Notatki do sesji - Podstawy Prawa - Pytania 60-86 (bez prawa UE) PDF

**PODSTAWY PRAWA PYTANIA** **[60. Czyny, czynności prawne i czynności faktyczne ]** **Czyny** -- zachowanie się podmiotu prawa, które rodzi skutki prawne, nawet wówczas, gdy do wywołania tych skutków podmiot swym zachowaniem nie zmierzał. Przez **czyn** rozumie się takie zachowanie, które nie jes...

**PODSTAWY PRAWA PYTANIA** **[60. Czyny, czynności prawne i czynności faktyczne ]** **Czyny** -- zachowanie się podmiotu prawa, które rodzi skutki prawne, nawet wówczas, gdy do wywołania tych skutków podmiot swym zachowaniem nie zmierzał. Przez **czyn** rozumie się takie zachowanie, które nie jest podejmowane w celu nawiązania, zmiany lub wygaśnięcia stosunku prawnego, a jednak taki skutek ono wywołuje. Nie jest on objęty zamiarem podmiotu prawa, lecz pojawia się „niechcący". Złodziej nie po to kradnie, by zostać ukarany. Niekiedy skutek prawny czynu może po­wstać bez świadomości podmiotu prawa, którego on dotyczy. Na przykład, jeśli ktoś, wyrzucając śmieci, przypadkiem wyzbywa się także czeku na okaziciela, to traci tym samym wszelkie uprawnienia, które przysługiwały mu z tytułu posiadania tego czeku. Czyny można podzielić na dozwolone i niedozwolone. Czyn dozwolo­ny, którego przykład podano, mógł zaszkodzić w zasadzie tylko temu, kto go dokonał. Prawo takiego czynu nie zakazuje. Czyn niedozwolony, to ta­ki, który jest przez prawo zabroniony. Wyrządza szkodę lub krzywdę innej konkretnej osobie albo jest szkodliwy społecznie (szkodzi dobru wspól­nemu). Kto przez zawiniony czyn niedozwolony wyrządził komuś szkodę powinien ją naprawić (art. 415 kodeksu cywilnego). Niektóre czyny niedo­zwolone prawo uznaje za szczególnie niebezpieczne. Przewiduje, że osoba popełniająca w sposób zawiniony taki czyn powinna ponieść karę. Kara ta „należy się" niezależnie od obowiązku naprawienia szkody. Czyny zagro­żone karą dzieli się na wykroczenia (drobniejsze) i przestępstwa (bardziej szkodliwe, poważniejsze). Przestępstwa dzieli się na występki i zbrodnie. ( str 150 podręcznik) **Czynność prawna** w znaczeniu prawa cywilnego, **to świadome i swobodne zachowanie się osoby zgodnie z obowiązującymi przepisami, zmierzające do osiągnięcia określonych skutków cywilnoprawnych**. Warunkiem skuteczności czynności cywilnoprawnej jest występowanie w ramach określonego zdarzenia co najmniej jednego oświadczenia woli. Skutkiem czynności prawnych najczęściej jest powstanie stosunku prawnego np. zawarcie umowy, zmiana stosunku prawnego zawarcie aneksu do umowy, ustanie stosunku prawnego -- wypowiedzenie umowy. ( np., o pracę, umowy najmu). **Czynności prawne mogą mieć charakter dwustronny (i wielostronny) albo jednostronny. W grupie czyn­ności „niejednostronnych" znajdą się przede wszystkim umowy, w całej swej różnorodności. Przez umowę zatem należy rozumieć zgodne oświad­czenie woli podmiotów prawa (stron), złożone w celu wywołania skut­ków prawnych.** Oświadczenia te są składane celem związania się węzłem obowiązków i uprawnień. Umowa z reguły zawierana jest między dwiema stronami (np. umowa najmu). Zdarzają się umowy, które mogą wiązać większą liczbę stron (np. umowa spółki, umowa bankowego konsorcjum kredytowego). Prawo przewiduje też sytuacje, w których jednostronna czynność może stanowić podstawę nawiązania stosunku prawnego. Jako przykła­dy można podać: sporządzenie testamentu, wystawienie weksla własnego, ustanowienie fundacji, oddanie głosu na zgromadzeniu wspólników spół­ki z ograniczoną odpowiedzialnością. Aby wywołać skutki prawne, czynność prawna musi zostać dokonana