Finanse PDF

02.01.2018 Finanse Wprowadzenie do finansów przedsiębiorstw Przedsiębiorstwo jednostka gospodarcza, działająca na własny rachunek w celu osiągnięcia korzyści materialnych (zysku) i ponosząca ryzyko i odpowiedzialność zgodnie z przepisami prawa i stosunkami rynkowymi J. Lichtarski (red.), „Podstawy...

02.01.2018 Finanse Wprowadzenie do finansów przedsiębiorstw Przedsiębiorstwo jednostka gospodarcza, działająca na własny rachunek w celu osiągnięcia korzyści materialnych (zysku) i ponosząca ryzyko i odpowiedzialność zgodnie z przepisami prawa i stosunkami rynkowymi J. Lichtarski (red.), „Podstawy nauki o przedsiębiorstwie”, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 1997, s. 20. ▪ Występuje na rynku w roli zarówno sprzedawcy, jak i nabywcy i powiązane jest z otoczeniem finansowym; ▪ Działa na własny rachunek i ryzyko; ▪ Ponosi finansową odpowiedzialność za zobowiązania pieniężne. 1  02.01.2018 Powiązania przedsiębiorstwa z otoczeniem ▪ rynki czynników produkcji (pracy, materiałów i usług, kapitału) oraz rynek produktów (produkowanych towarów i usług). ▪ Działalność przedsiębiorstwa pociąga za sobą wymianę przepływów pieniężnych z otoczeniem. Mogą one mieć charakter: ▪ rzeczowo-finansowy (przepływ towarów, któremu towarzyszy przepływ pieniężny, czyli zapłata — przepływy tego typu pojawiają się na rynku produktów oraz materiałów i usług, a także pracy), ▪ „odpłatny” (przepływy pieniężne, za które przedsiębiorstwo musi zapłacić określoną cenę, np. oprocentowanie) ▪ oraz „nieodpłatny” (podatki) Majątek Majątek obrotowy, który zostaje zużyty w trakcie trwania jednego cyklu produkcyjnego (np. surowce i materiały): ▪ Zapasy rzeczowych składników majątku obrotowego — materiały, opakowania, półprodukty, gotowy towar itd. ▪ Należności i roszczenia — przede wszystkim w postaci tzw. kredytu kupieckiego, a więc należności za dostarczone odbiorcom i nie opłacone jeszcze towary i usługi. ▪ Krótkoterminowe papiery wartościowe przeznaczone do obrotu, a więc zakupione nie z myślą o lokowaniu kapitału, lecz w celach związanych z działalnością handlową. ▪ Środki pieniężne. 2  02.01.2018 Majątek Majątek trwały zużywający się w dłuższym okresie czasu (np. maszyny) ▪ Wartości niematerialne i prawne — m.in. prawa autorskie, prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, programy komputerowe, prawa do wieczystego użytkowania gruntu. ▪ Rzeczowy majątek trwały — grunty, budynki i budowle, maszyny, środki transportu etc. ▪ Finansowy majątek trwały — udziały i akcje (w innych przedsiębiorstwach), papiery wartościowe, należności długoterminowe oraz udzielone pożyczki. Ruch okrężny kapitału Ruch okrężny kapitału polega na przekształcaniu się środków obrotowych i trwałych w różne postacie podczas cyklu produkcyjnego. Cykl obrotowy ma trzy fazy: 1. Przekształcanie posiadanych środków pieniężnych na materiały potrzebne do produkcji; 2. Przekształcenie materiałów w wyroby gotowe o wartości większej niż suma zużytych materiałów. 3. Sprzedaż wyrobów, czyli zamiana ich w środki pieniężne. 3  02.01.2018 Reprodukcja środków trwałych ▪ inwestowanie — majątek trwały w postaci pieniądza zamieniany jest w majątek w formie przydatnej w produkcji; ▪ zużycie — wartość majątku trwałego używanego w produkcji „przechodzi” na wartość wytworzonego towaru; ▪ sprzedaż — wytwarzany towar zostaje sprzedany a ucieleśniona w nim część wartości majątku trwałego przyjmuje z powrotem formę pieniężną Powiązania przedsiębiorstwa z otoczeniem finansowym, przepływy pomiędzy ▪ Przedsiębiorstwem a bankami — przepływy te mają charakter dwukierunkowy i odpłatny, przedsiębiorstwo jest bowiem zarówno wypożyczającym kapitał (w postaci np. kredytu), jak i dostawcą płynnych nadwyżek (depozytów). ▪ Przedsiębiorstwem a rynkami finansowymi (pieniężnym i kapitałowym) — przepływy dwukierunkowe i odpłatne, przedsiębiorstwo może być zarówno nabywcą na tych rynkach (kupując np. obligacje), jak i poszukiwać kapitału emitując np. papiery wartościowe. 