Romanika - Stilsko Razdoblje u Zapadnoeuropskoj Umjetnosti (PDF)

Romanika -\>stilsko razdoblje u zapadnoeuropskoj umjetnosti koje je trajalo otprilike od 1000.-1250. -\>romanika -- naziv od lat. romanus = rimski (pretpostavka da se romanika razvila iz rimske arhitekture) -\>u 11.st. u Europi postoji dvjestotinjak malih državica -- kraljevina, kneževina, vojvod...

Romanika -\>stilsko razdoblje u zapadnoeuropskoj umjetnosti koje je trajalo otprilike od 1000.-1250. -\>romanika -- naziv od lat. romanus = rimski (pretpostavka da se romanika razvila iz rimske arhitekture) -\>u 11.st. u Europi postoji dvjestotinjak malih državica -- kraljevina, kneževina, vojvodstava koje su bile samostalne (teritorijalna usitnjenost) -\>česte su borbe za zemljište -- posjedi se ograđuju -\>društveno uređenje je feudalističko, postoji hijerarhija: -plemstvo među sobom bira vladara koji ima ograničenu moć -svaki sloj u hijerarhiji gradi svoju vrstu građevina ( plemstvo - dvorac, burg; svećenstvo - crkve, samostane; građanstvo - gradove; seljaci selo) -razvijeni srednji vijek obilježava vjersko jedinstvo - kršćanstvo su u to vrijeme prihvatili i barbarski narodi -vrijeme je obilježeno velikim hodočašćima u Jeruzalem (ishodište kršćanstva), Rim (metropola zapadnog kršćanstva), Santiago de Compostela (grob apostola Jakova) -važni crkveni redovi su benediktinci i cisterciti -- osnivaju samostane po cijeloj Europi i nositelji su duhovnog života Križarski ratovi -\>prva 3 vođena između 1096. i 1192. -- pokrenuti su za oslobođenje Kristova groba u Jeruzalemu -\>osim samostana romanički život se odvija u burgovima i gradovima (građanstvo jača i bogati se jer obrt i trgovina donose ekonomski napredak) -\>zakon podređenosti ([subordinacija]) vidi se u arhitekturi najbolje na apsidalnom dijelu romaničke crkve -- svi se dijelovi stupnjevito snižavaju -\>zakon podređenosti je također vidljiv i u odnosu među različitim likovnim umjetnostima arhitektura je nositelj izraza a njoj su podređene kiparstvo i slikarstvo Arhitektura romanike ==================== počeci romanike su u sjeverozapadnoj Europi, u Njemačkoj i Francuskoj, iako svaka pokrajina čak i u istoj državi ima svoju varijantu stila upravo crkve u Njemačkoj i u Francuskoj smatramo karakterističnim romaničkim crkvama karakteristike romaničke crkve zakon zbrajanja znači da se neku veću cjelinu tako slaže (komponira) da uvijek prepoznajemo dijelove od kojih je sastavljena i imamo dojam kako bi ti dijelovi mogli i samostalno postojati - tako nam se romanička crkva čini sastavljena od samostalnih tornjeva, trokutnih prizmi transepta, poluvaljaka apside s krovom u obliku polu-stošca, zatim valjkasti ophod deambulatorij s priljubljenim polukružnim malim apsidama (apsidiolama) -- vidljivo izvana u tlocrtu također vidimo zbrajanje model samostanske crkve u Clunyu, Francuska  Karakteristični tlocrt romaničke crkve ======================================   -\>slijepe galerije -- vrlo uske galerije po kojima se ne može prolaziti ======================================================================== Portal ====== Dijelovi romaničkog portala: ============================ Luneta - polukružno polje između ravnog nadvratnika i luka iznad njega ====================================================================== Luk === Nadvratnik ========== Dovratnik ========= Trimo -- stup na sredini vrata ============================== Javlja se strah od praznog prostora -- horror vacui, pa je čitav portal ispunjen likovima ========================================================================================= Plan samostana u Sankt Gallenu. =============================== Katedrala u Speyeru, Njemačka, 12.st. Katedrala u Speyeru, Njemačka, 12.st. -\>slijepi luk -\>slijepa galerija -\>slijepa arkada  CRKVA ST.FOY, CONQUES, Francuska, 11. st CRKVA ST.FOY, CONQUES -\>tlocrt- longitudinalni tlocrt, 3 broda, 3 brodni transept, deambulatorij s 3 apside