dobrowolnie. Czynność prawna ( oświadczenie woli) dokonane pod przymusem, , wadliwie, dla żartów nie wywołuje skutków prawnych. W nauce prawa czynności prawne zostały podzielone według różnych kryteriów. Najpopularniejsze podziały czynności prawnych to:\ \ a) Podział ze względu na liczbę osób składających oświadczenia woli: jednostronne i dwustronne. Czynności prawne jednostronne to takie, w których oświadczenie woli składa jedna osoba. Natomiast czynności prawne dwustronne to takie, w których oświadczenie woli składają co najmniej dwie osoby. Czynnościami prawnymi dwustronnymi są umowy.\ \ b) Podział ze względu na przesłanki wywołania skutków czynności prawnej: realne i konsensualne. Czynność prawna realna to taka, która powoduje powstanie skutków prawnych tylko w przypadku gdy oprócz złożonego oświadczenia woli dokonane zostaną inne, dodatkowe czynności, np. aby wywołać skutki przewidziane kodeksem cywilnym dla zadatku, zadatek musi zostać wydany drugiej stronie. Jeżeli jedna ze stron jedynie powie, że zadatek daje, to nie wywoła to żadnych skutków prawnych. Natomiast czynność prawna realna to taka, która wywołuje skutki z chwilą złożenia oświadczenia woli (np. zawarcie umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości).\ \ c) Podział ze względu na chwilę wywołania skutków prawnych: między żyjącymi i na wypadek śmierci. Czynność prawna między żyjącymi to każda czynność prawna, która wywołuje skutki za życia osób jej dokonujących. Natomiast czynność prawna na wpadek śmierci to taka czynność, która wywołuje skutki dopiero po śmierci osoby jej dokonującej (testament). Ponadto czynności prawne można podzielić na zobowiązujące i rozporządzające, kauzalne i abstrakcyjne, nieodpłatne i odpłatne. Stosowanie prawa jest procesem złożonym i obejmuje wiele etapów, **środków stosowania prawa np.:** a. Wydanie normy prawnej (Ustawa) b. Wydanie normy prawnej wykonawczej(rozporządzenie) c. Czynności (akty) prawne indywidualne powodujące powstanie stosunku prawnego. **Czynności faktyczne to działania czysto fizyczne dokonywane przez organy administracji, takie jak doręczenie, ogłoszenie, zapisanie.** Na podstawie każdego z wymienionych środków stosowania prawa może zostać podjęta czynność faktyczna, zmierzająca do realnego wypełnienia dyspozycji danej normy. **[61. Treść stosunku prawnego ]** **Treścią stosunku prawnego jest to co łączy ( wiąże ze sobą) jego uczestników (podmioty).** **Tę więź stanowią wzajemne uprawnienia i obowiązki.** W zależności od rodzaju stosunku prawnego układy praw i obowiąz­ków mogą się różnie kształtować. Istnieją stosunki prawne, w których pra­wa i obowiązki są wzajemne i równorzędne. **Tak jest na przykład w umo­wie sprzedaży**, jeśli będzie zawarta uczciwie. Jedna strona zobowiązuje się, a druga ma prawo otrzymać towar. W zamian zobowiązuje się zapła­cić cenę i towar odebrać. Sprzedawca ma prawo domagać się zapłaty ceny i odebrania towaru. Może zaistnieć taki stosunek prawny, w którym prawa i obowiązki uczestników są wzajemne, ale nie są równorzędne. **W przypadku umowy darowizny** darczyńca zobowiązuje się przenieść na obdarowanego wła­sność określonej rzeczy lub pewną sumę pieniędzy. Obdarowany nie jest zobowiązany do równoważnego świadczenia w zamian. Ma jednak obo­wiązek wspomóc darczyńcę, gdyby ten w przyszłości popadł w niedosta­tek. To ostatnie zdarzenie nie musi jednak nastąpić (na ogół nie wystę­puje). Zdarzają się stosunki prawne o asymetrycznym układzie uprawnień i obowiązków. Ktoś ma tylko obowiązek, a ktoś ma tylko uprawnienie, aby domagać się spełnienia tego obowiązku. **Układ taki zachodzi na przykład między podatnikiem a naczelnikiem urzędu skarbowego.