Οδηγός για Μελέτη Περιβάλλοντος Δημοτικού

ΕΣΠΑ 2007-13\Ε.Π. Ε&ΔΒΜ\Α.Π. 1-2-3 ου «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21 αιώνα) – Νέο Πρόγραμμα Σπουδών, Οριζόντια Πράξη» MIS: 295450 Με την συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε. Κ. Τ.) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΕΡ...

ΕΣΠΑ 2007-13\Ε.Π. Ε&ΔΒΜ\Α.Π. 1-2-3 ου «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21 αιώνα) – Νέο Πρόγραμμα Σπουδών, Οριζόντια Πράξη» MIS: 295450 Με την συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε. Κ. Τ.) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΄ 2011  Α΄ ΜΕΡΟΣ Η Μελέτη Περιβάλλοντος ως διαθεματικό γνωστικό αντικείμενο του τομέα «Σπουδές του ανθρώπου και της κοινωνίας»  Η Μελέτη Περιβάλλοντος στο Πρόγραμμα Σπουδών του «Νέου Σχολείου» 1. Η συμβατότητα φύση του γνωστικού αντικειμένου της Μελέτης Περιβάλλοντος με τη φιλοσοφία του νέου Προγράμματος Σπουδών Η Μελέτη του Περιβάλλοντος (ΜτΠ) εντάσσεται στον τομέα «Σπουδές του Ανθρώπου και της Κοινωνίας» και αποτελεί βασικό τομέα μάθησης στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών για τις τέσσερις πρώτες τάξεις του Δημοτικού Σχολείου. Είναι το μοναδικό αμιγώς διαθεματικό γνωστικό αντικείμενο στη δεκάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση, επειδή αποτελεί ενιαίο και ενοποιημένο τομέα μάθησης, στον οποίο συνυφαίνονται οργανικά στοιχεία από τις ανθρωπιστικές και τις κοινωνικές (κυρίως) επιστήμες, καθώς και τις φυσικές επιστήμες και αντικείμενα, όπως: η Ιστορία, τα Θρησκευτικά και η Γεωγραφία, η Ανθρωπολογία, η Κοινωνιολογία, η Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή και η Οικονομία, η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και η Οικολογία, η Βιολογία, η Φυσική, η Αγωγή Υγείας και η Κυκλοφοριακή Αγωγή. Στη ΜτΠ θεμελιώδης άξονας είναι οι ανθρωπιστικές και οι κοινωνικές επιστήμες, διότι αφετηρία αλλά και επίκεντρο μελέτης είναι ο άνθρωπος και το περιβάλλον του. Τεκμήριο αυτής της παραδοχής αποτελεί το γεγονός ότι η πλειονότητα των ενοτήτων αφορά στη μελέτη του ανθρώπου και των αναγκών του, της οργάνωσης των ανθρώπινων κοινωνιών, των τόπων και του τρόπου που αυτοί αλληλεπιδρούν με την ανθρώπινη δραστηριότητα, καθώς και του πολιτισμού ως απόρροιας της ηθικής, πνευματικής και τεχνολογικής εξέλιξης του ανθρώπου. Βασικός σκοπός της ΜτΠ είναι να βοηθήσει τους μαθητές, μέσα από συνεργατική διερεύνηση, να κατακτήσουν το θεμελιώδες και ουσιώδες εννοιολογικό υπόβαθρο σε αυτούς τους διαφορετικούς τομείς των επιστημών, καθώς και να αποκτήσουν ένα πολύτιμο σώμα πληροφοριών που να επενδύει τον εννοιολογικό σκελετό και να μετατρέπεται στο μυαλό των μαθητών σε γνώση με νόημα. Η ΜτΠ συνυφαίνεται και οικοδομείται με βάση τις αρχές ανάπτυξης εννοιοκεντρικών αναλυτικών προγραμμάτων και διδασκαλίας που υποστηρίζουν τη μάθηση με συνεργατικό τρόπο, όπως κάνει και το Πρόγραμμα Σπουδών για το «Νέο Σχολείο».  2. Οργάνωση περιεχομένου της Μελέτης Περιβάλλοντος και νέο Πρόγραμμα Σπουδών Το περιεχόμενο της ΜτΠ είναι οργανωμένο σε θέματα και ζητήματα που αφορούν στον σύγχρονο βίο, άρα από τη φύση της η ΜτΠ διασυνδέεται με την κοινότητα και τη ζωή σ΄ αυτήν, γιαυτό και υποστηρίζει την αυθεντική μάθηση (authentic learning), όπως κάνει και το νέο Πρόγραμμα Σπουδών. Θέματα αυθεντικής κοινωνικής μάθησης είναι: η κοινωνική οργάνωση, το άτομο και οι ανάγκες του, ο χώρος και η αλληλεξάρτηση με τη ζωή των ανθρώπων, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των μελών μιας κοινότητας, ο δήμος, τα γεωγραφικά διαμερίσματα της Ελλάδας, οι συγκοινωνίες και μεταφορές (σε σχέση με τον χώρο και τις ανάγκες των ανθρώπων), το φυσικό περιβάλλον, τα οικοσυστήματα και η προστασία τους, ο χρόνος στην καθημερινή ζωή, η οικονομία και η συνάρτησή της με τον χώρο και την οργάνωση των κοινωνιών, τη ζωή και τις ανάγκες των ανθρώπων, η επικοινωνία και η ενημέρωση, ο πολιτισμός των Ελλήνων και των άλλων λαών, ενότητες από τη Φυσική (ενέργεια, ήχος κτλ). 3. Διδακτικές προσεγγίσεις και εκπαιδευτικό υλικό στη Μελέτη Περιβάλλοντος: συνεργατική διερεύνηση, ερευνητικά σχέδια εργασίας και διαφοροποιημένη διδασκαλία Η ΜτΠ παρακολουθεί στενά τις παιδαγωγικές αρχές του νέου Προγράμματος Σπουδών. Η ΜτΠ δεν είναι ένα απλό μάθημα που εξαντλείται στη διδασκαλία κάποιων θεμάτων και στην απόκτηση κάποιων γνώσεων για τον άνθρωπο και το περιβάλλον του, αλλά είναι ένα μάθημα που διασφαλίζει επιπλέον ευκαιρίες για συμμετοχή σε διαδικασίες μάθησης και συλλογική δράση (επικοινωνία και συνεργασία). Ο μαθητής, δηλαδή, δεν μαθαίνει απλώς το μάθημά του, συμμετέχει στη διαμόρφωσή του, διότι, τόσο το περιεχόμενό του (θεματολογία), όσο κι η μέθοδος μελέτης των θεμάτων έχουν άμεση συνάφεια με την καθημερινότητα, τις δραστηριότητες και το μέλλον του ανθρώπου. Αυτό τον οδηγεί στην προσωπική αυτοπραγμάτωση με την απόκτηση αξιών και τη διαμόρφωση κουλτούρας μέσα από την ουσιαστική εμπλοκή σε ατομική και ομαδική έρευνα και σε δράσεις όπως είναι τα σχολικά συμβούλια, ο προβληματισμός της ομάδας και η κριτική ανάλυση κοινωνικών θεμάτων (κοινωνική και πολιτική παιδεία).  