Podstawy wiedzy o finansach - Wykłady 1-5 PDF

Podstawy wiedzy o finansach Dr Piotr Smejda E-mail: [email protected] 1  Zaliczenie 30 h wykładów Ocena dostateczna – obecność na 70% wykładów Ocena dobra – obecność na 90% wykładów Ocena bardzo dobra – obecność na 90% wykładów...

Podstawy wiedzy o finansach Dr Piotr Smejda E-mail: [email protected] 1  Zaliczenie 30 h wykładów Ocena dostateczna – obecność na 70% wykładów Ocena dobra – obecność na 90% wykładów Ocena bardzo dobra – obecność na 90% wykładów + egzamin pisemny 2  Literatura Podstawy Finansów Korenik Dorota, Korenik Stanisław Wydawnictwo Naukowe PWN Rynki finansowe - przewodnik encyklopedyczny Wydawca/Producent: Wolters Kluwer Polska. Finanse, Red. J. Ostaszewski, Difin, Warszawa 2008 A. Sławiński Rynki finansowe PWE 2006 Internet: www.money.pl, www.bankier.pl, www.parkiet.com, www.bossa.pl 3  Rynek Finansowy (Financial Market) Rynek finansowy jest to rynek, na którym dokonuje się transakcji instrumentami finansowymi.(Wypych M.;.Finanse i instrumenty finansowe, Absolwent, Łódź 1997, str.15) Inne definicje: „Rynek finansowy jest to miejsce zawierania transakcji mający za przedmiot szeroko rozumiany kapitał finansowy” „Rynek finansowy można określić jako ogół transakcji papierami wartościowymi będącymi instrumentami udzielania kredytów krótko-średnio i długo terminowych” 4  Istota i podział rynku finansowego Podstawowe podmioty gospodarki gospodarstwa domowe przedsiębiorstwa jednostki administracji centralnej i lokalnej sfera produkcji niematerialnej (wojsko, nauka, kultura, służba zdrowia) 5 Przedmioty transakcji na rynkach finansowych. 6  Wszystkie podmioty mogą posiadać nadwyżki lub braki finansów (środków), powodują one rozwój rynków finansowych. Rozwój (kreacja) pieniądza stworzył rynki finansowe. Jest to podstawowa zmienna. Również nadmiar pieniądza. Krążenie pieniądza tworzy zasady, narzędzia, instytucje odpowiadające za zabezpieczenie tego rynku 7 Rola pośredników finansowych 8  Podstawowe pojęcia: Pośrednicy finansowi – są to instytucje, których zadaniem jest pośredniczenie w przepływie środków pieniężnych pomiędzy różnymi podmiotami rynku finansowego polegające na przyjmowaniu nadwyżek finansowych od tych podmiotów lub udzielania pożyczek. Gospodarstwa domowe – najczęściej brak środków finansowych lub nadwyżka tych środków. Przedsiębiorstwo – potrzebuje środków na rozwój lub ma nadwyżkę środków pieniężnych. 9  Państwo – podmiot na rynku w miarę wiarygodny (głównie w krajach rozwiniętych), zawsze ma niedobór środków pieniężnych. W pewien sposób reguluje rynki finansowe. Instrument finansowy – pewne zobowiązania pomiędzy podmiotem dającym kapitał, a kapitałobiorcą. Może być oparte na normie prawnej lub mieć charakter nieformalny. Papier wartościowy –jest to prawo do przyszłych dóbr, które mogą być przedmiotem własności) jego wystaw dochodów lub aktywów (dowolnych praw finansowych lub 10  Pośrednicy: Bank Biuro maklerskie Giełda papierów wartościowych Fundusz inwestycyjny Podmioty parabankowe Fundusze emerytalne Towarzystwa ubezpieczeniowe 11  Podział instrumentów finansowych ze względu na kryterium własnościowe: Charakterze udziałowym – posiadaczowi dają prawo do części majątku emitenta; zależy od wartości/ilości papieru wartościowego. Dają prawo do udziału w zysku z dywidendy emitenta. Charakter zarządczy (potwierdzają zaangażowanie). Charakter bezpośredni – udział w pracach zarządu; lub pośredni – poprzez przedstawicieli. Najczęstszym przykładem są akcje i bony komercyjne przedsiębiorstw. Charakterze wierzytelnym – papiery dłużne – są to takie instrumenty finansowe, które zostały wyemitowane w wyniku zaciągnięcia zobowiązania przez emitenta w stosunku do inwestora. W momencie zapadalności ma nastąpić zwrot uzupełniony o oprocentowanie. Instrument ten może być zamieniony na inne instrumenty. Przykład – obligacje zamienianie na akcje przedsiębiorstw, opcje na akcje. 12 Podział ze względu na kryterium dochodowe (jaki dochód generują?) stałym dochodzie - najczęściej jest to obligacja i certyfikaty depozytowe. o zmiennym dochodzie - uzależnione od różnego rodzaju zmiennych (stopa inflacji, PKB, wysokość deficytu, budżet – charakter ekonomiczny), oprócz tego determinanty polityczne, społeczne (np.. Lokaty strukturyzowane, obligacje wieloletnie o zmiennej stopie itp..) 13 Podział ze względu na czas wykupu (termin zapadalności) Krótkoterminowe – do 1 roku (obligacje Skarbu Państwa na 1 rok) Średnioterminowe – do 3 lat (czasem 5 lat) Długoterminowe – powyżej 3 lat Np.. Obligacje 1, 2, 5 10 letnie-emerytalne, akcje, depozyty, itp 14  PODZIAŁ RYNKÓW FINANSOWYCH Dwa kryteria: czasu i celu (do czego jest potrzebny transfer pieniędzy)  Rynek pieniężny – bieżący  Rynek kapitałowy (bardziej efektywny) – zmienna czasowa jest długoterminowa. Celem jest osiągniecie długofalowych zysków, cel dalekosiężny. Podział ze względu na rodzaj kontrahenta  Rynek pierwotny – transakcje pomiędzy emitentem, a pierwszym nabywcą.  