** Stosunek prawny może być przekształcony w taki sposób, że krąg jego uczestników (podmiotów) ulegnie zmianie. Na przykład nabywca rzeczy zrezygnował z jej odebrania i od­stąpił to uprawnienie innej osobie. Podatnik zmienił miejsce zamieszka­nia, przez co znalazł się w kręgu właściwości naczelnika innego urzędu skarbowego. Liczba podmiotów uczestniczących w stosunku prawnym może ulec zmianie (np. do dwuosobowej spółki cywilnej przyjęto trze­ciego wspólnika). Prawa i obowiązki w ramach stosunku prawnego tego rodzaju są skuteczne tylko między stronami danego stosunku prawnego i dlatego są określane jako **względne**. Istnieją również takie sytuacje, gdy prawa i obowiązki są skuteczne wobec nieograniczonego kręgu adresatów. Jeśli ktoś publicznie oświadczy, że ustanawia nagrodę dla osoby, która dokona określonego osiągnięcia (przyrzeczenie publiczne), jest tym związany wobec wszystkich, dopóki ktoś wspomnianego osiągnięcia dokona. Wtedy stosunek prawny ulegnie skonkretyzowaniu. Podobnie, gdy gmina urządziła park publiczny, każdy ma prawo z niego korzystać. Można w takich przypadkach mówić o pra­wach **bezwzględnych**. Prawo własności ma charakter bezwzględny. Każdy zobowiąza­ny jest powstrzymać się od zachowań naruszających prawa właściciela. Bezwzględny charakter mają ograniczone prawa rzeczowe (np. użytkowa­nie, zastaw, hipoteka), obciążające czyjąś rzecz. **[62. Umowa jako czynność prawna]** Umowa to czynność prawna, której dokonuje się w oparciu o oświadczenie woli obu stron umowy. W prawie cywilnym jest to porozumienie, które określa wzajemne prawa i obowiązki, np. dwóch kontrahentów podejmujących współpracę. Warto jednak pamiętać, że zawarcie umowy nie musi mieć wcale charakteru formalnego. Umowy mogą być zawierane również przez pocztę elektroniczną czy SMS, np. podczas zakupu biletu kolejowego w aplikacji mobilnej. W sytuacjach bardziej sformalizowanych, np. przy nawiązywaniu stosunku pracy, ustawodawca wymaga od przedsiębiorców zachowania konkretnej formy zawarcia umowy. W takich przypadkach za niedopełnienie określonych obowiązków prawnych, stronom umowy mogą grozić różnego rodzaju sankcje. **Co to jest rodzaj umowy?** Przepisy polskiego prawa umożliwiają nawiązanie współpracy między stronami na podstawie różnego rodzaju umów, które są zamiennie stosowane w zależności od przedmiotu umowy lub czynności prawnej. Rodzajów umów jest wiele, a konkretne zapisy w tym zakresie znajdziemy m.in. w Kodeksie Cywilnym, Kodeksie Pracy lub innych aktach regulacyjnych. Jeśli interesuje nas szczególny rodzaj umowy, należy sięgnąć do zapisów prawa, aby dowiedzieć się, kiedy dana umowa może być stosowana, jakie warunki musi spełniać oraz jaka forma jej zawarcia jest konieczna, aby umowa była wiążąca. Przykładami rodzaju umowy są umowa o pracę, umowa o dzieło, umowa leasingu czy umowa najmu. **Co to jest forma umowy? Rodzaje form zawarcia umowy** Forma zawarcia umowy, czyli inaczej mówiąc forma czynności prawnych, jest określana przez Kodeks Cywilny. Forma taka oznacza sposób, w jaki czynność prawna zostaje wyrażona na zewnątrz. Duża grupa czynności prawnych, zwłaszcza umów zawieranych np. podczas zakupów, ma miejsce bez konieczności przestrzegania konkretnych wymogów co do ich formy. W innych przypadkach wymagane są formy szczególne, które odpowiednio zabezpieczą interesy stron na wypadek sporu. Poniżej przedstawiamy rodzaje form zawarcia umowy: - forma pisemna - forma dokumentowa - forma aktu notarialnego - forma elektroniczna - forma pisemna z datą pewną - forma