Mga Tala ng RPH PDF

mga troll accounts sa facebook at maging LESSON 1: SAYSAY NG ang “history vlogs” sa youtube SALAYSAY Ang ilan naman ay extreme nationalist na PANIMULANG PAG-AARAL SA MGA nagiging sanhi para mas maging watak- KONSEPTO...

mga troll accounts sa facebook at maging LESSON 1: SAYSAY NG ang “history vlogs” sa youtube SALAYSAY Ang ilan naman ay extreme nationalist na PANIMULANG PAG-AARAL SA MGA nagiging sanhi para mas maging watak- KONSEPTO SA PAG-AARAL NG watak ang bansa KASAYSAYAN NG PILIPINAS  HISTORICAL REVISION INTRODUKSYON: - Ito ay laganap - Hanggat may bagong Ano ang unang salita na iyong naiisip kapag nakikitang dokumento na naririnig mo ang salitang History o magpapatunay sa nakaraan, Kasaysayan? na mag dedebunked sa pag- aaral sa nakaraan XIAO CHUA  HISTORICAL DISTORTION - “Aminin na natin mga chong, ang - Sadyang pagsira sa naganap history para sa mas nakararami ang na kasaysayan sa nakaraan pinaka-boring na subject sa balat ng batay ditto sa agenda or lupa” propaganda - Ito ay madalas at maraming Sa mahabang panahon, palasak rin ang ginagawa sa history vlogs nagging ganitong gawi ng pag-aaral ng  EXTREME NATIONALIST kasaysayan na nakatuon lamang sa - Ito ay sobrang nasyonalismo TRIVILIZATION at hindi humuhukay sa mas na siyang nagsisilbi para malalim na pag-aanalisa ng mga konsepto, lalong masira ang imahe ng paraan ng pag-iisip, at pag-kilos ng mga tao pagkabansa sa kanyang lipunang ginagalawan at kung - Ibig sabihin mali ang paano nakaka apekto maging ang interpretasyon niya para kapaligiran nito sa kanyang pagkilos at doon sa kabuoan o maging ang anyo ng kapaligiran sa agos ng kasaysayan ng bansa panahon Mayroon ding mga ANTIQUARIANS na hindi Bukod pa rito, naglipana sa iba’t ibang dumadaan sa masusing pag-aaral kung bahagi ng bansa ang mga naglalaganap ng kaya’t nawawala ang konteksto ng isang kung ano-anong mali sa kasaysayan at dokumentong koleksyon nito, o dili kaya’y nagsasabing ito ang tunay na kasaysayan. mga TREASURE HUNTERS o kaya’y May ilan na ang agenda ay proparaganda MISLEADING “SCHOLARS” na napakalayo sa (para sa sinusuportahang pulitiko) gaya ng reyalidad ng mga sinasabi sa kasaysayan ng isang pook o ng bansa.   DICTIONARY. COM - Ito ay chronological records ng mga signipikong events o pangyayari  MISLEADING HISTORIANS  ARCHAEOLOGYABOUT. COM - Ito ay mga tao na nagbibigay - Ito ay pag-aaral ng human impormasyon na napakalayo past as it is described in the sa sinasabing kasaysayan ng written documents left by isang pook o bansa human being  GOOGLE. COM Halimbawa: History vlogs, - A continuous, typically Historian Vlogger (mis- chronological, record of information), Extreme important or public events Nationalist  DISKYUNARYONG ANGLO-  TREASURE HUNTERS AMERIKANO - Sila ang mga naghahanap ng Ayon kay TIONGSON ET.AL 2010 mga artifaks at kanilang - All recorded events of the binibenta sa mga past mayayaman - A known or recoded past - Kung kaya’t nawawala ang - Something important enough konteksto ang mga hukay na to be recorded artifacts 2 TYPES OF HISTORY  ETILOHIYA - Ang sistematikong  TRADITIONAL HISTORY pamamaraan sa paghukay sa  NEW HISTORY isang sistemolohiya kung LEOPOLD VON RANKE hindi siya nakuha sa konseptong instu - A German historians  INSTU - Ito ay isang Traditional History - Ito ay site mismo na kung - Ang basis ng kanyang source saan nakukuha ang isang material ay written document artifacts ANNALES SCHOOL OF THOUGHT Madalas ito makita o mabibili sa mga collection ng isang grupo ng tao - Sinimulan ni Marc Block, Fernanda Fleurdal, Lucien Febvre, at Fernand Braudel ANO ANG KASAYSAYAN? - Sila ang nag pasimula ng New DEPINISYON NG HISTORY MULA SA: History o Bagong Kasaysayan LONG DUREE IT IS THE STRUGGLE OF THE FILIPINO PEOPLE FOR FREEDOM - Means long period, or long duration - Ayon sa kanya dito lamang nag TRADITIONAL HISTORY simula ang mga Pilipino na mag sulat - Written documents ng kanilang kasaysayan - Mahalaga na dinidiinan ang history Ngunit ang nag sulong ng pangunahing of events National Historiography si Agoncillo - Naka focus sa isang particular na may iang problematiko parin sa kanyang pangyayari ilang mga gawa. Partikular ng kanyang NEW HISTORY O BAGONG KASAYSAYAN pag-papanahon - Lahat pwedeng gamitin na source RENATO CONSTANTINO materials - History is the history of the - Kahit sa labas ng disiplina ng inarticulate kasaysayan nakakatulong sa pag- - Ibig sabihin, kailangan bigyan aaral nito ng space, puwang sa - Pwede nang gamitin para kasaysayan yung mga maipaliwanag ang historical manggagawa, yung mga phenomenon hindi nakakapag sulat - Maaring gamitin ang wika, folklore, tungkol sa kanilang sarili data from science, atbp. - Yung mga magsasaka or iba TEODORA AGONCILLO pang mga sector na hindi naisusulat sa mahabang - History is the student of relevant panahon past. It is the struggle of the Filipino - Dapat mag focus tungkol sa People for Freedom Pilipinas at Pilipino HISTORY IS THE STUDY OF RELEVANT PAST Bukod pa s aginagamit nina Agoncillo at Constantino na wika particular ang wikang - Means malapit na ang importateng Ingles, ngunit gusto nila bigyang puwang o bahagi ng ating kasaysayan o may space ang Pilipinong Perspektiba sa significance or relevance ang kasaysayan nakaraan - Inuugnay niya ang nakaraan na ito Napakaimportante rin dapat na maipaabot doon sa ating karanas tungo sa ating ito na kung sino ang pinatutungkulan kalayaan DATING PERYODISASYON  - Precolonial, Colonial, Postcolonial Kaya ang kasaysayan na dati naka pokus sa - Prehistory, Spanish Era, American mga tao, kasi laging ganun lamang. Era, Japanese Era, Commonwealth Ang tao ang siyang pangunahing dahilan up to present kung bakit nagkakaroon ng kasaysayan sa - PreSpanish, Spanish Period, pagkat siya ang main actor ng kasaysayan American Period, Japanese Period, Commonwealth up to present “Saklaw ng Kasaysayan bilang Salaysay na may Saysay” DR. ZEUS A. SALAZAR - Ngunit hindi na lamang nakalimit - Ang kasaysayan ay salaysay ukol sa ngayon sa tao, ngunit kailangan nakaraan/nakalipas na may saysay intindihin ang koteksto ng lipunan para sa sariling grupo na iniuulat sa - Ano nga ba ang lipunan ng kanyang sarili sa pamamagitan ng sariling ginagalaw? wika - Ano nga ba ang kinalakihan niya? 2 URI NG KASAYSAYAN - May kinalaman ba ang kanyang lipunan na kinagagalawan sa  SAYSAY kanyang pagiging pagkilos at  SALAYSAY syempre may kinalaman ito sa Sa madaling salita ang Kasaysayan ay kanyang kultura o sa kanyangang kwento na may kwenta na dapat inulat sa kalinganan wikang naiintindihan sa grupo ng tao - Ang bawat lipunan ang meron kalinganan, o merong kultura kaya Sinasagot ng KASAYSAYAN mga tanong na: kailangan makita ang konteksto kung paano ito isinasagawa - Ito ba ay may saysay? - Kung may saysay, may saysay para HISTORICAL LITERARCY kanino? - Kanino isinasalysay? - Ability to make sense of the - Kung sa kapwa Pilipino isinasalaysay, source of historical narrative saang wika? and to show why each event happened in its own context MGA ELEMENTO: - Calls for students of history to not practice reductionism - Salaysay which tends to over simplify - Nakaraan o nakalipas previous events - May saysay - Paano nagiging historical - Iniuulat sa sarili literate ang isang tao? - Sariling wika  - Kung naiintindihan niya na the lens of contemporary ang mga sources ang understanding.) naratibo ng kasaysayan Kailangan maintindihan sa pag-aaral ng REDUCTIONISM kasaysayan ay huwag gamitin ang kasalukuyang bagay sa paniniwalang bagay - Over simplify the events context empathy sa pangyayari - Ito ay theory or metodo that holds a complex idea, system, etc. DESCRIPTIVE – ANALYTICAL - Can be completely understood in  DESCRIPTIVE terms of simpler parts of - Intended to obtain components information concerning the - Kailangan itigil ang reductionism sa status (TEMPORAL & klase ng paraan SPATIAL) of a historical HISTORICAL EMPATHY phenomenon - TEMPORAL (sa panahon na - Need to gain an appreciation of iyon) what factors influenced/induced the - SPATIAL (depende sa lugar) making of past decisions and thus is - Kailangan tignan ang lugar among the requirements to attain kung may iisang pagtingin sa historical literacy kultura na dinidiscribe mo PRESENTEEISM (MISLEADING PORTRAYAL  ANALYTICAL OF THE PAST) - Intended to analyze historical phenomenon by organizing - Inapply mo yung present-day norms, available evidence into a values na mayroon ka ngayon, doon comprehensive theoretical sa pangyayari sa kasaysayan conceptual model - Uncritical adherence to present-day - Ibig sabihin batay sa attitudes especially the tendency to available sources, paano mo interpret past events in terms of bibigyan ng saysay at modern values and concepts. bubuoin ang salaysay ang - Attitude towards the past kabuoang analysis dominated by present-day attitude and experiences - Common fallacy in historical events (does not depict the past in objective historical context but instead viewed history only through  - Pasalitang batis MGA LAPIT SA PAG- - At mga positive reinforcement AARAL NG KASAYSAYAN Ayon Tiongson et.al 2010 Ang Kasaysayan bilang Multidisplinaryo: Multidisiplinaryo Ayon kay Navarro 2000 - Sapagkat lahat ng disiplina ng agham - Ay tumutukoy sa paggamit ng panlipunan dalawa o marami pang - Arkeolohiya, lingguwistika, magkakaugnay na displina ng isang antropolohiya, sikolohiya, dalubhasa, pantas o paham upang ekonomiya maging mabisa ang pag-uugnay ng - Ay nagdadayalogo at nagdedebate maaring mga pananaw, pagtingin, para patibayin ang isang historical pagsusuri at pag-unawa sa paksa claim - Ibig sabihin nito, hindi lamang - Mas suportado ng iba’t ibang saklaw ng mga disiplinang ginagamit disiplina, mas matibay ang isang ang nalalaman kundi lalo’t