Podstawy finansów CZ. I PDF

Uniwersytet Łódzki Katedra Zarządzania Finansami Przedsiębiorstwa Podstawy finansów Cz. I Autor wykładu: Paweł Sekuła Wprowadzenie do finansów przedsiębiorstwa  Zwrot kapitału właścicielom (dywidenda) Decyzje...

Uniwersytet Łódzki Katedra Zarządzania Finansami Przedsiębiorstwa Podstawy finansów Cz. I Autor wykładu: Paweł Sekuła Wprowadzenie do finansów przedsiębiorstwa  Zwrot kapitału właścicielom (dywidenda) Decyzje inwestycyjne Aktywa trwałe CF Aktywa obrotowe cash flow maksymalizacja wartości spółki (wartości akcji) Decyzje o finansowaniu r Kapitały własne Zobowiązania długookresowe ryzyko Zobowiązania krótkookresowe (wymagana stopa zwrotu) Rys. Istota zarządzania finansowego w przedsiębiorstwie  Spółki nieefektywnie zarządzające finansami wartość przedsiębiorstwa bieżąca wartość rynkowa przedsiębiorstwa LUKA WARTOŚCI Wartość przedsiębiorstwa – suma wszystkich przyszłych nadwyżek pieniężnych (CF) zdyskontowanych kosztem kapitału przedsiębiorstwa (r). Bieżąca wartość rynkowa przedsiębiorstwa – wartość przedsiębiorstwa ustalona przez rynek (np. giełda), w drodze gry popytu i podaży.  zwiększenie tempa wzrostu zwiększenie dywidendy zwrotu z kapitału (rentowności) zmniejszenie kosztu inwestowanego kapitału maksymalizacja wartości spółki Rys. Sposoby maksymalizacji wartości dla akcjonariuszy  środki pieniężne zakup sprzedaż środków produkcji wyroby produkcja gotowe Rys. Ruch okrężny kapitału i wartości rzeczowych w przedsiębiorstwie stopa zwrotu } premia za ryzyko 𝑟𝐹 ryzyko Rys. Relacja ryzyko/dochód Źródło: opracowanie własne. Cele zarządzania finansami Cel z obszaru rentowności Maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa (maksymalizacja dochodu właścicieli) Cel z obszaru ryzyka Zapewnienie przedsiębiorstwu płynności finansowej i wypłacalności Cel ekonomiczny Zapewnienie adekwatności kapitału własnego do zadań przedsiębiorstwa Zadania realizowane w zarządzaniu finansami w przedsiębiorstwie Planowanie i prognozowanie finansowe; kształtowanie rozmiarów działalności i tempa wzrostu Ustalanie i kształtowanie optymalnej struktury kapitałów; ile kapitału obcego w finansowaniu? Polityka dotycząca podziału dochodu i wpłaty dywidendy Analiza i wybór projektów inwestycyjnych Decyzje w zakresie fuzji i przejęć Zarządzanie kapitałem obrotowym i płynnością finansową; prognozowanie potrzeb finansowych Pozyskiwanie niezbędnych zasobów finansowych Obsługa zaciągniętych kredytów i pożyczek, współpraca z pośrednikami finansowymi Koordynacja i kontrola działań w spółce; systemy gromadzenia danych, analizy i raporty Opracowywanie sprawozdań finansowych Przygotowywanie budżetów finansowych dla poszczególnych jednostek Prowadzenie odpowiedniej polityki podatkowej Podejmowanie działań na rynku finansowym (zwłaszcza na rynku walutowym i kapitałowym) Finansowanie Pozyskiwanie kapitału krótko- i długookresowego Działania podejmowane w związku z finansowaniem przedsiębiorstwa: pozyskanie kapitału, utrzymywanie płynności finansowej, wybór metod regulowania wydatków, wybór sposobów lokowania nadwyżek pieniężnych, sporządzanie właściwej dokumentacji.  Kapitały finansujące przedsiębiorstwo Kapitał własny Kapitał obcy Długookresowy (właściwie Stawiany do dyspozycji w bezterminowy) ściśle oznaczonym czasie Swoboda zarządzania Często przeznaczenie ściśle kapitałem określone przez dawcę kapitału Właściciele kapitału posiadają Daje właścicielom prawo prawa korporacyjne w kontrolowania działalności przedsiębiorstwie przedsiębiorstwa Koszt w postaci wymaganej Koszty z tytułu udostępnienia stopy zwrotu dla właścicieli kapitału (procenty, prowizje, opłaty) Polityka finansowa przedsiębiorstwa wymaga ustalenia