Η ΜτΠ οικοδομείται σε ερευνητικά σχέδια εργασίας. Η μελέτη κάθε θέματος συνεπάγεται τη διαδικασία διεξαγωγής ενός ερευνητικού σχεδίου εργασίας, γεγονός πρώτης προτεραιότητας και παιδαγωγικής αξίας στο σύγχρονο «νέο σχολείο». Οι πίνακες που ακολουθούν για το Πρόγραμμα Σπουδών στη Μελέτη Περιβάλλοντος περιλαμβάνουν τις γνωστικές περιοχές Σπουδές του Ανθρώπου και της Κοινωνίας / Κοινωνικές Επιστήμες, το Περιβάλλον και τη Γεωγραφία, όπως προσδιορίζονται στο Πρόγραμμα Σπουδών για το «Νέο Σχολείο». Στη στήλη «εκπαιδευτικό υλικό» γίνονται αναφορές στο σχολικό βιβλίο και το λογισμικό όχι επειδή είναι δυνατόν να υλοποιηθούν οι πολυσυλλεκτικοί και ποικίλοι στόχοι της ΜτΠ με την αποκλειστική χρήση του διδακτικού εγχειριδίου και του εκπαιδευτικού λογισμικού, αλλά επειδή αυτό το εκπαιδευτικό υλικό έχει αξιολογηθεί από εξωτερικές ομάδες κριτών-αξιολογητών και έχει εγκριθεί από τα θεσμικά όργανα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, επομένως πληροί κριτήρια πιστοποίησης. Είναι αυτονόητο, λοιπόν, ότι, προκειμένου να υλοποιηθούν οι πολλαπλοί στόχοι της Μελέτης Περιβάλλοντος, προτείνεται η υιοθέτηση της διαφοροποιημένης διδασκαλίας με ενδεικτικές προσεγγίσεις: την εταιρική και ομαδική μάθηση (με τα πολλά μοντέλα τους), τα ερευνητικά σχέδια εργασίας, την καθοδηγούμενη ή συνεργατική διερεύνηση, τη μάθηση με πείραμα, τη μάθηση με ψηφιακά και συνεργατικά εργαλεία μάθησης, την έρευνα στο πεδίο, τη λεκτική αντιπαράθεση, κτλ. Οι εναλλακτικές αυτές προσεγγίσεις, άλλωστε, προτείνονται και στα σχολικά βιβλία.  ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Α΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Προσδοκώμενα Μαθησιακά Βασικά θέματα Δραστηριότητες Εκπαιδευτικό υλικό Αποτελέσματα ΤΟΜΕΑΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ η 1 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΟΥ Οι μαθητές: Αναφέρουν. Ταξινομούν Το σώμα μου: Υγεία και -Οι μαθητές Σχολικό βιβλίο Μελέτης δεδομένα. υγιεινή. Αθλητισμός χρησιμοποιούν Περιβάλλοντος, Α΄ καθρέφτη για Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, Παρατηρούν. Οι αισθήσεις περιγραφή σελ. 75-92 χαρακτηριστικών. Εξηγούν. Οι ανάγκες μου Εκφράζουν συναισθήματα. Ο χρόνος – η μέρα μου -προβαίνουν σε Οργανώνουν την κάθε μέρα.. μαγνητοφώνηση Αποκτούν στάσεις και μαθητικών φωνών – συμπεριφορές για την υγιεινή σύγκριση, ανάκληση του σώματος και την προστασία της υγείας τους -Ημερολόγιο δράσεων η 2 ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ΟΜΑΔΑ / ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΠΟΥ ΑΝΗΚΩ ΩΣ ΜΕΛΟΣ Οι μαθητές: Η οικογένειά μου: τα μέλη της οικογένειάς Γνωρίζουν. μου, τύποι οικογένειας Οι μαθητές Σχολικό βιβλίο Μελέτης (μονογονεϊκή, υιοθεσία, Περιβάλλοντος, Α΄ Παρατηρούν. συζητούν σε ομάδες για Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, κτλ.). τη ζωή τους στην σελ. 10-31 και 50-59. Εξηγούν Ταξινομούν δεδομένα οικογένεια και στο Το σπίτι μου σχολείο. Εκφράζουν συναισθήματα. Η γειτονιά μου Οργανώνουν την κάθε μέρα. Η τάξη μας: Η δασκάλα με τα παιδιά είμαστε μια Συνθέτουν οικογενειακό Αποκτούν στάσεις και αγκαλιά δένδρο. Οργανώνουν συμπεριφορές για την κοινωνική εκθέσεις με συμπεριφορά και ασφάλειά τους Η ζωή στην τάξη μας οικογενειακές φωτο/φίες στο σχολείο. και αντικείμενα. Το σχολείο μας: Γνωρίζουμε το σχολείο 6  μας. Η ζωή στο σχολείο η 3 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Οι μαθητές: Αγαθά και επαγγέλματα Οι μαθητές Σχολικό βιβλίο Μελέτης Περιβάλλοντος, Α΄ Αναφέρουν τα γνωστά τους συζητούν σε ομάδες για Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, επαγγέλματα. τα επαγγέλματα. σελ. 92-96. Χρησιμοποιούν τις κατάλληλες Δραματοποιούν γνωστά έννοιες. τους επαγγέλματα. Συζητούν. Συσχετίζουν ανάγκες με αγαθά και επαγγέλματα. Χρησιμοποιούν τον κατάλληλο γλωσσικό κώδικα στις οικονομικές συναλλαγές. Εξηγούν τις επιλογές τους. η 4 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Οι μαθητές: Μέσα επικοινωνίας: Οι μαθητές: Σχολικό βιβλίο Μελέτης Περιβάλλοντος, Α΄ Αναφέρουν τα μέσα Τηλεόραση Συζητούν σε ομάδες τις Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, επικοινωνίας και ενημέρωσης. συνήθειες τηλεθέασης. σελ. 100-105 Χρησιμοποιούν το κατάλληλο Φτιάχνουν αφίσες με τις λεξιλόγιο – έννοιες. δικές τους προτάσεις τηλεθέασης. Συζητούν τις συνήθειές τους με την παρακολούθηση της τηλεόρασης. Εξηγούν τις επιλογές τους. η 5 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Οι μαθητές: Ο Πολιτισμός Οι μαθητές Σχολικό βιβλίο Μελέτης Περιβάλλοντος, Α΄ Συζητούν - Τα παιχνίδια Ανταλλάσσουν σκέψεις Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, άλλοτε και και εμπειρίες για τα σελ. 106-121 Καταγράφουν σήμερα παιχνίδια τους Συνήθειες στον τόπο Συγκρίνουν μου Οργανώνουν συλλογή από παιχνίδια Εντοπίζουν ομοιότητες