pisemna z urzędowo poświadczoną datą - forma pisemna z podpisami poświadczonymi notarialnie lub urzędowo Jeśli już wyjaśniliśmy, czym jest umowa oraz rodzaje umowy, wyjaśnimy też jakie wymogi trzeba spełnić dla formy zawarcia umowy. Poniżej opisujemy kilka najpopularniejszych form umowy. Podpowiadamy również, jakiego rodzaju podpis elektroniczny będzie potrzebny, aby spełnić wymogi danego formatu. **[63. Akt administracyjny ]** **Akt administracyjny to oparte na przepisach prawa administracyjnego władcze, jednostronne oświadczenie woli organu administracji publicznej, określające sytuację prawną konkretnie wskazanego adresata w indywidualnie oznaczonej sprawie.** Akt administracyjny powinien zawierać oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie o środkach prawnych, podpis z podaniem imienia i nazwiska i stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania aktu. Akt administracyjny jest uznawany za prawidłowy, jeżeli odpowiada niżej wymienionym warunkom: \- został wydany przez właściwy miejscowo i rzeczowo organ \- został wydany zgodnie z prawem materialnym- prawo musi wyraźnie zezwalać na rozstrzygnięcie o prawach i obowiązkach w drodze aktu administracyjnego -został wydany zgodnie z prawem procesowym- w odpowiednim trybie podejmowania i kontroli aktu **Klasyfikacja aktów administracyjnych** AKTY ZEWNĘTRZNE-skierowane do podmiotów usytuowanych poza strukturą administracji, które nie są podporządkowane organizacyjnie organowi wydającemu akt AKTY WEWNĘTRZNE-skierowanedopodmiotówpodległychsłużbowoorganowiwydającemuakt AKTY KONSTYTUTYWNE- tworzą, zmieniają lub uchylają stosunki prawne, skutek prawny powstaje z mocy wydawanego aktu, a zatem tworzą nową sytuację prawną, która rozpoczyna swój byt z chwilą podjęcia rozstrzygnięcia przez organ-mają charakter twórczy i obowiązują ex nunc. AKTY DEKLARATORYJNE- nie kreują nowej sytuacji prawnej, ale w sposób wiążący potwierdzają określone prawa i obowiązki wynikające z mocy ustawy- obowiązują ex tunc-- w chwili wydania aktu administracyjnego skutki te już istnieją, choć nie odgrywają pełnej roli w obrocie prawnym. AKTY SWOBODNE- warunki ich wydania zostały określone w sposób niewyczerpujący, a organ dysponuje określoną swobodą w zakresie kryteriów podjęcia rozstrzygnięcia itreści aktu AKTY ZWIĄZANE- warunki ich wydania są wyraźnie sprecyzowane w przepisach prawnych, a zatem prawo ściśle reguluje treść aktu oraz warunki obligujące organ do wydania aktu AKTY ZALEŻNE OD WOLI ADRESATA- wydanie aktu zależy w pewnym stopniu od woli adresata, a adresat bierze udział w jego przygotowaniu AKTY NIEZALEŻNE ODWOLI ADRESATA- adresat nie ma żadnego wpływu na wydanie AKTYZOBOWIĄZUJĄCE AKTY UPRAWNIAJĄCE AKTY RODZĄCE BEZPOŚREDNIE SKUTKI CYWILNOPRAWNE AKTY RODZĄCE POŚREDNIE SKUTKI CYWILNOPRAWNE AKTYPOZYTYWNE AKTYNEGATYWNE **[64. Prawo podmiotowe i prawo przedmiotowe ]** **[Najczęściej przez prawo podmio­towe] rozumie się prawo przysługujące podmiotowi, czyli uprawnienie podmiotu. Możliwość domagania się żeby uprawnienie było spełnione i dochodzenia tego -- określa się jako roszczenie.** Prawa podmiotowe -- rozumiane w wyżej zaproponowany sposób -- mogą mieć różne źródła i rozmaity charakter. Niektóre z nich wynika­ją z samej istoty danego podmiotu prawa. Nie mogą być zatem prawnie ograniczone bez uszczerbku dla tego podmiotu. **W przypadku osób fi­zycznych taki charakter mają zasadnicze prawa i wolności obywatelskie, wyprowadzane z prawa naturalnego, zaś w prawie pozytywnym określane i chronione aktami najwyższej rangi (konstytucja).