİ d e v r e y e g i r e r. B u n e d e n l e ele alınır. KİŞİLERARASI psikoloji ve sosyal psikolojinin İLİŞKİLER DİL VE BİLİŞSEL algı, toplumsal algı, FAALİYETLER güdülenme, toplumsal KİŞİLERAR güdülenme gibi pek çok ortak ASI ALGI çalışma alanı vardır BİREY İLE GRUP VE ETKİ ETKİLEŞİMİ TUTUMLAR VE Sosyal psikoloji disiplinler arası bir bilim dalı olduğundan, tarih, biyoloji, tıp, hukuk, DEĞERLER 9 coğrafya, ekonomi gibi disiplinlerle de ilişki içerisindedir. 10 KOLLUĞUN GÖREVİNİ İCRASINDA SOSYAL KOLLUĞUN GÖREVİNİ İCRASINDA SOSYAL PSİKOLOJİNİN ÖNEMİ PSİKOLOJİNİN ÖNEMİ Emniyet, asayiş ve kamu düzenini korumakla görevli kolluğun insanlarla etkileşime Sosyal psikolojiyi bilen kolluk personeli, insanların geçerken ya da olaylara, bireylere veya topluluğa müdahale ederken, toplumu oluşturan n a s ıl d a v r a n a b i l e c e k l e r i n i ö n g ö r e b i le c e k , bireyler ve gruplar hakkında bilgi sahibi olması, meydana gelebilecek davranışları önceden toplumun davranışlarını kontrol altında tutarken tahmin edebilmesi açısından önemlidir. Bunu da ancak bireyi, bireyin toplumla ilişkisini yani kendi davranışlarını da kontrol altında sosyal psikolojiyi bilmekle sağlayabilecektir. tutabilecektir. Her ülkenin farklı sosyo-psikolojik yapısı vardır. Ülke içerisinde de bölgesel farklılıklar illaki olacaktır. Bazı bölgelerde ailenin ve toplumun baskısı ortalama düzeyde iken, bazı bölgelerde çok daha fazla olabilmektedir. 11 12 2  10/29/2024 KOLLUĞUN GÖREVİNİ İCRASINDA SOSYAL KOLLUĞUN GÖREVİNİ İCRASINDA SOSYAL PSİKOLOJİNİN ÖNEMİ PSİKOLOJİNİN ÖNEMİ Görev yaptığı bölgenin sosyo-psikolojik yapısını bilen bir kolluk personeli, bazı olayların, Ailenin ve toplumun etkisi ya da diğer bir deyişle baskısı bazen insanların özgür iradesini beraberinde hangi olayları tetikleyeceğini öngörebilecek ve buna göre önleyici tedbir ortadan kadar güçlü olabilmektedir. Normal şartlarda bir insan beraber büyüdüğü alabilecektir. kardeşine zarar vermek bir yana onu korumak için belki de kendisini tehlikeye atabilecekken, ailesinin ya da içinde yaşadığı toplumun baskısı ile onu öldürebilmektedir. Örneğin bir öldürme olayının sadece bir öldürme olayı olmayabileceğini, sonrasında Böyle sosyal normların olduğu bölgelerde görev yapan kolluk, bu normları bilmek gelişebilecek olayların olabileceğini öngöremezse bunun sonucunda çok daha fazla kişinin zorundadır. hayatının tehlikeye girebilmesi söz konusu olabilmektedir. 13 14 3 HİZMETE ÖZEL 10/29/2024 DERS İCRA PLÂNI (6-7’NCİ HAFTALAR ) 1.DERSİN ADI : DAVRANIŞ BİLİMLERİ 2.DERSİN KONUSU : TUTUMLAR 3.ÜNİTE NO : 72 – 0500 4.İCRA PLÂNI : 4 DERS SAATİ (160’) KONU : SÜRE : - Tutum Kavramı ve Öğeleri 10’ - Tutumların Özellikleri 20’ - Tutum Davranış İlişkisi ve Tutumların Ölçülmesi 10’ - Tutumların Oluşması 20 - Tutumların Değişmesi 20’ - Önyargı 20’ - Kalıpyargı 20’ - Ayrımcılık 20’ - Sosyal Şemalar 20’ KONUNUN HEDEFİ : Tutumlar ve önyargıyı kavrayabilme. 1/37 2/52 Tutumlar Tu t u m ; Bi r t u t u m n e s n e s i ha k k ı n da b i l i şs el , GİRİŞ TESTİ (10 DAKİKA) duygusal ve davranışsal bilgiye dayalı olarak yapılan genel bir değerlendirmedir. 1. Tutum nedir? Görev yapılan bölgedeki yaygın grup tutumlarını bilmek, karşılaşılabilecek suç, toplumsal olay vb. vakaları 2. Tutum oluşumunda etkili olan faktörler nelerdir? kestirmeye olumlu katkı sağlar. Tutumun sonucunda da bir davranış ortaya çıkar. Kişinin nasıl davranması gerektiğini de tutumu belirler. 3/52 4/52 Tutum Tutum Bir bireye atfedilen ve onun bir psikolojik obje (konu ya Örneğin, bir birey için kullandığı kalem hiçbir anlamı olmayan bir fiziksel nesneyken, başka bir birey için da olay) ile ilgili düşünce, duygu ve davranışlarını çok sevdiği bir arkadaşının hediyesi olabilir ve dolayısıyla çok özel bir değeri vardır. O kalemi çok düzenli bir biçimde oluşturan bir eğilimdir. sever, saklar. Bu durumda kalem o kişi için olumlu tutum geliştirdiği bir psikolojik nesnedir. 5/52 6/37 1 HİZMETE ÖZEL 10/29/2024 Tutum Tutumun Öğeleri Üç bileşenden oluşmaktadır: Örneğin, Kolluğun kamu görevi icra ettiği bilinci olan bir personelin, ister görevli iken olsun ister görev dışında *Hissedilen duygunun niteliğini ve tutumun aşırılığını olsun vatandaşa karşı hep olumlu davranış sergilemesi, ifade eden duygusal bileşen; sorunlarıyla ilgilenmesi, nezaketli ve saygılı olması, o *Tutumun içeriğini oluşturan inanç ya da düşünceleri personelin tutumundan kaynaklanmaktadır. kapsayan bilişsel bileşen; *Kişinin eylemlerini içeren davranışsal bileşen. 7/37 8/52 Tutumun Öğeleri Tutumların Özellikleri Kuvvet Derecesi: Her tutumun bir kuvveti (şiddeti) vardır. Tutumların kuvveti, bilişsel, duygusal ve davranışsal öğelerin kişide yaratacağı Bir ki şi ni n si g ara nı n ka n ser e ne den o ld uğu n a etkinin toplamına bağlıdır. Tutumlar ne kadar kuvvetliyse, onları inanması. (Bilişsel öge) değiştirmek de o kadar zor olmaktadır. Sigaranın yanında içilmesi kişide kızgınlık ve öfke Karmaşıklık Derecesi: Tutumların ögeleri yalın ya da karmaşık olabilir. yaratabilir.( Duygusal öge) Bilişsel, duygusal ya da davranışsal ögeye ilişkin ayrıntılı bilgi, duygu, Sigaraya karşı olumsuz düşünce ve duygulara sahip davranış söz konusu ise tutumun karmaşıklık derecesi de artar. olan biri, sigara içmez veya evinde sigara içilmesine Bileşenleri eğer karmaşık yapıya sahipse bir tutumun, basit olan müsaade etmez.(Davranışsal öge) tu t u m a k a r ş ı d a h a k a r m a ş ı k o l a c a k t ı r. K a r m a ş ı k o l m a s ı d a beraberinde kuvvetini artıracaktır.. 