Rynek wtórny – pomiędzy inwestorami. Podział terytorialny  Rynek krajowy  Rynek regionalny  Rynek ogólnoświatowy Podział ze względu na organizację  Rynek giełdowy – sformalizowana bardzo szczegółowa budowa  Rynek pozagiełdowy Podział ze względu na występujące instrumenty  Rynek pieniężny – bony skarbowe, bony komercyjne, weksle, lokaty międzybankowe, certyfikaty depozytowe.  Rynek kapitałowy – akcje, obligacje, kwity depozytowe, certyfikaty inwestycyjne.  Rynek instrumentów pochodnych – opcje, swapy, warranty, futures, forwards.  Rynek walutowy – waluty.  Rynek kredytowo ‐ bankowy – kredyty, pożyczki, lokaty bankowe. 15  Rynek pieniężny – jest rynkiem najbardziej płynnych aktywów finansowych, służących jednostkom gospodarczym do pokrycia zapotrzebowania na kapitał obrotowy, a więc zapewniający im utrzymanie płynności. Następuje to głownie poprzez zaciąganie kredytów i pożyczek krótkoterminowych. Dominują na nim pośrednicy finansowi, ale również inne podmioty, m. in. banki zajmujące się lokatami bankowymi na krótki termin (do 1 roku) Tu skonczylem 29.10 16  Funkcje rynku pieniężnego: Przynoszenie dochodów od wolnych w danym momencie aktywów oraz zapewnianie ciągłości w regulowaniu zobowiązań Służy państwu do realizacji określonej polityki monetarnej, w szczególności przez wpływ na wielkość strumienia podaży pieniądza i prędkość jego cyrkulacji w gospodarce. 17  Rynek pieniężny dzielimy m.in. na: Rynek hurtowy Rynek detaliczny 18  Oprocentowanie – wysokość oprocentowania zależy od stopnia oceny wypłacalności emitenta oraz zamiany tego waloru na gotówkę, czyli płynności. Lokaty międzybankowe – tylko rynek hurtowy (ile jest nadwyżki finansowej w bankach komercyjnych powyżej ceny minimalnej). Najwięcej jest lokat trzydniowych. Najprostsza forma zarobku dla banku. 19  RYNEK LOKAT MIĘDZYBANKOWYCH Kształtuje się głownie w zależności od wysokości nadwyżek ponadobowiązkowych rezerw gotówkowych banków komercyjnych Nadwyżki rezerw gotówkowych banki te mogą lokować w emitowanych przez bank centralny lub Skarb Państwa walorach Zawiera się na nim transakcje w dużych, okrągłych kwotach na okres jednego dnia do jednego roku 20  Stawki oprocentowania LIBOR – stopa oprocentowania lokat międzybankowych w Londynie, zdeterminowana popytem i podażą tych nadwyżek, stanowi ona podstawę do określania stóp procentowych na wielu innych segmentach rynku krajowego i zagranicznego LIBID – oznacza ile bank jest skłonny zapłacić za przyjęcie środków do zagospodarowania ( big price, to cena, która bank zaplaci) WIBOR – określona jako roczna stopa procentowa po jakiej bank jest skłonny udzielić kredytów innym bankom WIBID – określana jako roczna stopa procentowa, która bank jest gotów zapłacić za środki przyjete w depozyt od innych banków 21  Instrumenty rynku pieniężnego: Bony skarbowe Bony pieniężne Bony komercyjne przedsiębiorstw Weksle Czeki Akcepty bankowe Certyfikaty 22  Podział lokat międzybankowych O/N – over night – dziś składamy lokatę, koniec na drugi dzień przed 11. T/N – to next – jutro składamy, rozwiązujemy pojutrze. S/N – spot next – składamy jutro, rozwiązywana po 2 kolejnych dniach. 23  BONY SKARBOWE Bony skarbowe – jeden ze starszych instrumentów finansowych. Pierwszy tego typu papier wyprodukowano w Anglii (1870). Instrument ten ma zerowy stopień ryzyka. Inwestor ma w pełni gwarancję zwrotu. Ma bardzo wysoki stopień płynności (występuje na rynku wtórnym i pierwotnym). Bony stanowią jedno z zabezpieczeń kredytowych. Instrument regulacji – ogranicza inflację, pobudza gospodarkę. Bony skarbowe to papiery dłużne Skarbu Państwa o terminach emisji od 8 do 52 tygodni. Ich oprocentowania ma charakter stały, dyskontowy. Emisja (wejście na rynek pierwotny) – Ministerstwo Finansów - list emisyjny, minister określa wielkość emisji, określa okres. Bony stanowią dogodny instrument krótkoterminowego kredytu do finansowania narastającego w czasie deficytu budżetowego. 24  Cechy bonów skarbowych: Zerowy stopień ryzyka Niskie oprocentowanie Wysoka płynność Wykorzystywane przez banki centralne do regulowania obiegu pieniądza w gospodarce Wykorzystywanie zdeponowanych w banku bonów skarbowych jako zabezpieczenia Reprezentantem skarbu państwa przy emisji bonów skarbowych jest ministerstwo finansów Bony są w postaci zdematerializowanej Papiery wartościowe emitowane na okaziciela 25  BONY PIENIĘŻNE instrumenty, których emitentem jest NBP. Mogą być emitowane na okres 1 roku (364 dni). Wartość bonu jest ściśle określona – 10 tys. złotych. Skierowany wyłącznie do pośredników finansowych, ale nie do wszystkich, mogą być tzw. dealerzy rynku pieniężnego (np. grupa banków). NBP wykorzystuje je do ograniczenia nadpłynności pieniądza na rynku oraz do stabilizacji stóp procentowych. Mają charakter raczej zarządczy niż inwestorski. Bony są sprzedawane na przetargach. Minimalna wartość transakcji to 1 mln PLN. Nabywcami na rynku wtórnym nie mogą być inne podmioty jak banki. 