higit ang salaysay lawak at lalim nito - Higit ding kumparatibo, - Tinatanggap nito ang mga kumprehensibo at analitikal ang dokumento bilang tradisyunal na lapit na multidiplinaryo batis pangkasaysayan subalit hindi na nakakulong lamang ang (Bagong SULIRANIN SA Kasaysayan) sa mga dokumento PAGSUSULATA NG - Multidisplinaryo – ang pagdulong sa Bagong Kasaysayan sa pag-aaral KASAYSAYAN kung kaya ang dokumento ay isa na lamang sa mga batis Ilang historyador na rin ang nagsulat ng - Tinatanggap ngayon ang pasalitang kasaysayan ng Pilipinas kasaysayan (Oral History) May kanya-kanyang pananaw at kanya- - At lahat ng positibong bagay kanyang periodisasyon na matatahi sa (Positive Reinforcement) na iisang linya ng pagsasapanahon makapagpatibay na nangyari ang Ibig sabihin, mga paghahating nakabatay mga pangyayari, tulad ng larawan, sa labas (pre-colonial, pre-spanish, Spanis monument, artifak, relics, atbp. period, American Period etc.) Ang ganitong approach ay tinatawag na TRIANGULATION OF SOURCES - Makapal na dokumento  Halimbawa: Mahahati naman ang pagpapaliwanag sa Pamayanan sa limang bahagi o limang sub-  An Introduction to Philippine History piryod nito: by Jose Arcilla, S.J - Nagsisimula ang kasaysayan sa  Sicalac at Sicavay: Sinaunang Pilipino aklat na ito noong Marso 16, (h-k: 7,000/5,000 BK – 7,000-5,000BK) 1521  Ang mga Austronesyano sa Pilipinas (h-  HISTORY OF THE FILIPINO PEOPLE by k: 7,000 / 5,000 BK – h-k: 800 BK) Teodoro Agoncillo  Sinaunang Kabihasnang Pilipino (h-k. - Walang sariling kasaysayan ang 800 BK – h-k: 1280 MK) mga Pilipino bago ang 1872 at  Ang Estadong Bayan sa Paglaganap ng ang kasaysayang iyon ay hindi Islam (h-k. 1280 – 1588) Pilipino kundi Espanyol  Kabihasnang Pilipino sa Ika-16 na - Ang pahayag na ito ay Dantaon sinalungat pa ni Dr. Romeo Cruz, aniya “naniniwala po ako SICALAC AT SICAVAY: na hindi 1872 ang simula ng nasyonalismong Pilipino, mas SINAUNANG PILIPINO (h- maaga pa” k. 800,000 / 250,000 BK – LESSON 2: SICALAC AT 7,000 / 5,000 BK) SICAVAY Naipaliliwanag ng mga pamayanang Pilipino INTRODUKSYON: ang kani-kanilang pinagmulan sa pamamagitan ng mga mitolohiya’t Gaya ng natalakay natin sa nakaraang lektura kuwentong bayan (Introduksyon sa pag-aaral ng kasaysayan), hindi na lamang nakalimita ang kaaysaya sa mga Pinakapopular sa mga ito ang mga mito nakasulat na dokumento, dahil sa ganitong tungkol kina Malakas at Maganda na kung palagay, mas malalim pa ang magsisimula sa saan nakasaa na ang mga ito, bilang 1521 na siyang tradisyunal na sinasabing sinaunang mga magulang ay nagmula sa pagsisimula ng historia, kundi maari nating iugat kawayang biniyak sa tuka ni/ng hanggang sa 800,000 bago ang kasalukuyan TIGMAMANUKIN upang makita natin ang paglitaw ng mga sinaunang tao at kultura nito sa kanilang Di nalalayo rito ang kuwento tungkol kina panahon Sicalac at Sicavay sa mga “Yligueynes” Pagtutuunan natin sa bahaging ito ang lektura (Hiligaynon) at sa unang mag-asawang ang unang piryod sa kasaysayan ni Salazar Mandaya. “Ang Pamayanan na kumakatawan sa panahon Gayunpaman, mas siyentipikong ng 800,000 BK hanggang 1528” mailalarawan ang panahon ng sinaunang Pilipino sa pamamagitan ng mga labing - Philippine Sea Plate Oceanic crust na arkeolohikal, fossil (hayto) man o artefakt bumbangga sa Philippine Mobile (liktao) Belt - Ang panahon ito ay kinakitaan ng ANG HEYOGRAPIKONG malalaking pagbabagong heolohikal at pangkalinangan KALAGAYAN NG - Tampok diro ang paglitaw ng “continental shelves” sa iba’t ibang PILIPINAS NOON bahagi ng Timong Silangang Asya PLEISTOCENE (h-k - Naipaliliwanag ang paglitaw na ito sa pagsiyasat sa mga piryodong glasyal 1,000,000 – h-k. 7,000 BK) at inter-glasyal. - GLASYAL PERIOD: ICE AGE Katangian ng Pilipinas ayos kay Prop. - Baba ang tubig natin Edmundo Vargas - Sa panahong glasyal, nagyeyelo sa - Lokasyon: Nasa Timong Silangan mataas na lugar ngmundo at dulot Asya at gilid ng Philippine Sea nito, bumababa ang lebel ng tubig Kanlurang “Pacific Ocean” at dagat “Pacific Ring of Fire” - Dahil sa pagbaba ng tubig-dagat na - Arkipelago nakapaligid sa kontinente ng Asya at - Mahigit na 7,000 pulo (7,640 na Australya naglilitawan/nabubuo ang isla) malalaking lupaing dating nakalubog - Klima: Tropikal: Mainit, Maulan sa dagat ang ilang bahagi - Sa Pagitan ng 9-20 degrees Latitude (kapuluan): ang Sundaland, at 115-127 Longtitude Sahulland, at Wallacea. Itong - Luzon, Visayas, Mindanao huling teritoryo ay nasa pahitan ng - Maraming “aktibong bulkan” unang dalawa - Mayaman sa Yamang Mineral HOLOCENE TECTONIC MAP NG PILIPINAS - We are today - Sundaland / Eurasian plate - start: 11,700 years ago elementong kontinente at Oceanic LATE PLEISTOCENE crust - Philippine Mobile Belt Oceanic Crust - End of the Pleistocene Extrincton of na galling sa ibang pook at the other hominin species (not nagbuklod (accretion) upang mabuo modern