9/37 10/52 Tutumların Özellikleri Tutumların Özellikleri Diğer Tutumlar ile İlişki: Tutumlar, diğer tutumlarla ilişkileri Ögeler Arası Tutarlılık: Tutumların ögeleri genellikle birbirleriyle bakımından farklılık gösterir. Bazı tutumlar diğerleriyle sıkı sıkıya tutarlı olma eğilimi gösterir. Yani bir ögesi olumlu olan bir tutumun bağlıdır. Kişinin bir konu ile tutumu, diğer konularla ilgili tutumları diğer iki ögesi de olumlu; bir ögesi olumsuz olan bir tutumun ile yakın ilişki içerisinde olabilir. Ya da çok az ilişki içerisinde diğer iki ögesi de genellikle olumsuz olmaktadır. Örneğin, Bir olabilir. kolluk personelinin uyuşturucuya karşı olması ile ilgili tutumu Örneğin; Kişinin tuttuğu bir takımın renklerinden esinlenerek, sonucunda, uyuşturucu ile mücadeleye önem vermesi, bu konuda evini ya da işyerini o renklerde boyatması. Bu durum, tutumlar mücadele veren diğer kuruluşlarla ortak hareket etmesi öğeler arası ilişkinin sıkı sıkıya bağlı olduğunu gösterir. Tam tersi fanatik arası tutarlılığı gösterir. bir taraftar olsa da bu tutumunu diğer alanlara yansıtmıyorsa tutumlar arası ilişki kopuk demektir. 11/37 12/37 2 HİZMETE ÖZEL 10/29/2024 Tutumların Özellikleri Tutumların Özellikleri Bileşenler Arası Tutarlılık: Tutumun bileşenleri ile arasında bir Örneğin; J.Asb.Çvş. H.K uçakla seyahat etmenin daha güvenli tutarlılığın olduğu değerlendirilmektedir. Tutumun bileşenlerinden olduğunu ve zamandan da tasarruf edildiğini bilmesi, uçak biri olumlu yönde ise, diğer bileşenlerinde de olumlu olduğu yolculuğunu sevmesi bu nedenle de hep seyahatlerde uçağı tercih görülmektedir. Biri olumsuz ise genelde diğerlerinin de olumsuz etmesini tutarlı bir bileşenlere örnek gösterebiliriz. Ancak güvenli olduğu görülmektedir. Bileşenler arasındaki tutarlılık güçlü ise olduğunu, zaman kazandırdığını bilmesine rağmen, sadece uçak tutum un değişmesi zordur. Bu nedenle, eğer bir kimsen in fobisi nedeniyle hava yolunu tercih etmemesi, bileşenler arasında tutumunun değiştirilmesi gerekiyorsa, tutumlar arasındaki tutarsızlık olacağından tutumu değişecektir. tutarsızlık yani çelişkinin yaratılması gerekiyor. 13/37 14/37 Tutum ve Davranış Tutum ve Davranış Tutum davranış ilişkisi, bireyin etrafınd a olup biten duru mlar Bir tutumun davranışa dönüşüp dönüşmeyeceğini tayin eden ka r ş ı s ı n d a g e l i ş ti r d i ğ i t u t u m u n d a v r a n ı ş a d ö n ü ş m e s i y a d a en önemli faktör, “tutumun kuvvetidir.” Kuvvetli bir tutumun davranışa dönüşmemesidir. dönüşme olasılığı, zayıf olana oranla daha yüksektir. Diğer bir faktör “ortamın özellikleridir.” Ortamın özellikleri Kişinin bir olaya karşı takındığı tutumu her zaman aynı tutumun davranışa dönüşmesini engelleyebilmektedir. Tutumun gösterilmesi gerek ortamın durumu, olumlu veya olur mu? Bu tutumu davranışlarını etkiler mi? olumsuz olarak tutumun kuvvetini doğal olarak etkileyecektir. Tutumun Bu konuda yapılan çeşitli araştırmalar, kişilerin her zaman, o nesneye kuvveti artarsa davranışa dönüşme oranı da artar. Azalırsa davranışa veya konuya karşı daha önceden geliştirdiği tutum doğrultusunda dönüşme oranı da azalacaktır. hareket etmediği görülmüştür. Aynı olaya farklı zamanlarda farklı davranışlar gösterile bilir. Tutumun davranışa dönüşmesi ya da dönüşmemesi kişinin o anki durumuna bağlıdır. 15/52 16/52 Tutum ve Davranış Tutumların Ölçülmesi Örnek: Herhangi bir takımı tutan bir hakemin, tuttuğu takımın maçına Tutumların ölçmek için çeşitli yöntemler kullanılabilir. hakem olarak görevlendirilmesi durumunda, takımı lehine kararlar Birincisi, kişiye bir konu ile ilgili olarak, ne düşündüğü, neler hissettiği alamaz. Takımına karşı geliştirdiği tutumunu ortamın özelliğinden gibi hususlar sorularak doğrudan cevaplar alınarak, tutumu ölçülmüş kaynaklı davranışa dönüştürmemiş olur. Ya da herhangi bir konuda olur. koleksiyo nu olan b iri yen i b ir p arça g ör dü ğünd e onu mu tlaka İkincisi, birden fazla kişinin arkadaşları hakkındaki herhangi bir konuya koleksiyonuna katar. Tutumun kuvveti ve ortamın özelliği nedeniyle, yönelik tutumunun tespiti için yazı ile veya sözle bildirmeleri istenerek tutumla davranış uyumlu ya da uyumsuz olur. ölçülmesi. Üçüncü yöntem, kişinin herhangi bir konuya karşı tutumunun tespiti için, aile bireylerinden, arkadaş çevresinden, iş arkadaşlarından, okul arkadaşları ve öğretmenlerinden sorularak öğrenilmesi yöntemi. 17/52 18/52 3 HİZMETE ÖZEL 10/29/2024 Tutumların Ölçülmesi Tutumların Ölçülmesi Dördüncü yöntemde ise, kişinin günlük yaşantısı uzun bir süre için gözlem altına alınarak, olaylar veya nesnelere karşı davranışlarının tespit edilerek, tutumunun ortaya konulmasıdır. Burada önemli olan kişinin bir konu ile ilgili tutumunun tutarlı olup olmadığına bakılması gerekir. Tutarlı olması tutumunun ne olduğunu gösterir. Kişinin tutumunun belirlenmesi ve ölçülmesi için çeşitli yöntemler kullanılabilir. Tutumun tespiti için bir konu belirlenerek, çizelgede olduğu gibi kişiye gösterilerek en uygun cevabı vermesi istenir. Kişi kendisine göre uygun olan cevabı (rakamın sağına X işareti koyar) işaretler, verdiği bu cevap ile kişinin o konuya karşı tutumunu ne olduğu ölçülmüş olur. 19/52 20/52 Tutumların Oluşması Tutumların Değişmesi Tutumların değişmesinde üç faktör vardır: *Direkt Kişisel Deneyim: Tutum nesnesiyle yaşanan olaylar Bilgi kaynağının Mesajın özellikleri Hedefin özellikleri *Anne-Baba Etkisi: Din, siyaset, futbol, yemek tarzı vb. özellikleri İnanılırlık Yüz Yüze Olmanın *Akranların Etkisi: Arkadaş Tutumun Kuvvet Sevilme Etkisi Derecesi *Sosyal Çevre: Akraba, referans grubu, öğretmen vb. Benzerlik Tek Yönlü-Çift Yönlü Bağlanma İletişim *Kitle İletişim Araçlarının Etkisi: Gazete, dergi, TV vb. Kendilik Değeri Görüş Farkı *Örgüt Kültürünün Etkisi: İş yerleri vb. 21/52 22/52 Tutumların Değişmesinde İkna Tutumların Değişmesinde İkna Teknikleri Teknikleri Kapıya Ayak Koyma: Birinden bir şey isteyeceğiniz zaman önce küçük Bu taktiğe Kor e S avaşı sırasında esir düşen Am erikan bir şey rica etmeniz, ardından