26  BONY KOMERCYJNE emitowane przez przedsiębiorstwa, pakiet wartościowy charakteryzuje się wysokim ryzykiem (cecha niezabezpieczenia). Mają formę wirtualną lub materialną (dokument); pośrednikiem jest bank lub biuro maklerskie. W USA – zamknięta edycja do wybranych osób – akcjonariuszy (podmiot zainteresowany poprawnym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa). Mogą być imienne lub na okaziciela. Rejestry prowadzą banki lub domy maklerskie. Emitowane ze ściśle określoną wartością nominalną i określonym terminem zapadalności. Emisje papierów komercyjnych są przeprowadzane w imieniu lub na rzecz agenta emisji, którym z reguły jest bank lub biuro maklerskie. 27 Rodzaje bonów komercyjnych: Bony dyskontowe – sprzedawane poniżej swojej wartości, po upływie terminu zapadalności inwestor dostaje cenę nominalną. Bony kuponowe – sprzedawane po cenie minimalnej, inwestor otrzymuje kupon odsetkowy (zarobek). 28  W Polsce występują komercyjne weksle inwestycyjno ‐ terminowe tzw. KWITy. Cechy bonów komercyjnych: mają postać materialną lub zdematerializowaną, są emitowane jako imienne lub na okaziciela należą do grupy instrumentów podwyższonego ryzyka Tu skonczylem 14.10.21 29  WEKSEL najstarszy instrument finansowy, zaliczany do instrumentów rynków pieniężnych,pod względem prawnym jest najlepiej doprecyzowany. Jest papierem wartościowym posiadającym formę materialną – dokumentu papierowego. Wystawca weksla samodzielnie lub przez wskazaną osobę zobowiązuje się do bezwarunkowego zapłacenia w określonym czasie i miejscu określonej kwoty. 30  Podział weksli ze względu na sposób zapłaty; osobę dłużnika: Samodzielnie – weksel własny Poprzez osobę trzecią – weksel trasowany Podział ze względu na remitenta (pożyczkodawcę) – osobę, która otrzyma zapłatę: Weksel imienny (podaje się daną osobę) Weksel na okaziciela (nie podaje się danych, trudny do zaksięgowania) Weksel na zlecenie (wystawca weksla zgadza się na zmianę pożyczkodawcy) 31 Weksle wykorzystuje się w układach sieciowych przedsiębiorstw. Weksel ten ma podobne cechy jak „żywa gotówka”. Forma fizyczna weksla może być określona w postaci druku urzędowego. Wydruk wekslowy – drukowany przez NBP, można nabyć w bankach komercyjnych, NBP, urzędach skarbowych (opłata skarbowa uzależniona od wysokości kwoty na jaką wystawiamy weksel). 32  Weksel musi zawierać wszystkie wymagane elementy: Umieszczenie słowa „weksel” w języku w jakim będzie cały weksel. Przyrzeczenie bezwarunkowej zapłaty. Data wystawienia i zapłaty weksla. Miejsce wystawienia. Jeśli jest to weksel imienny lub na zlecenie muszą się pojawić dane remitenta. Imię, nazwisko i podpis emitenta. Tu skonczylem 5.11 33  Weksel wykorzystuje się jako m.in. Instrument pozwala emitentowi zaciągnąć kredyt – funkcja kredytowa, pozwala rozłożyć zobowiązanie w czasie. Funkcja płatnicza – przy wekslu na zlecenie lub trasowanym, narzędzie płatności za kolejne zobowiązania, gdyż jest substytutem gotówki. Funkcja gwarancyjna – gwarancja dodatkowa zobowiązania finansowego. Funkcja refinansowa – powiązanie weksla z bankiem, można zamienić weksel na kredyt bankowy, bank przejmuje zobowiązanie spłacenia weksla, wtedy gdy nie jest możliwe spłacenie weksla w określonym czasie przez dłużnika. 34  Czek jest papierem wartościowym przy pomocy którego wystawca dowolnie rozporządza swoimi pieniędzmi ulokowanymi w banku. Zzek: — nie jest narzędziem kredytowania, lecz spełnia głównie funkcję płatniczą, przy pomocy której można regulować na bieżąco zobowiązania; — może być wystawiony tylko w przypadku dysponowania odpowiednim pokryciem na rachunku w banku, natomiast wystawienie czeku bez pokrycia może spowodować pociągnięcie do odpowiedzialności karnej; — może być wystawiony na okaziciela co upraszcza jego realizację; — spełnia funkcję obiegową, co oznacza, że może być przenoszony na inne osoby przy pomocy indosu. 35  Z pojęciem czeku i weksla związane są następujące terminy: 1. awal (żyrant) — jest to poręczenie gwarantujące zapłacenie należności wekslowej lub czekowej; 2. trasant — osoba, która wystawiła weksel ciągniony (trasowany); 3. trasat — osoba wymieniona w wekslu lub czeku, której wystawca dokumentu poleca dokonanie zapłaty; 4. akceptant — jest to trasat, który przyjął weksel trasowany, tzn. złożył na min swój akcept (podpis), stając się w ten sposób głównym dłużnikiem wekslowym; 5. remitent — pierwszy wierzyciel uprawniony do odbioru sumy czekowej lub wekslowej; 6. indos — jest to przeniesienie praw wynikających z weksla lub czeku na inną osobę; 7. indosant — osoba, która ustępuje czek lub weksel innej osobie (pierwszym indosantem jest remite 8. indosatariusz — osoba, która przejęła prawa czekowe lub wekslowe od remitenta lub kolejnego po nim indosanta; 36  Co to jest akcept bankowy? Akcept bankowy – weksel na którym bank umieścił swój podpis gwarantujący spłatę wierzytelności w określonym czasie, miejscu, kwocie. Certyfikat depozytowy –bardzo płynny, zbywalny papier wartościowy wystawiany przez bank w zamian za założenie lokaty (wkład). Można nim płacić różnym podmiotom gospodarczym. Instrument poszukiwany gdy sytuacja na rynkach finansowych jest stabilna, gdy stopa oprocentowania jest w miarę stała. W praktyce dotyczy pośredników finansowych, przedsiębiorstw. Państwo, gospodarstwa domowe raczej nie zajmują się certyfikatami depozytowymi. 