Sosyal Psikoloji Ders Notları PDF

SOSYAL PSİKOLOJİ Prof. Dr. Eda KARACAN  Bugün İşleyeceğimiz Konular: Sosyal Psikoloji nedir? Sosyal psikolojinin doğası Sosyal Psikoloji ve İlişkili diğer disiplinler Sosyal Psikoloji basitçe bir sağduyu mudur? Başlarken… Psikoloji denince ilk akla gelen Sorunları ins...

SOSYAL PSİKOLOJİ Prof. Dr. Eda KARACAN  Bugün İşleyeceğimiz Konular: Sosyal Psikoloji nedir? Sosyal psikolojinin doğası Sosyal Psikoloji ve İlişkili diğer disiplinler Sosyal Psikoloji basitçe bir sağduyu mudur? Başlarken… Psikoloji denince ilk akla gelen Sorunları insanların şikayetlerine tanı koyan Sorunlarla başa çıkma yollarını araştıran Daha çok uygulamalı bir alan Yükleniyor… Sosyal psikoloji, toplum-insan ilişkisini konu eder ve genellikle sıradan insanların sıradan durumlardaki davranış ve düşüncelerini inceler. Sosyal psikoloji, yirminci yüzyılın başında sosyoloji ve psikoloji dallarından doğar ve bu disiplinlerin birleşme noktasında yer alır. “Sosyal psikoloji; insanların sosyal gruplara katılmaları sonucu ortaya çıkan davranış düzenliliklerini inceler.” Psikolojik Sosyal Psikoloji Sosyolojik Sosyal Psikoloji Toplum içindeki bireyin Sosyal etkileşim ve sosyal çevre davranışı dıştan – içe (çevreden bireye) içten – dışa (bireyden çevreye) Temel olan grup veya toplumdur temel olan kişidir Araştırmacılar sosyal davranışları Araştırmacılar sosyal davranışları anlamak için sosyal statü, sosyal anlamak için o anki psikolojik roller ve sosyal normlar gibi durumların, uyaranlarının ve toplumsal değişkenleri analiz kişilik özelliklerini ederler araştırır/anlamaya çalışır En genel tanımıyla sosyal psikoloji birey-toplum (grup) etkileşimidir. Sosyal Psikoloji... Sosyal ortamlarda, bireyin davranış ve düşüncelerinin doğasını ve nedenlerini anlamaya çalışan bilimsel bir alandır. Yükleniyor… Diğerlerinin davranış ve özellikleri Bilişsel süreçler Çevresel faktörler Kültürel ortam Biolojifactors Sosyal Psikoloji Nedir? Kişinin: düşüncelerini, hislerinin, ve davranışlarının başkalarının gerçek, varsayılan, veya hayal edilen kişilerin davranış ve/veya özelliklerinden etkilenme şekillerini ve onlar tarafından belirlenme bilimsel şekillerini inceleyen modern bir psikoloji dalıdır ^ Neden “bilimsel”? Psikoloji daha çok bizim “sağduyu” ile bildiklerimiz değil mi? Sağduyusal veya öngörü olarak şu ifadeler in ne dersiniz... Farzedinki bir otorite figürü öğrencilere öğrenme çalışmasında yanlış yapanlara elektrik şoku verilmesini istedi. Sizce yüzde kaç öğrenci bunu kabul eder? %? Çocukların zaten yapmaktan hoşlandıkları şeyler için ödüllendirmek, onların bu aktiviteyi (a) daha çok sevmelerini sağlar (b) aynı düzeyde olur, bir şey değiştirmez (c) daha az sevmelerini sağlar Sık sık bir uyarana maruz kalmak; örneğin, bir insan, bir şarkı, bir resim vb., onu ___________ Yükleniyor… (a) daha çok sevmemize neden olur. (b) aynı düzeyde kalır, bir şey değiştirmez. (c) daha az sevmemize neden olur. İnsanların davranışlarını değiştirmek için öncelikle onların tutumları değiştirilmelidir. ___ Doğru ___ Yanlış İnsanlara kendi inandıklarına karşıt bir konuşma yapmak için ne kadar çok para verilirse, kişilerin o fikirleri kabul edip, fikirlerini değiştirme olasılıkları o kadar çok artar. ___ Doğru ___ Yanlış İnsanlar etrafta diğerlerinin olmasına kıyasla, yalnız olduklarında bir başka kişiye daha az yardım ederler. ___ Doğru ___ Yanlış  Sosyal Psikoloji’nin tanımı: “Bireyin ve onun sosyal ortamının karşılıklı etkilerini inceleyen bir bilimsel çalışmadır.” “…bir bilimsel çalışmadır…” Ampirik Sistematik çalışma Genel kuralları araştırır Olumlu eleştiri (kendini test etme) Sosyal ve rasyonel (subjektif olmayan) Tanımda geçen “… Bireyin …” Bireysel bakış psikolojiyi ilgili diğer ampirik disiplinlerden ayırır. örn., farmakoloji örn., sosyoloji “... Ve onun sosyal ortamının …” Sosyal psikolojiyi bir alt alan olarak ayırır. “Sosyal ortam” gerçek, algılanan ve/veya tasarlanmış olabilir.  