και Κάθε τόπος τα έθιμά του διαφορετικών μαθητών διαφορές. Γιορτές : Αποκριές, Εντοπίζουν ομοιότητες Εκφράζουν δημιουργικά Πάσχα και διαφορές στις συνήθειες και έθιμα. συνήθειές τους στην 7  καθημερινή ζωή ΤΟΜΕΑΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Οι μαθητές: Στην οικογένεια και στο Οι μαθητές με την Σχολικό βιβλίο Μελέτης σχολείο προστατεύουμε καθοδήγηση του Περιβάλλοντος, Α΄ Καταγράφουν το περιβάλλον εκπαιδευτικού Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, παρακολουθούν σελ. 31 Αναφέρουν σύντομη ταινία ή το Ταξινομούν αντίστοιχο λογισμικό του ΠΙ στη Μελέτη Συγκρίνουν Περιβάλλοντος με θέμα τις καθημερινές Αποδίδουν με λεκτικό και οικογενειακές συνήθειες εικονιστικό τρόπο. που σχετίζονται με την προστασία του Αξιολογούν δεδομένα. περιβάλλοντος. Εξηγούν τις στάσεις και συμπεριφορές τους. ΤΟΜΕΑΣ: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Οι μαθητές: Οι μαθητές με την Σχολικό βιβλίο Μελέτης καθοδήγηση του Περιβάλλοντος, Α΄ Αποδίδουν με εικονιστικό και Ο τόπος που ζω εκπαιδευτικού Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, λεκτικό τρόπο διαφορετικούς κατασκευάζουν σελ. 63-73 τόπους. -Ακτές και θάλασσα πρόπλασμα του τόπου -Η ζωή στα νησιά και τις που διαμένουν. Ταυτοποιούν τόπους με δραστηριότητες και ασχολίες παραθαλάσσιες Σε ομάδες φτιάχνουν των κατοίκων του τόπου. περιοχές αφίσες με φωτογραφίες Ποτάμια και λίμνες. Η του τόπου τους. ζωή των ανθρώπων σε Ταξινομούν παραλίμνιες περιοχές διαφορετικούς τόπους Βουνά της περιοχής τους. Πώς ζουν οι άνθρωποι στα βουνά ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 8  «Ελεύθερος Χρόνος» «Τα παιχνίδια άλλοτε και τώρα» «Οι ανάγκες των παιδιών εδώ και αλλού» ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Β΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Προσδοκώμενα Μαθησιακά Βασικά θέματα Δραστηριότητες Εκπαιδευτικό υλικό Αποτελέσματα ΤΟΜΕΑΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ η 1 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΟΥ Οι μαθητές: Παρατηρούν. Ανάγκες και δικαιώματα Συζήτηση σε ομάδες – Σχολικό βιβλίο Μελέτης στο πεδίο Περιβάλλοντος, Β΄ Εξηγούν. Γνωρίζουν. Όλοι ίσοι, όλοι Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, διαφορετικοί Τρόποι έκφρασης των σελ. 48-50 και 116 Ταξινομούν και αναλύουν κριτικά αναγκών τα δεδομένα. Κυκλοφορώ με ασφάλεια Παιχνίδια με πινακίδες Διαμορφώνουν θετικές στάσεις κυκλοφορίας Λογισμικό Μελέτης και συμπεριφορές προς τους. Περιβάλλοντος συμμαθητές τους. Μελέτες περίπτωσης κυκλοφοριακής Αποτιμούν τη σημασία της συμπεριφοράς πολυπολιτισμικής ομάδας. Αναγνωρίζουν τα σήματα του ΚΟΚ και προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους σε αυτά. Εξηγούν τις επιλογές τους σε μελέτες περίπτωσης οδικής συμπεριφοράς. 9  η 2 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΟΙ ΟΜΑΔΕΣ ΠΟΥ ΑΝΗΚΩ Οι μαθητές: Το σχολείο Γνωρίζουν. Η ζωή στο σχολείο Οι μαθητές Σχολικό βιβλίο Μελέτης Έχουμε κανόνες, Περιβάλλοντος, Β΄ Παρατηρούν. Θέλουμε ένα ασφαλές συζητούν σε ομάδες για Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, και όμορφο σχολείο τη ζωή τους στην σελ. 12-39. Εξηγούν. Ταξινομούν δεδομένα. συνοικία και στο Η συνοικία μου σχολείο. Εκφράζουν συναισθήματα. Κατοικίες και Οργανώνουν την κάθε μέρα. οικογένειες Κάνουν επιτόπια Αποκτούν στάσεις και Γνωρίζουμε τις έρευνα για τη ζωή και συμπεριφορές για την κοινωνική υπηρεσίες στη συνοικία τις υπηρεσίες στη συνύπαρξη. μας συνοικία, Αποκτούν στάσεις και φωτογραφίζουν , Φροντίζουμε τη καταγράφουν, συμπεριφορές για την ασφάλειά συνοικία μας, εκφράζουν την άποψή τους στο σχολείο. τους και παρουσιάζουν. Η συνοικία μέσα στον Συνεργάζονται και οργανώνουν χρόνο Ετοιμάζουν ένα την παρουσίαση των δεδομένων τους. λεύκωμα περιήγησης στη συνοικία Παρουσιάζουν την έρευνά τους στους γονείς τους ή σε άλλο κοινό. η 3 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Οι μαθητές: Μέσα μεταφοράς και Οι μαθητές Σχολικό βιβλίο Μελέτης συγκοινωνίας Περιβάλλοντος, Β΄ Αναφέρουν τα μέσα μεταφοράς συζητούν σε ομάδες για Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, που γνωρίζουν. τα μέσα μεταφοράς. σελ. 113-116. Χρησιμοποιούν τις κατάλληλες έννοιες. Στις ομάδες επιλέγουν Συζητούν. είδος μεταφοράς και παρουσιάζουν σε χαρτί Συσχετίζουν ανάγκες της του μέτρου την έρευνά καθημερινής ζωής με τα μέσα τους για το μέσο αυτό. μεταφοράς. Χρησιμοποιούν τον κατάλληλο γλωσσικό κώδικα για να εξηγήσουν και να παρουσιάσουν όσα έμαθαν. 