określonych relacji kapitału samofinansowanie i finansowanie udziałowe samofinansowanie i finansowanie dłużne finansowanie dłużne i finansowanie udziałowe Strategie przedsiębiorstwa w zakresie kształtowania struktury źródeł finansowania agresywna (rentowność) konserwatywna (płynność) umiarkowana (pośrednia) Kapitał własny – funkcje: założycielska (pozwala uruchomić działalność) finansowa (źródło finansowania) gwarancyjna (wypłacalność i stabilność) ochronna (pozwala na absorbowanie strat) kontrolna (limituje skalę działania przedsiębiorstwa) właścicielska (tytuły własności)  Źródła kapitału własnego przedsiębiorstwa Kapitał wewnętrzny Kapitał zewnętrzny Zysk netto (zatrzymane zyski) Dopłaty wspólników Amortyzacja Nowe emisje papierów Przekształcenia majątku wartościowych Przekształcenia kapitałów (dotychczasowi udziałowcy, nowi udziałowcy – fundusze private equity i venture capital)  Źródła kapitału obcego przedsiębiorstwa Kapitał obcy Kapitał obcy długoterminowy krótkoterminowy Długoterminowe kredyty i Kredyt krótkoterminowy pożyczki Kredyty od dostawców i Gwarancje i poręczenia odbiorców Leasing Faktoring Franchising Krótkoterminowe pożyczki Obligacje Krótkoterminowe papiery Środki z funduszy dłużne (commercial papers) pomocowych Dotacje i subwencje  Sprawozdania finansowe Zestawienie zmian w kapitale własnym Rachunek Bilans Kapitał własny na przepływów Aktywa Pasywa początku i na pieniężnych … Kapitały własne końcu okresu … … …... … … … Rachunek … … zysków i strat Środki pieniężne … … na początku i na Środki pieniężne Wynik finansowy … końcu okresu … Suma aktywów Suma Pasywów … Zyska Strata Dodatkowe informacje i objaśnienia Elementy analizy finansowej przedsiębiorstwa analiza finansowa; analiza wskaźnikowa; analiza trendu; analiza porównawcza wskaźniki rentowności (np. ROE, ROA, ROS, ROI) wskaźniki płynności (np. bieżącej płynności finansowej, szybki wskaźnik płynności finansowej) wskaźniki rotacji (np. obrotu należności, obrotu zapasów, okresu spłaty zobowiązań) wskaźniki wspomagania finansowego (np. ogólnego zadłużenia, udziału kapitału własnego w finansowaniu majątku, pokrycia majątku trwałego zobowiązaniami długoterminowymi) ROE (return on equity – stopa zwrotu z kapitału własnego) ROE = zysk netto przez kapitał własny ; wskaźnik wyrażony w stopie procentowej ROA (return on assets – stopa zwrotu z aktywów) ROA = zysk netto przez aktywa; wskaźnik wyrażony w stopie procentowej Próg rentowności i dźwignia w przedsiębiorstwie Koszty zmienne (KZ) – takie których kwota zmienia się proporcjonalnie wraz ze skalą działalności przedsiębiorstwa; są stałe na jednostkę produkcji. KZ Produkcja Rys. Relacja między wielkością produkcji a wielkością kosztów zmiennych Koszty stałe (KS) – nie ulegają zmianie wraz z wielkością produkcji; zmieniają się w przeliczeniu na jednostkę produkcji. KS Produkcja Próg rentowności Próg rentowności – poziom sprzedaży, przy którym wartość sprzedaży jest równa sumie kosztów stałych i zmiennych. Wielkość sprzedaży, przy której nie ponosi straty na poziomie operacyjnym. Próg rentowności można wyznaczać w kategoriach ilościowych i wartościowych. Przyjmowane założenia w kalkulacjach: - Wielkość produkcji jest równa wielkości sprzedaży - Koszty produkcji są zależne od wielkości produkcji - Stałe koszty produkcji są jednakowe dla każdej wielkości produkcji - Jednostkowe koszty zmienne są stałe, zmieniają się proporcjonalnie do wielkości produkcji - Jednostkowe ceny sprzedaży wyrobów nie ulegają zmianie Wyznaczenie progu rentowności w kategorii ilościowej S  Q P S - Przychody ze sprzedaży KC  KS  KZ j  Q Q - Ilość sprzedanych wyrobów P -Jednostkowa cena wyrobu Q  P  KS  KZ j  Q KS Q Próg rentowności w