Pytania pomocnicze z geografii PDF

1​ Czym się różni ujęcie idiograficzne od nomotetycznego? W naszym codziennym życiu stosujemy dwie odmienne Pierwszy określany jest jako nomotetyczny - szukanie wyjaśnień dla pewnej klasy sytuacji lub zdarzeń, niż dla pojedynczych przypadków. Następuje raczej cząstkowe a nie kompletne w...

1​ Czym się różni ujęcie idiograficzne od nomotetycznego? W naszym codziennym życiu stosujemy dwie odmienne Pierwszy określany jest jako nomotetyczny - szukanie wyjaśnień dla pewnej klasy sytuacji lub zdarzeń, niż dla pojedynczych przypadków. Następuje raczej cząstkowe a nie kompletne wyjaśnienie - np. powody uczestnictwa do grup młodzieżowych.​ Drugi typ wyjaśnień to wyjaśnienia idiograficzne - odnoszenie nie się do pojedynczych przypadków, kompletne ich wyjaśnienie np. powody przynależności do konkretnej grupy młodzieżowej. 2​ Dwa podstawowe czynniki produkcji – praca (mierzona w godzinach przepracowanych; miara wysiłku włożonego przez człowieka w wytworzenie danego dobra; świadoma czynność polegająca na wkładanym wysiłku (działalność lub oddziaływanie) człowieka w celu osiągnięcia założonego przez niego celu; czynności umysłowe i fizyczne podejmowane dla realizacji zamierzonego celu.) i kapitał – stan środków trwałych (majątek, środki, aktywa) (finansowy i materialny – wartość środków służących produkcji; Występuje on w postaci zasobów pieniężnych, środków produkcji oraz zasobów intelektualnych.) 3​ Opisz koncepcje zależności od ścieżki - teraźniejsze wybory ograniczane są przez nagromadzone w przeszłości instytucje nieformalne; wykazują one opór przed zmianami; modernizacja jednak wiąże się z koniecznością wprowadzenia nowych rozwiązań instytucjonalnych (innovation prone society/innovation averse society) - Aktualny układ, np. instytucjonalny, jako rezultat odległych czasowo przyczyn, który z jakichś powodów jest reprodukowany 4​ Zdefiniuj: + Co oznacza pojęcie antropogenizacja (przestrzeni) - wpływ człowieka jego działalności na kształtowanie i przekształcanie przyrody Ekumena – przestrzeń stale zamieszkana i zagospodarowana przez człowieka Anekumena – przestrzeń niezamieszkana oraz niezagospodarowana przez człowieka Subekumena – przestrzeń, na której człowiek prowadzi działalność okresowo 5​ Zdefiniuj: ​ - Regiony strefowe (homogeniczne) - nie mają centrum gospodarczego, mają wyraźne kontury, np. regiony rolnicze ​ - Regiony węzłowe (nodalne) - mają centrum gospodarcze, ale brak wyraźnych granic, np. Mazowsze 6​ Ubikwitety – dobra wolne (ich ilość jest tak wielka, że nie mają ceny) - np. powietrze Dobra rzadkie – dobra ekonomiczne (ich ilość jest ograniczona i dlatego dobra te mają cenę) *woda staje się z ubikwitetu dobrem rzadkim 7​ Katastrofa maltuzjańska ​ Thomas Malthus: istnieje absolutna granica zasobów naturalnych, np. −​ Maksymalne tempo przyrostu żywności w postępie arytmetycznym −​ Przyrost ludności w postępie geometrycznym ​ Ilość ludzi większa od ilości żywności – kiedy krzywe tych funkcji na wykresie przetną się dojdzie do klęski głodu – analog. Dotyczy to pozostałych zasobów 8​ Dynamiczna (optymistyczna) teoria zasobów ​ Zasoby nie tyle są, ale „się stają” −​ Odkrycia nowych złóż znanych zasobów −​ Zwiększenie opłacalnościŁabędzie pióroro 1  −​ Oszczędne wykorzystywanie zasobów −​ Odkrywanie zupełnie nowych zasobów (np. metale ziem rzadkich – przemysł elektroniczny – Chiny i Mongolia) ​ Zasoby rosną szybciej niż w tempie arytmetycznym ​ Recykling ​ Niższe zapotrzebowanie niż kiedyś −​ ARGUMENTY ZA – faktyczne zasoby rosną szybciej niż w post arytm + zasoby wtórne wypierają zasoby pierwotne 9​ Podatek Pigou – „zanieczyszczający płaci” ​ Dodatkowa zapłata za wyrządzanie szkody