apsidiole, toranj nad križištem -\>gl. brod je visok i uzak, nadsvođen bačvastim svodom, kao i gl. brod transepta -\>bočni brodovi i deambulatorij su nadsvođeni križnim svodovima -\>zid prema van ojačan kontraforima -unutarnji izgled: -vanjski izgled: CRKVA MARIA LAACH, Njemačka, 11st. -\>specifičnost romanike u Njemačkoj - jednako oblikovanje prednje(zapadne) i stražnje (istočne) strane pročelja -uravnoteženost volumena CRKVA MARIA LAACH, Njemačka, 11st. Tlocrt: -\>trobrodna s jednobrodnim transeptom -\>s prednje strane dodan atrij -\>crkva nema deambulatorij, gl. brod nakon transepta završava apsidom svi prostori imaju križni svod Unutarnji i vanjski izgled: -\>imamo ritam traveja u unutrašnjosti -\>vidljiv zakon adicije i subordinacije KATEDRALA, KRSTIONICA I TORANJ, Pisa, Italija12st Katedralni trg u Pisi (talijanski: Piazza del Duomo), također poznat i kao \"Trg čudesa\" (Piazza dei Miracoli) je glavni trg u Pisi, upisan na UNESCOv popis mjesta svjetske baštine u Europi. Na trgu se nalaze: -\>Katedrala -\>Zvonik, također poznat kao Kosi toranj u Pisi -\>Krstionica -\>Groblje Camposanto Monumentale Katedrala Uzašašća sv. Marije  toranj toranj započet u 12.st., dovršen u 14. st. (počeo se naginjati već prije dovršenja završnog kata) ROMANIKA -KIPARSTVO romanička skulptura gotovo je isključivo vezana za arhitekturu (portali, kapiteli, dijelovi ili čitave fasade) [portal]-- naziv za istaknuta i posebno ukrašena vrata crkve ili palače, ima po tri ili više okvira koji pokazuju širinu zida [romanički portal] -- širok otvor u čijoj sredini je često stup koji podržava nadvratni kamen s lunetom [luneta]-- polukružni element iznad nadvratnika uloga jest ukrasiti ili obogatiti površine građevine, ali u prvome redu [reljefnim likovima i prizorima] prenijeti likovnim govorom određeni vjerski sadržaj u luneti je često smješten prikaz apokalipse ili posljednjeg suda s Kristom Pantokratorom ili Kristom u slavi (uokviren mandorlom) Dijelovi romaničkog portala LUNETA CRKVE STE.MADELEINE, Vezelay,Francuska,12.st KARAKTERISTIKE ROMANIČKOG KIPARSTVA -\>zakon kadra -- kiparstvo se podređuje arhitektonskom okviru na način da se likovi izobličuju da bi se prilagodili zadanom okviru, tako da ne izgledaju realno Horror vacuiunutar kiparske kompozicije nema praznog prostora KARAKTERISTIKE ROMANIČKOG KIPARSTVA -\>plošnost i linearnost -\>reljef je plitak, ne izlazi u prostor -\>likovi poredani jadan do drugog, ukočeni, postavljeni frontalno ili u profilu [stroga ikonografska topografija ]-značenje mjesta u arhitekturi i načelo rasporeda tema i slika unutar crkvene građevine -- postojali su strogi propisi na kojem mjestu može biti koji prizor [vertikalna perspektiva -\>]prikazi u horizontalnim pojasevima, ono što je dolje prikazuje 1. plan (najbliže), ono u sredini 2. plan, gornji pojas je 3. plan (daleko) [zakon hijerarhije] -\>važne figure su ujedno i veće -\>zakon zbrajanja ili adicije-- prizori se prikazuju u nekoliko manjih polja, čijim slaganjem dobijemo cjelovit sadržaj - često primjenjeno na vratnicama crkvenih portala -\>zakon podređivanja ili subordinacije-podređeni položaj kiparstva u odnosu na arhitekturu ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- LUNETA PORTALA CRKVE ST.LAZAR, Autun, Francuska, 12.st. Portal Meridional crkve sv. Jakova u Santiago\ de Compostela iz 11. st., Galicija, Španjolska. ROMANIKA - SLIKARSTVO ===================== -mnogi primjeri romaničkog slikarstva u crkvama su uništeni tako da ne možemo dobiti potpunu sliku o romaničkom slikarstvu\ -\>vezano uglavnom za arhitekturu (kao freska, oslikani svodovi, vitraj, tapiserija, rjeđe mozaik), za knjigu (iluminacije) ili oltar (oslikane oltarne ploče i sanduci)\ -\>prisutna je ikonografska topografija - točno se zna na kojem mjestu se prikazuju koji prizori, kao i zakon podređivanja koji se očituje u prilagođavanju zadanom arhitektonskom okviru\ -\>romaničko slikarstvo karakterizira linearna, plošna