37 Rola rynku (sektora) bankowego stworzenie mechanizmów gromadzenia środków oraz ich inwestowania w różne przedsięwzięcia; zapewnienie możliwości dokonywania płatności między podmiotami gospodarczymi, transferu w czasie i ponad granicami; zapewnienie skutecznych rozwiązań w zakresie zarządzania ryzykiem bankowym; zapewnienie informacji cenowej, co stwarza możliwości podejmowania decyzji przez podmioty gospodarcze; stworzenie warunków do transformacji środków inwestowania. 38 Na rozwój systemów bankowych wywierają wpływ takie czynniki, jak: porządek społeczny i gospodarczy, który określa społeczne wartości i cele gospodarcze struktura i wielkość popytu na usługi bankowe regulacje prawne działań bankowych skłonność banków do innowacji 39  Struktura sektora bankowego w Polsce: NBP (bank centralny, bank banków). Główne role to umacnianie polskiego pieniądza i sprawowanie nadzoru nad bankami Banki komercyjne 40  Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu 41  Inne zadania NBP organizowanie rozliczeń pieniężnych; prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi; prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami; prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa; regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie; kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego; opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej; wykonywanie innych zadań określonych ustawami. 42  Organami NBP są: Prezes NBP (Prezes NBP jest powoływany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP. Kadencja Prezesa NBP wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie może być Prezesem NBP dłużej niż przez dwie kolejne kadencje ; Rada Polityki Pieniężnej; Zarząd NBP 43  Zadania Rada Polityki Pieniężnej: ustala wysokość stóp procentowych NBP; ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków i wysokość jej oprocentowania; określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych; zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP; przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP; ustala zasady operacji otwartego rynku. Rada dokonuje ocen działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej. 44 Banki specjalne-czym różnią się od banków detalicznych? 45  Banki specjalne to przede wszystkim banki inwestycyjne, które zajmują się koncentracją środków dla finansowania inwestycji. Kapitały te są mobilizowane nie tylko w drodze wkładów od klientów, ale także w drodze emisji i sprzedaży własnych obligacji lub przyjmowania lokat innych banków czy budżetu. Do banków specjalnych można zaliczyć banki inwestycyjne, instytucje kredytu długoterminowego, banki hipoteczne, rolne i melioracyjne, a także banki komunalne 46 Przedmiotem działalności banku inwestycyjnego są operacje na rynku finansowym mające na celu finansowanie lub doradztwo przy finansowaniu różnorodnych przedsięwzięć inwestycyjnych. W szczególności banki inwestycyjne zapewniają usługi: Operacje na rynku papierów wartościowych (działalność brokerska, działalność dealerska, sprzedaż bezpośrednia wąskiej grupie inwestorów pośrednictwo w sprzedaży papierów wartościowych, projektowanie i handel instrumentami pochodnymi rynku kapitałowego, organizacja własnych i obcych emisji, gwarantowanie emisji 47 Usługi banku inwestycyjnego -cd Operacje na rynku pieniężnym: handel certyfikatami depozytowymi, transakcje instrumentami pochodnymi rynku pieniężnego, transakcje terminowe Zarządzanie funduszami: zarządzanie płynnymi aktywami i udziałami klientów, tworzenie i zarządzanie funduszami podwyższonego ryzyka, tworzenie i zarządzanie funduszami wspólnego inwestowania Doradztwo finansowe 48  Rodzaje banków-cd Banki hipoteczne - zajmują się udzielaniem pożyczek zabezpieczonych na hipotece nieruchomości. Holding bankowy to korporacja, która jest posiadaczem akcji jednego lub więcej banków. Holdingi tworzą także przedsiębiorstwa niebankowe, które w zasadzie powinny być powiązane z bankowością, firmy hipoteczne, faktoringowe, leasingowe, ubezpieczeniowe, brokerskie, zajmujące się doradztwem finansowym, dystrybucją papierów wartościowych, kredytowaniem sprzedaży ratalnej itp. Holdingi bankowe mają ułatwiony dostęp do rynków kapitałowych, większą zdolność zadłużania się w stosunku do kapitału własnego, a także możliwości kompensaty strat i zysków przy płaceniu podatków. 