kategorii ilościowej P  KZ j KS P Próg rentowności w kategorii wartościowej P  KZ j KS KZ Próg rentowności w kategorii wartościowej 1 S koszty sprzedaż koszty całkowite EBIT < 0 EBIT > 0 próg rentowności koszty stałe sprzedaż Rys. Próg rentowności – postać graficzna Wskaźnik bezpieczeństwa operacyjnego (marża bezpieczeństwa) Wskaźnik bezpieczeństwa operacyjnego (WBO) informuje o ile procent może się zmniejszyć wartość sprzedaży, aby zysk operacyjny (EBIT) osiągnął wartość zero. WBO = (sprzedaż – próg rentowności) / sprzedaż Dźwignia operacyjna Na podstawie analizy progu rentowności można powiedzieć, że wzrost sprzedaży, ze względu na koszty stałe, przynosi spółce ponad proporcjonalny przyrost zysku operacyjnego. Zjawisko określane jest jako dźwignia operacyjna. Wahania wielkości zysku operacyjnego w skutek zmian wielkości sprzedaży, określają ryzyko operacyjne spółki, którego miarą jest stopień dźwigni operacyjnej. %EBIT stopień dźwigni operacyjnej  %S Stopień dźwigni operacyjnej informuje o ile procent zmieni się wielkość zysku operacyjnego (EBIT), jeśli wielkość sprzedaży (S) zmieni się o jeden procent. Formuły na wyznaczenie stopnia dźwigni operacyjnej: Q  P  KZ j   Q  P  KZ j   KS stopień dźwigni operacyjnej S  KZ stopień dźwigni operacyjnej  S  KZ  KS Stopień dźwigni operacyjnej wyznaczany jest dla założonego poziomu sprzedaży. Jeśli wielkość sprzedaży generowanej przez przedsiębiorstwo jest zbliżona do progu rentowności, to stopień dźwigni jest względnie wysoki. Dźwignia zmniejsza się, gdy sprzedaż coraz bardziej przewyższa próg rentowności. Dźwignia finansowa Stopień dźwigni finansowej przedsiębiorstwa jest uzależniony od struktury pasywów, udziału kapitałów obcych w całości finansowania przedsiębiorstwa. Finansowanie kapitałem obcym wpływa na zysk netto, odsetki od długu są kosztem finansowym. Dlatego spółki o takim samym zysku operacyjnym (EBIT) mogą osiągać odmienne zyski netto. Im większy udział w finansowaniu długu, tym zysk netto (Zn) jest bardziej wrażliwy na zmiany zysku operacyjnego (EBIT) – występuje wtedy wyższa dźwignia finansowa. W gorszej sytuacji gospodarczej zwykle lepiej radzą sobie spółki o niskiej dźwigni finansowej, nie ponoszą dodatkowych kosztów odsetkowych. W sytuacji dobrej koniunktury gospodarczej zysk netto, ROE szybciej będą rosły w spółkach z wysoką dźwignią. Zn spółka z wysoką dźwignią spółka z niską dźwignią EBIT Rys. Dźwignia finansowa przedsiębiorstwa – postać graficzna Miarą wrażliwości zysku netto, ROE na zmiany zysku operacyjnego (EBIT) jest stopień dźwigni finansowej. Informuje o ile procent zmieni się zysk netto (Zn), jeżeli zysk operacyjny (EBIT) zmieni się o jeden procent. %Zn stopień dźwigni finansowej  %EBIT Formuła na wyznaczenie stopnia dźwigni finansowej: EBIT stopień dźwigni finansowej  I - odsetki EBIT  I Dźwignia całkowita (połączona) Skala zmian jaka jest powodowana przez dźwignię operacyjną i finansową opisywana jest przez stopień dźwigni całkowitej, nazywanej dźwignią połączoną. stopień dźwigni całkowitej = stopień dźwigni operacyjnej × stopień dźwigni finansowej Stopień dźwigni całkowitej informuje o ile procent zmieni się wielkość zysku netto (Zn), jeśli wielkość sprzedaży (S) zmieni się o jeden procent. %Zn stopień dźwigni całkowitej  %S Formuła na wyznaczenie stopnia dźwigni całkowitej: S  KZ stopień dźwigni całkowitej  S  KZ  KS  I Przykład wykorzystania dźwigni całkowitej; szacowanie EPS (zysk netto na akcję) w przypadku zmiany wielkości sprzedaży. EPS1  EPS 0  {1  (stopień dźwigni całkowitej)  (%S )} Wprowadzenie do inwestycji kapitałowych  Światowy rynek finansowy (charakter globalny) narastająca skala działania poszczególnych segmentów rynku instrumenty