środowisku, oprócz kosztów samej produkcji ​ Obciążenie producenta dodatkowymi kosztami zewnętrznymi - Internalizacja kosztów zewnętrznych 10​ Willingness to pay (WTP) – maks. część dochodu, jaką jesteśmy skłonni zapłacić, aby osiągnąć określony poziom jakości środowiska 11​ Główne układy typów zaludnienia (koncentracja ludności) ​ Zaludnienia związane z pracą w rolnictwie - Zdeterminowany z korzystnymi warunkami dla rozwoju tego sektora gospodarki, Często o postaci linearnej wzdłuż rzek lub dróg ​ Koncentracje ludności, której aktywność zawodowa wiąże się z przemysłem -> Począwszy od XIX w. Wraz z rozwojem przemysłu, a później usług ->Formy węzłowe ​ Koncentracja ludności nad brzegami mórz-> Ze względu na znaczenie transportu morskiego w handlu oraz lokalizacji w portach innych działalności, a także ze względu na działalność turystyczno-rekreacyjną. 12​ Model przejścia demograficznego ​ Przejście z niskiego poziomu przyrostu naturalnego przy wysokim poziomie urodzeń i zgonów do niskiego poziomu przyrostu naturalnego przy niskim poziomie urodzeń i zgonów −​ 1 faza → ponad 6 dzieci na kobietę w wieku rozrodczym, stopa urodzeń i zgonów ponad 40‰ −​ 2 faza → eksplozja – 4,5 – 6 dzieci na kobietę, stopa urodzeń powyżej 35‰, a zgonów 15-20‰ −​ 2 faza → implozja – 3 – 4,5 dzieci na kobietę, stopa urodzeń powyżej 25 - 35‰, a zgonów poniżej 15‰ −​ 3 faza → mniej niż 3 dzieci na kobietę, stopa urodzeń poniżej 25‰, a zgonów poniżej 15‰ 13​ Koncepcja drugiego przejścia demograficznego ​ Egoizm, indywidualizm i chęć samorealizacji obojga rodziców w życiu społecznym i zawodowym ma prowadzić do ewentualnego dużego spadku liczby ludności (wciąż niepotwierdzona teoria) 14​ Mikroekonomiczne ujęcie migracji ​ Korzyści vs niekorzyści, które migrant osiąga z migracji (percepcja tych czynników raczej niż ich rzeczywiste oddziaływanie) 2  Makroekonomiczne ujęcie migracji ​ Migracje postrzegane jako efekt nierównowagi między centrum a peryferiami (związek z cyklami koniunkturalnymi) 15​ Kapitał ludzki – efekt inwestycji w człowieka (głównie nakłady na edukację, służbę zdrowia, kulturę); zbiór kompetencji, umiejętności i wiedzy; obejmuje kreatywność otwartość i innowacyjność ​ Na poziomie przedsiębiorstwa jest częścią kapitału intelektualnego 16​ Dwa główne rodzaje kapitału ​ Dobra kapitałowe – nieruchomości, maszyny, instalacje, przyrządy służące produkcji i infrastruktura ​ Kapitał finansowy – zasoby finansowe, które stanowią źródło finansowania inwestycji w dobra kapitałowe 17​ Narysuj krzywą logistyczną 18 Źródła kapitału finansowego ​ Akumulacja (na skutek oszczędności) −​ Banki, fundusze emerytalne, giełdy, venture capital −​ „złota reguła” – 20% PKB → oszczędności ​ Zagranica 3  −​ Inwestycje portfelowe → kapitał spekulacyjny −​ Kredyty finansowe → multilateralne i bilateralne −​ Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) 18​ BIZ a handel międzynarodowy ​ BIZ uważa się w teorii ekonomii za substytut handlu międzynarodowego → zamiast eksportować towary można przenieść produkcję do kraju importera ​ Relokacja wytwarzania do krajów o niższych kosztach, głównie pracy – generowanie nowych strumieni handlu 19​ Wpływ BIZ na kraj goszczący (kraj lokaty) ​ Pozyskanie inwestycji oraz dostęp do technologii i rynku światowego (+) ​ Wzrost importu i wypieranie rodzimej produkcji (-) Wpływ BIZ na kraj eksportujący kapitał ​ Wzrost efektywności wykorzystania kapitału (+) ​ Możliwość utraty kapitału i negatywny wpływ sytuacji gospodarczej kraju lokaty kapitału (-) 20​ Dwa znaczenia terminu „instytucja” ​ Zbiór zasad regulujący w sposób trwały relacje w jakiejś grupie podmiotów (np. małżeństwo, własność, rynek, itd.) ​ Podmioty zaangażowane we wprowadzenie