4  02.01.2018 Powiązania przedsiębiorstwa z otoczeniem finansowym, przepływy pomiędzy ▪ Przedsiębiorstwem a skarbem państwa — w uproszczeniu można przyjąć (gdy przedsiębiorstwo nie otrzymuje np. pomocy publicznej), że przepływy te mają charakter jednokierunkowy (do skarbu państwa) i nieodpłatny. ▪ Przedsiębiorstwem a towarzystwami ubezpieczeniowymi — przepływy dwukierunkowe i odpłatne, w zamian za opłacenie składki przedsiębiorstwo otrzymuje ochronę ubezpieczeniową, a w przypadku zajścia określonego zdarzenia wypłacane jest ustalone wcześniej świadczenie. Kapitały przedsiębiorstwa ▪ Ze względu na prawo własności: kapitały własne i obce; ▪ Ze względu na źródło pochodzenia: wewnętrzne i zewnętrzne; ▪ Ze względu na okres dysponowania: krótko- i długoterminowy. ▪ Ze względu na motywy finansowania: ▪ finansowanie pierwotne (pojawiające się w fazie powoływania firmy do życia), ▪ finansowanie bieżącej działalności (wspomagające utrzymanie płynności finansowej oraz ciągłości procesów gospodarczych) ▪ oraz finansowanie procesów inwestycyjnych (konieczne w warunkach niewystarczalności dotychczasowych kapitałów i podczas rozwoju działalności przedsiębiorstwa). 5  02.01.2018 Kapitał własny i obcy ▪ Kapitał własny to środki postawione do dyspozycji przedsiębiorstwa przez jego właścicieli. Dawcy kapitału własnego uzyskują prawo decydowania o losach przedsiębiorstwa w zamian za bezterminowe powierzenie mu swoich środków. ▪ Kapitały obce to zadłużenie, kapitał postawiony do dyspozycji przedsiębiorstwa na czas ograniczony i podlegający zwrotowi. Niesie on ze sobą koszt w postaci np. odsetek od kredytu bankowego. Quiz – zalety kapitałów (W czy O?) 1. Stabilne źródło finansowania 2. Nie zmniejsza uprawnień właścicieli 3. Stanowi rodzaj gwarancji dla wierzycieli 4. Daje korzyści podatkowe 5. Pozwala podejmować wyzwania przekraczające obecne możliwości finansowe 6. Reguluje stosunki właścicielskie 6  02.01.2018 Quiz – wady kapitałów (W czy O?) 1. Niewielka elastyczność 2. Zwrotny charakter 3. Rosnący z czasem koszt 4. Dawcy są zaspokajani po wierzycielach 5. Konieczność przedstawienia zabezpieczeń 6. Możliwość uszczuplenia w razie strat firmy Quiz – zalety kapitałów (W czy O?) 1. (W) Stabilne źródło finansowania 2. (O) Nie zmniejsza uprawnień właścicieli 3. (W) Stanowi rodzaj gwarancji dla wierzycieli 4. (O) Daje korzyści podatkowe 5. (O) Pozwala podejmować wyzwania przekraczające obecne możliwości finansowe 6. (W) Reguluje stosunki właścicielskie 7  02.01.2018 Quiz – wady kapitałów (W czy O?) 1. (W) Niewielka elastyczność 2. (O) Zwrotny charakter 3. (O) Rosnący z czasem koszt 4. (W) Dawcy są zaspokajani po wierzycielach 5. (O) Konieczność przedstawienia zabezpieczeń 6. (W) Możliwość uszczuplenia w razie strat firmy Cechy Kapitały własne Kapitały obce Status prawny właściciel wierzyciel kapitałodawcy Okres zwrotu Kapitał powierzony firmie bez terminu Kapitał powierzony na określony czas, krótki lub zwrotu długi (okres umowy) Wynagrodzenie Udział w zysku netto (dywidenda), wypłata Odsetki – wypłacane zgodnie z umową kapitałodawcy nieobowiązkowa w zależności od możliwości (obligatoryjność spłaty) finansowych firmy Ryzyko bankructwa Niewypłacanie dywidend nie może być Niewypłacanie oprocentowania lub niespłacenie przyczyną postawienia firmy w stan kapitału może być podstawą ogłoszenia upadłości upadłości firmy (bankructwa) Uprawnienia decyzyjne i Pełna kontrola, prawo głosu w Uprawnienia decyzyjne lub kontrolne w zakresie kontrolne najważniejszych