10  η 4 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Οι μαθητές: Τρόποι επικοινωνίας Οι μαθητές: Σχολικό βιβλίο Μελέτης και ενημέρωσης Περιβάλλοντος, Β΄ Αναφέρουν τα μέσα Ταξινομούν τα μέσα Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, επικοινωνίας και ενημέρωσης. επικοινωνίας σε σελ. 118-122. εννοιολογικό χάρτη Χρησιμοποιούν το κατάλληλο (ταξινόμηση εικόνων). λεξιλόγιο – έννοιες. Επινοούν δικό τους Λογισμικό Μελέτης Συζητούν τις συνήθειές τους με τρόπο επικοινωνίας. Περιβάλλοντος την παρακολούθηση της τηλεόρασης. Γράφουν πρόσκληση και φιλοτεχνούν αφίσα Καταλήγουν σε συμπεράσματα. για επικείμενη θεατρική παράσταση. Υποστηρίζουν με επιχειρήματα τα συμπεράσματά τους. Συζητούν τρόπους επικοινωνίας που να προάγουν την ευγένεια και τον πολιτισμό. η 5 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Οι μαθητές: Γνωριμία με τα μνημεία Οι μαθητές και την Σχολικό βιβλίο Μελέτης του τόπου καθοδήγηση και την Περιβάλλοντος, Β΄ Συζητούν εμψύχωση του Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, Λαογραφικό Μουσείο εκπαιδευτικού: σελ. 123132 Καταγράφουν Φτιάχνουμε τη δική μας Οργανώνουν συλλογή Συγκρίνουν συλλογή και το δικό μας από προσωπικά σχολικό μουσείο αντικείμενα. Εντοπίζουν ομοιότητες και διαφορές Η ζωή στον τόπο μας Εντοπίζουν ομοιότητες άλλοτε και τώρα. και διαφορές στις Παρουσιάζουν προφορικά και εν συντομία τις απόψεις τους. συνήθειές τους και στις συνήθειες πριν από 50 Δημιουργούν τα δικά τους ή 100 χρόνια. εκθέματα. Συνεργάζονται για την ολοκλήρωση έργου. Αξιοποιούν γνώσεις στις ΤΠΕ για να παρουσιάσουν το έργο τους. ΤΟΜΕΑΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Οι μαθητές: Το νερό Οι μαθητές Σχολικό βιβλίο Μελέτης παρακολουθούν βίντεο Περιβάλλοντος, B΄ 11 Διατυπώνουν υποθέσεις. Ο κύκλος του νερού που οπτικοποιεί τον Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, Καταγράφουν. Συμπεραίνουν. κύκλο του νερού. σελ. 97-99. Το νερό στην Αναφέρουν καθημερινή ζωή Ταξινομούν Με πειραματικό τρόπο Λογισμικό Μελέτης ο δάσκαλος επιχειρεί να Περιβάλλοντος Συγκρίνουν εξηγήσει το φυσικό φαινόμενο. Αποδίδουν με λεκτικό, εικονιστικό και, ηλεκτρονικό Σχεδιάζουν τη διαδρομή τρόπο το έργο τους των υδάτων από το υδραγωγείο στις Συνεργάζονται κατοικίες. Εξηγούν τις απόψεις τους Χρησιμοποιούν τον κατάλληλο γλωσσικό κώδικα. ΤΟΜΕΑΣ: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Οι μαθητές Οι μαθητές με τη Σχολικό βιβλίο Μελέτης συμβολή του Περιβάλλοντος, B΄ Καταγράφουν. Διάφοροι τόποι της εκπαιδευτικού Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, πατρίδας μου: διεξαγάγουν ερευνητικό σελ. 85-96. Ταξινομούν. Συγκρίνουν. σχέδιο εργασίας. Βουνό: Μια εκδρομή Διατυπώνουν υποθέσεις για τη στο βουνό Εργάζονται ομαδικά, ζωή στους διάφορους τόπους. συζητούν, Κάμποι, πεδιάδες και Συλλέγουν δεδομένα για να παρουσιάζουν λίμνες: Πέρα στους ελέγξουν τις υποθέσεις τους με ευρήματα. πέρα κάμπους ηλεκτρονικό τρόπο. Παραθαλάσσιοι τόποι: Επιβεβαιώνουν ή ανατρέπουν τις Μια θάλασσα πλατιά υποθέσεις τους. Οι μαθητές Ο καιρός: Τι είναι; Παρακολουθούν βίντεο Σχολικό βιβλίο Μελέτης για τον καιρό. Περιβάλλοντος, B΄ Καταγράφουν. Πώς μαθαίνω για τον Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, καιρό: σύμβολα, Αποδίδουν με λεκτικό σελ. 100-104. Ταξινομούν. Συγκρίνουν. περιγραφή και εικονιστικό τρόπο τον καιρό. Διατυπώνουν υποθέσεις για τη Ο καιρός από τόπο σε ζωή στους διάφορους τόπους. τόπο Καταγράφουν σε Λογισμικό Μελέτης πίνακα καθημερινά τον Περιβάλλοντος Συλλέγουν δεδομένα για να Ο καιρός επηρεάζει την καιρό και διατυπώνουν ελέγξουν τις υποθέσεις τους με καθημερινή ζωή συμπεράσματα ηλεκτρονικό τρόπο. Ο καιρός και οι Επιβεβαιώνουν ή ανατρέπουν τις 12 υποθέσεις τους. κατοικίες (κλίμα) ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «Πανηγυράκι γίνεται» «Τα παλιά αντικείμενα διηγούνται» «Το βιβλίο» ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Γ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Προσδοκώμενα Μαθησιακά Βασικά θέματα Δραστηριότητες Εκπαιδευτικό υλικό Αποτελέσματα ΤΟΜΕΑΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ η 1 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΟΙ ΟΜΑΔΕΣ ΠΟΥ ΑΝΗΚΩ Οι μαθητές: -Ζούμε μαζί και Ο δάσκαλος: συνεργαζόμαστε -Εκφράζουν σκέψεις -Εφαρμόζει Σχολικό βιβλίο Μελέτης συναισθήματα. -Κανόνες συμβίωσης δραστηριότητες Περιβάλλοντος, Γ΄ ενδυνάμωσης και Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, -Οργανώνουν μία σχολική -Ενδιαφερόμαστε για την προετοιμασίας των σελ. 9-27. ημέρα. κοινότητα μαθητών για να εργασθούν ομαδικά. -Αποκτούν στάσεις και -Δήμος: Τρόπος συμπεριφορές για την κοινωνική λειτουργίας και -Οργανώνει δι- αλληλεπίδραση με τους αρμοδιότητες ομαδικές συζητήσεις για συμμαθητές τους. τη ζωή τους στην τάξη και στο σχολείο. -Συνεργάζονται και οργανώνουν την παρουσίαση των δεδομένων Συνάπτει με τους τους. μαθητές το «Συμβόλαιο» της τάξης. -Υποστηρίζουν την άποψή τους με επιχειρήματα. -Αξιοποιεί ομαδοσυνεργατικά -Ολοκληρώνουν και σχήματα μάθησης, παρουσιάζουν κοινά έργα. όπως το «Σκέψου- -Αποτιμούν με κριτήρια την Συζήτησε – 13 κοινή τους ζωή και τη Ανακοίνωσε» και η συνεργασία με τους συμμαθητές «Αμοιβαία Διδασκαλία» τους. -Συναποφασίζει με τους μαθητές τα κριτήρια αξιολόγησης της εργασίας τους. -Τους καθοδηγεί στη διαμόρφωση «Φάκελου Εργασιών του Μαθητή» -Κατευθύνει τους μαθητές για να κάνουν επιτόπια έρευνα για τις αρμοδιότητες και τις υπηρεσίες στον