49  Spółdzielnie kredytowe, kasy oszczędnościowe powiązanie kredytobiorców (członków spółdzielni) m.in. poprzez ich wkłady członkowskie z solidarną odpowiedzialnością materialną za działalność danej spółdzielni. powiązanie oszczędnościowej działalności tych instytucji z potrzebami drobnych wytwórców i gospodarstw domowych, a także samorządów 50  Rynek kapitałowy – jest segmentem rynku finansowego, który tworzą transakcje zawierane długoterminowymi instrumentami finansowymi, tzn. instrumentami o terminie realizacji dłuższym niż rok, przeznaczonymi na finansowanie inwestycji. Rynek kapitałowy to rynek, na którym przedmiotem obrotu są kredyty i udziały średnio- i długoterminowe. Rynek ten zazwyczaj dzieli się na: rynek papierów wartościowych, rynek nieruchomości oraz rynek dóbr inwestycyjnych. W wąskim znaczeniu rynek kapitałowy utożsamiany jest przede wszystkim z rynkiem papierów wartościowych, który dzieli się na rynek pierwotny i wtórny. Rynek kapitałowy: · Rynek papierów wartościowych · Rynek pożyczek hipotecznych · Rynek długoterminowych pożyczek bankowych 51  Funkcje rynku kapitałowego: Umożliwia mobilizacje kapitału – czyli jego przepływ pomiędzy tymi, którzy posiadają go w nadmiarze, a tymi którzy go poszukują w celu finansowania inwestycji Umożliwia wycenę kapitału poprzez ustalenie ceny papierów wartościowych na rynku wtórnym Zapewnia płynność inwestycji – oznacza to, że uczestnicy rynku mogą sprzedać posiadane akcje i obligacje, a uzyskane pieniądze ulokować w inny sposób 52  Pierwotnym źródłem podaży kapitału są gospodarstwa domowe, które oszczędzając część swoich dochodów mogą je pożyczyć (za odpowiednim wynagrodzeniem) tym, którzy tego kapitału poszukują. Każdy przedsiębiorca, w celu uruchomienia lub powiększenia procesu produkcji musi nabyć na rynku po cenach rynkowych czynniki produkcji. W przypadku, gdy nie dysponuje on wystarczającą ilością własnych środków finansowych, musi jej pożyczyć. Koszt uzyskania środków pieniężnych wyrażony stopą procentową określa dolną granicę opłacalności konkretnego zamierzenia inwestycyjnego. Tu skonczylem 21.10.21 53  Czysta stopa procentowa, to teoretyczna cena pieniądza, jaka obowiązywałaby, gdyby nie było inflacji i ryzyka gospodarczego. Natomiast rynkowa stopa procentowa jest ceną pieniądza, która uwzględnia zarówno inflację, jak i ryzyko gospodarcze. A zatem jest to określona suma pieniądza, którą trzeba zapłacić za użytkowanie jednostki pieniężnej, np. złotówki w ciągu roku. 54 Pomiędzy rynkiem pieniężnym a rynkiem kapitału występuje ścisła współzależność, ponieważ im wyższa jest stopa procentowa, która kształtuje się na rynku pieniężnym, tym wyższa jest wymagana stopa rentowności produkcji, wyrażająca się zyskiem w przeliczeniu na jednostkę pieniężną, np. złotówkę nakładu inwestycyjnego. 55 Na wolnokonkurencyjnym rynku kapitału pożyczkowego następuje zderzenie się zapotrzebowania zgłaszanego na kredyt z podażą kapitału pożyczkowego. Rynek kapitału pożyczkowego znajduje się w równowadze (czyli jest zrównoważony) przy stopie procentowej r, przy której do pożyczkobiorców trafi kwota F jednostek kapitału po- życzkowego 56  Integralną częścią rynku kapitałowego jest Akcja. Akcja to papier wartościowy, który świadczy o udziale jego właściciela w kapitale spółki akcyjnej i daje mu prawo do określonego dochodu nazywanego dywidendą. 57  Rodzaje akcji w zależności od przyjętego kryterium wyróżnić można akcje imienne, które zawierają imię i nazwisko właściciela oraz jego adres a także ewidencjonowane są w księdze akcji imiennych, które każda spółka musi prowadzić oraz akcje bezimienne (na okaziciela) zawierające klauzulę „Akcja dla okaziciela” w celu wskazania konkretnego właściciela (nie muszą być rejestrowane w księdze prowadzonej przez spółki) akcje gotówkowe, które mogą być wydane po częściowej ich zapłacie (nie mniej jednak niż 25% wartości nominalnej) i do czasu pełnego opłacenia akcje te muszą być imienne, natomiast po pełnym opłaceniu mogą być wydawane jako akcje bezimienne, a także akcje aportowe, które muszą być w pełni pokryte jeszcze przed zarejestrowaniem spół- ki i wydawane są za wkłady rzeczowe zwane aportami 58  Rodzaje akcji –ciąg dalszy akcje pojedyncze zawierające wartość nominalną jednej akcji w jednym dokumencie oraz akcje zbiorcze zawierające w jednym dokumencie więcej niż jedną akcję, podając ich ilość, wartość nominalną pojedynczej akcji oraz ich łączną wartość akcje zwykłe, w których wysokość dywidendy zależy od nominalnej wartości posiadanych akcji oraz akcje uprzywilejowane dające szczególne uprawnienia ich posiadaczom i mogą dotyczyć: prawa głosu, dywidendy a także podziału majątku spółki w razie jej likwidacji. (np.. „złota akcja”) 59 Wartość (cena) akcji może być nominalna i wówczas oznacza ona sumę pieniężną wypisaną na akcji, emisyjna i oznacza wielkość, według której akcje oferowane są przez emitenta do nabycia subskrybentom oraz bieżąca, która oznacza cenę po jakiej w danym momencie można kupić lub sprzedać akcję. 