sprawach firmy wynikającym z umowy Uprawnienia w przypadku Udział w podziale majątku dopiero po Pozycja uprzywilejowana, ich roszczenia likwidacji zaspokojeniu wierzycieli regulowane są przed roszczeniami właścicieli Opodatkowanie Dywidendy nie stanowią kosztu Odsetki są kosztami finansowymi zmniejszającego podstawę opodatkowania zmniejszającymi podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym (płacone z zysku po podatkiem dochodowym opodatkowaniu) 8  02.01.2018 Funkcje kapitału własnego ▪ Pełni funkcję założycielską — zgromadzenie kapitału własnego w odpowiedniej wielkości może być warunkiem sine qua non istnienia przedsiębiorstwa. Wynika to z wymogów prawa i dotyczy spółek kapitałowych. ▪ Pełni funkcję prawną — dotyczy to kapitału akcyjnego, udział w którym jednocześnie wyznacza uprawnienia właścicielskie i prawo do udziału w zysku. ▪ Pełni funkcję gwarancyjną — jest gwarancją realizacji roszczeń dla wierzycieli, udostępniających kapitał obcy. Funkcje kapitału własnego ▪ Pełni funkcję ochronną — absorbuje ewentualne straty związanie z działalnością gospodarczą. ▪ Pełni funkcję kontrolną — jego wielkość jest podstawą limitowania rozmiarów prowadzonej działalności w przypadku niektórych typów przedsiębiorstw (np. wielkość kapitałów własnych banku spółdzielczego wyznacza wielkość terytorium, na którym może być aktywny). 9  02.01.2018 Wariant 1 struktury Wariant 2 struktury kapitałów kapitałów Kapitał własny 10000 6000 Kapitał obcy 0 4000 Zysk operacyjny przed spłatą odsetek i opodatkowaniem 1800 1800 (EBIT – Earnings Before Interest & Tax) Odsetki (-) 0 400 Zysk brutto 1800 1400 Rentowność kapitału własnego ? ? (zysk brutto/kapitał własny) Wariant 1 struktury Wariant 2 struktury kapitałów kapitałów Kapitał własny 10000 6000 Kapitał obcy 0 4000 Zysk operacyjny przed spłatą odsetek i opodatkowaniem 600 600 (EBIT – Earnings Before Interest & Tax) Odsetki (-) 0 400 Zysk brutto 600 200 Rentowność kapitału własnego ? ? (zysk brutto/kapitał własny) 10  02.01.2018 Dźwignia finansowa ▪ Efekt dźwigni finansowej ocenić można poprzez porównanie rentowności kapitału własnego z rentownością kapitałów łącznych. ▪ Pozytywny efekt dźwigni finansowej ma miejsce, gdy wykorzystanie zadłużenia (wykorzystania kapitałów obcych) powoduje wzrost rentowności kapitałów własnych. ▪ O negatywnym efekcie dźwigni finansowej mówi się w sytuacji odwrotnej, tzn. gdy wykorzystanie kapitału obcego obniża rentowność kapitałów zaangażowanych w przedsiębiorstwo przez właścicieli. Dźwignia finansowa ▪ Wystąpienie pozytywnego efektu dźwigni finansowej zależne jest od wystąpienia następującego warunku: (EBIT / kapitał ogółem) * 100% > r ▪ Zatem rentowność kapitałów ogółem musi być wyższa niż stopa oprocentowania kapitału obcego (r). Innymi słowy kapitał obcy zaangażowany w przedsiębiorstwo musi „wypracować” zysk wyższy niż wynagrodzenie, którego oczekują jego dawcy. 11  02.01.2018 Struktura kapitału ▪ Złota zasada finansowania mówi, iż majątek krótkoterminowy powinien być finansowany z użyciem źródeł krótkoterminowych. Innymi słowy, za korzystną uznać można sytuację, gdy majątek obrotowy finansowany jest za pomocą krótkoterminowych kapitałów obcych (np. kredytów obrotowych). ▪ Złota zasada bilansu będąca rozwinięciem zasady poprzedniej, wskazuje, iż majątek trwały może być finansowany nie tylko poprzez kapitał własny, ale również przez tę część kapitałów obcych, które pozostają w przedsiębiorstwie dłużej. ▪ Pionowa zasada struktury kapitału zaleca z kolei by wielkość kapitałów własnych odpowiadała (przynajmniej) wielkości kapitałów obcych i zabezpieczała w ten sposób ich zwrot. Oblicz ▪ Porównaj wielkość kapitałów własnych i majątku trwałego (z wyjątkiem finansowego). Czy przedsiębiorstwo stosuje się do „złotej reguły bilansowej”? ▪ Udział majątku trwałego w aktywach firmy ▪ Udział długoterminowych aktywów finansowych w majątku firmy ▪ Jak powyższe wartości zmieniały się w stosunku do roku poprzedniego (oblicz wskaźniki struktury oraz kierunek zmian w wartościach nominalnych)? 