δήμο. -Επισκέπτονται τον δήμο, φωτογραφίζουν , καταγράφουν, εκφράζουν την άποψή τους και παρουσιάζουν. η 2 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Οι μαθητές: -Άνθρωποι και ανάγκες Οι μαθητές: Σχολικό βιβλίο Μελέτης Περιβάλλοντος, Γ΄ -Συλλέγουν, ταξινομούν -Ανθρώπινα δικαιώματα -Συζητούν σε ομάδες Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, δεδομένα. για τις καταναλωτικές σελ. 91-104. -Άνδρες και γυναίκες τους συνήθειες. -Οργανώνουν δεδομένα σε ίσοι στη ζωή και στην εννοιολογικό χάρτη. εργασία -Ετοιμάζουν αφίσες με διαφημίσεις και την -Εξηγούν με επιχειρήματα την -Ανάγκες και επιθυμίες κριτική τους ανάλυση, άποψή τους. από την οποία -Διαφημίσεις: αναδεικνύεται ο τρόπος -Χρησιμοποιούν τον κατάλληλο Οι συσκευασίες πειθούς. γλωσσικό κώδικα, για να εξηγήσουν και να πληροφορούν τους παρουσιάσουν όσα έμαθαν. καταναλωτές η 3 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Οι μαθητές: -Τρόποι επικοινωνίας Οι μαθητές: Σχολικό βιβλίο Μελέτης και ενημέρωσης Περιβάλλοντος, Γ΄ -Αναφέρουν τα μέσα -Ταξινομούν τα μέσα Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, -Πώς υπερβαίνουμε τις επικοινωνίας σε 14 επικοινωνίας και ενημέρωσης. δυσκολίες επικοινωνίας εννοιολογικό χάρτη σελ. 131-150. (ταξινόμηση εικόνων). -Χρησιμοποιούν το κατάλληλο -Πολλαπλοί τρόποι λεξιλόγιο – έννοιες. επικοινωνίας Λογισμικό Μελέτης -Συζητούν τις συνήθειές τους με -Τηλεόραση -Επινοούν δικό τους Περιβάλλοντος την παρακολούθηση της τρόπο επικοινωνίας. τηλεόρασης. -Διαδίκτυο -Συλλέγουν, ταξινομούν -Εφημερίδες και δεδομένα. περιοδικά -Εξηγούν με δικό τους πρωτότυπο τρόπο τη -Οργανώνουν δεδομένα σε λειτουργία του εννοιολογικό χάρτη. διαδικτύου -Συζητούν σε ομάδες και εξηγούν με επιχειρήματα την άποψή τους. -Αξιοποιούν δεξιότητες ΤΠΕ για να : επικοινωνήσουν , οργανώσουν την εργασία τους και να την παρουσιάσουν. η 4 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Οι μαθητές: -Θέατρο: αρχαίο, Οι μαθητές Σχολικό βιβλίο Μελέτης σύγχρονο Περιβάλλοντος, Γ΄ -Συζητούν -Διοργανώνουν Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, -Θεατρική παράσταση εκθέσεις με αντικείμενα σελ. 105-130 -Καταγράφουν λαϊκού πολιτισμού -Λαϊκή τέχνη σε τόπους διαφορετικών κρατών -Συγκρίνουν της Ελλάδας και αλλού και εθνών. Λογισμικό Μελέτης -Εντοπίζουν ομοιότητες και -Αθλητισμός -Θεατρική παράσταση. Περιβάλλοντος διαφορές στον λαϊκό πολιτισμό Ετοιμάζουν το κείμενα, διαφορετικών κρατών -Ολυμπιακοί αγώνες τα σκηνικά και τα -Παρουσιάζουν σε σύντομο κοστούμια. προφορικό λόγο τις απόψεις -Οργανώνουν δια- τους. σχολικούς -Συνεργάζονται για την ολυμπιακούς αγώνες. ολοκλήρωση έργου. -Αξιοποιούν γνώσεις στις ΤΠΕ για να παρουσιάσουν το έργο τους. ΤΟΜΕΑΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 15 Οι μαθητές: Τα φυτά, τα ζώα και το Οι μαθητές: Σχολικό βιβλίο Μελέτης περιβάλλον τους Παρακολουθούν βίντεο Περιβάλλοντος, Γ΄ -Διατυπώνουν υποθέσεις. Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, σελ. 36 και 69 -Καταγράφουν -Εργάζονται σε ομάδες -Αναφέρουν και κάνουν έρευνα στο πεδίο. Λογισμικό Μελέτης -Ταξινομούν Περιβάλλοντος -Συγκρίνουν -Κάνουν συλλογές και -Συμπεραίνουν τις παρουσιάζουν. -Αποδίδουν με λεκτικό και εικονιστικό, ηλεκτρονικό τρόπο -Οργανώνουν -Συνεργάζονται παρουσίαση -Εξηγούν τις απόψεις τους ευαισθητοποίησης για το άμεσο περιβάλλον. -Χρησιμοποιούν τον κατάλληλο γλωσσικό κώδικα. ΤΟΜΕΑΣ: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Σχολικό βιβλίο Μελέτης Περιβάλλοντος, Γ΄ Οι μαθητές : -Διάφοροι τόποι της Οι μαθητές με την Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, πατρίδας μου: καθοδήγηση του σελ. 28-49 -Καταγράφουν στοιχεία του δασκάλου: κάθε τόπου. -Η ζωή στα χωριά και πόλεις της πατρίδας -συγκεντρώνουν Δ-ιατυπώνουν ομοιότητες και μας. Συγκρίσεις: πληροφορίες από το διαφορές τόπων. ομοιότητες - διαφορές διαδίκτυο, -Καταλήγουν σε -επικοινωνούν στοιχειοθετημένα ηλεκτρονικά με σχολείο συμπεράσματα. -Γεωγραφικοί όροι άλλου τόπου και ανταλλάσσουν -Φυσικά και πληροφορίες και ανθρωπογενή στοιχεία: -Χρησιμοποιούν γεωγραφικούς επισκέψεις, ποτάμι, εκβολές, όρους, όπως κόλπος, διώρυγα, κόλπος, ακρωτήριο, -κατασκευάζουν χάρτη ακρωτήριο. χερσόνησος, πορθμός, με υπόμνημα και ισθμός, διώρυγα. γεωγραφικούς όρους -Μαθαίνουν να σχεδιάζουν χάρτη. -διαμορφώνουν στις -Αποτυπώνουν το υπόμνημα μαθητικές ομάδες -Χάρτης: Πώς του χάρτη. κριτήρια αξιολόγησης σχεδιάζουμε έναν χάρτη 16 -Σχεδιάζουν χάρτη υπό κλίμακα. των εργασιών τους. -Συλλέγουν πληροφορίες από -Τι πληροφορίες έναν χάρτη. παίρνουμε από τον χάρτη ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «Οι ομάδες της τάξης μου» «Εκλογές στον δήμο» «Όλοι διαφορετικοί. Όλοι ίσοι» ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Δ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Προσδοκώμενα Μαθησιακά Βασικά θέματα Δραστηριότητες Εκπαιδευτικό υλικό Αποτελέσματα ΤΟΜΕΑΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Η 1 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΑΤΟΜΟ Οι μαθητές: -Γνωρίζουν. -Το σώμα μου. Υγεία και Σε ομάδες οι μαθητές: Σχολικό βιβλίο Μελέτης υγιεινή Περιβάλλοντος, Δ΄ -Παρατηρούν. -Μελετούν πρόπλασμα Δημοτικού, ΠΙ και -Σκελετός – μυς ανθρώπινου σκελετού, ΟΕΔΒ, σελ. 104 -112 -Εξηγούν. Ταξινομούν. καταγράφουν και -Διατροφή παρουσιάζουν. -Αναγνωρίζουν. -Αθλητισμός -Σχεδιάζουν προτάσεις -Επιχειρηματολογούν για τις για τα είδη διατροφής επιλογές τους.. που θα μπορούσαν να έχουν στο κυλικείο του σχολείου ή εναλλακτικά σε μια σχολική γιορτή που θα διοργάνωναν στο σχολείο. 