w życie tych zasad oraz potrzebne do tego zasoby (np. rząd, sąd, rodzina, mafia, itd.) 21​ Jak powstają instytucje? ​ Instytucje powstawać mogą w wyniku świadomego i celowego działania ludzi ​ Lub rozwijają się stopniowo jako reakcja na zmiany w życiu społecznym, gospodarczym i politycznym; a także zdeterminowanie jego położeniem geograficznym (zwłaszcza geopolitycznym) 22​ Struktury tworzące ramy instytucjonalne ​ Struktura polityczna → sposób podejmowania i łączenia decyzji politycznych ​ Struktura praw własności → formalne bodźce ekonomiczne ​ Struktura społeczna → nieformalne bodźce w gospodarce −​ Zmiana tych ram ma charakter nawarstwiania się nowych elementów na poprzednie 23​ Rynek a państwo ​ zaangażowanie państwa w gospodarce jest motywowane niedoskonałością rynku - market failure −​ który prowadzi m.in. do rozwarstwienia społecznego (bogaci coraz bogatsi, biedni biedniejsi) −​ więc państwo musi trochę kontrolować to wszystko, bo rynek jest niedoskonały ​ jednak występuje również niedoskonałość państwa - government failure −​ uwidacznia się szczególnie gdy rola państwa jest b duża −​ przeregulowanie gospodarki hamuje jej rozwój 24​ Znaczenie zaufania w społeczeństwie 4  ​ Kiedy zaufanie słabnie relacje między ludźmi trzeba spisywać, zasady kodyfikować a do rozwiązywania konfliktów trzeba wciągać osoby trzecie - rosną koszty transakcyjne i rolę kapitału społecznego p​ `rzejmuje system formalnych regulacji ​ Gdy większe zaufanie wtedy jest lepiej ​ Społeczności, w których jakość kapitału społecznego jest wysoka, łatwiej mogą podejmować wspólne działania, szczególnie w obszarach, w których zawodzi rynek i państwo. 25​ Paradoks Veblena – wzrost ceny → wzrost popytu - popyt na dobra rośnie wraz z ceną (dobra prestiżowe - markowe samochody, biżuteria, perfumy, markowe ubrania itp.) Paradoks Giffena – wzrost ceny → wzrost popytu (dotyczy dóbr podrzędnych, których udział w ogólnych wydatkach jest wysoki i których substytuty są jeszcze droższe, np. ziemniaki w biednych regionach jakiegoś kraju-> niski dochód, dobra niższego rzędu) 26​ Prawa Engla i narysuj!!! ​ Dobra niższego rzędu (krzywa rośnie coraz wolniej, np. żywność); (w miarę wzrostu dochodów konsumenta wydatki na żywność rosną, lecz ich udział w wydatkach ogółem się zmniejsza; dochody rosną szybciej niż wydatki na żywność) ​ Dobra zwykłe (krzywa rośnie proporcjonalnie np. ubrania - wraz ze wzrostem dochodów rosną wydatki) ​ Dobra wyższego rzędu (krzywa rośnie coraz szybciej np. samochody) 27​ 3 Przyczyny nierównego podziału dochodów ​ indywidualna przedsiębiorczość - ludzie przedsiębiorczy podejmują ryzyko - wyższy dochód premią za to ryzyko; ludzie przedsiębiorczy - wykazują się umiejętnościami i zaletami charakteru (wyższy dochód premią za te cechy xd) ​ własność czynników produkcji - oprócz własnej pracy, którą dziś każdy samodzielnie dysponuje (kiedyś niewolnictwo), można dysponować kapitałem nabytym dzięki oszczędzaniu lub odziedziczyć!; postać kapitału: nieruchomości, udziały w firmach, firmy, papiery wartościowe, gotówka; ten kapitał przynosi dochody właścicielowi zwykle ​ rodzaj wykonywanej pracy - wykonywanie pracy o wyższych kwalifikacjach - lepiej opłacane; kwalifikacje z doświadczenia lub z wykształcenia; w pracy w której brakuje fachowców - lepiej opłacane; lepiej opłacane też niebezpieczne lub przykre zawody ​ poziom wykształcenia - kwalifikacje z doświadczenia lub z wykształcenia -> wyższe kwalifikacje zawodowe; poziom wykształcenia wpływa też na przedsiębiorczość i zarządzanie swoim majątkiem ​ rodzina (rodzice), itd. - bogata rodzina - pomaga w karierze zawodowej i biznesie 28​ Współczynnik Giniego ​ Miara koncentracji (nierównomierności) rozkładu