Samenvatting Recht Afdrukklaar PDF

HOOFDSTUK 1; ENKELE BASISBEGINSELEN UIT HET RECHT ================================================= 1. het recht is een geheel van bindende regels, 2. die opgesteld zijn door de samenleving, 3. waardoor de belangen van de enkelingen die in de gemeenschap leven geordend worden, 4. door mi...

HOOFDSTUK 1; ENKELE BASISBEGINSELEN UIT HET RECHT ================================================= 1. het recht is een geheel van bindende regels, 2. die opgesteld zijn door de samenleving, 3. waardoor de belangen van de enkelingen die in de gemeenschap leven geordend worden, 4. door middel van sociale dwang. ### [Een geheel van bindende regels] ### [Opgesteld door de samenleving] 1. 2. 3. ### [Het doel en functies van het recht] ### [Afdwingbaarheid van het recht] ### [Privaat en publiek recht] 1. 2. 3. 4. 1. **grondwettelijk** **recht**; bestudeert de inrichting, organisatie en werking van de staatsmachten, de fundamentele rechten en vrijheden van burgers. 2. **strafrecht**; omschrijft welke handelingen verboden zijn en bepaalt de straffen bij overtreding *(boetes,* *opsluiting,* *...)* 3. ### [Nationaal en internationaal recht] ### [Internationale rechtsbronnen] 1. 2. ### [De grondwet] ### [Bijzondere meerderheidswet] ### [De wetgevende akte: wet -- decreet -- ordonnantie] ### [Koninklijke en ministeriele besluiten] ### [Provinciale en gemeentelijke verordeningen] ### [De rechtspraak] ### [De rechtsleer] ### [De gewoonte] ### [Algemene rechtsbeginselen] HOOFDSTUK 2; MENSENRECHTEN ========================== 1. 2. 1. 2. *Artikel* *1* ---------------- -- *Artikel* *2* *Artikel* *3* *Artikel* *4* *Artikel* *5* *Artikel* *6* *Artikel* *7* *Artikel* *8* *Artikel* *9* *Artikel* *10* *Artikel* *11* *Artikel* *12* *Artikel* *13* *Artikel* *14* *Artikel* *15* *Artikel* *16* *Artikel* *17* *Artikel* *18* *Artikel* *19* *Artikel* *20* *Artikel* *21* *Artikel* *22* *Artikel* *23* *Artikel* *24* *Artikel* *25* *Artikel* *26* *Artikel* *27* *Artikel* *28* *Artikel* *29* *Artikel* *30* ### [De burgerlijke en politieke rechten] ### [De economische, sociale en culturele mensenrechten] ### [De collectieve en solidariteitsrechten] 1. **Provision** *(voorzieningen)*; basisrechten op leven en voeding en de rechten die toegang verlenen toe bepaalde basisgoederen en -diensten zoals onderwijs, gezondheidszorg, mobiliteit, \... 2. 3. [DE HISTORISCHE EVOLUTIE VAN DE BESCHERMING VAN DE RECHTEN VAN DE MENS] ----------------------------------------------------------------------------------- ### 1 Oorsprong en evolutie van mensenrechten [PLICHTDRAGERS] --------------------------- ### 1 De staat als plichtdrager 1. mensenrechten **respecteren**; ze dienen zich te onthouden *(onthoudingsplicht).* 2. 3. 4. 1. Reserves of voorbehouden formuleren, 2. zich terugtrekken of een verdrag opzeggen. 1. op illegale wijze inbreuk maakt op rechten *(niet* *volgens* *het* *mensenstappenplan* *handelen),* 2. 3. 4. niet alles doet wat in zijn vermogen ligt om de bevolking te beschermen tegen mensenrechtenschendingen *(due* *diligence).* ### 2 Hebben we als burger naast rechten ook plichten? [HET INTERNATIONAAL MENSENRECHTENSYSTEEM VAN DE VERENIGDE NATIES] ----------------------------------------------------------------------------- 1. Mensenrechten, 2. Vrede en veiligheid, 3. Ontwikkeling. 1. **Handvestorganen**; zorgen ervoor dat mensenrechten worden nageleefd en bevorderd in lijn met doelen van de Verenigde Naties, 2. **Verdragsorganen**; vloeien voort uit mensenrechtenverdragen die voorzien in verdragscomités om toezicht te houden op de uitvoering van het verdrag. [HANDVESTORGANEN] ----------------------------- ### De algemene vergadering ### De veiligheidsraad ### De economische en sociale raad ECOSOC ### Het internationaal gerechtshof ### De secretatis generaal en VN-secretariaat ### De mensenrechtenraad 1. 