17  -Σε συνεργασία με τον καθηγητή Φυσικής Αγωγής οργανώνονται όμιλοι αθλημάτων. Η 2 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Οι μαθητές: -Ισότητα στην εργασία -Ο εκπαιδευτικός -Καταγράφουν. -Γεωμορφολογία και καλεί στην τάξη Σχολικό βιβλίο Μελέτης οικονομία επαγγελματίες από Περιβάλλοντος, Δ΄ -Αντιστοιχούν οικονομικά με διάφορους χώρους. Δημοτικού, ΠΙ και κοινωνικά κριτήρια. -Επαγγέλματα στη ΟΕΔΒ, σελ. 89-102. βιομηχανία -Οι μαθητές ετοιμάζουν -Επιχειρηματολογούν με ερωτηματολόγιο και στοιχεία και υποστηρίζουν την -Υπηρεσίες συζητούν μαζί του. Στο άποψή τους. τέλος συντάσσουν Λογισμικό Μελέτης -Παραγωγή Περιβάλλοντος. έκθεση-αναφορά με τα -Συνεργάζονται για να συμπεράσματά τους. παρουσιάσουν ένα κοινό έργο. -Φάκελος «Ανεργία» : οι -Συντάσσουν έκθεση – αναφορά μαθητές ερευνούν σε στον Η/Υ. ομάδες το κοινωνικό -Συνδέουν όσα μαθαίνουν με φαινόμενο και συζητούν την καθημερινότητα. τις επιπτώσεις του. -Εξηγούν τις στάσεις και τη -Συζητούν με συμπεριφορά τους. επιχειρήματα υπέρ και κατά για το επάγγελμα -Επισημαίνουν διαφορές στις της επιλογής τους. αντιλήψεις και τις πεποιθήσεις τους σχετικά με θέματα εργασίας. Η 3 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Οι μαθητές: -Διαφορετικοί λαοί – Εκπαιδευτικός και διαφορετικές γλώσσες – μαθητές: -Καταγράφουν. Ταξινομούν. -Ομοιότητες και Σχολικό βιβλίο Μελέτης Οργανώνουν. διαφορές στην -Συζητούν και Περιβάλλοντος, Δ΄ επικοινωνία μεταξύ των ταξινομούν σε Δημοτικού, ΠΙ και -Αποδίδουν μέσα από διάφορες εννοιολογικό χάρτη τα ΟΕΔΒ, σελ. 133-149 λαών μορφές κώδικα τις σκέψεις τους: είδη των μέσων προφορικά, γραπτά, με εικόνες, -Εφημερίδες – περιοδικά επικοινωνίας και ψηφιακά. και βιβλία – ψηφιακά ενημέρωσης. Συζητούν Λογισμικό Μελέτης μέσα: τρόποι τα υπέρ και τα κατά. -Επιδεικνύουν υπευθυνότητα Περιβάλλοντος. παραγωγής, και διεκπεραιώνουν το έργο -Επιχειρηματολογούν για χρησιμότητα που έχουν αναλάβει στα τα υπέρ και τα κατά. προβλεπόμενα -Ηλεκτρονικά μέσα χρονοδιαγράμματα. ενημέρωσης και -Μελετούν σε ομάδες και επικοινωνίας: διαδίκτυο αναλαμβάνουν να -Συζητούν με τους συμμαθητές παρουσιάσουν τον τους για την ομαδική εργασία. -Συνεργατικά εργαλεία τρόπο λειτουργίας, τη χρησιμότητα και τα υπέρ 18 -Συμμερίζονται έμπρακτα τις -Ασφαλής πλοήγηση στο και τα κατά των μέσων απόψεις των άλλων. διαδίκτυο και ασφαλής επικοινωνίας και χρήση των ενημέρωσης. -Χρησιμοποιούν κριτήρια για να συνεργατικών εργαλείων κρίνουν και να συγκρίνουν. -Επισκέπτονται ένα μέσο -Υπηρεσίες ενημέρωσης ενημέρωσης. -Ασκούν κριτική σε ιδέες, των χρηστών Καταγράφουν δεδομένα. κείμενα και πληροφορίες. Κάνουν συνεντεύξεις με -Θετικά και αρνητικά εργαζόμενους – -Καταλήγουν σε συμπεράσματα στοιχεία των μέσων εκπροσώπους. μέσα από ανάλυση και σύνθεση επικοινωνίας και Φωτογραφίζουν. Τέλος, δεδομένων. ενημέρωσης οργανώνουν παρουσίαση των -Αναζητούν πληροφορίες στο -Η σημασία της ιδιωτικής πληροφοριών διαδίκτυο με ασφαλή τρόπο. σφαίρας στο διαδίκτυο (δεδομένα, συνεντεύξεις, -Επεξεργάζονται ηλεκτρονικά φωτογραφίες, κείμενο, εικόνα, ήχο. συμπεράσματα) που συγκέντρωσαν. -Αξιοποιούν γλωσσικές δεξιότητες για να διατυπώσουν -Επικοινωνία με ερωτήματα, να ταξινομήσουν εκπροσώπους πληροφορίες, να διατυπώσουν υπηρεσιών που επιχειρήματα και απόψεις. μεριμνούν για την ασφάλεια στο διαδίκτυο. -Εκστρατεία στο σχολείο και σε σχολεία της περιοχής για λελογισμένη χρήση των συνεργατικών εργαλείων μάθησης και εν γένει του διαδικτύου. Η 4 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΛΛΑΔΑ – ΠΡΩΤΗ ΓΝΩΡΙΜΙΑ / ΤΟΜΕΑΣ: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Οι μαθητές: -Γνωρίζουν και χρησιμοποιούν -Κατασκευή χάρτη της Οι μαθητές με την Σχολικό βιβλίο Μελέτης ορθά γεωγραφικούς όρους και Ελλάδας από τους καθοδήγηση του Περιβάλλοντος, Δ΄ γνώσεις. μαθητές εκπαιδευτικού τους: Δημοτικού, ΠΙ και ΟΕΔΒ, σελ. 9-34. -Τηρούν τις συμβάσεις για τον -Γεωγραφικά σχεδιασμό γεωμορφολογικού διαμερίσματα και πολιτικού χάρτη της -Κατασκευάζουν τον Ελλάδας. -Μελέτη και έρευνα του χάρτη της Ελλάδας και Χάρτης πολιτικός, γεωγραφικού «υιοθετούν» ένα γεωμορφολογικός, -Οργανώνουν και παρουσιάζουν διαμερίσματος όπου γεωγραφικό διαμέρισμα παραγωγικός, ιστορικός εικόνες, πληροφορίες, κατοικούν οι μαθητές ανά ομάδα. Ο χάρτης μαρτυρίες και δεδομένα για την είναι μεγάλος και Ελλάδα και τον τόπο τους. -Πολιτικός χάρτης της αναρτάται σε ορατή θέση Ελλάδας σε τοίχο της