stilizacija i shematsko pojednostavnjivanje likova (ikonografska metoda redukcije), vertikalna perspektiva bez težnje realističnom opisivanju stvarnosti te, kontrastni odnosi skromne ljestvice boja (zemljane boje: ciglastocrvena, oker-žuta i rđavo-smeđa)\ -\>vertikalna perspektiva karakteristična je za razdoblje romanike, 11. i 12. stoljeće. Ovdje dolazi do zanimljive redukcije: pejzaž se pojednostavljuje i konačno apstrahira u likovne trake raznih boja koje se vertikalno slažu jedna na drugu; trake postaju \"likovne kratice\" za prostorne planove. Iza figurativnih (ali plošnih) likova nižu se raznobojni pojasi u kojem najviša traka plave boje uvijek označava nebo, a ostale boje prostor na zemlji. Tapiserija kraljice Matilde iz Bayeuxa ( Francuska ), kraj 11. st. \- dugačka je 70 m, a uska 50 cm; priča o Normanskom osvajanju Engleske 1066. godine. Iako se naziva tapiserijom, ona je zapravo izvezena tkanina napravljena vunenim koncem u boji na izbijeljenom\ lanenom platnu -\>tkanina je ukrašena vezom u osam boja koji prikazuje normansko osvajanje Engleske prizori se nižu vodoravno, s lijeva na desno, a praćeni su širokim rubnim trakama (jedna pri vrhu i druga pri dnu) s prikladnim prikazom životinja (ptice, psi, jeleni, pijetlovi i dr.) i simboličnih radnji (lov s psima i sl.) -\>prati ih i latinski tekst kojim se objašnjava radnja i likovi.  Romanika u Hrvatskoj\ Romanika se u Hrvatskoj javlja početkom 11. stoljeća razvojem samostana i crkvenom reformom. Najvažniji red su Benediktinci. Većina spomenika koji su sačuvani nalaze se u Istri i Dalmaciji U to vrijeme grade se monumentalni gradovi na obali Jadrana. Kuće se grade u kamenu, najčešće su trokatnice bez dimnjaka, u prizemlju su konobe ili trgovine. Intenzitet građevne djelatnosti izražen je ponajprije u obnavljanju ili izgradnji zidina i utvrda, podizanju zgrada javne namjene, loža i palača. Sakralna je arhitektura imala primat u razvoju oblika. Raskošno ukrašena pročelja zadarske katedrale i crkve sv. Krševana mogu se usporediti s toskanskom arhitekturom. Crkva sv. Krševana je zajedno s katedralom sv. Stošije najznačajniji primjer romaničke umjetnosti u graditeljstvu Dalmacije Zvonici su jedan od najmonumentalnijih zadataka romaničke arhitekture.  ======================= Bazilika svetog Martina u Sv. Lovreču velika trobrodna i troapsidalna bazilika, jedna od najstarijih romaničkih građevina u Istri. Bazilika sv. Martina ima karakteristike ranoromaničke arhitekture: ima visoke apside, plitke profilacije trijumfalnoga luka, jedinstven prostor i velike prozorske otvore zatvorene tranzenama. ================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================== Crkva sv. Krševana u Zadru ========================== Crkva je romanička, završena 1175.g. trobrodna bazilika s tri ukrašene polukružne apside. Središnja apsida ima otvorenu galeriju arkada s vitkim stupićima kubičnih kapitela Katedrala sv. Stošije (Anastazije), Zadar ========================================= Zadarska katedrala sv. Stošije (Anastazije) je trobrodna romanička građevina. Dovršena u 13. st. Unutrašnjost katedrale je monumentalna. Središnja je lađa tri puta šira od bočnih, a odijeljena je kamenim stupovima i pilonima, koji se naizmjenice redaju. Prezbiterij je povišen, a ispod njega se nalazi kripta iz 12. st.  Kiparstvo ========= Kiparstvo kao najodličnija grana likovnog izražavanja u hrvatskoj umjetnosti razvijalo se u uskoj vezi s arhitekturom. Ranoromanička skulptura XI. st. ponovno je uvela ljudski lik u narativnoj didaktičnoj ulozi (pluteji iz Sv. Nedjeljice u Zadru, pluteji Sv. Lovre u Zadru, lik hrvatskih vladara iz splitske krstionice) Andrija Buvina izradio je 1214. drvene vratnice splitske katedrale Majstor Radovan 1240. portal trogirske katedrale, sažimljući i nova gotička htijenja  Andrija Buvina, detalj drvene vratnice splitske katedrale, 13.st Majstor Radovan 1240. portal trogirske katedrale,