zmiennej losowej −​ Przyjmuje wartości z przedziału [0; 1] −​ 0 → pełna równomierność rozkładu 5  −​ Wzrost współczynnika → wzrost nierówności −​ W ekonometrii współczynnik Giniego nazywany jest wskaźnikiem nierówności społecznej i stosowany do liczbowego wyrażania nierównomiernego rozkładu dóbr, zwłaszcza dochodu (na przykład gospodarstw domowych). ​ ****Krzywa Lorenza – krzywa opisująca stopień koncentracji (nierównomierności podziału globalnego zasobu cechy) jednowymiarowego rozkładu zmiennej losowej o wartościach nieujemnych 29​ 4 kategorie surowców mineralnych ​ Surowce energetyczne (dominujący udział ekonomiczny) −​ Węgiel kamienny i brunatny, torf, ropa naftowa, gaz ziemny, uran ​ Surowce chemiczne −​ Siarka rodzima, sól kamienna, sól morska, sole potasowe, fosforyty guano ​ Surowce metaliczne −​ Rudy żelaza i metali nieżelaznych ​ Surowce skalne (dominujący udział ilościowy) −​ Zwięzłe → np. kamienie drogowe i budowlane −​ Okruchowe → np. piasek, żwir i ilaste, np. gliny 30​ 2 główne metody wydobycia surowców mineralnych ​ Głębinowa → metoda droga, wymagająca skomplikowanych sposobów: drążenia szybów, wywozu urobku i zabezpieczenia korytarzy kopalnianych, wk głębinowo Polska ma dużo ale nie wydobywa bo drogo ​ Odkrywkowa → znacznie tańsza, dzięki rozwojowi konstrukcji odpowiednich urządzeń, znacznie się rozprzestrzenia obecnie → udział 10% na przełomie XIX i XX w. oraz 75% pod koniec XX w. −​ W Polsce eksploatuje się węgiel kamienny głębinowo i węgiel brunatny odkrywkowo 6 31​ Najważniejsze funkcje surowców mineralnych w gospodarce ​ Lokalizacyjna → przyciągają przemysł ​ Zatrudnieniowa → 11 mln pracowników na świecie RPA Kanada Australia Rosja ​ Akceleracyjna → szczególnie dawniej regiony górnicze silnie rozwijały się gospodarczo na przykład GOP ​ Miastotwórcza → w rejonach górniczych powstawało wiele miast ​ Dochodowa → dotyczy szczególnie krajów naftowych, które osiągają większość swoich dochodów dzięki eksportowi tego najważniejszego surowca na świecie 32​ Reakcja świata na kryzysy naftowe ​ Rozwój eksploatacji złóż trudniej dostępnych → Morze Północne, Alaska, Zatoka Meksykańska ​ Udoskonalenie technologii wydobycia ropy → ponad dwukrotnie większe wydobycie z tego samego złoża ​ Powrót do węgla (np. USA) w elektroenergetyce ​ Wzrost zainteresowania wydobyciem gazu ziemnego ​ Rozwój energetyki jądrowej ​ Rozwój energetyki odnawialnej 33​ Zmiana sytuacji w wydobyciu siarki → obecnie jest ona prawie w całości pozyskiwana z odsiarczania ropy naftowej i gazu ziemnego (a także spalin kominowych) uwolniono środowisko od kwaśnych deszczów dzięki temu, zmniejszyło się zanieczyszczenie środowiska dwutlenkiem siarki 34​ Szczególne znaczenie lasów ​ Ochrona gleb i przeciwdziałanie powstawania lotnych piasków ​ Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych oraz ograniczanie powodzi lawin śnieżnych i błotnych ​ Pochłanianie dwutlenku węgla ​ Jedno z najważniejszych źródeł niektórych surowców (głównie drewno) ​ Problem światowy → deforestacja → na początku XX w. 5 mld ha lasów, obecnie około 2,9 mld ha) 35​ Dezagraryzacja – proces zmniejszania znaczenia ekonomicznego rolnictwa i produkcji rolnej w gospodarce krajowej (w odniesieniu do PKB i struktury zaludnienia) 36​ Uzależnienie od warunków przyrodniczych rolnictwa ​ Gleby → np. żyzne czarnoziemy Rosji, Ukrainy, USA, Kanady, Argentyny pod uprawę pszenicy i kukurydzy ​ Klimat → odpowiednie warunki klimatyczne → dostęp do ciepła, długość okresu wegetacyjnego ​ Hydrologia (badanie wody) → odpowiednie nawodnienie terenów rolnych ​ Rzeźba terenu → urozmaicona rzeźba terenu znacznie utrudnia prowadzenie działalności rolniczej (problemy z umaszynowieniem) 37​ Cecha