daha büyük bir şey istediğinizde o askerlerinin Çinlilerce nasıl ikna edildikleri süreci örnek verilebilir. kişinin razı olmaya yatkın hâle gelmesinin temelini atar. Kişi öncelikle “Önce küçük sonra büyük rica tekniği” olarak da adlandırılan bu küçük bir şeye razı edilir, kişi kendini geri çekemez ve kabul eder. yöntemle, öncelikle esir Amerikan askerlerinden Amerikan karşıtı Ardından daha büyük bir şey istediğinizde de kişi tutarlı davranmak cümleler söylemeleri istenir. Bu küçük talep yerine getirildikten sonra istediği için bu büyük şeyi yapmaya da rıza gösterir. yine bu konuyla ilgili ancak daha büyük talepler istenir. Neden öyle düşündüğüne dair örnekler vermesi talep edilir. En sonunda ise Amerika’nın kötü yanlarıyla ilgili bir liste yapması, bunu imzalaması ve yüksek sesle okuması rica edilir. Bir tehdit ya da zorlama olmadan birçok asker bu süreci kabul etmiş, çok az sayıda Amerikan askeri bu iş birliğine karşı koymuştur 23/52 24/52 4 HİZMETE ÖZEL 10/29/2024 Tutumların Değişmesinde İkna Önyargı (Peşin Hüküm) Kavramı Teknikleri *Ö nyargı kavramı olumsuz bir tutum ol arak ka rşım ıza Kapıyı Yüzüne Çarpma: Kapıyı yüzüne çarpma taktiği, önce büyük çıkmaktadır. Önyargılı olmak; olgunlaşmamış, vaktinden önce sonra küçük rica taktiği olarak da bilinir. Bu taktikte insanlardan öncelikle büyük bir şey istenir, karşıdaki kabul etmediğinde bu sefer ya da erken yargılara varma ve peşinen karar vermeye işaret daha küçük bir talepte bulunulur. Elinizi bir süre sıcak suda tuttuktan etmektedir. sonra ılık suya batırdığınızda suyu soğuk algılamanız gibi, büyük *Önyargılı insan, belirli bir konuyla ilgili bilgilerini teyit istekten sonra gelen küçük istek size daha normal gelecektir. Çoğu etmeden, önceden karar vererek belirlemiş kişidir. satıcının size söylediği ilk fiyatı düşünün, birçoğu pazarlıktan sonra *Önyargı, kişiyi dışlama davranışına iter. hemen fiyatı indirir ve siz satılan ürünün fiyatını makul bir fiyat olarak düşünürsünüz. Önce yüksek sonra düşük bir fiyat -ürünün ederi gerçekte pazarlıkta düşürdüğü fiyat bile olsa- size mantıklı gelecek ve ikna olacaksınızdır. 25/52 26/52 Önyargı (Peşin Hüküm) Kavramı Önyargı (Peşin Hüküm) Kavramı *Önyargılı olma, kabul görmeyen ve inkâr edilen bir özelliktir. *Önyargının Üç Özelliği: *Her genelleme önyargı demek değildir. Birey başlangıçtaki 1. Önyargı, sosyal gruplara (din, cinsiyet, meslek, milliyet vb.) yargısını aksi kanıtlarla karşılaştığı halde değiştirmiyorsa tam ilişkin inançlarda görülür. bir önyargıdan bahsedilebilir. 2. Önyargı, olumlu ya da olumsuz olabilse de, genellikle *Önyargıya dayalı tutumlar genellikle hoşnutsuzluk, korku, kin olumsuz bir karakterdedir. gibi katı duygular, yanlış genellemelere dayalı inançlar veya 3. Çok önceden ifade edilme ve her türlü kanıttan önce olumsuz davranışsal eğilimler olarak ortaya çıkmaktadır. peşinen karar verme söz konusudur. 27/52 28/52 Önyargı (Peşin Hüküm) Kavramı Kalıpyargı *Kalıp yargılar, bir sosyal grubun üyeleri hakkında yaygın bir *Önyargı tutumun duygusal boyutunu ifade etmektedir biçimde paylaşılan genellemelerdir. Bir kalıpyargı, bir grubun *Tutumun bilişsel boyutunu ise bir sosyal grubun üyeleri üyeleri hakkında, sadece o grubun üyeleri olmaları nedeniyle sahip olunan bir dizi inanç veya beklentidir. hakkında yaygın bir biçimde paylaşılan genellemeler olarak *Bu açıdan kalıpyargı önyargının bilişsel boyutunu tanımlanabilecek “kalıpyargılar” oluşturmaktadır. oluşturmaktadır. *Davranışsal boyutu ise önyargıların davranışa dönüştüğü anda karşımıza çıkan “ayrımcılık” oluşturmaktadır. 29/52 30/52 5 HİZMETE ÖZEL 10/29/2024 Kalıpyargı Ayrımcılık *Bir sosyal grup hakkındaki kalıpyargılar, bireye o grup * Önyargının, gerçekleri pek yansıtmayan, hatalı inanç ve duyguların davranışlara yansımasıdır. hakkında kestirme yoldan bir fikir veya bilgi verir. Bu çoğu * Ay r ı m c ı l ı k , b i r g r u p v e y a g r u b u n ü y e l e r i n e k a r ş ı , önyargılardan beslenen olumsuz tutum ve davranışların tümü zaman bireyin o grubun üyesi ile karşılaştığında onun ile ilgili bir süreçtir. davranışı hakkındaki beklentisini ve ona karşı davranışını * Ayrımcılık, Bir grubun üyelerine karşı, başka bir grubun üyelerine kıyasla daha farklı davranmayı içeren özel bir önceden ayarlamasını sağlar. davranıştır. 31/52 32/52 Ayrımcılık Ayrımcılık Ayrımcılık, belirli bir grubun üyelerine, Önyargının Adımları sadece o grubun üyesi oldukları için olumsuz (bazen de -Sözel olarak dışlama -Önyargılı olunanlarla bir arada olmaktan kaçınma olumlu) davranışlar gösterilmesidir. -İş, konut, eğitim, sağlık vb. hizmetlerden yararlanmasına, * Örnek: ABD'de 1930'larda zencilerin ve Çinlilerin lokantalara karşı gelme alınmayışı ya da 90’lı yılların başında Bosna’da yaşananlar -Önyargılı olunan gruba yönelik şiddet uygulama ayrımcılık ve önyargının soykırıma dönüşmesi. -Linç olayları, katliam ve toplu kıyımları içeren yok etme çabaları. 33/52 34/52 Ayrımcılık Sosyal Şemalar Diğer tutumlar gibi, önyargılar da her zaman açık bir biçimde Şemalar, kimi kavram veya uyaranlara ilişkin organize edilmiş, davranışa dönüştürülmeyebilirler. biçimlendirilmiş bilgi setleridir. Şemalar, herhangi bir şey hakkında, geçmiş yaşantılarımıza B a z e n ö n y a r g ı l a r d a v r a n ı ş a d ö n ü ş e c e k d e n l i g ü ç l ü bağlı olarak oluşturulan inanç ve beklentilerdir. Bir şemanın, ilgili olmayabilirler. Bazen de ayrımcı davranışların gösterileceği sınıftaki her elemana uygulanabileceği varsayılır. grup fizikî olarak var olmayabilir ya da yasalar, sosyal baskı, Örneğin, beyaz önlüklü ve boynuna steteskop asmış birini intikam korkusu vb. nedenlerden dolayı insanlar önyargılarını doktor sınıfına koyarız. Eğitim düzeyi yüksek, çeşitli hastalıklar ve dışa vuramazlar. onların iyileştirilmesi konusunda bilgili, reçete yazma yetkisi olduğunu kabul ederiz. 