humans) ang archipelago ng Pilipinas - Start: 129,000 years ago MIDDLE PLEISTOCENE mga tinatawag na Biogeographic regions sa Pilipinas na binubuo ng apat na nagkakone - Time of large animals: elephants & konektang mga pulo rhinoceros spread of hominin species all over the world  Greater Luzon - Start: 800,000 years ago  Greater Palawan and Mindoro  Greater Negros-Panay EARLY PLEISTOCENE  Greater Mindanao and Sulu - Time before any human species in Ilang bahagi ng tatlong malalaking lupain o the Philippines teritoryong nabanggit tatlong malalaking - Start: 2.5 million years ago lupain o teritoryong nabanggit ay lumilitaw Normal na nangyayari sa mundo ang at lumulubog sa bawat glasyal at pagbabago ng klima (climate change) interglasyal. Ang huling Ice Age ay nasa humigit Sa huling ako ng panahong Pleistocene kumulang 12,000 – 15,000 taon na ang nagkaroon ng mga pagsabog ng bulkan at nakararaan, at ang Pilipinas sa panahong ito paggalaw ng mga “plates” sa ilalim ng lupa. ay isa ng arkipelago at hindi na konektado Nasa isang panahong interglasyal tayo sa sa mainlad Asia kasalukuyan Tuwing nagaganap ang ice age, bumababa Pinaniniwalaang ang pagdating at ang temperature ng mundo, at ang tubig paglaganap ng tao, hayop at halaman ay sa dagat ay hinihila papunta ng antartica at pamamagitan ng pagtawid ng mga tulay- artic na nagiging yelo na siyang nagiging lupa na nagdurugtong sa mga kalupaan sa dahilan sa pagkabuo ng mga glaciers at ice mga panahong glasyal caps Taglay ng mga sinaunang tao ang kanilang Dahil sa pagyeyelo ng tubig, bumaba ang uri ng pamumuhay at mga halaman at lebel ng tubig sa mundo ng mahigit 100 hayop mula sa pinanggaling lugar metro Ilan sa mga isla sa Pilipinas ay nagging PALEOLITIKO: CAGAYAN konektado sa iba pang mga malalaking pulo sa timog silangang asya AT ANG HOMO ERECTUS Ang resulta, mas madali at mas malawak na PHILIPPINENSIS (h-k. paggalaw ng mga hayop at tao 800,000/250,000 BK) Dahil sa pagbaba ng lebel ng tubig dulot ng Ice Age (Glacial Maximum), lumitaw ang Ipinapalagay na ang mga sinaunang taong Greater Negros-Panay nanirahan sa Pilipinas ay nabuhay noon h-k  Bubalus Cebuansis 800,000/250,000 BK.  Elephas Gumagamit sila ng mga magagaspang na  Stegodon kasangkapang bato Greater Mindanao Sa Cagayan natagpuan ang kasalukuyang pinakamatamdang katunayan ng kanilang  Stegodon Mindanesis pag-iral NOVALICHES, RIZAL AT Bagamat walang haytong natagpuan sa lambak ng Cagayan, ang mga artefakt o ANG MAAGANG HOMO kasangkapang bato at labi ng ilang mga hayop ditto ay maihahalintulad sa mga labi SAPIENS (150,000-22,000 at kagamitan ng Homo Eructus javanensis BK) Mga natagpuang mga hayop sa Pilipinas Natagpuan sa Novaliches, Rizal, at batay sa heograpikal na lokasyon nito Batangas ang mas makikinis at mas Greater Luzon (Cagayan Valley, matutulis na kasangkapang bato Pangasinan, Rizal Kalinga) Ang mga taong nanirahan sa mga  Antelope naturang lugar ay ipinapalagay na nasa  Cervus baiting ng Homo Sapiens, kumpara sa  Neorhinus Philippinensis Homo Erectus ng Cagayan (Peylogentic Studies: pwede mo Sa mga paghuhukay na pinangunahan ni ikumpara ang mga natagpuang Dr. Armand Mijares noong 2000’s, buto sa ibang buto kung parehas ba nakahukay ang mga ito ng buto sa paa sila ng species o hindi) ng tao (third metatarsal) na may edad  Celebocheorus Cagayanesis 67,000  Stegodon Luzonensis  Elephas Beyeri HOMINID Mga natagpuaang mga hayop sa Pilipinas - Refers to a group of primates, batay sa heograpikal na lokasyon nito consisting of all modern and extinct Great Apes Greater Palawan - A family - Consist of chimpanzees, gorillas,  Panthera Tigris orang0utans, and all humans  Cervus - Has more species  - Most are quadrupeds Sa Yungib Tabon sa Palawan natagpuan - Most are less developed ang mga pinaka-kongkretong ebidensya ng - Less developed hominids prefer modernong tao fruits May natagpuang mga hayto (particular, ang HOMININ bao ng bungo at panga ng isang babae) - Refers to a group of primates, Kagamitang mas maayos kaysa sa mga consisting of modern humans gamit ng Homo erectus at Homo sapiens. species and all their immediate Ang uri ng tao ay Homo sapiens sapiens. ancestors Batay sa natagpuang uling masasabing - A tribe level gumamit din sila ng apoy - Consisting of modern humans and extinct human species - A sub-group of hominids NOVALICHES, RIZAL AT - Most are bipeds ANG MAAGANG HOMO - Most are more developed - Hominins prefer fruits, grains, nut SAPIENS (150,000-22,000 and animal tissues BK) PAANO NAIDEKLARA BILANG BAGONG SPECIES NG TAO? Noong 1960’s ay nagkaroon ng proyekto na maghukay ang National Museum na 1.) Size dimensions, ratio, form of teeth pinamunuan ni Dr. Robert Fox 2.) Size ratios, and form of the hand and foot bones Natagpuang ang skull cap (frontal bone) at dalawang basag na piraso ng panga Kombinasyon ng mga features (katangian) (manideble / jaw) ng modernong