** **W przypadku osoby prawnej do analogicznej kategorii praw podmiotowych wypada zaliczyć możność wypełniania tej misji, do realizacji której osoba prawna została utworzona. Byłoby zresztą absurdem, gdyby, na przykład, spółka akcyjna utworzona w celu prowadzenia działalności handlowej, była pozbawiona w sposób trwały tej możliwości.** **Pojęciem praw podmiotowych bywają też obejmowane uprawnienia o innym charakterze, na przykład wynikające z konkretnej umowy. I tak, najemca lokalu ma uprawnienia do korzystania z tego lokalu na warun­kach określonych prawem oraz postanowieniami umowy najmu. Wynaj­mujący (właściciel lokalu) nie może w czasie trwania umowy najmu ogra­niczać najemcy w tych prawach.** W praktyce ważne jest nie tylko to, że prawo podmiotowe komuś przysługuje. Istotna jest także możliwość obrony prawa podmiotowego. Możliwość tę zapewniają różne procedury, zależne od rodzaju prawa pod­miotowego oraz od rodzaju jego naruszenia lub zagrożenia. **Ochronę wy­rażonych w Konstytucji praw i wolności obywatelskich można realizować, m.in. zwracając się do Trybunału Konstytucyjnego (skarga konstytucyjna). Strona umowy może dochodzić swych praw wobec drugiej strony na dro­dze postępowania przed sądem powszechnym albo polubownym. W przy­padku praw podmiotowych wynikających z prawa administracyjnego mo­że być właściwe zwrócenie się do organu administracji publicznej. Jeżeli ktoś, na przykład, wznosząc budowlę niezgodnie z prawem budowlanym, naruszył uprawnienia właściciela sąsiedniej nieruchomości, pokrzyw­dzony może zwrócić się do właściwego organu administracji o nakazanie wstrzymania budowy.** **[Prawo przedmiotowe -- ma zgoła odmienny charakter. ]** **Nie stanowi uprawnienia podmiotu, lecz zbiór różnych uprawnień i obowiązków związanych z określonym przedmiotem.** **Prawo przedmiotowe (prawo materialne)** --  dotyczy treści i treści przepisów prawnych, które regulują konkretne dziedziny życia społecznego. Reguluje zachowanie się jednostki oraz instytucji w społeczeństwie. **Określa prawa i obowiązki stron oraz regulacje dotyczące określonych działań, zdarzeń lub sytuacji.** **Przykłady prawa przedmiotowego obejmują:** - prawo cywilne, - prawo karne, - prawo pracy, - prawo rodzinne i wiele innych dziedzin prawa, które określają, jakie działania są dozwolone lub zabronione w danej sferze **[65. Prawo publiczne i prawo prywatne]** **Prawo publiczne** to zbiór norm służących ochronie interesów ogólnych, zbiorowych, ochrona interesu publicznego, jest stosowane przez organy administracji. **prawo prywat­ne** -- to zbiór norm służących ochronie interesów poszczególnych osób, przede wszystkim osób fizycznych. Przeciwko tak pojmowanemu podziałowi wytaczano różne zarzuty. Pod­noszono przede wszystkim, że jego podstawa nie jest dostatecznie ostra, bowiem w wielu przypadkach nie da się ustalić, jakim interesom służy norma prawna. Podział nie ma w pełni rozłącznego charakteru, gdyż in­teresy jednostkowe i zbiorowe przeplatają się wzajemnie. Często ta sama norma prawna stoi jednocześnie na straży interesu prywatnego i zbioro­wego (np. zakaz kradzieży). **Do prawa publicznego należą tylko te normy, których naruszenie powoduje automatyczną interwencję państwa ( np. prawo karne, prawo konstytucyjne, prawo administracyjne).** **W skład prawa prywatnego wchodzą te normy, których naruszenie powoduje ściganie ze strony państwa dopiero na wniosek zainteresowanego obywatela.