35/52 36/52 6 HİZMETE ÖZEL 10/29/2024 Sosyal Şemalar Sosyal Şemalar Şemalar, belirli kişiler, toplumsal roller, kendimiz ve bazı objelere Beş şema tipi bulunmaktadır: ilişkin tutumlar olabileceği gibi, gruplara ilişkin "kalıpyargılar" veya - Kişi şemaları: Kişi şemaları, özgül kişiler hakkındaki bireyselleştirilmiş toplumsal olayların algılanmasıyla ilgili de olabilir. bilgi yapılarıdır. Örneğin, en iyi arkadaşınız hakkında (sözgelimi, Correll ve ark. (2002)’m yürüttüğü bir çalışmada katılımcılara arkadaşınız nazik ve zekidir, fakat topluluk içerisinde sessiz kalma ekranda bir silah ya da cep telefonu benzeri zararsız nesneler tutan eğilimindedir, dağa tırmanmaktansa bir kafeye ‘takılmayı’ tercih eder) ya insan fotoğrafları gösterildi. Görülen resimlerdeki insanların yarısı da bir politikacı hakkında, tanınmış bir yazar ya da kapı komşunuz Afrika kökenli, diğer yarısı beyaz Amerikalıydı. Elinde silah olduğunda hakkında bir kişi şemanız vardır. katılımcı “ateş et” düğmesine, zararsız bir nesne varsa “ateş etme” - Rol şemaları: Rol şemaları belli roldeki kişilere ilişkin bilgi yapılarıdır, düğmesine basacaktı. Gerçek polis memurları gibi, onların da karar örneğin pilotlar (uçakların uçmasını sağlayan pilotların kabinde viski vermek için çok kısa bir süresi vardı (yarım saniyeden biraz fazla). içerken görülmemeleri gerekir) ve doktorlar (onlar bize bütünüyle İnsanların en sık düştüğü hata, elinde, zararsız bir nesne olduğu hâlde yabancı olsalar da kişisel sorular sormalarına izin verir, önlerinde Afrika kökenli Amerikalıları gördüklerinde “ateş etmeyi” seçmeleriydi soyunuruz) 37/52 38/52 Sosyal Şemalar Sosyal Şemalar -İçerikten bağımsız şemalar: İçerikten bağımsız şemalar özgül bir -Senaryolar: Olaylar hakkında şemalar senaryo olarak adlandırılır. Bir kategori hakkında zengin bir bilgi içermez, bilgi işlemek için kullanılan derse katılmak, sinemaya gitmek, bir parti düzenlemek, bir sunum sınırlı sayıdaki kuraldan oluşur daha çok. B u şemaya göre siz John’u yapmak ya da bir restoranda yemek yemek için senaryolarımız vardır. John’da Tom’u seviyorsa, dengeyi muhafaza etmek Tutumlar 30 için siz in de Tom ’u sevmeniz gerekir. Bu tür şemalar bir kim senin Örneğin, sık sık futbol maçlarına giden insanlar futbol sahası içinde ve davranışına bir sebep de yükleyebilirler. dışında ne olup bittiğine dair oldukça net bir senaryoya sahiptirler. Bu, - Benlik şemaları: İnsanların kendilerine ilişkin şemaları vardır. İnsanlar, tüm olayı anlamlı kılmaktadır. Hiç futbol maçına gitmediğinizi ve futbol kendileri hakkındaki bilgileri başkaları hakkındaki bilgilerle benzer ama hakkında hiçbir şey bilmediğinizi varsayalım; neler yaşayacağınızı onlardan daha karmaşık ve değişik bir biçimde saklar ve temsil ederler. tahmin edebilir misiniz? İlgili senaryoların yokluğu, yabancı bir kültür Benlik şemaları insanların kim olduklarına ilişkin olarak geliştirdikleri ortamındaki kişilerin (örneğin, yeni göç etmiş insanların) yaşadığını kavramın bir parçasını oluşturur. Bu şemalar benlik ve kimlikle oryantasyon güçlüğüne, engellenmeye ve etkin olamama duygusuna ilişkilidir. katkıda bulunan belirli başlı faktörlerden biridir. 39/52 40/52 7  HİZMETE ÖZEL 10/29/2024 Kimlik Türleri ve Sosyal Kimlik Kimlik, kişinin kendisini nasıl gördüğü, hem de toplum tarafından nasıl görüldüğüdür. Sen kimsin, nerelisin, kimlerdensin gibi sorulara verilen cevaplar bireyin kimliğine gönderme yapmaktadır. Kimlik, bir kişinin ya da grubun/topluluğun kendi niteliklerine, JANDARMA ve SAHİL GÜVENLİK değerlerine, konumuna ve kökenine ilişkin bilinçli kavrayışı olarak AKADEMİSİ BAŞKANLIĞI tanımlanabilir. Benliğimizi, mensubu olduğumuz grubu ve ötekileri tanımlamamızı Kimlik Türleri sağlayan unsur kimliktir. Kimlik aynı anda hem aynılık hem de farklılık ve durumuna dayanmaktadır. Sosyal Kimlik 2/20 Kimlik Türleri ve Sosyal Kimlik Kimliğin Özellikleri Kimlik, iç grupta (biz) bulunanlarla aradaki benzerliklere vurgu yaparken dış Kimliklerin çoğu inşa edilir. İnsanlar, farklı kaynaklardan kimliklerini grupta (onlar) bulunan ötekilerle aradaki farklılıkları işaret etmektedir. Kimlik, oluştururlar. Kimliklerin inşasında insanlar görece özgürdürler. Özgürlüklerini kendini bilmenin ürünüdür. kısıtlayan unsurlar ise cinsiyet, yaş ve soy gibi unsurlardır. Bu tanım hem bireysel, hem de sosyal kimliklerin ortak yönüdür. Başka Bireyler ve belirli bir yere kadar gruplar, birden fazla kimliğe sahiptirler. Aynı insanlarla olan benzerlikler üzerine kurulan sosyal kimlik bireyi çok yakından anda hem atfedilen hem de bölgesel, ekonomik, kültürel ve politik ya da ilgilendirir ve çeşitli yönlerden ona hizmet eder: bir grup tarafından tanınma, sosyal, ulusal kimliklere sahip olabiliriz. onaylanma, desteklenme ve üyelik verilme gibi. Kimlik, temelde, belirli bir isim tarafından tayin edilme, bu tanımlamayı kabul etme, ona eşlik eden gerekli rolleri içselleştirme ve bu kurallar uyarınca hareket etme meselesidir. Kimlikler davranışlarımızı belirlemesi nedeniyle önemlidir. Çünkü kimlikler düşlenen benliklerimizdir; olduğumuz ve olmak istediğimizi ortaya koymaktadır. Bu açıdan kimliklerin önemini düşünmemiz 3/20 gerekmektedir. 