τάξης. -Εκφράζουν απόψεις και τις -Φυσικά χαρακτηριστικά -Ανά ομάδα 19 στηρίζουν με στοιχεία. του τόπου που συγκεντρώνουν κατοικούν οι μαθητές πληροφορίες, τις οποίες - Χρησιμοποιούν κριτήρια για επικαιροποιούν κατά τη να κρίνουν και να συγκρίνουν. -Ιδιαίτερες ομορφιές διάρκεια του σχ. έτους και τις επικολλούν δίπλα -Ασκούν κριτική σε ιδέες, -Τοπική ιστορία στο διαμέρισμα που κείμενα και πληροφορίες. -Σημαντικά έργα στην έχουν αναλάβει. -Καταλήγουν σε συμπεράσματα Ελλάδα και στον τόπο -Στις ομάδες μέσα από ανάλυση και σύνθεση που κατοικούν οι αναλαμβάνουν τομείς δεδομένων. μαθητές της ζωής και του -Αναζητούν πληροφορίες στο -Πώς ένα σημαντικό πολιτισμού του τόπου διαδίκτυο με ασφαλή τρόπο. έργο αλλάζει τη ζωή τους, του μελετούν και ενός τόπου παρουσιάζουν στην τάξη -Οργανώνουν και τα αποτελέσματα της σχηματοποιούν τη γνώση. - Πώς οραματίζονται οι έρευνάς τους. μαθητές τον τόπο τους -Κάνουν επιτόπια έρευνα. -Επιχειρηματολογούν για τα υπέρ και τα κατά των μεγάλων έργων της Ελλάδας και του τόπου τους. -Αποδίδουν με εικαστικό, ψηφιακό ή άλλο τρόπο το όραμά τους για τον τόπο τους. -Διαφημίζουν τον τόπο τους. Η 5 ΕΝΟΤΗΤΑ: Ο ΠΟΛΙΤΙΜΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ ΛΑΩΝ Οι μαθητές: -Εκφάνσεις του Οι μαθητές με την Σχολικό βιβλίο Μελέτης πολιτισμού: γλώσσα, καθοδήγηση του Περιβάλλοντος, Δ΄ -Αναφέρουν. Καταγράφουν. τέχνες, θρησκεία, εκπαιδευτικού Δημοτικού, ΠΙ και Συγκρίνουν. Καταλήγουν σε παράδοση, αθλητισμός ΟΕΔΒ, σελ. 35-56. συμπεράσματα. -Μελετούν κείμενα, -ελληνικός πολιτισμός εικόνες και αντικείμενα -Εκφράζουν απόψεις και τις και αναζητούν στηρίζουν με στοιχεία. -πολιτισμός άλλων ομοιότητες και διαφορές Λογισμικό Μελέτης λαών: στοιχεία που μεταξύ του παρελθόντος Περιβάλλοντος. - Χρησιμοποιούν κριτήρια για συνδέουν τους λαούς και του παρόντος στην να κρίνουν και να συγκρίνουν. μεταξύ τους Ελλάδα και ανάμεσα -Συνεργάζονται για να Ελλήνων και άλλων -πολιτισμός και μελετήσουν και να καταλήξουν λαών. αθλητισμός σε συμπεράσματα. -Μελετούν και συλλέγουν θρύλους, μύθους, τραγούδια και έθιμα της 20 -Επεξεργάζονται ηλεκτρονικά ελληνικής παράδοσης κείμενο, εικόνα, ήχο. και της παράδοσης των άλλων λαών, κυρίως -Αξιοποιούν γλωσσικές αυτών στους οποίους δεξιότητες για να διατυπώσουν ανήκουν οι αλλόγλωσσοι ερωτήματα, να ταξινομήσουν μαθητές της εκάστοτε πληροφορίες, να σχολικής τάξης. επιχειρηματολογήσουν. -Επισκέπτονται λαογραφικό μουσείο του τόπου τους. -Συλλέγουν ιδέες ή λύσεις από διάφορες πηγές. -Μελετούν και συζητούν για έργα του πολιτισμού -Ταξινομούν με κριτήρια τις διαφόρων λαών. Έργα λύσεις ή τις ιδέες. τέχνης και θρησκευτικά -Αναλαμβάνουν δράση στο μνημεία του τόπου όπου σχολικό και κοινοτικό βρίσκεται το σχολείο, περιβάλλον. καθώς και άλλων τόπων εντός και εκτός Ελλάδος. -Αναγνωρίζουν προκαταλήψεις και ιδεοληψίες, ατομικές και -Διοργανώνουν έκθεση κοινωνικές και επιχειρούν να τις στοιχείων πολιτισμού ανατρέψουν. διαφόρων λαών. -Φάκελος: «Ολυμπιακοί αγώνες» ΤΟΜΕΑΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Σχολικό βιβλίο Μελέτης Περιβάλλοντος, Δ΄ Οι μαθητές: -Η ρύπανση του αέρα Ερευνητικά σχέδια Δημοτικού, ΠΙ και και των υδάτων εργασίας και έρευνα στο ΟΕΔΒ, σελ. 68-88. -Καταγράφουν. Ταξινομούν. πεδίο σε συνέργεια με Οργανώνουν. -Καθαρές θάλασσες και την Περιβαλλοντική ακτές Εκπαίδευση. -Αποδίδουν μέσα από διάφορες Λογισμικό Μελέτης μορφές κώδικα τις σκέψεις τους: -Προστασία των δασών -Φάκελος «Ρύπανση Περιβάλλοντος. προφορικά, γραπτά, με εικόνες, υδάτων» ψηφιακά. -Το πράσινο στις πόλεις -Φάκελος «Καθαρές -Συζητούν με τους συμμαθητές -Είδη υπό εξαφάνιση θάλασσες και ακτές» τους για τον τρόπο εργασίας και -Τα απορρίμματα έρευνας. Φάκελος: «Είδη υπό εξαφάνιση» -Συμμερίζονται έμπρακτα τις απόψεις των άλλων. Φάκελος: «Τα απορρίμματα» -Χρησιμοποιούν κριτήρια για να 21 κρίνουν και να συγκρίνουν. -Ασκούν κριτική σε ιδέες, κείμενα και πληροφορίες. -Καταλήγουν σε συμπεράσματα μέσα από ανάλυση και σύνθεση δεδομένων. -Αναζητούν πληροφορίες στο διαδίκτυο με ασφαλή τρόπο. -Επεξεργάζονται ηλεκτρονικά κείμενο, εικόνα, ήχο. -Αξιοποιούν γλωσσικές δεξιότητες για να διατυπώσουν ερωτήματα, να ταξινομήσουν πληροφορίες, να επιχειρηματολογήσουν, να αποδείξουν. Εντοπίζουν το ζήτημα ή το πρόβλημα. -Αναλύουν το ζήτημα. -Συλλέγουν ιδέες ή λύσεις από διάφορες πηγές. -Ταξινομούν με κριτήρια τις λύσεις ή τις ιδέες. -Αναλαμβάνουν δράση στο σχολικό και κοινοτικό περιβάλλον. -Αξιολογούν την ερευνητική εργασία (αποτέλεσμα) και την ατομική και ομαδική συνεργασία και μεθοδολογική ακρίβεια και συνέπεια. -Εφαρμόζουν γνώσεις, ιδέες, μεθόδους από τη σχολική τάξη στην καθημερινή ζωή. -Αναγνωρίζουν προκαταλήψεις και ιδεοληψίες και επιχειρούν να τις αποφύγουν. 