finansowe, uczestnicy, zasady obrotu i regulacje Rynek finansowy – rynek na którym dokonuje się transakcji instrumentami finansowymi Instrument finansowy – umowa regulująca zależność finansową występującą między stronami Papier wartościowy – szczególny przypadek instrumentu finansowego Typy instrumentów finansowych: o charakterze własnościowym, o charakterze wierzycielskim, o charakterze terminowym, hybrydowe. Funkcje rynku finansowego alokacja kapitału (pozwala na kapitałowe zasilanie podmiotów, obok finansowania bankowego i inwestycji bezpośrednich inwestora strategicznego) mobilizacja kapitału (kształtowanie postaw inwestorów, informowanie o możliwościach inwestycyjnych na rynku, świadczenie usług doradczych i usług zarządzania oszczędnościami) wycena kapitału (przez notowania papierów wartościowych; zmienność zachowań inwestycyjnych; bąble spekulacyjne) transformacja kapitału (przepływ kapitału między różnymi rodzajami instrumentów wynikający ze zmiany ryzyka i stóp zwrotu) transformacja i ograniczenie ponoszonego ryzyka Rynek pieniężny – instrumenty emitowane na okres krótszy niż jeden rok; wierzycielskie; główna funkcja zachowanie płynności podmiotów operujących na tym rynku. Rynek kapitałowy – instrumenty emitowane na okres co najmniej jednego roku; własnościowe lub wierzycielskie; rynek kapitałów średnio- i długoterminowych przeznaczonych na finansowanie inwestycji. Rynek instrumentów pochodnych (derywaty, instrumenty terminowe) – ich cena jest zależna od ceny instrumentu bazowego, na jaki zostały wystawione (kontrakty terminowe – futures i forward, opcje, swapy); zabezpieczanie przed różnego rodzaju ryzykiem. Rynek walutowy – instrumenty są denominowane w innej walucie niż waluta, w jakiej podawana jest cena instrumentu Rynek pieniężny – pozwala na zachowanie płynności; źródło finansowania; wycena rynkowa zadłużenia; daje możliwość alokacji kapitału. Rynek kapitałowy - źródło finansowania; wycena rynkowa kapitałów własnych i zadłużenia; daje możliwość alokacji kapitału; kształtuje wiarygodność podmiotu. Rynek instrumentów pochodnych - zabezpieczanie przed rożnego rodzaju ryzykiem występującym na rynku pieniężnym, kapitałowym i walutowym; możliwość alokacji kapitału; wygodne narzędzie arbitrażu. Rynek walutowy – może pełnić funkcje charakterystyczne dla rynku pieniężnego, kapitałowego i instrumentów pochodnych. Segmenty rynku kapitałowego Emisja nowych instrumentów Rynek pierwotny finansowych Obrót wyemitowanymi Rynek wtórny instrumentami finansowymi Koncepcja wartości wewnętrznej (ogólny model wyceny akcji) CF1 CF2 CF3 CFn P0     (1  r ) (1  r ) 1 2 (1  r ) 3 (1  r ) n P0 - wartość wewnętrzna (lub bieżąca) instrumentu finansowego w okresie t = 0, CFt - wartość strumienia pieniężnego generowanego przez instrument w danym okresie t = 0, 1, 2, 3, …, n. r - stopa dyskontowa uwzględniająca poziomu ponoszonego ryzyka. Relacje między wartością wewnętrzną (bieżącą) a ceną rynkową – podejmowanie decyzji inwestycyjnych nadwyżka popytu rekomendacja kupuj cena rynkowa < wartość bieżąca RYNEK cena rynkowa = wartość bieżąca cena rynkowa > wartość bieżąca nadwyżka podaży rekomendacja sprzedaj Typy transakcji zawieranych na rynkach finansowych Zysk Cena zakupu Cena rynkowa Strata Rys. Profil zysków i strat pozycji długiej Zysk Cena krótkiej sprzedaży Cena rynkowa Strata Rys. Profil zysków i strat pozycji krótkiej Zysk Pozycja długa Cena rynkowa P3 P1 P2 Pozycja krótka Strata Rys. Profil zysków i strat pozycji doskonale skorelowanej (zabezpieczonej) Zysk Pozycja długa P2 Cena rynkowa P1 Strata Pozycja krótka Rys. Profil zysków i strat pozycji niedoskonale zabezpieczonej – operacja arbitrażu; funkcjonowanie prawa jednej ceny