4/20 Kimliğin Özellikleri Kimliğin Özellikleri Kimlikler kişi ve gruplar tarafından inşa edilirler ve ancak yine kişi ve grubun Her kimliğin önemi sosyal bağlamına bağlıdır. Sosyal bağlam değiştikçe ötekiyle olan etkileşiminin ürünüdür. Yani kimliklerin inşasında ve önemli olan kimlik de değişir. tanımlanmasında ötekine ihtiyaç duyulur. Sahip olduğumuz birden fazla kimlik vardır fakat bunların önemi ve önceliği Örneğin, akşam Galatasaray-Fenerbahçe maçını tribünde izlemek duruma göre değişir. Kimliklerin inşasında ötekine ihtiyaç duyulduğu gibi için gidiliyorsa, maçı izlemeye giden kişinin taraftar kimliği dilci kimliklerin öneminin ve önceliğinin belirlenmesinde de öteki etkili olma kimliğinden daha büyük bir önem kazanabilir; buna karşılık, olmaktadır. Burada ötekinin konumu kimliklerin önceliğini belirlemektedir. e ğer o k işi d il in ce le m e le r i k o n u l u b ir k on fe ra n s a gitm ey i Örneğin, bir kadın doktor erkek doktorların arasında kendini kadın düşünüyorsa, dilci olma kimliği özellikle önemli hale gelebilir. olarak göreceği iddia edilir; doktor olmayan kadınların arasında ise kendini doktor olarak görür. 5/20 6/20 1  HİZMETE ÖZEL 10/29/2024 Kimliklerin Beslendiği Kaynaklar Kimliklerin Beslendiği Kaynaklar Atfedilen ya da yüklenilen: yaş, soy, cinsiyet, etnik köken (ailenin daha Bireysel kimlikten medeniyet kimliğine kadar tüm kimlik türleri bu farklı geniş bir biçimi olarak) ve ırk kaynaklardan beslenerek inşa edilmektedir. Bu kaynaklar, Kültürel: klan, kabile, etnik köken (yaşam biçimi olarak), dil, uyruk, din, “kimsiniz/kimlerdensiniz/nerelisiniz” gibi sorulara verilen yanıtları uygarlık. oluşturmaktadır. Söz konusu unsurlar kimliklere kaynaklık ederek kimliklerin Bölgesel: çevre, köy, kasaba, il, kent, devlet, bölge, coğrafi konum. belirli bir aidiyet göstergesi çerçevesinde biz ve ötekini toplumsal ve kültürel alanda belli bir yere yerleştirir. Politik: çıkar grubu, parti, ideoloji, devlet, lider. Ekonomik: meslek, çalışma grubu, iş, endüstri, ekonomik sektör, işçi sendikası, sınıf. Sosyal: arkadaşlar, kulüp, akım, etkinlik grubu ve statü. 7/20 8/20 Kimlik Türleri Kimlik Türleri Kimliklerin tasnifinde genelde toplumsal/grupsal ve bireysel kimlik tasnifi Bireysel Kimlik: Bireysel kimlik, temel ortak noktalar içermekle birlikte, yapılmaktadır. Fakat bu tasnifle kimlik türleri arasındaki benzerlikler ve daha ziyade bir bireyin ötekilerden farklılığını ifade etmek için başvurulan farklılıklar göz ardı edilmektedir. Bu nedenle daha detaylı tasniflere ihtiyaç kimlik türüdür. Bireysel kimlik, özellikle modern toplum olarak isimlendirilen duyulmuştur. toplumsal yapılarda karşımıza çıkan bir olgudur. Kimlik türlerinin tasnifi, söz konusu benliklerin ve aidiyetlerin oluşumuna Bireysel kimlikler, bireyin kendi biyografisi temelinde refleksif olarak göre genel olarak bireysel kimlik, grup kimliği, etnik kimlik, ulusal kavradığı benlik olarak tanımlanmaktadır. Bireysel kimliğin pek çok bileşeni kimlik ve medeniyet kimliği şeklindedir. Bu kimlik türlerinden bireysel vardır: kişinin cinsiyeti, ismi, medeni durumu, eğitim durumu, mesleği, kimlik dışında kalan kimlik türleri toplumsal kimlik tarafından ihtiva siyasi görüşü, yaşam tarzı, zevkleri, bağlı olduğu ulus veya etnik yapı, edilmektir. ait olduğu kültür, dinsel tercihleri ve bunlar gibi çeşitlik faktörler, bireysel kimliğin bir parçasını oluşturmaktadır. 9/20 10/20 Kimlik Türleri Kimlik Türleri Anthony Giddens, bireysel kimliğin etkinliğinin gücüne iktisadi açıdan şöyle Grup kimliği – Çoğul aidiyetlerden aidiyetlerin çoğulluğuna geçiş: Grup dikkat çekmektedir: kimliği, ortak beklentileri, amaçları veya sorunları olan bireylerin bir araya “… Bugün bir bireyin gündelik davranışlarının küresel sonuçları vardır. gelip organize olmaları sonucu oluşur. Bu birlikteliğin sonucunda, kolektif bir Örneğin benim belirli bir giysi ya da yiyecek maddesini satın almaya karar bilincin yer edinmesiyle birlikte zamanla ortak bir grup kültürü oluşmaya vermemin birçok küresel etkileri söz konusudur. Verdiğim karar sadece başlar. Grup kimliğinin, ulus ve medeniyet kimliklerine karşı oluşumu daha dünyanın öbür ucunda yaşayan birinin geçimini etkilemekle kalmaz, aynı basit ve kısa sürelidir. zamanda çevrenin bozulma sürecine de katkıda bulunabilir ki, bu da insanlık için muhtemelen bazı sonuçlar doğurabilir.” 11/20 12/20 2  HİZMETE ÖZEL 10/29/2024 Kimlik Türleri Kimlik Türleri Grup kimlikleri çeşit çeşittir. Organize olmaları sonucunda bir grup kimliği Etnisite, Etnik kimlik: Etnisite, ait oldukları ve içinde özgün kültürel inşa etmeleri veya aynı konuda birbirlerine zıt kutularda yer alan grup davranışlar sergiledikleri bir toplumda kendilerini diğer kolektif yapılardan kimliklerinin olması mümkündür. İkisi de temelde spor örgütlenmeleri farklılaştıran ortak özelliklere sahip olduğunu düşünen ya da başkaları olmalarına rağmen Fenerbahçe ve Galatasaray arasındaki çekişmeyi de tarafından bu gözle bakılan kişileri tanımlayan bir terimdir. Etnisite ile ilgili bu duruma örnek gösterebiliriz. Sporda başarı, mücadelenin önde çalışmalarda, bu kavramın ırk kavramından farklı olduğu özellikle t a m a ml a n m a sı a n la yı şı n a d a y a n d ı ğ ı i ç i n F e n e r b a h ç e l i li k y a d a belirtilmektedir. Bu çerçevede ırk kavr amının altın da biyo lojik Galatasaraylılık kimliği için temel hedef, özellikle birbirlerine karşı sportif değişkenler ele alınırken, etnisite deyince daha çok kültürel, dilsel ve üstünlük sağlama ve bu bağlamda çekişme içerisinde olma etrafında toplumsal benzerliklerin kastedildiği vurgulanmaktadır. Başka bir ifadeyle olacaktır ırk kavramı çerçevesinde sıklıkla belirtilen köken vurgusunun, biyolojik bir göndermede bulunmasına karşılık, etnisitede yapılan köken vurgusunun biyolojik olmaktan ziyade sosyo-kültürel bir anlam içerdiği ifade edilmiştir. 