** **[Prawo Publiczne obejmuje: ]** **- prawo konstytucyjne** **-prawo karne** **- prawo administracyjne** **- prawo kanoniczne** Cechy norm podmioty prawa publicznego: Prawo publiczne charakteryzuje nierównouprawnienie stron stosunków prawnych. Na gruncie teorii państwa i prawa, można to tłumaczyć faktem, iż normy prawa publicznego chronić mają podmiot zbiorowy w postaci całego społeczeństwa. Społeczeństwo to musi zatem być reprezentowane przez swój organ (np. policję), gdyż niemożliwe byłoby każdorazowe podejmowanie jakiejkolwiek decyzji, na przykład w formie referendum Cechy norm podmioty prawa publicznego: Prawo publiczne charakteryzuje nierównouprawnienie stron stosunków prawnych. Na gruncie teorii państwa i prawa, można to tłumaczyć faktem, iż normy prawa publicznego chronić mają podmiot zbiorowy w postaci całego społeczeństwa. Społeczeństwo to musi zatem być reprezentowane przez swój organ (np. policję), gdyż niemożliwe byłoby każdorazowe podejmowanie jakiejkolwiek decyzji, na przykład w formie referendum Cechy norm podmioty prawa publicznego: Prawo publiczne charakteryzuje nierównouprawnienie stron stosunków prawnych. Na gruncie teorii państwa i prawa, można to tłumaczyć faktem, iż normy prawa publicznego chronić mają podmiot zbiorowy w postaci całego społeczeństwa. Społeczeństwo to musi zatem być reprezentowane przez swój organ (np. policję), gdyż niemożliwe byłoby każdorazowe podejmowanie jakiejkolwiek decyzji, na przykład w formie referendum **[Cechy norm ,podmioty prawa publicznego:]** **Prawo publiczne charakteryzuje nierównouprawnienie stron stosunków prawnych.** **Na gruncie teorii państwa i prawa, można to tłumaczyć faktem, iż normy prawa publicznego** **chronić mają podmiot zbiorowy w postaci całego społeczeństwa. Społeczeństwo to musi** **zatem być reprezentowane przez swój organ (np. policję), gdyż niemożliwe byłoby** **każdorazowe podejmowanie jakiejkolwiek decyzji, na przykład w formie referendum** **Prawo prywatne obejmuje:** **- prawo cywilne** **- prawo rodzinne** **- prawo pracy** **-prawo handlowe** **Prawo prywatne charakteryzuje równouprawnienie stron stosunków prawnych.** **Zatem obie strony mogą układać swoje wzajemne stosunki mając do dyspozycji te same** **środki. Przede wszystkim będą nimi umowy. W odróżnieniu od prawa publicznego, nie może tu być mowy o stosunku władczości jednego podmiotu do drugiego. Nie ma też możliwości stosowania siły fizycznej lub żadnych innych form przymusu, które są zarezerwowane dla aparatu państwowego i ewentualnie podmiotów prywatnych, którym państwo przyznało takie uprawnienia (np. poprzez koncesję dla firmy ochroniarskiej\]).** +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Prawo publiczne** | **Prawo prywatne** | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Stosunek prawny oparty na braku | Stosunek prawny oparty na | | równości | zasadzie równości | | | | | stron | | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Konieczny udział organu władzy | Udział organu władzy publicznej | | publicznej | tylko w sytuacjach szczególnych: | | | | | | spór między stronami, | | | | | | ochrona interesu słabszego | | | podmiotu, | | | | | | ochrona wartości powszechnie | | | uznanych. | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Normy bezwzględnie obowiązujące | Normy bezwzględnie obowiązujące | | | | | | i dyspozytywne | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Pozycja prawna organu władzy | Zdolność prawna i zdolność do | | publicznej | czynności prawnych | | | | | wyznaczona przez kompetencję, | | | która jest obowiązkowa | | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Działanie organu władzy | Autonomia woli stron | | publicznej wymaga podstawy | | | prawnej | | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Interpretacja