2. ### Het bureau van de Hoge commissaris van de VN voor mensenrechten [VERDRAGSORGANEN] ----------------------------- 1. mensenrechten te bevorderen, 2. mensenrechten te beschermen. 1. 2. Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten (IVBPR) + toezicht door Mensenrechtencomité 3. 4. Internationaal Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van rassendiscriminatie (ICERD) 5. 6. Verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing 7. 8. Internationaal Verdrag inzake de bescherming van alle personen tegen gedwongen verdwijning 9. 10. Internationaal Verdrag inzake de bescherming van de rechten van alle migrerende werknemers en hun gezinsleden [REGIONALE MENSENRECHTENBESCHERMING] ------------------------------------------------ ### 1 Het Afrikaans mensenrechtensysteem 1. Zowel rechten als plichten tegenover falimie/ de maatschappij als staat, 2. Zowel individuele als collectieve rechten, 3. Bupo en ecosoc-rechten worden gelijkgesteld. ### 2 Het Europees mensenrechtensysteem 1. 2. 1. **Onthoudingsplicht**; onze staat mag iets niet doen, ze moeten zich onthouden Bijvoorbeeld recht op privéleven 2. [DE EUROPESE UNIE] ------------------------------ 1. menselijke waardigheid, 2. vrijheden, 3. gelijkheid, 4. solidariteit, 5. burgerschap, 6. rechtspleging. ### Het Hof van Justitie in de Europese Unie ### De organisatie voor veiligheid en samenwerking in Europa (OVSE) HOOFDSTUK 3; DE BELGISCHE STAATSSTRUCTUUR ========================================= ### [Democratie] ### Een democratie heeft ook verschillende kenmerken; 1. macht is tijdelijk en verdeeld over verschillende groepen 2. 3. macht wordt uitgeoefend op basis van meerderheid 4. ### [Rechtstaat] ### [Dictatuur of totalitarisme] ### [De meerderheid beslist] ### [De oppositie of minderheid van de stemmen] 1. de wetgevende macht = het **parlement** *(hier* *komen* *regels* *en* *beslissingen* *tot* *stand),* 2. 3. ### [De koning] ### [In realiteit: raakpunten tussen de drie machten.] ### [Democratie en verkiezingen] ### [Wie mag er stemmen?] 1. over de Belgische nationaliteit beschikt, 2. minstens 18 jaar bent op de dag van de verkiezingen, 3. ingeschreven bent in een bevolkingsregister van een gemeente van het kiesgebied, niet uitgesloten bent wegens criminele feiten, of onbekwaam verklaard bent. ### [Het algemeen stemrecht] ### [Stemrecht of opkomstplicht] ### [Zes kiesringen voor het Vlaams Parlement] ### [Elf kiesringen voor het Federale Parlement] ### [Kandidatenlijsten] ### [De verkiezingscampagne] ### [In het stembureau] ### [Een federale staat met gemeenschappen en gewesten] ### [De gemeenschappen en gewesten] [DE FEDERALE OVERHEID] ---------------------------------- 1. Defensie : het leger en met het leger verwante diensten 2. Justitie : de rechterlijke macht, wetgevende macht en uitvoerende macht 3. Sociale zekerheid : ziekte --en invaliditeitsverzekering, loopbaanonderbreking, pensioen,... 4. Mobiliteit en vervoer : beheer van luchtverkeer, verkeersregels, rijbewijzen,... 5. Overheidsbedrijven : NMBS, B-post,... 6. Binnenlands beleid: staatsveiligheid, federale politie, asielbeleid en migratie,... 7. Buitenlands beleid : buitenlandse zaken, de ambassades, ontwikkelingssamenwerking, 8. Economie : auteursrechten, consumentenzaken ### 1 De kamer van volksvertegenwoordigers 1. **De** **kamer** **geeft** **het** **vertrouwen** **aan** **de** **regering** : de federale regering moet het vertrouwen krijgen van de meerderheid van de Kamerleden. De kamer moet het vertrouwen in de regering ook opzeggen. 2. 