13/20 14/20 Kimlik Türleri Kimlik Türleri Ulus Kimliği: Ulus, tarihsel ve toplumsal süreç içerisinde doğal bir olgu Schnapper, bir ulus devleti için siyasal anılar, din ve dil birliği şeklinde üç aidiyet olarak değerlendirilmemektedir. On altıncı yüzyıl İngiltere monarşisiyle duygusunun olması gerektiğini belirtmektedir. Smith ulusal kimliğin ana niteliklerini şöyle sıralamaktadır: birlikte ortaya çıkan ulus modern anlamda meşruluk kazanması ve yayılması Amerikan ve Fransız devrimleriyle, milliyetçilik ideolojisiyle birlikte gerçekleşmiştir. Tarihi bir ülke ya da yurt, Ortak mitler ve tarihi bellek, Ulusal kimliğin suni, diğer kimliklerden türetilen bir kimlik olması nedeniyle Ortak bir kitlesel kamu kültürü, farklı tanımlar yapmak mümkündür. Genel olarak, ulusal kimlik, bir ulusun Bütün fertler için geçerli ortak yasal hak ve görevler, değerlerinin siyasi ve kültürel düz eyde tem sil i olarak tan ım lamak Fertlerin ülke genelinde serbestçe hareket imkânı. mümkündür. 15/20 16/20 Kimlik Türleri Kimlik Türleri Ulusal kimliği ulusun simgesi olarak kabul edilen değerlerin sosyo-politik ve Medeniyet kimliği: Medeniyet kimliği, etnik ve ulusal kimlikleri aşan bir sosyo-kültürel düzeydeki temsilinin ifadesi olarak değerlendirmek muhtevaya sahiptir. Ulusal kimlikler söz konusu olduğunda sağlanamayan mümkündür. Ulusçuluk fikrindeki idealler ve değerler ulusal kimlik ile birliktelikler, tarihsel ve sosyolojik derinliği daha fazla olan medeniyet kimliği sembolize edilmektedir. söz konusu olduğunda sağlanabilmektedir. Örneğin, etnik yapıları birbirinden Bugün dünyadaki ulusal devletlerin sınırları içerisinde her ne kadar birden farklı olan Batı’daki büyük devletlerin, Batı dışı ülkelerdeki çeşitli gelişmeler fazla etnik kimlik olsa da ulusal devlet anlayışının özü çoğunlukla belirli bir karşısında, Batılı çıkarları gözetmeleri ve genelde ortak hareket etmeleri bu etnik kimliğe dayanmaktadır. Ulusun üyeleri, kendileri gibi aynı ulusa üye açıdan kayda değerdir. olan diğer kişileri tanımasalar da zihinlerinde ulusal değerlere karşılık gelen ortak simgeleri paylaşırlar. 17/20 18/20 3  HİZMETE ÖZEL 10/29/2024 Sosyal Kimlik Sosyal Kimlik Sosyal Kimlik, grup üyeliğini, grup süreçlerini ve gruplar arası ilişkileri ele alan bir sosyal psikoloji teorisidir. Bu teori, grup üyeliğini, birlikteliği, bizliği, Bireysel kimlik, toplumsal koşullar içerisinde bireyin özerk alanı olarak ait olmayı içeren psikolojik bir kavram olarak ele almakta, grup üyeliğini düşünülebilir. Bireyler keyif aldıkları hobilerinden, özel ilgi alanlarından ve birey-grup ilişkisini algısal ve bilişsel temellerini açıklamak için kullanılan bir kişisel hedeflerinden bahsettiğinde, kendileri için duygusal ve anlamlı olan çatı niteliğindedir. Bir toplumda yer alan tüm sosyal grupların dinamiğini bireysel kimliğe dair bilgi vermiş olmaktadırlar. Başka bir ifadeyle genel araştırmakla birlikte özellikle göç, suç, toplumsal hareketler, toplumsal davranış eğilimlerimiz, düşüncelerimiz, beğenilerimiz ve becerilerimiz, bizi değişme, liderlik olgularının araştırılmasında kullanılmaktadır. diğerlerinden ayıran niteliklerimiz bireysel kimliğimizi yansıtmaktadır. 19/20 20/20 Sosyal Kimlik Sosyal Kimlik Bunun aksine bireyler kendileri için duygusal ve anlamlı olan bir sosyal grup Örneğin; “Ayhan’ın oğlu”, “Mahmut’un arkadaşı”, “Zehra’nın komşusu” veya üyeliğine ilişkin verdikleri bilgiler ise o bireylerin sosyal kimliğinin bilgisidir. “Uykusuzluk beni sinirlendirir”, “Ben hoşgörülü bir insanım”, “İçe kapanık Kendimizi belirli bir toplumsal grubun üyesi olarak, o grubun üyelerine özgü biriyim” gibi ifadelerle bireysel kimliğimizle ilgilidir. niteliklerle tanımladığımızda verdiğimiz bilgiler sosyal kimliğimizi yansıtmaktadır. Kişilik özelliklerimizi dikkate alarak, kendimize ilişkin yaptığımız bu Burada adı geçen “Sosyal grup” kavramı ise sosyal kimlik kavramından tanımlama, belirli bir grup ortamında da varlığını sürdürebilir fakat grupla hareketle tanımlanır: “Kendilerini aynı sosyal sınıfın üyeleri olarak algılayan güçlü bir uyuşmazlık yaşadığımızda daha çok belirginleşebilir. ya da aynı sosyal kimliği paylaşan iki ya da daha fazla kişi”. 21/20 22/20 Sosyal Kimlik Sosyal Kimlik Din, cinsiyet, milliyet ve siyasi partiler gibi farklı gruplara yönelik aidiyetler Bu hususu farklı şekillerde örneklendirmek mümkündür; kişi tarafından içselleştirilerek sosyal kimlik oluşumuna katkı sağlar. Nüfus cüzdanında 'Arap' yazan bir birey, kökenine duyduğu gurur ve bu Herhangi bir grup üye-liği sonucu grubun özelliklerin tüm üyeler tarafından kimliği koruma isteği ile Arap kimliğine aittir. paylaşıldığı varsayılır. Paylaşılan bu özellikler nedeniyle, sosyal kimliklerimiz Eğitim kimliği olarak 'akademisyen' olan bir birey, sürekli öğrenme ve bilginin sadece kim olduğumuzu söylemekle kalmaz, ayrıca belirli bir durumda nasıl yayılmasını teşvik etme amacıyla akademik çalışmalara katılarak bu kimliği davranmamız gerektiğini de söylemektedir. güçlendirir. “Türküm”, “Jandarma Astsubayıyım”, “Dadaşım”, “Müslümanım” gibi Aile kimliği olarak 'gelenekçi' olan bir birey, ailesinin tarihsel değerlerini ifadelerle sosyal kimliğimizi dile getirmiş olmaktayız. Bu ifadeler birer sosyal sürdürmek ve kuşaktan kuşağa aktarmak için çaba sarf eder. kim lik o lmak la b irl ikt e be lirli d a v ran ış kal ıp ları nı n da u y ulm as ı nı Kamusal hizmetlerde 'Jandarma personeli' olarak görev yapan bir birey, eğer gerektirmektedir. bu rolünün sorumluluğunu üstlenir, toplumun güvenliğine katkı sağlama amacını benimser ve bu kimliğe saygı duyar ise jandarma sosyal kimliği 23/20 24/20 içinde yer alır. 4  HİZMETE ÖZEL 10/29/2024 Sosyal Kimlik Teorisinin Doğuşu Sosyal Kimlik Teorisinin Doğuşu Bireylerin kendilerini mensubu olduğu sosyal grupların kimlikleriyle Almanlar Tajfel’in hangi sosyal gruba ait olduğunu bilmek istiyordu. Fransız tanımlamaları, bu durumun tüm sosyal ilişkileri etkilemesi neticesinde sosyal mıydı? Yoksa Fransız Yahudi’si mi? Yoksa başka bir yerden gelmiş bir Yahudi mi? Naziler her ne kadar Yahudileri insandan aşağı görüyor iseler de Yahudi kimlik teorisi gelişmiştir. Sosyal kimlik