60 Akcja daje prawo do określonego dochodu zwanego dywidendą 61  Załóżmy, że kurs akcji spółki TOREX na giełdzie warszawskiej wynosi 250 zł. Cena nominalna akcji wynosi 200 zł, natomiast stopa procentowa płacona przez banki od złożonego w nich kapitału 3%. Chcąc obliczyć dywidendę jaką przyniosą te akcje, wykonujemy następujące działanie: 62  Cechy rynku kapitałowego: Składa się on z wielu segmentów oraz występuje na nim znacznie większa liczba podmiotów W transakcjach zawieranych uczestniczą też przedsiębiorstwa w charakterze pożyczkodawcy Stopa zwrotu z zainwestowanych w walory rynku kapitałowego środków jest relatywnie wysoka, zwłaszcza w długich okresach Stopa zwrotu podlega znacznym wahaniom, jest także zróżnicowana dla poszczególnych instrumentów, jak również w obrębie danej grupy Stopień ryzyka jest znacznie wyższy, głównie ze względu na długie terminy zwrotu zainwestowanego kapitału Przeciętna wartość transakcji zawieranych na rynku kapitałowym jest o wiele niższa od przeciętnej wartości transakcji dokonujących się na rynku pieniężnym 63  Efektywność rynku kapitałowego –ceny akcji w pełni odzwierciedlają dostępną informację. Ta cecha rynku kapitałowego jest niezwykle istotna dla inwestorów przy podejmowaniu decyzji z zakresu zarządzania finansowego. Najistotniejszą cechą rynku efektywnego jest INFORMACJA. 64  Rodzaje informacji na rynkach kapitałowych (w zależności od sposobu reakcji rynku na informacje): Forma słaba – powierzchowne identyfikowanie wszystkich zmiennych i zależności między instrumentami prawnymi; Forma półmocna – jesteśmy w stanie przewidzieć w przyszłości uzależnienie od determinant nieekonomicznych. Rynek kapitałowy analizuje też determinanty o charakterze społecznym, politycznym itp Forma mocna – na rynku, który nie jest wrażliwy na determinanty społeczne lub polityczne ale posiada mechanizmy zabezpieczający przed spekulacjami (w USA komisje senackie). Ważna jest nie tyle informacja ale jej INTERPRETACJA 65  Podział rynku kapitałowego ze względu na kontrahenta: Pierwotny – emisja nowych instrumentów finansowych. Podstawowym celem tej części rynku jest pozyskiwanie źródeł finansowania inwestycji przez inwestora. Wtórny – sprzedaż/zakup już wyemitowanych papierów wartościowych. Nie daje możliwości pozyskania kapitału. Wycena działalności emitenta (ocena). 66  Podział ze względu na to kto jest kontrahentem: Rynek publiczny – transakcje zawierają wszystkie podmioty gospodarcze posiadające środki pieniężne Rynek niepubliczny – propozycja zakupu papierów wartościowych skierowana do wybranej grupy osób 67  Podział ze względu na występujące podmioty: Rynek giełdowy – skupiony na obrocie papierów wartościowych. Rynek pozagiełdowy Rynek prywatny – poza ogólnymi przepisami prawa nie ma wytycznych działania. 68 Instytucje rynku kapitałowego i powiązania między nimi: 69  KRAJOWY DEPOZYT PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH – forma prawna – spółka akcyjna. Powołany w 1991 roku, był on wtedy elementem Giełdy Papierów Wartościowcyh w Warszawie. W 1994 roku przekształcono w spółkę akcyjną, po to aby wzmocnić samodzielność kontrolną tej jednostki; uniezależnienie od giełdy (udziały: 1/3 Skarb Państwa, 1/3 NBP, 1/3 GPW). Jest jednostką nadzorczą kontrolującą obrót papierów wartościowych w Polsce poprzez tzw. system depozytowo ‐ rozliczeniowy. Pełni funkcję źródła informacji. 70  Zadania KDPW: Zadanie rozliczania transakcji na publicznym rynku kapitałowym. Polega ona na transferze papierów wartościowych pomiędzy kontami uczestników tego rynku. KDPW posiada informacje o tym ile dany klient posiada papierów wartościowych. Zmiany wysokości depozytów są wynikiem kupna/sprzedaży papierów wartościowych. Przechowywanie papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu. W momencie emisji poszczególnych instrumentów finansowych – weryfikacja w KDPW (ilość, wartość papierów wartościowych, przed emisją dostają kody literowo‐liczbowe). Poprzez normy ISO ogranicza się ryzyko błędnej informacji. Regulowanie zobowiązań pomiędzy właścicielami papierów wartościowych, a emitentami tych papierów np. wypłata dywidendy, oprocentowania; zamiana obligacji na akcje przedsiębiorstwa, prawo poboru – pierwokupu do akcji. Nadzór nad wielkością emisji papierów wartościowych znajdujących się na rynku. KDPW sprawdza czy nie nastąpił błąd podczas transakcji i jest za dużo papieru niż go wyemitowano. Zarządzanie funduszem rozliczeniowym – w ramach KDPW jest jednostka o tej nazwie. Zabezpiecza transakcje gdy brakuje środków na kontach któregoś z klientów. Utworzony z obligatoryjnych wpłat klientów. Później należy to spłacić. Swoista rezerwa. 