rynku rolnego w stosunku do innych rynków 7  ​ Ten rynek jest przykładem Konkurencja doskonała → brak zysków nadzwyczajnych, tylko zysk normalny, który pokrywa koszty ekonomiczne (koszt księgowy + koszt alternatywny) -> Monopol -> Microsoft; Duopol -> Airbus i Boeing; Oligopol -> przemysł samochodowy; Konkurencja monopolistyczna -> zdywersyfikowane produkty (np. odzież, obuwie) 38​ Istota kręgów Thunena → kręgi żywicielskie von Thunena ​ Blisko produkowano produkty ciężkie i nietrwałe, a dalej lżejsze i trwalsze ​ Kręgi Thunena uległy jednak modyfikacji → np. ogrodnictwo, rolnictwo intensywne z mleczarstwem, ekstensywna uprawa roślin, ekstensywna hodowla, leśnictwo ​ Drogi powodują, że kręgi mogą przyjąć postać gwiazdy (rozety) ze względu na ułożenie dróg 39​ Implozja przestrzenna w rolnictwie → od pewnego czasu bardziej opłaca się inwestować w tereny już zagospodarowane niż zagospodarowywać nowe tereny. Powoduje to utrwalenie się dotychczasowego układu poprzez rozwój rolnictwa wokół istniejących aglomeracji miejskich(thunenizacja rolnictwa) 40​ Przesłanki rozwoju przemysłu ​ Dostępność kapitału (finansowego) −​ Prywatny kieruje się zyskiem −​ Państwowy kieruje się także: potrzebą aktywizacji terenów słabiej rozwiniętych, względami polityczno-militarnymi, potrzebą rozwoju strategicznych sektorów gospodarki (np. energetyka) ​ Baza surowcowa → np. drewno w krajach tajgi (Finlandia, Kanada, Szwecja) −​ Możliwa baza surowcowa w portach morskich (Japonia, Korea Południowa, USA, Holandia, Francja, Wielka Brytania) ​ Dostęp do taniej energii elektrycznej −​ Produkcja aluminium w USA, Kanadzie, Norwegii ​ Tania siła robocza −​ Przemysły pracochłonne jak włókienniczy, odzieżowy i elektrotechniczny (kraje azjatyckie) ​ Oszczędności ekologiczne −​ Przenoszenie „brudnych” przemysłów do krajów o mniej restrykcyjnym prawie ekologicznym (relokacja przemysłu) ​ Duży rynek zbytu −​ Regiony bogate i ludne (kraje triady) ​ Pomoc publiczna w postaci ulg podatkowych i zwolnień ​ Likwidacja barier w przepływie kapitału (byłe kraje bloku socjalistycznego)​ -Niepokoje polityczne​ -Groźba nacjonalizacji​ -Wyczerpanie surowców​ -Zmiany demograficzne 8 41​ Przyczyny dezindustrializacji (przejście gospodarki przemysłowej do gospodarki opartej na usługach -> od lat 60. XXw. -> najpierw spadek względny, potem absolutny: ​ Rosnący popyt na usługi ​ Globalizacja ((konkurencja krajów nowo uprzemysłowionych: Korea Poludniowa, Tajwan, Malezja, później Filipiny, Meksyk) ​ Rosnąca presja ekologiczna ​ Zmiany organizacyjne (outsourcing) i techniczne (mniejsza pracochłonność przemysłu niż dawniej) ​ Wyczerpywanie się bazy surowcowej 42​ Przemysł wysokich technologii wyróżnia go duży udział nakładów na opracowanie technologii w kosztach produkcji ​ Statki powietrzne i kosmiczne ​ Farmaceutyka ​ Maszyny biurowe i urządzenia ​ Sprzęt oraz urządzenia radiowe, telewizyjne i komunikacyjne ​ Instrumenty medyczne precyzyjne optyczne, zegary, zegarki 43​ Teoria lokalizacji: trójkąt Varignona ​ ujęcie klasyczne -> minimalizacja kosztów produkcji ​ jeśli koszty dystrybucji produktu finalnego staną się większe od kosztów transportu materiałów - trzeba przynieść fabrykę bliżej punktu konsumpcji żeby nie przepłacać za dowóz na ten rynek czy coś 44​ Korzyści wspólnej lokalizacji (aglomeracji) −​ Prowadzenie działalności w pobliżu innych przedsiębiorstw, dzięki czemu korzysta się z wyspecjalizowanego miejscowego rynku pracy, wyspecjalizowanych zakładów usługowych i badawczo-rozwojowych, wspólnej infrastruktury, itd. ​ Korzyści urbanizacji −​ Różnorodność i wysoki poziom dóbr i usług potrzebnych w prowadzeniu działalności gospodarczej −​ Przedsiębiorstwa nie ponoszą kosztów budowy