teorisinin gelişiminde önemli bir türleri arasında da ayrım yapıyorlardı; tıpkı şarap düşkünlerinin aynı tür şarabın konuma sahip olan Tajfel, sosyal kimliklerin bireylerin hayatında ne derece farklı yerlerde üretilmiş olanları arasında ayrım yapması gibi. Fransız olmak önemli yere sahip olduğunu, hatta hayati olduğunu bizzat deneyimlemiş düşman muamelesi görmek anlamına geliyordu. Fransız Yahudi’si olmak biridir. hayvan muamelesi görmek, Polonya Yahudi’si olmak ise hızlı ve kesin bir ölüm II. Dünya Savaşı'nda, Fransa'da ve Almanya'da esir kamplarında yaşamış demekti. Onu esir alan Almanlarla kişisel ilişkisinin özellikleri ve niteliği ne olan Henri Tajfel, grup çatışması hakkında oldukça önemli deneyimler olursa olsun, daha sonra kendisinin belirttiği üzere, eğer kimliğini ortaya edinmiştir. Yahudi kökenli bir bilim insanı olan Tajfel, özellikle II. Dünya çıkarsa bu durum bir Polonya Yahudi’si olarak sınıflandırılmasına neden Savaşı esnasında Fransa’da Nazilere esir düştükten sonra sosyal kimliğin olacak; dolayısıyla kaderini belirleyecekti. Fakat yalan söylemek de tehlikeliydi. Böylece Tajfel damgalanma menüsünden ara yemeği seçti: İzleyen dört yılı bir önemini idrak etmiştir. Fransız Yahudi’siymiş gibi yaparak geçirdi (Mlodinow, 2020: 203). 25/20 26/20 Sosyal Kimlik Teorisinin Doğuşu Sosyal Kimlik Teorisinin Doğuşu Bu teori iki önemli temel üzerine Bu iki temel özelliğin bir sonucu olarak temel gruplar arası şemaların dayanmaktadır: özellikleri şu şekilde tanımlanmıştır: Hepimiz etrafımızdaki sosyal dünyayı 1. Kategori içi benzerliklerin ve kategoriler arası farklılıkların önem anlamlandırabilmek için kategorilere başvururuz. kazanması sonucu iç grup üyelerini kendimize dış grup üyelerinden daha Bu sürecin bir sonucu olarak kategoriler içindeki benzer algılarız. (Gruplar arası Abartma Teorisi) farklılı kları ola bildiğin ce az ve kat eg oril er 2. Güven ve beğeni gibi olumlu duyguları dış grup üyelerinden çok iç grup arasındaki farklılıkları olabildiğince çok algılarız. üyelerine genelleriz. [İç Grubu Kayırma ilkesi) Bazı grupların üyesi olup diğerlerinin üyesi 3. İç grup ve dış grup arasındaki gruplar arası sosyal karşılaştırmaları ve olmadığımızdan, otomatik olarak iç grup-dış grup rekabetleri önemseriz. (Sosyal Rekabet İlkesi) farklılığının ayrımında oluruz. Sosyal kategoriler bizler için önem taşıdığından iç grup- grup ayrımı duygusal önem taşır. 27/20 28/20 Sosyal Kimlik Teorisinin Doğuşu Sosyal Kimlik Teorisinin Doğuşu Temel Varsayımlar 3. İnsanlar, olumlu bir sosyal kimlik edinmek ve benlik saygılarını yükseltmek için Sosyal Kimlik Teorisinin dört temel varsayımı bulunmaktadır. Söz konusu bu sosyal karşılaştırmayı gerçekleştirirken, kendi gruplarını kayırarak algılama ve varsayımlar şunlardır: diğer grubu da küçümseme yönünde bir yanlılık gösterirler, bu sürece iç grup kayırmacılığı adı. Bu durum, en küçük grup paradigması araştırmaları sonucunda 1. Bireyler, kendilerini üyesi oldukları sosyal grubu dikkate alarak tanımlar elde edilen bulgularla ortaya konmuştur. ve değerlendirirler, kendilerini sınıflandırırlar, bu sınıflandırma sonunda da 4. Bireyin sosyal kimliğinin, olumlu olup olmaması üyesi olduğu grubun öznel kendilerini koydukları, yerleştirdikleri grupla özdeşleşirler. Bu özdeşleşme konumuna, yapısına bağlıdır. Yukarıda sözünü ettiğimiz süreçler, grubun toplumsal sonunda sosyal kimlikleri oluşur. konumu çok iyi olmasa da çoğunlukla sosyal kimliğin olumlu olmasını sağlar. Ancak, 2. Sosyal çevredeki diğer gruplar, bireye, kendi grubunun konumunu kimi zaman grubun konumu, diğer gruplarla karşılaştırıldığında, görmezden değerlendirmesi için bir temel oluşturur. Üyesi olunan grubun konumu, gelinemeyecek kadar düşüktür. Bu durum, sosyal kimliğin olumsuz olmasına yol benzeri diğer gruplarla yapılan sosyal karşılaştırma (içgrup/ dış-grup açar. Bu doyumsuzluktan kurtulup olumlu bir sosyal kimlik oluşturmak için de çeşitli karşılaştırması) sonucu belirlenir. Bu kıyaslama, belirli davranışlara ve stratejiler geliştirilir niteliklere yüklenen değerlerle ilişkilidir (güçlülük, başarı, beceriler...). 29/20 30/20 5  HİZMETE ÖZEL 10/29/2024 Sosyal Sınıflandırma ve Sosyal Kimlik Sosyal Sınıflandırma ve Sosyal Kimlik İnsanlar birer "bilişsel cimri"dir, insan belleği her zaman en kısa ve en Kendimizin ve diğer insanların, sınıflandırma süreci sonucunda oluşturduğumuz kalıp kestirme yolu seçerek en kısa süreli bilgi işleme yollarını arayıp bulur ve bilgi yargıların etkisiyle, üyesi olunan grubun birçok niteliğini taşıdığını varsayarız. işlemede bu yolları kullanır. Bilgi işleme sürecini kısaltmanın en etkili ve en kolay yolu ise "sınıflandırma" yapmaktır Sosyal sınıflandırma, insanlar kendi başlarına birer birey olarak değil de bir toplumsal grubun üyesi olarak algılandıklarında ortaya çıkar. Bireyler, "insanlar" olarak değil "erkekler", "kadınlar", "beyazlar", "Japonlar" diye adlandırılırlar. Cinsiyet, etnik özellikler ve yaş sosyal sınıflandırmanın temelleridir. İki ya da daha fazla insan bir grup olarak algılandığında, bu grup Kalıp yargıyı, "algılayıcının, toplumsal gruplara ilişkin bilgilerini, inançlarını ve beklentilerini içeren bilişsel bir yapı" olarak tanımlayabiliriz. İnsanlar, sınıflandırma artık diğer gruplardan ayrı tutulur ve "farklı" olarak ele alınır. süreci yoluyla dünyayı birçok farklı toplumsal gruba ayırırlar ve bu toplumsal gruplara ilişkin bilgilerini, inançlarını ve beklentilerini içeren bilişsel bir yapı geliştirirler. Bu 31/20 32/20 bilişsel yapıya da "kalıp yargı" adı verilir. Sosyal Sınıflandırma ve Sosyal Kimlik Sosyal Sınıflandırma ve Sosyal Kimlik Bizi diğer insanları tek başına birer "birey" olarak değil de "belli bir grubun Turner'a göre, sosyal sınıflandırma sürecinin iki temel doğurgusu vardır; üyesi" olarak algılamaya iten nedir? İnsanlar neden sosyal dünyayı sınıflandırma yoluna giderler? Bu sorulara verilen en yaygın yanıtlardan biri 1. Sosyal sınıflandırma, bireylerin, kendi grupları içindeki benzerlikleri ve bilişsel tasarruftur. Yani, sınıflandırma; "aşırı bilgi yüklemesinden kendi gruplarıyla diğer gruplar arasındaki farklılıkları olduğundan daha kurtulmanın bir yoludur.