ścisła, | Interpretacja zgodna z wolą stron | | uwzględniająca | czynności prawnej | | | | | pierwszeństwo interesu | | | publicznego | | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Ograniczona możliwość | Analogia dopuszczalna | | zastosowania analogii | | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Sporne kwestie rozstrzyga organ | Spory rozstrzyga sąd niezależny | | władzy | od stron | | | | | publicznej prowadzący sprawę | | +-----------------------------------+-----------------------------------+ **[66. Prawo materialne i prawo formalne]** Normy dotyczące procedury, czyli trybu działania organów władzy publicznej, zwłaszcza są­dów i organów administracji. Jest to tzw. **prawo formalne**, zwane również proceduralnym albo prawem o postępowaniu.(procesowe). W Rzeczypospolitej źródłami prawa w znaczeniu formalnym są: \- konstytucja -ustawa -rozporządzenie \- akty prawa miejscowego \- inne akty normatywne **Wszystkie pozostałe normy prawne nazywa się normami** **prawa materialnego**. Przykładem norm prawa materialnego są przepisy: Kodeksu cywilnego, Kodeksu karnego, Kodeksu Spółek Handlowych, Prawo budowlane, Prawo farmaceutyczne, Prawo Ochrony Środowiska, Ustawa o odpadach, **Prawo materialne określa wzajemne prawa i obowiązki podmiotów stosunku prawnego. Normy prawa materialnego określają, jak należy się zachować w określonych przez nie okolicznościach. Jest to niejako opis postępowania pożądanego z punktu widzenia prawa[. Prawo materialne reguluje sposób zachowania się w społeczeństwie].** [ **Prawo formalne określa, w jaki sposób można egzekwować przysługujące prawa.**] **Normy prawa formalnego zabezpieczają przestrzeganie norm prawa materialnego. Mają one niejako charakter wtórny i w sytuacji gdyby wszyscy postępowali zgodnie z normami prawa materialnego, nie byłyby one stosowane.** Jednak w sytuacji gdy normy prawa materialnego nie są przestrzegane, prawo formalne stanowi pewien system zabezpieczający ich realizowanie. Prawo formalne zawiera m in. normy o charakterze proceduralnym, które określają w jaki sposób można dochodzić swoich praw i jakie są sposoby egzekwowania obowiązków wynikających z prawa materialnego**. Normy prawa formalnego zawarte są w różnych aktach normatywnych m in. w kodeksie postępowania cywilnego, kodeksie postępowania karnego, kodeksie postępowania administracyjnego.** Normy prawa formalnego mogą być także zawarte w tym samym akcie normatywnym co normy prawa materialnego. **[67. Rodzaje postępowań (procedur) przed organami władzy publicznej ]** **Procedury sądowe** mają z reguły charakter **kontradyktoryjny**. **Ozna­cza to, że spór toczą dwie strony o przeciwstawnych interesach, przed­stawiając swoje argumenty wobec sądu, który ma wydać orzeczenie.** **W po­stępowaniu karnym stronami są oskarżyciel i oskarżony, w postępowaniu cywilnym procesowym -- powód i pozwany.** Postępowanie wszczyna się z inicjatywy strony (oskarżyciela lub powoda) na podstawie odpowiednio aktu oskarżenia albo pozwu. Powinno toczyć się w granicach objętych oskarżeniem albo powództwem. **[Postępowanie sądowe w Polsce jest trójinstancyjne.]** **Od wyroku I in­stancji przysługuje każdej ze stron możliwość wniesienia** **apelacji**. **Od wy­roku II instancji, tj. wydanego na skutek wniesienia apelacji, nie można już apelować. Można natomiast wnieść skargę kasacyjną.