71  Komisja Nadzoru Finansowego (2006) dążenie państwa do scentralizowania komisji nadzorujących rynek finansowy. W 2008 roku dołączono do zakresu działań, nadzór nad bankami. Rola KNF: a) Prawidłowość działania rynków finansowych b) Charakter strategiczny, dbanie o rozwój rynków c) Zadania o charakterze informacyjno – edukacyjnym d) Prawo udziału w tworzeniu aktów normatywnych e) Rozwiązywanie sporów w sposób polubowny między uczestniczącymi rynkami/ uczestnikami rynków Szczegółowe uprawnienia na rynku kapitałowym a) instytucja dopuszczeniowa – dopuszcza papiery wartościowe do obrotu b) stoi na straży dobrej informacji c) pełni kontrole nad funkcjonowaniem giełd, domów maklerskich, etc. 72  Domy i biura maklerskie DOMY/BIURA MAKLERSKIE – różnią się wysokością kapitału (biuro ma mniejszy kapitał). Domy były tworzone przede wszystkim przez banki, a biura były zakładane jako zwykła działalność gospodarcza. Wielkość kapitału ustalana jest każdorazowo przy rozpatrywaniu wniosku o utworzenie domu/biura. Zgodę wydaje Komisja Nadzoru Finansowego. Istnieje Wymóg formalny – zatrudniani muszą być pracownicy z uprawnieniami maklerskimi (egzamin państwowy i uzyskanie licencji na prowadzenie tego typu działalności). 73 Domy/biura muszą posiadać szerokie rezerwy ubezpieczające od odpowiedzialności cywilnej. Istnieją dwie kategorie maklerów: w domach/biurach oraz giełdowi (wykonujący zlecenia). Różnica między maklerem a doradcą inwestycyjnym - maklerzy wykonują tylko zlecenia, a doradcy mogą kreować trendy. Doradca w imieniu klienta inwestuje środki finansowe. 74  Kryterium wyboru domu maklerskiego: dostępność do maklera renoma lokacja przy banku klienta Internetowa platforma transakcyjna 75 TEMAT: GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH 76 Giełda papierów wartościowych – regulowane, odbywające się w określonym miejscu i czasie, spotkania osób pragnących zawrzeć umowę kupna i sprzedaży, oraz osób pośredniczących. Przedmiotem transakcji są zamienne papiery wartościowe. 77  Cechy giełdy: instytucja uregulowana prawnie transakcje są zawierane bez pokazania przedmiotu transakcji jednorodność transakcji nieodłączny i jedyny uczestnik rynku wtórnego 78 ZLECENIE MAKLERSKIE – oferta kupna lub sprzedaży danego papieru wartościowego sporządzona przez maklera giełdowego w ściśle określonej formie. Elementy formalne treści zlecenia: Nazwa pełna lub kodowa danego papieru wartościowego Sprecyzowanie czy jest to oferta kupna czy sprzedaży Limit ceny (może być ale nie musi); tzw. polecenie wykonania bez względu na cenę. Określenie liczby papierów wartościowych Termin ważności zlecenia – datowanie Data wystawienia zlecenia Oznaczenie zleceniodawcy 79  Rodzaje zleceń: Zlecenie z limitem ceny Zlecenie z limitem aktywacji Zlecenie z terminem ważności do końca sesji Zlecenie z decyzją zrealizuj/anuluj 80  PCR - "zlecenie po cenie rynkowej nie zawiera limitu ceny przyjmowane wyłącznie w trakcie notowań ciągłych (z wyłączeniem okresów równoważenia rynku) warunkiem przyjęcia jest istnienie chociaż jednego przeciwstawnego zlecenia oczekującego z limitem ceny wykonywane jest po najlepszym limicie zlecenia oczekującego niezrealizowana część pozostaje w arkuszu zleceń z limitem ostatniej transakcji nie może zawierać dodatkowego warunku "limitu aktywacji" 81  PCRO - "zlecenie po cenie rynkowej na otwarcie" nie zawiera limitu ceny przyjmowane wyłącznie w fazie przed sesją, przed otwarciem, przed zamknięciem oraz w okresie równoważenia rynku; nie jest przyjmowane w trakcie notowań ciągłych niezrealizowana część pozostaje w arkuszu z limitem równym kursowi z fixingu nie jest przyjmowane w przypadku warrantów, praw poboru oraz na pierwszą sesję, na której notowany jest dany walor nie może zawierać dodatkowych warunków realizacji: "minimalnej wielkości wykonania", "wielkości ujawnianej", "limitu aktywacji" 82  Fixing - faza sesji w systemie kursu jednolitego i w systemie notowań ciągłych, w której jest ustalany kurs. W systemie kursu jednolitego odbywa się to dwa razy dziennie o godz. 11.15 i 15.00, a w systemie notowań ciągłych występują: fixing na otwarcie (ustalany jest wtedy kurs otwarcia) o godz. 9.00, na rynku instrumentów pochodnych, i o godz. 10.00, na rynku kasowym, oraz fixing na zamknięcie (ustalany jest kurs zamknięcia) o godz. 16.00 zarówno dla instrumentów pochodnych, jak i rynku kasowego. 83 PKC - "zlecenie po każdej cenie" nie zawiera limitu ceny przyjmowane w fazie przed sesją i w czasie notowań ciągłych musi być wykonane w całości choćby w kilku transakcjach podlega realizacji po cenach najlepszych zleceń przeciwstawnych jeśli podczas notowań ciągłych zlecenie PKC nie może być zrealizowane w całości (w arkuszu nie ma zleceń przeciwstawnych z limitem ceny zapewniających jego pełną realizację), wówczas jest ono anulowane i rozpoczyna się proces równoważenia rynku nie jest przyjmowane w przypadku warrantów, praw poboru oraz na pierwszą sesję, na której notowany jest dany walor nie może zawierać dodatkowych warunków realizacji: "minimalnej wielkości wykonania", "wielkości ujawnianej". 