tao at mga sinaunang katangian ng mga Hominin Unang ebidensya ng sinaunang tao sa Pilipinas Homo Luzonensis “Ubag” Nasa edad na 22,000 – 24,000 noong unang Homo Floresiensis “The Hobbit” mga pag-aaral PALAWAN AT ANG 1999-2014 – muling binalikan ang tabon caves complex ng National Museum of the HOMO SAPIENS (22,000 – Philippines, kasama rin ang National Museum of Natural History (France) 7,000 / 5,000 BK) Natigil bandang 70’s – 80’s ang mga serye - May kaugnayan kaya ito sa mga ng paghuhukay sa Palawan dahil sa shift sa populasyong Negrito interes sa mga lugar na maaaring (Aeta/Ayta/Agta) sa Pilipinas? paghukayan, at napunta ang interes sa ____________________________________ lambak ng Cagayan ____________________________________ Ngunit nang balikan ang mas malawak pang caves complex sa Tabon, nakakita pa ang LESSON 3: mga arkeologo ng iba pang mga hayto (fossils) ng tao, may labing isang buto na ANG MGA natagpuan sa kanilang paghuhukay AUSTRONESYANO SA Ang dating tatlong buto na nakuha rin sa Tabon (skull cap at mandible) ay muling PILIPINAS (h-k. isinailalim sa pananaliksik, at nagkaroon ng 7,000/5,000 BK h-k. 800 bagong edad ito na 16,500 + 2000 years, mas matanda naman ang mga bagong BK) nahukay na may edad na 47,000 + 11,000 / UNANG DUYAN NG PAGLAGANAP NG 10,000 years o 48,000 taon ang tanda AUSTRONESYANO (Bago h-k 7,000 / 5,000 ABSOLUTE DATING METHODS BK) - Type, nature, and quantity of sample Mahalaga ang Hoabinhia at ang Matandang - Associated materials Melanesya sa pag-iintindi ng dalawang - Time range of dating methods teorya ukol sa pinagmula at paglaganap ng - Destructiveness of the method mga taga-Pasipiko (Mikronesya, - Potential factors for contamination Melanesya at Polynesya) and error Ayon sa una at mas laganap na teorya, nagmula ang mga Austronesyano sa NOVALICHES, RIZAL AT Hobainhia at lumipat / lumaganap sa ANG MAAGANG HOMO Taiwan bago tumuloy sa Pilipinas, at mula rito, tumungo sa Pasikipiko, Indo-Malaysia SAPIENS (150,000-22,000 at Madagaskar. BK) Ang ikalawang teorya naman ay angsasaad na nagmula sa Matandang Melanesya - Anong implikasyon ng mga nahanap mismo (sa particular, sa rehiyon ng Timong na buto sa Tabon? Pilipinas at Silangang Indonesya) - Small and Gracile (maliit at may pagkapayat) Bone Morphology Ang mga Austronesyano o Nusantao at Negrito (25-30,000 years) lumalaganap mula rito patungong Taiwan, Indones (5-6,000 years) Indonesya, Mikronesya at Polinesya. Malay (6,000 years) Dahil mas nakatuon sa mga datoas, mas pinaniniwalaan sa ngayon ang unang teorya Ngunit ayon sa mga heograpikal na batis (geographical data), kahit pa sa HOW STONE AGE HUMANS MADE HAND pinakamababang lebel ng tubig dapat sa AXES: panahon ng migrasyon ng ma modernong 1.) The process started with a large tao (AMH) piece of rock Hindi naging konektado bilang tulay na lupa 2.) The humans shaped the rock with a (land bridge) stone hammer 3.) Using a hammer made of wood, Ang Pilipinas at ilan pang isla sa Timog stone, or antler they sharpened the Silangang Asya. Gayundin ay hindi nagging edge konektado ang Taiwan sa Luzon 4.) They trimmed the edge by prying off tiny flakes with a pointed stick Kung kaya’t malinaw na gumamit ng mga balsa o maging ng Bangka ang mga MGA TEORYA SA naglalayag patungo at palabas ng Pilipinas na siyang pinabulaanan ang Waves of PINAGMULA NG MGA Migration Theory ni H. Otly Beyer TAO SA PILIPINAS Isa pang teorya naman aang Nusantao ni Willhem Solheim II, tinatawag ding Island Waves of Migration Origin Theory dahil konektado sa salitang binuo na; Henry Otley Beyer NUSA – means Isla (Island) Nagkaroon ng migrasyon ang mga patungo sa Pilipinas ang iba’t ibang grupo ng tao TAO – means tau, na mga salitang Austroneyano  Dawn Man  Negrito Dahil ang ideya ni Solhiem ay nanggaling  Indones naman ang mga sinaunang tao sa Pilipinas  Malay mula sa timog Pilipinas particular ang mga hangganan ng Dagat Celebes, hilagang LAND BRIDGE silangang Borneo, hilagang Celebes, at - Tulay na Lupa Timog Kanlurang Mindanao Naglayag at hindi gumamit ng tulay ng lupa 5000 years ago Sa kasalukuyan, malinaw na may dalawang bugso ng migrasyon ng modernong tao (AMH) sa Pilipinas - Mga hunter gatherers noong huling Pleistocene sa Pilipinas (129,000 BK Ang binabanggit naman sa itaas na mas – 11,700 BK) sa kaso ng Homo pinaniniwalaang teorya sa kasalukuyan ay Luzonensis at Homo Sapiens ang Out of Taiwan Theory ni Peter Sapiens Bellwood - At ikalawa naman ay ang mga Pinaniniwalaang mula ang mga Austronesyano na nakapasok sa Austronesyano sa Timog na bahagi ng Tsia Pilipinas gamit ang Bangka bandang 7,000 – 5,000 BK  Zheijang  Fujian  Guandong 6000 ya Hindi lamang DNA ng tao ang maaaring gamitin bilang pagpapatunay ng daloy ng migrasyon na nangyayari sa Timog Kundi maging ang iba pang mga pag-aaral Silangang asya, maaari ring gamiting mula sa iba’t ibang disiplina gaya ng