i utrzymania wielu urządzeń, które musiałyby same stworzyć na obszarach wiejskich oraz nie ponoszą kosztów sprowadzania tych usług z wielkich miast 45​ Teoria Webera (1909 r.) → uwzględnia jako czynniki wpływające na miejsce inwestycji: koszty transportu, pracy i oddziaływanie aglomeracji 46​ Definicje usług 9  ​ Enumeratywna → wyliczenie, jakie działania wchodzą w skład usług ​ Negatywna → zakłada, że usługi to wszystko to, co nie jest wytwarzaniem dóbr materialnych (to co nie należy do sektora I i II) ​ Konstruktywne −​ Pierwsze podejście → usługa powstaje w momencie kontaktu usługodawcy z usługobiorcą (jednoczesność wytwarzania i świadczenia) −​ Drugie podejście → występują gazy powstawania usługi jeszcze przed jej świadczeniem, które też należą do usług jako działalność (np. pośrednictwo handlowe) −​ Trzecie podejście → usługa jest dobrem niematerialnym (nie magazynuje się jej) 47​ Teoria przewagi absolutnej (Adam Smith) ​ Bezwzględne różnice w kosztach wytwarzania mierzonych nakładami pracy → każdy kraj specjalizuje się w eksporcie towaru, w którego produkcji jest wydajniejszy (w nakładzie pracy) w stosunku do zagranicy → w rezultacie rośnie wydajniejsza produkcja kosztem produkcji mniej wydajnej we wszystkich handlujących krajach (gra o sumie dodatniej) 48​ Teoria przewagi komparatywnej/względnej (David Ricardo) ​ Korzystna wymiana także możliwa, gdy jeden kraj wytwarza wszystkie towary taniej niż drugi (w nakładach pracy-godziny). Każdy kraj powinien specjalizować się w produkcji towaru, w którym jego przewaga jest stosunkowo największa lub brak przewagi stosunkowo najmniejszy 49​ Teoria luki technologicznej ​ Zauważono, że nie wystarczą obfite zasoby pracy i kapitału, jeżeli brakuje technologii ​ Znalezienie pierwszeństwa w dostępie do niektórych wynalazków ​ Nie zawsze słuszne jest założenie teorii klasycznych, że wszystkie kraje dysponują jednakową technologią ​ Najpierw kraj-innowator podejmuje produkcję, na którą pojawia się popyt w drugim kraju → po pewnym czasie drugi kraj uruchamia produkcję 50​ Handel wewnątrzgałęziowy (dwukierunkowy) ​ Różnicowanie produktów przez firmy powoduje wzrost znaczenia korzyści skali (strona podaży – obniżenie kosztów) dla indywidualnych produktów, co prowadzi do handlu wewnątrzgałęziowego, czyli handlu produktami podobnymi pod względem przeznaczenia ​ Wymiana wewnątrzgałęziowa powoduje lepsze zaspokojenie gustów konsumenta (strona popytowa – relatywny wzrost ceny, gdy produkt podzielony na liczne marki) ​ Tzw. Efekt granicy powoduje, że z powodu kosztów transportu często taniej jest kupić towar za granicą niż sprowadzać z odległych części kraju ​ Dawniej handel wewnątrzgałęziowy był pomijany jako mało istotny. Od kilku dziesięcioleci stanowi zwykle większość handlu międzynarodowego dla krajów rozwiniętych 51​ Czynniki decydujące o tempie wzrostu w krótkim i długim okresie ​ Na świecie obserwuje się bardzo duże zróżnicowanie w poziomie rozwoju gospodarczego 10  ​ W długim okresie o tempie wzrostu decyduje podaż czynników wytwórczych → pracy L, kapitału K, a także postęp techniczny i organizacyjny A ​ W krótkim natomiast popyt konsumpcyjny i inwestycyjny, krajowy i zagraniczny ​ Wzrost gospodarczy podlega fluktuacjom na skutek cyklu koniunkturalnego. Występują również cykle Kondratiewa związane z postępem technologii 52​ Rozwój gospodarczy ​ Pojęcie szersze niż wzrost gospodarczy ​ Długofalowy proces przemian nie tylko ilościowych (wzrost produkcji), ale także jakościowych w gospodarce prowadzący do podniesienia poziomu życia ludności ​ Kraje o długotrwałym rozwoju gospodarczym są lepiej postrzegane przez inwestorów, bo świadczy on o dobrym zarządzaniu gospodarką, stabilności i