84  Pojęcia związane z giełdą –cd. Analiza fundamentalna – metoda wyceny papieru wartościowego biorąca pod uwagę głównie analizę danych księgowych (bilans, rachunek wyników, rachunek przepływów gotówki) oraz możliwości rozwoju danej branży. Analiza techniczna – metoda określenia ruchu kursu papieru wartościowego w przyszłości na podstawie wykresu obrazującego dotychczasowe jego zachowanie, wykorzystująca w tym celu wiele wskaźników analizy technicznej. 85  Asymilacja – połączenie dwóch serii tego samego papieru wartościowego. Arkusz zleceń – skumulowane zestawienie wszystkich zleceń kupna i sprzedaży na dany papier wartościowy przekazanych do systemu giełdowego w danym momencie, ułożone w odpowiednim porządku. bd (bez prawa do dywidendy) – informacja podawana obok kursu giełdowego danej spółki, podawana następnego dnia po ostatnim dniu uprawniającym do nabycia akcji z prawem do dywidendy oznaczająca, że obecni nabywcy akcji nie otrzymają już dywidendy za ostatni rok obrachunkowy. 86  Blue chips – spółki o silnych podstawach fundamentalnych, charakteryzujące się stosunkowo niewielkimi zmianami cen i dużą płynnością. Book building ( księga popytu ) – proces wspomagający ustalanie ceny emisyjnej papieru wartościowego przeprowadzany przez spółkę wśród przyszłych, potencjalnych akcjonariuszy 87  Certyfikat inwestycyjny - papier wartościowy na okaziciela, emitowany przez fundusze inwestycyjne typu zamkniętego. W przeciwieństwie do jednostek uczestnictwa funduszy otwartych, certyfikat inwestycyjny może być przedmiotem obrotu giełdowego. Fundusz inwestycyjny zamknięty nie dokonuje umorzeń na wzór funduszy otwartych. Giełda jednak nie jest jedynym miejscem, gdzie może dojść do wymiany certyfikatów pomiędzy uczestnikami funduszu. Taką operację można wykonać sporządzając umowę cywilno-prawną sprzedaży. 88  Day trading – metoda inwestowania krótkoterminowego, polegająca na zamykaniu pozycji otwartych tego samego dnia Dywersyfikacja - inwestowanie w różnego rodzaju instrumenty finansowe w celu ograniczenia ryzyka strat spowodowanych nietrafioną lokata. Kontrakty terminowe (futures) – papier wartościowy, którego cena jest zależna od kursu instrumentu bazowego przypisanego danemu kontraktowi. Jest to umowa, w której sprzedający zobowiązuje się sprzedać określony instrument bazowy za ściśle określoną cenę w ściśle określonym terminie, a kupujący zobowiązuje się kupić ten instrument za tę samą cenę, w tym samym terminie. Np..na WIG20 89  Kurs odniesienia – kurs, względem którego wyznaczane jest maksymalne odchylenie kursu. W notowaniach jednolitych kursem odniesienia jest ostatni kurs jednolity danego papieru. W notowaniach ciągłych kurs wyznaczony w trakcie fixingu na otwarcie lub w trakcie równoważenia na otwarciu, staje się kursem odniesienia. W przypadku instrumentów, dla których w trakcie fixingu na otwarcie nie został wyznaczony kurs otwarcia, kursem odniesienia jest kurs zamknięcia z poprzedniej sesji. 90  Podział akcji – wymiana wszystkich akcji danej spółki na proporcjonalnie większą liczbę akcji, których wartość nominalna zostaje w takich samych proporcjach zmniejszona. Przykład: jeśli przed wymianą kapitał akcyjny spółki dzielił się na 10 mln akcji o wartości nominalnej 20 zł każda, to po wymianie w proporcjach 1:2 będzie się dzielił na 20 mln akcji o wartości nominalnej 10 zł każda. Proporcje te dotyczą również kursu odniesienia dla notowań giełdowych na następnej sesji po wymianie. Prawo Do Akcji (PDA) – instrument finansowy umożliwiający nabywcom akcji nowych emisji odsprzedanie tychże przed wprowadzeniem ich do obrotu giełdowego. 91  Prawo Poboru (PP) – instrument finansowy dający jego posiadaczowi możliwość zakupu akcji nowej emisji spółki bez ograniczeń ilościowych w zależności od liczby posiadanych praw poboru. Np. za 5 praw poboru można kupić 1 akcję nowej emisji. TKO – teoretyczny kurs otwarcia. Kurs ustalany na podstawie złożonych zleceń prezentowany przed ogłoszeniem kursu z fixingu na otwarcie, na zamknięcie i z notowań jednolitych. Widełki – potoczna nazwa dolnego i górnego ograniczenia wahań kursu. 92  Strategie inwestycyjne na giełdzie – kilka pytań Po co inwestuję? (dla zysku, zabawy, na kupno samochodu) Jakie kwoty jestem w stanie zainwestować? Ile z tego mogę stracić? Jaki jest horyzont moich inwestycji? Ile czasu tygodniowo poświecę na analizy swoich inwestycji? Co wiem na temat giełdy, ekonomii czy praw rządzących rynkiem? 93  Rodzaje strategii Strategia aktywna (analiza techn. Strategia pasywna (analiza fundamentalna) Strategia systematycznego inwestowania 94  Analiza fundamentalna-etapy Analizy makroekonomicznej. Analizy sektorowej. Analizy sytuacyjnej firmy. Analizy finansowej spółki. Wyceny akcji. 95  Analiza techniczna-założenia rynek dyskontuje wszystko, ceny podlegają trendom, historia się powtarza. 96