ebidensya ang tinatawag na mga Bioproxies geograpiya, henetika, at maging ng wika (linguistics) na pamamaraan ng pananaliksik BIOPROXIES upang mas mapatibay ang mga pangyayari - Ay nagagamit sa pagtingin sa sa nakaraan na sinusuportahan ng kasaysayan ng migrasyon ng tao napakaraming mga siyentipikong pag-aaral batay sa mga henetikong pag-aaral At hindi naglakbay ang mga tao ginamit ang (genetic studies) ng mga species na tulay na lupa, kundi gumamit ng mga naglalakad kasama ng tao Bangka sa paglalakbay - Maaaring hayop ito o halaman na dinala ng mga tao sa kanilang paghahanap ng mga kanugnog na KALINANGANG mga lugar na maaaring panahanan AUSTRONESYANO SA Bukod sa Henetika ng mga Bioproxies PILIPINAS (h-k. 7,000 / malaking tulong din ang mga pag-aaral sa lingwistika gaya ng language phylogenies 5,000 –h-k. 4,500 BK) na siyang basehan ng pagkakahiwalay at pagkakaugnay-ugnay ng mga wika Tumutugma ang pagpasok ng mga Austronesyano sa Pilipinas sa panahon Isang halimbawa na rito ay ang mga wika ng Neolitiko mga Austronesyano na siyang makikitang magkakaugnay pa rin ang mga salita nito Kasangkapan batong pinakinis ang batay sa mga cognate sets kalakaran sa panahong ito Ginagamit ito ng mga Austronesyano sa paggawa ng mga sasakyang pandagat na kanilang ginamit sa paglipat-lipat ng lugar Ang tipikal na mga kasangapan sa paggawa ng Bangka (wangka) ay mula sa tridacna gigas, mga kabibeng malalaki Sa makatuwid, malinaw na hindi lamang arkeolohikal na batayan ang mga ginagamit sa pag-aaral sa migrasyon ng mga sinaunang tao Mga halamang ugat ang pinakalaganap na  Pagnanais na humanap ng mga pagkain ng mga Austronesyan itinuturing na bagay na tagapagpakilala ng katangyagan ng tao o pamayanan  Colocasia Esculenta (Taro) PANGALAWANG DUYAN NG PAGLAGANAP NG AUSTRONESYANO (4,500 – 1,500 / 1,300 BK) BATAYAN NG Tinataya na bandang 1,500 BK nakarating na ang mga Austronesyano sa Polinesya; PAGLAGANAP NG MGA noong h-k, 4,000 BK AUSTRONESYANO Nagsimula ang kanilang migrasyon tungo rito habang, 4,500 BK silang tumulak  Patuloy na paglaki ng populasyon patungong Indo-Malaysia  Likas na katangian ng agrikultura na madaling “dalhin” at ilipat sa Sa pagitan ng 4,500 BK at 1,500 BK, patutunguhang lugar samakatuwid, nagging pangalawang duyan  Malawak na mga kanugnog lugar na ng paglaganap ng mga Austronesyano ang maaring dayuhin Pilipinas  Pag-unlad ng tradisyon ng Sa Duyong Cave may natagpuang isang paglalayag at paggawa ng mga kalansay na nakalibing sa isang “FETAL” na Bangka/sakayan may posisyon na tinatayang may tandang  Katutubong hilig sa 2,800 BK galaw/pandarayuhan upang humanap ng mga angkop na lugar May katabing kagamitan itong gawa sa na sakahin at mga mabuting lugar- TRIDACNA GIGAS na pagdating ng oras ay pangisdaan naging tipikal sa Polinesya  Kalinangang tumatangkilik sa May nakita ring apog na ginagamit sa prestihiyo o dangal na nakukuha nganga, patunay na noon pang 2,800 BK a mula pagiging tagapagtatag ng nanganganga na ang mga Austronesyano bagong pamayanan sa Pilipinas  - Kinakailangan ang pagbabantay sa mga tanim upang maalagaan - Maliban na lamang sa palay-kaingin na hindi nangangailangan ng tubig - Ang palay ay nangangailangan ng mas maunlad na sistema ng irigasyon at pagsasaka - Ito ay masusuportahan ng paglitaw ng mga metal sa susunod na panahon (Kabanata III)  TOBACCO / MASCADA Ang paglilibing sa tapayan ay isa ring - A piece of sundried tobacco katangian ng bagong kalinangang is used for added “kick” Austronesyano sa Pilipinas.  LEAD OF THE BETEL PIPER VINE Sa ganitong sistema ay may dalawang (PIPER BETEL) IKMO paglilibing na nagaganap.  ARECA PALM (ARECA CATECHU) - Bunga 1) Inililibing ang mga patay upang  LIME paaganasin ang laman ng bangkay - Which is ground and burnt 2) Ang mga buto ay lilinisin at ipapasok sea-shell or APOG sa tapayan bagong muling ilibing BAGONG SINAUNANG KALINGANGANG KABIHASNANG AUSTRONESYANO (1,500 PILIPINO (h-k. 800 BK – / 1,300 – 800 BK) h.k 1280 MK) May dalawang katangian ang panahong ito Sa Bungad ng Pagbabago (800-200 BK) ang paglitaw ng palay at ng paglilibing sa tapayan sa bandang 1,500 BK Tinatayang mula 800 BK ay nagsimulang maging laganap ang mga metal na hindi May ilang implikasyon ang paglinang ng pa bakal. palay. Ang ilan sa mga uri ng metal na ito ay 1) Ay mapipilitang magkaroon ng ginto, tanso, at ang tansong dilaw permanenteng mga tirahan ang mga Austronesyano. Dekorasyon ang naging pangunahing gamit ng mga ito at hindi gaano natuon sa pagiging kasangkapang pinatigas ang mga paso sa Tabon noong pagkabuhayan unang panahon Kabilang din sa panahong ito ang Pakita ng mga babaing Kankana-ey natagpuang mga bangka mula Butuan noong 1900 ang paggawa ng palayok at na may petsang 300 MK banga, hawak ng isa ang patpat at sangkalan Palatandaan din sa mga libingan sa panahong ito ang mga manik (beads) na karnelyan. Hindi lang pandekorasyon ang