wiarygodności Inwestycyjny wzrost gospodarczy (literka K we wzorze) ​ Transfer technologii z krajów rozwiniętych ​ Koszty produkcji są zwykle niezbyt wysokie dzięki efektom skali i nadal niedrogiej sile roboczej ​ Dotyczy szczególnie krajów szybko rozwijających się, wśród których niektóre są już dzisiaj wysoko rozwinięte ​ Gdy wzrastają koszty pracy następuje odpływ kapitału i kraje takie mogą utknąć w „pułapce średniego rozwoju” gospodarczego Innowacyjny wzrost gospodarczy (literka A we wzorze) ​ Może wystąpić po wyczerpaniu się możliwości rozwoju innowacyjnego ​ Duże znaczenie rozwoju i wdrażania nowoczesnych technologii ​ Przewaga konkurencyjna kraju bazuje na wykształceniu, pracach badawczo-rozwojowych, dobrze rozwiniętej infrastrukturze i nowoczesnych metodach zarządzania ​ Dotyczy najbardziej rozwiniętych krajów, które w ten sposób mogą przezwyciężyć stagnację i utrzymywać przewagę na rynkach światowych Dobrobytowy wzrost gospodarczy ​ Może wystąpić w krajach o wielkim skumulowanym kapitale −​ Jako efekt pracy wielu pokoleń −​ Popyt konsumpcyjny staje się podstawowym źródłem wzrostu −​ Obniża się skłonność do inwestowania i zmniejsza się przedsiębiorczość, za to konsumuje się nagromadzone bogactwo −​ Może z czasem okazać się niekorzystny oraz spowolnić napływ kapitału i wzrost gospodarczy Zasobowy wzrost gospodarczy ​ Opiera się na przyroście czynników naturalnych, głównie chodzi o zasoby pracy (duża i tania siła robocza), ale także o bogactwa naturalne −​ Dostępność zasobów pozwala na konkurowanie niskimi cenami −​ W eksporcie dominują surowce, produkty nisko przetworzone, produkcja pracochłonna jak włókiennictwo, odzież −​ Dotyczy krajów słabo rozwiniętych −​ W sytuacji, gdy jest eksportowana ropa naftowa, to takie kraje mogą być bogate 11 53​ Jak jest obliczany dochód narodowy z PKB? ​ PKB - A +dochody netto z zagranicy (A-amortyzacja) 54​ Ustawowe kryteria wyróżniania miast ​ Prawo administracyjne → przyznawanie jednostkom osadniczym praw miejskich oparte na arbitralnych decyzjach uwarunkowanych wieloma przesłankami, historycznymi i społeczno-ekonomicznymi (Polska) → Bardzo trudno jest zmienić decyzję o nazywaniu miejscowości miastem, nawet jeżeli już dawno się wyludniło ​ Statystyczno-demograficzne → progowa liczba mieszkańców → [200-250]: Szwecja, Finlandia, Dania; : Kanada; : USA; : Włochy, Japonia; : Holandia ​ Funkcjonalne → miastami są ośrodki osadnicze z dominującą ludnością utrzymującą się ze źródeł pozarolniczych (Litwa, Łotwa, Estonia); Holandia: oprócz kryterium statystycznego dodatkowo 70% mieszkańców musi pracować poza rolnictwem ​ Morfologiczno-fizjologiczne → zwykle dodatkowe kryterium obok statystycznego, czyli kryterium mieszane (Słowacja: liczba mieszkańców + pewne instytucje publiczne (szkoła, ośrodki zdrowia) + pewna minimalna infrastruktura (kanalizacja i wodociągi) 55​ Przyczyny powstawania miast ​ Wzrost wydajności rolnictwa i pojawienie się nadwyżki produkcji rolnej, powstanie rzemiosła ​ Funkcja obronna → miasta otaczano murem, za którym chroniła się ludność przed najazdami ​ Dogodne warunki naturalne → nad rzekami lub na wybrzeżach oraz korzystne położenia na skrzyżowaniu szlaków handlowych ​ Korzyści aglomeracji 56​ Miastotwórcze funkcje miasta ​ Egzogeniczne, zwane inaczej bazowymi, gdyż stanowią podstawę gospodarczą miasta → obejmują one wytwarzanie dóbr i usług kierowanych na zewnątrz miasta. Funkcje te generują dochody, zatem stanowią jego podstawę ekonomiczną ​ Endogeniczne → działalność skierowana na zaspokojenie popytu wewnętrznego w mieście (żłobki, szkoły podstawowe, przychodnie, komunikacja miejska itd.) Funkcje te nie są miastotwórcze, ale rosną wraz z wielkością miasta (czysty eksport miasta, problemy w rozróżnieniu). 