Sosyal Psikoloji Nedir? Günümüzde sosyal psikoloji birçok sosyal disiplinle iç içedir.  Sosyal Psikolojinin Diğer Sosyal Bilimler Arasındaki Yeri: Sosyal psikolojinin kökleri psikoloji ve sosyolojidedir. Ortak konular Belirgin Sosyal Psikoloji Ortak Konular Örn:Roller, Konuları, Örn: Kişilerarası Örneğin: Algı, Organizasyonlar vs. İlişkiler, tutumlar, gruplar, vs Güdüleme, vs. İlgili Sosyal Bilimler İlgili Doğal Bilimler Sosyoloji Psikoloji Örn: Tarih, Ekonomi Örn: Fizyoloji, Genetik, Siyasal Bilgiler vs Biyokimya, vs. Antropoloji Ortak konular, örn: Kültür ve kişilik, dil,vs Sosyal Psikoloji ve İlgili Disiplinler Sosyal Psikoloji ve Sosyoloji Her ikisi de insanların grup içerisindeki davranışlarını çalışır Ama, sosyologlar çok küçükten çok büyüğe doğru sıralanan grupları çalışırlar Sosyal psikologlar ise ortalama kişileri çalışıp, sosyal ortamın kişiyi belli bir zamanda nasıl etkilediğini araştırır. Sosyal Psikoloji ve İlgili Disiplinler Sosyal Psikoloji ve kişilik psikolojisi Her ikisi de bireyi/kişiyle ilgilidir Ama, kişilik psikologları özel içsel fonksiyonları ve kişilerarası farklılıkları çalışır Sosyal psikologlar ise insanlığın ortak yönünü çalışır. İnsanların genelde birbirlerini nasıl etkilediğine bakar. Sosyal Psikoloji ve İlgili Disiplinler Sosyal Psikoloji ve biyoloji Genel olarak biyoloji doğayı (nature) çalışır, sosyal psikologlar ise çevre/kazanım (nurture) çalışırlar Sosyal Psikoloji Nedir? Sosyal Psikoloji; Ortamın gücünü, Kişinin gücünü, Bilişin önemini, Sosyal psikoloji prensiplerinin uygulanabilirliğini vurgular Sosyal Psikoloji’de temel sonuçlar: İnsanlar kendi sosyal dünyalarını oluştururlar Sosyal psikologlar bizim bir şeylerin anlamını yorumlamada temel iki motivasyona dayandığımızı bulmuşlardır. Bunlar: Doğru olmaya ihtiyaç duyma Kendimiz hakkında olumlu hissetmeye ihtiyaç duyma İnsanlar sosyal ortamın etkisini gözardı etmeye eğilimlidirler İnsanlar kendilerini olumlu pencereden görme ihtiyacı duyarlar İnsanlar diğer insanlara bağlı olmaya ihtiyaç duyarlar İnsanlar sosyal dünyaları hakkındaki bilgiyi mümkün olan en etkili yolla üretirler. Özetle… Sosyal psikoloji sosyal ortamlar içerisindeki insan davranışlarının nedenini ve doğasını anlamaya çalışan bilimsel bir alandır. Diğer insanların davranış ve özellikleri Temel bilişsel süreçler, örneğin; sosyal biliş, düşüncelerimiz, inançlarımız, fikirlerimiz ve başkaları hakkındaki yargılarımızı şekillendiren hafıza veya akıl yürütme Ekolojik değişkenler (fiziksel çevrenin direk veya indirekt etkileri) Kültürel ortam Sosyal Psikolojiden bazı konu başlıkları Yardım davranışları (Altruism) Saldırganlık (Aggression) Tutumlar (Attitudes) Çekicilik (örn., arkadaşlık, aşk) (Attractiveness, friendship, love) Karşılıklı bağlılık (Interrelationships) Gruplararası ilişkiler (Intergroup Relations) Önyargı ve Ayırımcılık (Prejudice and Discrimination) Sosyal kimlik ve benlik (Social Identity and Self) Sosyal etki (örn., uyma, azınlık etkisi) (Social Influence) Kalıpyargılar (Streotypes) Sosyal biliş sosyal psikoloji Kuramsal yaklaşımlar: sosyo- kültürel Sosyal öğrenme evrimsel fenomenolojik Sosyo bilişsel Sosyal psikoloji Kuramsal yaklaşımlar ve davranışın algılanan nedenleri : evrimsel sosyo- Sosyo fenomenolojik kültürel Sosyal öğrenme bilişsel Kalıtımsal Grup dikkat, subjektif Ödül & ceza eğilimler etkileri hafıza, yorumlar yorum Sosyal psikoloji Sosyal davranış hakkında hemfikir olunan iki varsayım: evrimsel sosyo- Sosyal Sosyal öğrenme fenomenolojik kültürel bilişsel Yükleniyor… Kalıtımsal Grup dikkat, subjektif Ödül ve ceza eğilimler etkileri hafıza, yorumlar yorum İnsan davranışı: amaca dayalıdır kişi-ortam etkileşiminden kaynaklanır Sosyal psikoloji Davranış amaca dayalıdır: evrimsel sosyo- Sosyal öğrenme fenomenolojik Sosyal kültürel bilişsel Kalıtımsal Grup Ödül ve ceza dikkat, eğilimler etkileri subjektif hafıza, yorumlar yorum Yaşamı Toplumu Varolan ortam tarafından Sürdürmeyi Devam Ödül alıp uyarılan amaçları takip etme sağlama ettirme Cezadan kaçınma Sosyal psikoloji Sosyal davranışın temel motivasyonları/fonksiyonları/amaçları : Sosyal bağları kurmak Kendimizi ve diğerlerini anlamak Sosyal statü kazanmak ve devam ettirmek Kendimizi ve değer verdiklerimizi savunmak Olası partnerleri etkileyip eş seçmek  Sosyal davranışın temel motivasyonları/fonksiyonları/amaçları : Amaç: Sevilen biri olarak görünmek/olmak Sahip olmak (maddi kaynakları/statü elde Neden: etmek) Benlik imajını devam ettirme Diğerlerine sevgi gösterme Ortak noktalar oluşturma Nasıl: Fiziksel olarak daha çekici olmak için çabalama Alçakgönüllü olarak görünme Sosyal psikoloji davranış kişi-ortam etkileşiminden kaynaklanır: evrimsel sosyo- Sosyal öğrenme fenomenolojik kültürel Sosyal bilişsel Kalıtımsal Ödül ve ceza subjektif eğilimler Grup dikkat, yorumlar etkileri hafıza, yorum Çevre içsel Kişiden Zihinsel temsillerle çevre arasındaki Durumları Beklenen Ortamdaki ödül bağlantılar tetikler Kültürel istekler Ve cezalar Sosyal psikoloji Karşılıklı kişi-ortam etkileşim sürecinin görünmesi : Farklı ortamlar farklı benliklerin aktif olmasını sağlar Ortamların farklı yönleri vardır – farklı motivasyonları ortaya çıkarır Benzer durumlarda kişiler farklı tepkiler verebilirler İnsanlar: kendi ortamlarını değiştirirler kendi ortamlarını seçerler Ortamlar: insanları değiştirir insanları seçer Sosyal psikoloji: Tipik konuları: benlik Sosyal Sosyal kimlik biliş Önyargı Tutumlar Sosyal psikoloji Saldırganlık İkna Grup Yardım etkisi İlişkiler Sosyal psikoloji Kuramsal çerçeve: önyargı saldırganlık İ L Tutumlar Grup etkisi İ Benlik Ş Sosyal Biliş K İ ikna L E R yardım  Sosyal Psikoloji ve Sağlık Tutum ve Davranışları Problem Hastalık oranını azaltmanın en etkili yolu davranışları değiştirmektir. 10 ölümden 7’sinin nedeni davranışsaldır Sigarayı bırakma: %25 kanser ölümlerinde düşme Eğer insanlar sigara içmeyi bıraksalar, kolesterol oranlarına dikkat etseler ve daha çok egzersiz yapsalar, kalp hastalıkları düşecektir. Alkollü araba kullanmadan kaçınılsa: %50 araba kazalarından ölüm azalacaktır Ölüme sebep olan hastalıklar, 1900-2000 (US)  Problem Sosyal psikoloji nasıl yardımcı olabilir? İnsanlar, davranışları hakkında nasıl düşünüyorlar? İnsanlar, riskleri hakkında nasıl karar veriyorlar? İnsanlar, davranışlarını nasıl değiştirirler? İnsanlar, sağlık problemleriyle nasıl başa çıkarlar?  Sağlık Psikolojisi Sağlık davranışı nedir? Sağlıklı insanların sağlıklarını iyileştirmek ya da iyi olan sağlıklarını korumak için gösterdikleri davranışlardır. Kişini yaşam stilini, bakış açısını ve davranışlarını değiştirerek kalp hastalıkları, kanser, inme, kazalar, AIDS gibi hastalıklarda riskleri azaltmak. Sağlıklı yiyecekler tüketme Düzenli egzersiz Tütün, alkol, uyuşturucu gibi sağlığı tehdit edici maddeleri kullanmaktan kaçınma “Hangisi sizin programınıza daha uygun; günde 1 saat egzersiz yapmak mı, Yeterince uyuma Yoksa günün 24 saati boyunca ölü olmak mı?” Emniyet kemerini bağlama Kiloyu kontrol altında tutma Göğüs kanseri, kalp-damar hastalıkları gibi çok yaygın hastalıklar için sağlık tarama programlarından yararlanma  Sağlık Tutumları ve Sağlık Davranışları İyi sağlık için iyi sağlık davranışları gereklidir İnsanların iyi sağlık uygulamalarına ya da sahip olduklarına devam etmelerine neden olan tutumların anlaşılması önemlidir. Teşekkürler İnsanların gelecek hakkında gerçekçi bakışının olması ve hayatlarının üzerinde ne kadar kontrol sahibi olduklarına yönelik doğru bir görüşe sahip olmak, insanlar için daha adaptif ve zihinsel sağlıkları için daha iyidir. ___ Doğru ___ Yanlış