22  ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «Ασφάλεια στο σπίτι και στο σχολείο» « Σχολικός συνεταιρισμός»» «Τουριστικός πολυ-οδηγός του τόπου μας για παιδιά: έντυπος και ηλεκτρονικός» ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΧΕΔΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ «Σπουδές του Ανθρώπου και της Κοινωνίας» Τα σχέδια μαθήματος (lesson plans) στη Μελέτη του Περιβάλλοντος αποτελούν συνοπτικές διδακτικο-μαθησιακές προτάσεις υλοποίησης βασικών θεμάτων του μαθήματος. Από τον τομέα «Σπουδές του Ανθρώπου και της Κοινωνίας», τον οποίο εκπροσωπεί η Μελέτη Περιβάλλοντος στις τέσσερις πρώτες τάξεις του Δημοτικού Σχολείου, παρουσιάζουμε ένα σχέδιο μαθήματος για κάθε τάξη. Πρέπει να τονίσουμε ότι τα «σχέδια μαθήματος», ως προτάσεις υλοποίησης των στόχων του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών σε εβδομαδιαία και ωριαία βάση διαφέρουν ως όρος και ως περιεχόμενο από τον όρο «σχέδια εργασίας», τα οποία έχουν δική τους στόχευση και εκτενέστερη διάρκεια από τα σχέδια μαθήματος και επικεντρώνονται κυρίως στη διερεύνηση θεμάτων. Α΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ «Οι εποχές και τα τοπικά έθιμα» 1. Το σκεπτικό του θέματος Οι εποχές αποτελούν βασικό θέμα μελέτης για τα παιδιά στην πρώτη σχολική ηλικία, επειδή τα βοηθά να καταγράψουν και να κατανοήσουν τις αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον και έτσι να αποκτήσουν καλύτερη αίσθηση του χρόνου. Η σύνδεση εποχών και τοπικών εθίμων καθιστά τα βιώματα πιο έντονα και συμβάλλει στη σταδιακή διαμόρφωση μιας προσωπικής ταυτότητας και μιας αίσθησης του «ανήκειν» στην τοπική κοινωνία. 23  Γνώση και Κατανόηση: Οι μαθητές 2. Στόχοι - Καταθέτουν προφορικά τα βιώματά τους. - Συγκρίνουν βιώματα και τις προσωπικές τους παρατηρήσεις σχετικά με τις αλλαγές της φύσης και τις ομοιότητες σε έθιμα από τόπο σε τόπο. Επικοινωνία και Συνεργασία: Οι μαθητές -εργάζονται σε ζεύγη ή τριάδες για να αποδώσουν εικαστικά τις εποχές και τα έθιμα που ταιριάζουν σε αυτές , καθώς και τα ιδιαίτερα έθιμα τους τόπου τους. + Διερευνητική εργασία: Οι μαθητές εργάζονται ανά ζεύγη ή ανά τρεις για να καταγράψουν ή να αποτυπώσουν με λεκτικό ή με εικαστικό τρόπο τα βιώματά τους. Σύνδεση με την τοπική κοινωνία : Οι μαθητές - συμμετέχουν σε εκδηλώσεις σχολικές και της ευρύτερης τοπικής κοινωνίας με δικά τους εικαστικά μέσα και προϊόντα (θεατρικό, μουσική εκδήλωση, εικαστική σύνθεση, κτλ). 3. Διαφοροποιημένες Διδακτικο – 1. Καταγραφή βιωμάτων : Η δασκάλα μαθησιακές δραστηριότητες καλεί μαθητές να αφηγηθούν τα βιώματά τους, τόσο όσον αφορά στις αλλαγές στη φύση κατά τις εποχές όσο και στις αλλαγές στις καθημερινές δραστηριότητες και σε αλλαγές σε τομείς, όπως η ένδυση και η διατροφή. Οι αφηγήσεις αυτές μπορεί να μαγνητοφωνηθούν και να ακουστούν στην τάξη. 2. Κατανόηση και αλλαγή κώδικα κατά την απόδοση αφήγησης: οι αφηγήσεις μπορεί να καταστούν αντικείμενο περαιτέρω επεξεργασίας, όπως η εικαστική απεικόνιση ή η διατύπωση διευκρινιστικών ερωτήσεων. 3. Κατανόηση, αλλαγή κώδικα κατά την απόδοση αφήγησης και μεταφορά γνώσης: Αφηγούνται έθιμα διαφόρων τόπων της Ελλάδας και άλλων χωρών. Αναπαριστούν σε παιχνίδι ρόλων τα αφηγήματά τους. 4. Σύνδεση με την τοπική κοινωνία: 24  Καλούν στο σχολείο μέλη του συλλόγου γονέων ή της ευρύτερης κοινότητάς τους και διοργανώνουν από κοινού μια σχολική γιορτή. 5. Σύνδεση με τις κοινότητες όσων προέρχονται από άλλες χώρες: Σε συνεννόηση με τη Διευθύντρια του σχολείου διοργανώνεται μια διεθνής ημέρα εθίμων, όπου μαθητές περιφέρονται στις άλλες τάξεις και παρουσιάζουν έθιμα που συνδέονται με τις διάφορες εποχές από διάφορες χώρες (π.χ. εορτασμός Πρωτομαγιάς και εν γένει εορτασμοί για την άνοιξη). 4. Διαφοροποιημένο Εκπαιδευτικό Εκτός από το σχολικό βιβλίο και το Υλικό σχετιζόμενο λογισμικό του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, προτείνεται: - Για την ανάπτυξη της ικανότητας της ακρόασης και των ψυχοκινητικών δεξιοτήτων η ακρόαση και η απόδοση με τον οικείο αυθεντικό τους τρόπο παραμυθιών, παραδοσιακών τραγουδιών και άλλων τρόπων εκδήλωσης του πολιτισμού της Ελλάδας , καθώς και άλλων χωρών, που συνιστούν τόπους προέλευσης των μαθητών της τάξης 1. -Για την ανάπτυξη γλωσσικών, συνεργατικών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων διερεύνησης προτείνεται η εκπόνηση αναδυόμενου σχεδίου εργασίας (project) με φάσεις: α)τη διατύπωση θέματος με τη συνδρομή των μαθητών, για παράδειγμα : «Ο Γέρος, η Κορέλλα και ο Φράγκος τις Απόκριες στη Σκύρο», β) τα διερευνητικά ερωτήματα, και γ)τη διαμόρφωση ομάδων επιμέρους εργασιών στη σχολική τάξη. 5. Αξιολόγηση Μέσω της προφορικής και γραπτής συμβολής των μαθητών και με βάση τις παρατηρήσεις του εκπαιδευτικού για τον βαθμό συμμετοχής κάθε μαθητή. Επομένως, αξιολογείται το τι έμαθε ο κάθε μαθητής ανάλογα με τον στόχο και με το επίπεδο εκκίνησής του. Αυτό που προέχει 1 Δεν προτείνονται συγκεκριμένα εκπαιδευτικά υλικά που βρίσκονται σε αφθονία στο ελεύθερο εμπόριο, για να μη θεωρηθεί ότι, κατ΄ αυτόν τον τρόπο, επιχειρείται έμμεση διαφήμιση του εν λόγω υλικού. 25  είναι η «προστιθέμενη αξία» (value-added), δηλαδή το από πού ξεκίνησε και πού έφτασε κάθε μαθητής μετά από τη ?