57​ Konkurencyjność miast ​ Miasta konkurują o inwestycje tworzące miejsca pracy w przemyśle, a następnie w handlu, innych usługach, szczególnie zaawansowanych technologicznie (technopolie) ​ Miasta konkurują także o ludzi (wzrost liczby ludności, co prowadzi do wzrostu dochodów i znaczenia politycznego miasta) ​ Miasta konkurują również o wizerunek (międzynarodowe imprezy sportowe, kulturalne i polityczne) 58​ Teoria progowego rozwoju miasta 12  ​ Miasta nie rozwijają się w sposób ciągły, tylko skokowo w wyniku pokonywania kolejnych barier ​ Rozwój miasta związany jest z pokonywaniem pewnych progów przestrzennych → w wyniku pokonania progu uzyskuje się większy potencjał rozwojowy niż jest potrzebny w danej chwili, który jest wykorzystywany sukcesywnie. Dojście do kolejnego progu oznacza wyczerpanie całego potencjału rozwojowego (dlatego po szybkim zbudowaniu nowej infrastruktury, rozwój miasta powinien nieco przyhamować, żeby za szybko nie zbliżyć się do kolejnego progu) ​ Sterowanie rozwojem miasta polega na jego przyśpieszaniu w okresie przekraczania progu i hamowaniu przed następnym progiem, aby zwiększyć efektywność poniesionych nakładów 59​ Teoria wzrostu zrównoważonego regionów ​ Ubóstwo jest rezultatem niskiej wydajności pracy, co wynika z braku odpowiedniego wyposażenia technicznego, co wynika z braku oszczędności, co wynika z niskich dochodów, co jest rezultatem niskiej wydajności pracy ​ Zaklęty krąg ubóstwa można przerwać tylko dzięki równomiernemu postępowi we wszystkich dziedzinach gospodarki. Sugerowano systematyczny, harmonijny, niestety często powolny rozwój, brak szans dla regionów słabo rozwiniętych w przyspieszającym świecie 60​ Teoria wzrostu niezrównoważonego regionów ​ Kraje i regiony powinny rozwijać jedynie wybrane, najbardziej efektywne sektory gospodarki ​ Nie należy przeciwdziałać w ich koncentracji w tzw. Biegunach wzrostu, impulsy rozwojowe rozprzestrzeniają się od nich w głąb kraju ​ układ ekonomiczny regionu jest w stanie nierównowagi gałęziowej, czasowej i przestrzennej, która jest siłą napędową wzrostu. Muszą zatem występować gałęzie i regiony lepiej lub gorzej rozwinięte. Nośnikiem impulsów rozwojowych są innowacje 61​ Teoria egzogenicznego rozwoju regionalnego ​ Rozwojowe siły sprawcze są poza regionem, np. rozstrzygnięcia polityki gospodarczej państwa lub inwestycje z zewnątrz ​ Wykształcają się innowacyjne centra (bieguny wzrostu), z których innowacje rozprzestrzeniają się na peryferie ​ Rosnące zróżnicowanie regionów jest typowe dla wczesnych faz rozwoju kraju. Po pewnym czasie tendencja się odwraca i regiony zacofane rozwijają się szybciej od centrów, teoretycznie dzięki np. korporacjom transnarodowym (ta i teoria powyżej są przyjazne liberalizmowi) ​ Niestety występuje proces uzależnienia peryferii od centów 62​ Teoria endogenicznego rozwoju regionu ​ Rozwój na gruncie własnych sił „od dołu” ​ Wykorzystanie naturalnych zasobów (i przewag) regionu oraz kapitału społecznego i ludzkiego ​ Stanowi uzupełnienie teorii rozwoju egzogenicznego. Wykorzystanie przez region zasobów i atutów „powinno” przeciwdziałać narastaniu różnic rozwojowych pomiędzy centrum a peryferiami. Jest to jednak bardzo trudne i udaje się nielicznym krajom. Regiony bowiem konkurują ze sobą i należy zapewnić odpowiedni poziom konkurencyjności regionu ​ W skrócie chodzi o to, żeby zbudować konkurencyjność w stosunku do centrum 13 63​ ****Jakie są przewagi unii celnej w stosunku do strefy wolnego handlu i jakie są trudności z nią związane Przewagi: Niższe koszty administracyjne związane z prowadzeniem unii celnej Trudnosci: Konieczność prowadzenia skomplikowanych negocjacji ceł 14