12  02.01.2018 Oblicz ▪ Udział majątku obrotowego w aktywach firmy ▪ Dynamikę zmian majątku obrotowego w stosunku do roku poprzedniego, porównaj z dynamiką zmian przychodów ze sprzedaży (rachunek wyników) ▪ Jaki jest udział zobowiązań długoterminowych i krótkoterminowych w pasywach? jak udział ten zmieniał się w kolejnych latach? Analiza wskaźnikowa ▪ wskaźniki – sygnalizują występowanie pewnych zjawisk, nie mówią o ich przyczynach; często konieczne porównywanie do innych podmiotów z tej samej branży, zbliżonych rozmiarami ▪ wskaźniki płynności: zdolność regulowania zobowiązań bieżących (do 1 roku) ▪ wskaźnik bieżącej płynności = aktywa bieżące / zobowiązania bieżące aktywa bieżące = zapasy + należności prawidłowe + krótkoterminowe papiery wartościowe + gotówka pasywa bieżące = zobowiązania krótkoterminowe + fundusz specjalny ▪ wskaźnik szybkiej płynności = (aktywa bieżące – zapasy) / zobowiązania bieżące 13  02.01.2018 Analiza wskaźnikowa ▪ wskaźniki wypłacalności - ocena długoterminowej wypłacalności ▪ wskaźnik zobowiązań do kapitału własnego = kapitały obce / kapitał własny niski poziom -> większa szansa na kredyt ▪ wskaźnik zadłużenia = zobowiązania / wartość majątku ▪ wskaźnik pokrycia obsługi długu = zysk netto + odsetki + amortyzacja / raty kapitałowe + odsetki Analiza wskaźnikowa ▪ wskaźniki sprawności działania - efektywność gospodarowania aktywami ▪ wskaźnik rotacji zapasów = przeciętny stan zapasów * liczba dni okresu / koszty działalności operacyjnej im mniej tym lepiej wykorzystywane zapasy ▪ wskaźnik rotacji należności = średni stan należności * t / przychody ze sprzedaży 14  02.01.2018 Analiza wskaźnikowa ▪ wskaźniki rentowności zdolność do generowania zysków w przyszłości, skuteczność zarządzania ▪ stopa zysku (ROS) = zysk netto / przychody ze sprzedaży * 100% ile groszy zysku przynosi każda złotówka sprzedaży, Return on Sale ▪ stopa zwrotu kapitału (ROE) = zysk netto / kapitał własny * 100% nie powinna być niższa od inflacji, mówi jaki procent zysku przynosi każda zaangażowana złotówka ▪ wskaźnik rentowności aktywów (ROA) = wynik netto / aktywa ogółem * 100% wielkość zysku na jednostkę zaangażowaną w przedsiębiorstwie Źródła finansowania - wewnętrzne ▪ Z transformacji majątku: ▪ Z amortyzacji - pieniężnie wyrażone zmniejszanie się wartości majątku trwałego ▪ Sprzedaż zbędnego majątku ▪ Przyspieszenie obrotu kapitału ▪ Przez kształtowanie kapitału: ▪ Zatrzymanie zysku – samofinansowanie działalności, tworzenie rezerw 15  02.01.2018 Źródła finansowania – zewnętrzne własne ▪ Emisja akcji, dodatkowe udziały ▪ Dopłaty akcjonariuszy / udziałowców ▪ Dotacje ▪ Venture capital - długoterminowe zaangażowanie profesjonalnych inwestorów w nienotowane publicznie akcje nowopowstałych przedsiębiorstw, w celu uzyskania zwrotu z poczynionych inwestycji, przede wszystkim dzięki zyskowi kapitałowemu (różnica między ceną nabycia a zbycia – wzrost wartości firmy) Źródła finansowania – zewnętrzne obce ▪ Przez rynek finansowy (krótkotermoniwo): ▪ kredyt bankowy krótkoterminowy ▪ kredyt wekslowy – funkcja kredytowa i gwarancyjna, możliwe dyskontowanie weksla, kredyt dyskontowy ▪ emisja commercial papers ▪ Przez rynek finansowy (długoterminowo): ▪ Kredyty bankowe długoterminowe ▪ Emisja obligacji 16  02.01.2018 Źródła finansowania – zewnętrzne obce ▪ Przez rynek towarowy: ▪ Kredyt dostawcy ▪ Kredyt odbiorcy ▪ Szczególne formy finansowania ▪ Factoring ▪ Leasing ▪ Franchising 17