makukulay na manik, ginagamit din ang mga ito bilang anting-anting ng mga sinaunang Pilipino Sa panahong ito mas naging uso ang paggawa ng mga PALAYOK na laganap na noong una sa paglilibing sa tapayan Ang paglilibing na ito ay madalas na iginagawad sa di-pangkaraniwang mga mamayan. PAGBABAGONG ANYO AT Ginagamit din ang mga kabaong na PAKIKIPAG-UGNAY (200 gawa sa kahoy BK – 900 MK) 200 BK - Ang tinakdang petsa ng paglitaw ng bakal sa Pilipinas - Bagamat may ilang nagsasabing 300 BK pa ginagamit na ang bakal - Ang petsang 200 BK ay pinili dahil narin sa petsang karbon 14 na Mga palayok na bagong hugis “niluluto” nakuha sa isang sampol ng bakal upang tumibay bago ipagbili sa Pasig, mula sa yungib ng Manunggul Rizal noong 191. Marahil ganito rin Ang pagtunaw ng bakal ay isa sa pinakamahalagang prosesong natutunan sa panahong ito kaya ang bulusang malayo PAGBABAGO MULA “ube” ay karakteristiko sa panahong ito. (HORTIKULTURA) HANGGANG PALAY (AGRIKULTURA) Gawa sa dalawang kawayan, ang may hawak ay maaaring magbomba ng hangin TANDA NG ESTADO SA LIPUNAN sa baga upang palakasin ang apoy na - Ginto bilang palamuti at tanda ng tutunaw sa bakal kadatuan DR. EUSEBIO DIZON - Baka bilang sandata, kagamitan sa pagsasaka - Ayon sa kanyang Disertasyon na An Iron Age in the Philippines? A SALAMIN NG MAS UMUUNLAD NA critical examination KAISIPAN - This study concludes that there is no KAPALIGIRAN real Iron Are in the Philippines but that there were iron-using societies - Pagtuklas at pagkuha ng ginto mula in certain areas beginning ca.370 BC sa bato - Paggamit ng hermatite (para BAKIT MAHALAGA ANG pinturahan ang palayok) METAL SA PAGBABAGO KEMISTRI AT KATANGIAN NG METAL KONTRA BATO NG PAMAYANAN? - Mealleable (madaling hulmahin) PABAON SA KABILANG BUHAY - Maaaring marecycle (gawing ibang gamit) - Tanda ng Sinaunang Paniniwala - Maaaring ikombinasyon sa ibang - Sa Panahon ng metal ay laganap na element (mag imbento) ang kultura ng paglilibing sa banga - Pyrotechnics o Tecknolohiya - Kasama ang metal (bronse, bakal) sa ng apoy mga pabaon sa yumao - Pabaon din ang sandata, palamuti SA PAGPASOK NG BAKAL MAS MATIBAY NA BANGA – “METAL AGE POTTERY”  Mas Espesyalisado ang mga Panday  Panday – kabilang sa mga - Hal: ang ANTHROPOMORPHIC mahahalagang katayuan sa BURIAL JAR na natagpuan sa kweba pamayanan ng Ayub sa Saranggani, Mindano  Teknolohiya ng bulusang malayo  Pagbabago ng paglilibing mula banga tungong torso   Espesyalisadong pamumuhay sa ng mga estadong etniko (sambayan) sa pamayanan panahong ito at lalo pa sa susunod na - Pagpapanday panahon (900 h.k- 1280 MK) - Paglilibing sa torso MGA PANGUNAHING - Paggawa ng bangka PAGSASAMBAYANAN O PAGBUBUO NG - Paghahabi (backstrap ESTADONG ETNIKO MULA SA PAGSAPIT weaving) NG PANAHONG KRISTIYANO HANGGANG  Pagbabago sa kultura ng paglilibing 100 MK KAUGNAY NG RUTA NG - Inukit sa torso KALAKALAN  Palatandaan ng ugnayan at katanyagan - Kalakalan ng mga prestihiyosong mga gamit tulad ng beads na Jade, Carnelian - Ginto (Kadatuan) - Bakal (Mandirigma) PAGBABAGONG ANYO AT ESTADONG BAYAN AT PAKIKIPAG-UGNAY (200 IBAYONG DAGAT (900 – BK – 900 MK) h.k. 1280 MK) Ang pagkabihasa sa paggamit ng bakal ay Hindi maitataguyod ng mga sinaunang nagdala ng kaunlaran sa pangingisda, Pilipino ang kanilang pakikipag-ugnayan sa pangangaso at sa agrikultura. mga estado sa ibayong dagat kung hindi nila napaunlad ang kanilang kaalaman sa Ang Terasang Palayan ng mga Ifugao ay paggawa ng mga sasakyang pandagat isang halimbawa ng isa sa mga kaunlaran sa agrikultura ng mga panahong iyon Balanghay Nakagawa rin sila ng sistema ng irigasyon - Ang tawag sa isa sa mga sasakyang- dahil narin sa mas maunlad na kasangkapan dagat na ito Nakahabi rin sila ng tela mula sa Sa Butuan ay may mga nahukay na labi ng halamanan higit sa lahat mula sa abaka mahahabang bangkang gawa sa mga tabling pinagdikit-dikit sa pamamagitan Maipapalagay na nagsimula ang ng mga pakong kahoy na ipinasak sa mga pagsasambayanan o pagbubuo/pagkabuo butas Tinatayang 300 MK – 900 MK ang Nabanggit ang Tundo sa isa pinagmulang panahong ng mga ito sapinakamatandang dokumento sa Pilipinas Dahil sa pag-unlad na ito ay naitatag ng mga estadong bayan ang isang sistema ng Ang Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng komersyo sa pagitan nila mismo at ng mga Laguna (Laguna Copperplate), may edad bayan sa ibayong dagat. itong Saka 822 o 900MK Lumitaw ang mga Sistema ng pamahalaan “sang pamagat senapati di TUNDUN” (ang at organisasyon. Lumaganap din ang pinuno at senapati ng Tundo). (Kimuell- Gabriel, 2014) mga sistema ng pagsusulat. Sa ilog Lumbang, Laguna ay may natagpuang Ang IBTL ay isang dokumento ng pagtatapos ng pagkakautang ni Dayang 20x30 cm na copperplate na may nakasulat na kasunduan sa tila pinaghalong Akitan kay Jayadewa na senapati [Sanskrit: Malayo, Tagalog at Javanese. Mahalaga ang “pinuno ng hukbo o