3. **De** **kamer** **oefent** **controle** **uit** **op** **de** **federale** **regering**: bij vragen en interpellaties is een minister verplicht om antwoord te geven op parlementaire vragen. Hij wordt tot verantwoording geroepen over een aspect van zijn/haar beleid. Wanneer zijn/haar antwoord niet voldoet, kunnen de parlementsleden een motie van wantrouwen indienen tegen de regering. Bij parlementaire onschendbaarheid kunnen parlementsleden worden aangehouden of voor de rechtbank worden gebracht mits het parlement daartoe toestemming geeft omdat ze op heterdaad betrapt worden. ### 2 De senaat ### ### ### 3 De koning [DE UITVOERENDE MACHT] ---------------------------------- ### 1 De koning 1. als deel van de **wetgevende** **macht** bekrachtigd hij alle wetten die het federale parlement heeft goedgekeurd met zijn handtekening. 2. als hoofd van de **uitvoerende** **macht** benoemt en ontslaat de koning de federale ministers. Hij kondigt de wetten af en maakt ze bekend en ondertekend koninklijke besluiten. Hij voert het bevel over het leger, heeft de leiding van de buitenlandse betrekkingen en sluit bepaalde verdragen. 3. in de **rechterlijke** **macht** benoemt en ontslaat de koning o.a. ambtenaren van openbaar ministerie bij rechtbanken en hoven. [DE FEDERALE REGERING ALS UITVOERENDE MACHT] -------------------------------------------------------- 1. **Koninklijke** **besluiten**; een KB voert een wet uit, de bevoegde minister die de wet moet uitvoeren ondertekend het KB samen met de koning. 2. **Ministeriële** **besluiten**; een MB voert een wet of een KB uit. Het MB wordt niet door de koning ondertekend en bevat geen nieuwe rechtsregels, maar aanvullende regels. 3. **Omzendbrieven**; de laatste stap in het uitvoeren van regelgeving is de omzendbrief. Een omzenbrief geeft concreter aan hoe bepaalde regels geïnterpreteerd en toegepast moeten worden. [DE FEDERALE REGERING ALS PLOEG] -------------------------------------------- [DE FEDERALE BEGROTING] ----------------------------------- [DE VLAAMSE OVERHEID] --------------------------------- ### 1 Bevoegdheden van het Vlaamse Gewest 1. ruimtelijke ordening, 2. wonen en huisvesting, 3. leefmilieu, 4. landbouw en zeevisserij, 5. economie, ### 2 De bevoegdheden van de Vlaamse Gemeenschap 1. cultuur: taalgebruik, kunsten, musea, bibliotheek, sport en media, 2. onderwijs, 3. gezondheidszorg, 4. 5. justitie: vervolgingsbeleid, jeugdsanctierecht, justitie-huizen,... [DE WETGEVENDE MACHT VAN HET VLAAMS PARLEMENT] ---------------------------------------------------------- [HET VLAAMS PARLEMENT ALS POLITIEKE ARENA] ------------------------------------------------------ [HET VLAAMS PARLEMENT ALS DECREET GEVER] ---------------------------------------------------- [HET VLAAMS PARLEMENT ALS CONTROLERENDE INSTELLING] --------------------------------------------------------------- [DE UITVOERENDE MACHT: DE VLAAMSE REGERING] ------------------------------------------------------- ### 1 De regeringsvormen ### 2 Hoe werkt de Vlaamse regering ### 3 De Vlaamse regering als uitvoerende macht 1. 2. ### 4 De Vlaams regering als ploeg: de ministerraad ### [De bevoegdheden van de provincie] ### [De provincieraad] ### [De deputatie] ### [De provinciegouverneur] 1. 2. 3. ### [De bevoegdheden van de gemeente] 1. Zorg voor het gemeentelijk belang; beslissingen en taken waar inwoners baat aan hebben en de gemeente goed doen draaien *(bv.* *het* *bouwen* *van* *een* *sporthal* *of* *oprichten* *van* *een* *jeugdhuis).* 2. 'Medebewindstaken' uitvoeren; taken die de gemeente in opdracht van andere beleidsniveaus moeten uitvoeren *(bv.* *elke* *gemeente* *is* *verplicht* *verkiezingen* *te* *organiseren).