« fazlaymış gibi algılamalarına, yani abartmalarına yol açar (abartma etkisi). Sosyal Kimlik Kuramına göre, sosyal sınıflandırma, sosyal çevreyi anlamaya 2. Sosyal sınıflandırma süreci sonucunda, olumlu bir kimlik arayışı içinde yardımcı olur ve böylece de insan davranışına, özellikle de gruplar arası olan bireyler, kendi gruplarıyla diğer gruplar arasında bir sosyal karşılaştırma davranışa rehberlik eder. Kuram, sosyal sınıflandırma süreci üzerinde, daha yaparlar. Bu karşılaştırmadan, kendilerine olumlu bir pay çıkarmak isterler. çok bu sürecin sonuçlarına verdiği önem yüzünden durur. Bunun için de, bu karşılaştırmayı gerçekleştirirken, kendi gruplarını kayırıp, diğer grupları küçümserler (iç-grup kayırmacılığı). 33/20 34/20 Sosyal Sınıflandırma ve Sosyal Kimlik Sosyal Yapı ve Sosyal Kimlik Abartma Etkisi: Yukarıda da söz edildiği gibi, abartma etkisi, yani, aynı Toplum, aralarında güç, konum ve saygınlık ilişkileri olan büyük örneklemli sınıfta yer alan bireyler arasındaki benzerliklerle farklı sınıflarda yer alan sosyal sınıflardan oluşur (ırk, cinsiyet, dil, ekonomik durum, meslek v.b.). Bu birey ler arasın daki fa rk lıl ıkları a ba rt ma yön ünd ek i eğ il im, so s ya l büyük örneklemli gruplar, toplumda iyi bir konum, güç ve saygınlık edinerek sınıflandırma sürecinin kaçınılmaz bir sonucudur diğer gruplardan olumlu yönde ayrılabilirler; bu durum da üyelerinin sosyal İç-grup kayırmacılığı: İnsanlar, sosyal sınıflandırma sonucunda, kendi kimliğinin olumlu olmasını sağlar. Ancak, grubun toplumdaki konumu iyi gruplarını diğer gruplarla karşılaştırma yoluna giderler, yani sosyal değilse, bu gruba üyelik bireyde doyurucu olmayan, olumsuz bir sosyal karşılaştırma yaparlar. Bu sosyal karşılaştırma, iç-grup lehine bir yanlılık kimlik oluşmasına yol açar. İnsanlar, iç grup kayırmacılığı yoluyla kendi içerir. Olumlu bir sosyal kimlik edinip, benlik-saygılarını yükseltmek isteme gruplarını diğer gruplardan daha üstün algılayarak olumlu bir sosyal kimlik yönündeki güdü, bireylerin, bu karşılaştırmayı gerçekleştirirken, kendi kazanma eğilimindedirler, ancak kimi zaman, diğer grupların bireyin üye gruplarını diğer gruplardan daha üstün algılay arak, diğer grupları olduğu gruptan üstünlüğü o kadar açıktır ki, o grup üyeliğinden olumlu bir küçümsemelerine yol açar. Bu süreç de iç grup kayırmacılığı olarak sosyal kimlik kazanmak olası değildir. Birey, olumsuz sosyal kimlik adlandırılır. 35/20 oluşumuna yol açan bu tür karşılaştırmalara çeşitli tepkiler geliştirir. 36/20 6  HİZMETE ÖZEL 10/29/2024 Sosyal Yapı ve Sosyal Kimlik Tajfel (1978b: 64), bu tepkileri şöyle özetler; a. Birey, bir grubun üyesiyken, aynı zamanda, sosyal kimliğine olumlu katkılar getirebilecek yeni gruplar için arayış içindedir. b. b. B ir g rup , eğ e r ü yel e rin i n o lum lu bi r s o s y a l k im lik e di n m e gereksinimini doyuramazsa, birey grubu terk eder. Ancak, birey şu gerekçelerle bunu gerçekleştiremeyebilir; I. Bazı "nesnel" gerekçeler yüzünden grubu terk etmek olanaksız olabilir, II. II. Grubu terk etmek, benlik imgesinin önemli bir parçası olan değerlerle çatışabilir. c. Grubu terk etmek yukarıda sözü edilen engeller yüzünden olanaksızsa, geriye iki olası çözüm kalır; I. Birey ya üyesi olduğu gruba ilişkin yorumunu değiştirecektir ya da kabul edilebilir yeni bir yorum gerçekleştirecektir, II. Durumu olduğu gibi kabullenecek ve istendik değişiklikler gerçekleştirmek için harekete geçecektir. 37/20 7 HİZMETE ÖZEL 10/29/2024 Toplumsal Gruplar * Grup; üyeleri arasında ortak amaç, çıkar, inanç ilişkileri bulunan ve sürekliliği olan iki ya da daha fazla insandan oluşmuş bir topluluktur. Toplumsal Gruplar 10/29/2024 1/14 2/14 Grup Kavramı Grup Kavramı Grup kavramının bireylerin gelişigüzel toplamından Grup kavramının bireylerin gelişigüzel toplamından farklı olma nedenleri: farklı olma nedenleri: Grup üyelerinin ortak bir şeye sahip olduklarına ve bu bir şeyin de bir fark yarattığına inanmaları. Grup üyelerinin düzenli olarak birbirlerini etkilemeleri. Ör: Bir büroda çalışan kadınlar cinsiyetlerini ortak bir Ör: Ankara Üniversitesi mezunu üç arkadaş öğle ilgi alanı için bir temel gibi görmeyi anlarlarsa ve “Biz yemeklerinde sık sık beraber oluyorlarsa bir grup (kadınlar) erkeklerden farklıyız.” duygusunu oluştururlar. geliştirirlerse bir grup olurlar. 10/29/2024 10/29/2024 3/14 4/14 Grup Kavramı Grup Kavramı Grup kavramının bireylerin gelişigüzel toplamından Bir insan topluluğunun grup olabilme şartları şunlardır: farklı olma nedenleri: *Örgütlü olma * Grupların bir sosyal yapıya sahip olmaları, *Rol * Grupların fikir birliğine bağlı olmalarıdır. *Etkileşim *Norm *Değerler *Amaçlar *Devamlılık 10/29/2024 10/29/2024 5/14 6/14 1 HİZMETE ÖZEL 10/29/2024 Grupların İşlevleri Grupların İşlevleri  Gruplara katılmak önemli psikolojik ve sosyal gereksinimleri karşılamamıza yardım eder. Örneğin; bir yere ait hissetmek ya da başkalarından ilgi görmek gibi.  Gruplara katılarak, yalnız başımıza altından kalkamayacağımız işlerin hakkından gelebiliriz. Bir elin nesi var iki elin sesi var atasözünde olduğu gibi.  Grupların bir üyesi olarak, üye olmayan kişilerin edinemeyeceği bilgilere de kavuşmuş oluruz. 10/29/2024 10/29/2024 7/14 8/14 Grupların İşlevleri Toplumsal Grupların Özellikleri  Gruplar aynı zamanda kendimizi güvencede hissetmemizi de sağlar.