hukbong dagat i.e copperplate na ito hindi lamang heneral o admiral (Tiongson, 2013)] ng Tundun, Pailah, at Binwangan. dahil sa patunay ng pagkakaroon ng sistema ng pagsusulat kundi mahalaga rin Ang utang na 1 kati 8 suwarma o 865 gramo ng ginto ni Dayang Akitan kay ito dahil sa mga lugar na tinutukoy rito Jayadewa ay pinapatawad (o bigay kaya pa bilang kasama sa komersyo ng nasabing nga) kapalit ng pagpapakasal ng anak nitong panahon. si Namwaran kay Jayadewa Ang Tundun (Tondo), ____________________________________ Pailah (Pila Laguna) ____________________________________ Puliran (Pulilan – Ang Lawa ng Ba’i), LESSON 4: Binwangan (Camarines Norte), ANG PILIPINAS SA IKA-16 Devata (Butuan) Ay ang mga lugar na nabanggit sa Laguna NA DANTAON Copperplate, malamang bilang mga bahagi ANG ESTADONG BAYAN SA PAGLAGANAP ng isang pagsasambayanan sa Bulakan at NG ISLAM 1280 – 1588 Kamaynilaan. 900 MK ang petsa ng Laguna Copperplate. TUAN MASHA’IKA: MAAGANG ISLAM (H-K. 1280 – 1380) Sa mga panahon bagong sumapit ang 1280 MK ay hindi pa nakapapasok ang Islam sa KARIM-UL-MAKHDUM: Pilipinas PAG-UUGAT NG ISLAM Sa mga panahong ito naging sentro ng (1380 – 1450) komersyon ang Sulu.Dahil dito, napadpad si Tuan Masha’ika Ang pagtuloy na pag-ugat ng Islam ay hindi magaganap kung hindi dahil sa patuloy na TUAN MASHA’IKA pagdating ng ibang mga Muslim na malakas - Isang Malay Muslim ang naging impluwensya sa mga taumbayan ng Sulu. Isa na rito si Karim-ul-Makhdum Sinasaad sa HENEALOHIYA ng Sulu na itong si Tuan Masha’ika ang UNANG NAGDALA KARIM-UL-MAKHDUM NG ISLAM SA PILIPINAS - Sinasabing may galling sa mahika at KAHULUGAN NG PANAGALN NI TUAN tiningala, bilang isang guro at MASHA’IKA propeta  TUAN = GINOO Nagpatayo siya ng moske sa Tubig  MASHA’IKA = PINUNONG Indangan sa Simunol, Tawitawi, sinasabi sa MATANDA Tandau banak nakalibing si Karim-ul- Makhdum Tumira si Masha’ika sa MAIMBUNG at napangasawa ang anak ni RAJAH SIPAD SULTAN ABUBAKR: PAG- RAJAH SIPAD AANGKIN NG ISLAM - Isang pinuno (radya) ng Sulu (1450 – 1515) Sa kasal na ito sinimulan ni Tuan Masha’ika 1450 na PAGSAMAHIN ang mga TRADISYONG MUSLIM sa mga sinaunang kaugalian - Nang dumating si Abubakr sa Pilipinas Hindi lang dito makikita ang paghahalo ng mga Muslim at mga kaugaling Austronesayo Mula siya sa Palembang at nang dumating siya sa Sulu ay nakasama niya si Rajah Karamihan sa mga libingang Muslim sa Sulu Baginda mapahanggang ngayon ay may anyong bangka tulad ng sa iba pang lugar sa Pinaniniwalaang nakuha ni Abubakr ang Pilipinas titulong “SULTAN” ng mapangasawa niya si PARAMISULI PARAMISULI Miguel de Loarca, Antonio Morga, Pedro Chirino, Francisco Ignacio Alcina, Francico - Anak ni Baginda Combes, etc. - Asawa ni Abubakr TITULO O KATAWAGAN NI ABUBAKR ANG RELIHIYON NG - Sharif-ul-Hashim DATING PANAHON - Zein-ul-Abidin DR. MANGAHAS Ang pagpapatayo ng madrasa o paaralan ng Q’ran, ang isa sa mga kontribusyon niya - Naniniwala ang mga sinaunang sa pag-aangkin ng mga estadong bayan ng Pilipino na kailangan kilalanin ang Sulu sa Islam walang hanggang kapangyarihan ni Bathala na kinakatawan ng araw Ginamit ni Abubakr ang tradisyunal na bilang pinanggalingan ng lahat ng pagtuturo ng mga propeta ng Q’ran na buhay sa lupa kung tatawagin ay HADITH - Kailangan nilang igalang at hindi pagalitin ang mga diwata at anito na HADITH nagbabantay sa kalikasan - Ito ay ang tradisyunal na pagtuturo - Maging ang masasamang espiritu na ng mga properta ng Q’ran naglipana ay kailangang iwasan at payapanin sa pamamagitan ng ritwal ANONG NADATNAN NG o pag-aalay ng pagkain at dalangin - Ganun din kung may lindol o bagyo MGA ESPANYOL SA nagriritwal ang buong pamayanan - Nag daraos rin sila ng ritwala para PILIPINAS SA PAGDATING mapaalis ang masasamang ispiritu NILA? ANONG KULTURA na siyang dahilan ng karamdaman NG MGA PILIPINO SA May ritwal para sa ikakasal, nagbubuntis, manganganak; Para sa pagtatanim, pag- PANAHONG ITO? aani, pangingisda, bagon pumunta o matapos ang digmaan. Nakaugnay ang mga kultura ng mga Pilipino sa mga nabnggit nang gawain sa mga Ang lahat ng ito ay upang humingi ng nakaraan. proteksiyon at kalinga mula kay Bathla at mga katulong nitong diwata at anito Ngunit, makikita na may malaking kaugnayan ang mga ito sa mga nadatnan ng 1) Kaitaasan mga Espanyol, gaya nina Juan de Plasencia, 2) Lupa  3) Kailaliman PAGLILINAW SA MALING KONSEPTO NG KATSILA UKOL SA BABAYLAN  Bruja mula sa Brujeria o witchcraft  Aswang  Baliw MALING DEPIKSYON NG BAGANI NG ABS- CBN - “Mekini, Mekino, Dugdog Doremi” PAGTUTUWID SA KONSEPTO NG KATAYUAN NG BABAE AT LALAKI  Matriyarkla (hindi patriyarkal) ang umiinog na kalinangan bago dumating ang mga kastila  Maaring makisali sa usaping ekonomiko (pangangalakal) ang mga kababaihan  Mas superior ang kababaihan kahit sa pakikipagtalik  Ang Babaylan ang isa sa pinakamataas na antas ng katayuan na niluluklukan ng mga kababaihan 