* ### [Het bestuur van de gemeente] ### [De burgemeester] ### [De raad van state] 1. **de** **afdeling** **wetgeving**: alle regeringen moeten elk voorontwerp van een wet, decreet of ordonnantie en uitvoeringsbesluit voorleggen aan de afdeling wetgeving. Die onderzoekt of het initiatief strookt met de grondwettelijke bevoegdheidsverdeling. Het advies van de raad van state is niet bindend maar de regering houdt er meestal wel rekening mee en past de wettekst aan. 2. ### [Het grondwettelijk Hof] 1. de raad van state kan zich enkel uitspreken over de administratieve rechtshandelingen, 2. het grondwettelijk Hof kan zich alleen **uitspreken** **over** **wetten,** **decreten** **en** **ordonnanties.** ### [De hoge raad van justitie] 1. 2. [DE BEVOEGDHEDEN] ----------------------------- 1. buitenlands beleid: asiel- en migratiebeleid, douane, mensenrechten,... 2. cultuur en onderwijs, 3. economie en geld: fraudebestrijding, de euro, handel,... 4. gezondheid en sociale zaken: voedselveiligheid, volksgezondheid,... 5. werkgelegenheids- en sociaal beleid, 6. landbouw en milieu: visserij, energie,... 7. recht en veiligheid: mensenrechten, terrorisme, criminaliteit,... ### De vrije Europese markt ### Een actief consumentenbeleid ### Het buitenlands beleid [EUROPESE INSTELLINGEN] ----------------------------------- 1. 2. 1. De raad van de Europese unie, 2. De Europese commissie, 3. Het Europees parlement. 1. Het Hof van justitie: zorgt dat de Europese regelgeving wordt nageleefd. 2. De rekenkamer: controleert de financiëring van activiteiten van de EU. ### De Europese Raad of de 'top': de stem van de lidstaten ### De raad van de Europese Unie ### De Europese commissie ### Het Europees Parlement als de stem van de burgers 1. het Verdrag tot opdrichting van de Europese Gemeenschap, 2. het Verdrag betreffende de Europese Unie. 1. **Verordeningen**: zijn vergelijkbaar met wetten/decreten want ze zijn bindend voor alle inwoners van de EU. Het zijn regels die rechtstreeks in de hele EU toepasselijk zijn. 2. **Richtlijnen**: zijn ook bindend, maar niet rechtstreeks toepasbaar. Het zijn streefdoelen die de lidstaten moeten verwezenlijken, maar ze mogen zelf bepalen met welke middelen. Richtlijnen moeten eerst in nationale wetgeving worden omgezet, voor er rechtsgevolgen aan verbonden kunnen worden. 3. ### [De rechterlijke macht] ### [Rechtvaardige rechters] ### [De organisatie van de rechterlijke macht] 1. Hoven en rechtbanken zijn gespecialiseerd naargelang het soort geschil, 2. Hoven en rechtbanken zo dicht mogelijk bij de mensen brengen, 3. tegen een uitspraak van een rechtbank kan men in beroep gaan bij een hogere rechtbank. ### [Gerechtelijke arrondissementen en kantons] ### [Specialisatie] 1. 2. 3. 4. 5. ### [Enkele typische termen] [RECHTBANKEN EN HOVEN] ---------------------------------- ### Het vredegerecht ### De politierechtbank ### De rechtbank van eerste aanleg ### De arbeidsrechtbank ### De ondernemingsrechtbank ### Het Hof van beroep ### Het arbeidshof ### Het Hof van Assisen ### Het Hof van Cassatie ### Het Europees Hof voor de rechten van de mens ### [De burgerlijke procedure] 1. de verzoeker/ eiser wordt gehoord, vervolgens de verweerder. De verzoeker moet zijn gelijk bewijzen want 'wie iets beweert, moet bewijzen' *(algemeen* *rechtsbeginsel).* 2. 3. wanneer het proces ten einde loopt, sluit de rechtbank zijn debatten en neemt de zaak in beraad. Daarna volgt de uitspraak. 4. de verliezende partij kan eventueel in beroep gaan bij een hogere rechtbank binnen een bepaald termijn. ### [De strafprocedure] 1. **overtreding** zoals overlast of het vernielen van andermans eigendom worden aangepakt met een politiestraf. 2. 3. 1. 2. 3. ### [gevangenisstraf] ### [De geldboete] ### [De werkstraf] ### [De autonome probatiestraf] ### [De autonome straf onder elektronisch toezicht] ### [Het uitstel en opschorting] ### In bepaalde gevallen kan men op een gunstmaatregel van uitstel of opschorting van de straf vragen. ### ### [De verbeurdverklaring] ### [Internering]