** Skargę tę można oprzeć tylko na zarzucie rażącego naruszenia prawa w toku dotychczaso­wego postępowania (art. 533 w związku z art. 439 kodeksu postępowania karnego albo art. 3983 kodeksu postępowania cywilnego). **Skargę kasacyj­ną rozpatruje Sąd Najwyższy. Może ją oddalić albo, gdy stwierdzi on, że była zasadna, skasować zaskarżony wyrok. Przekaże wówczas sprawę do ponownego rozstrzygnięcia właściwemu sądowi** Trzon **postępowań administracyjnych** stanowią postępowania w sprawie wydania aktu administracyjnego (decyzji administracyjnej). Postępowanie to ma charakter **inkwizycyjny***.* Pojęcie to oznacza sposób prowadzenia postępowania odmienny od kontradyktoryjnego, typowego dla sądów. Organ administracji prowadzący sprawę sam jednostronnie ją rozstrzyga. Nie ma tu dwóch stron o różnych interesach. Postępowanie toczy się między organem a stroną, którą może być zarówno osoba doma­gająca się czynności organu (np. przedsiębiorca wnioskujący o udzielenie koncesji), jak i osoba, która chciałaby uniknąć tej czynności (np. przedsię­biorca, wobec którego organ koncesyjny wszczął postępowanie o cofnię­cie koncesji). Organ prowadzący postępowanie ma obowiązek zapewnić stronie możliwość udziału w tym postępowaniu, a w szczególności przed­stawienia własnego stanowiska, zgłoszenia dowodów, udziału w czyn­nościach dowodowych. Postępowanie kończy się wydaniem przez organ administracji decyzji administracyjnej. Od decyzji strona może wnieść odwołanie do organu administracji wyższego stopnia. Organ ten może na skutek rozpatrzenia odwołania sam załatwić sprawę, wydając nową decy­zję. W ramach tej decyzji organ drugiej instancji może utrzymać w mocy zaskarżoną decyzję albo może sam załatwić sprawę co do istoty, spełnia­jąc częściowo lub całkowicie żądania strony. Może również ograniczyć się do uchylenia zaskarżonej decyzji i przekazania sprawy do ponownego za­łatwienia organowi pierwszej instancji. Decyzja, od której nie wniesiono odwołania w terminie (14 dni od jej doręczenia lub ogłoszenia stronie) oraz decyzja wydana przez organ drugiej instancji to decyzje ostateczne. Stronie niezadowolonej z ostatecznej decyzji administracyjnej przy­sługuje prawo wniesienia przeciwko niej skargi do sądu administracyjne­go. Zarzuty skargi mogą dotyczyć jedynie naruszenia prawa przez organ administracji. Postępowanie przed sądem administracyjnym będzie mia­ło charakter kontradyktoryjny. Stronami postępowania będą: 1) skarżący (z reguły adresat decyzji administracyjnej) oraz 2) organ administracyjny, który wydał zaskarżoną decyzję. Jeżeli sąd stwierdzi, że prawo rzeczywi­ście zostało naruszone stwierdzi nieważność decyzji i przekaże sprawę do ponownego rozpatrzenia właściwemu organowi administracji. Ten będzie związany wykładnią prawa dokonaną przez sąd. **[68. Prawo międzynarodowe publiczne -- charakterystyka ogólna. ]** **Prawo międzynarodowe jest więc zespołem norm regulujących stosunki między państwami.** **Ta zwięzła definicja prawa międzynarodowego określa dwie najistotniejsze cechy tego prawa: to, że jego podmiotami są przede wszystkim państwa oraz że jego główną funkcją jest regulowanie stosunków międzypaństwowych**. Powstaje jednak pytanie, czy podana wyżej definicja obejmuje wszystkie normy prawne, które powszechnie nazywane są prawem międzynarodowym, a więc czy jest wyczerpująca i obejmuje cały jego zakres. We współczesnych stosunkach międzynarodowych, choć państwa nadal odgrywają w nich główną i decydującą rolę, występują także inne podmioty, takie jak organizacje międzynarodowe lub narody, które walczą o swoją niepodległość. Stosunki między państwami a innymi podmiotami, np. między państwem a powstańcami czy narodem walczącym o swoją niepodległość, który nie utworzył jeszcze organizacji państwowej, uregulowane są przez normy prawne, które także mają charakter międzynarodowy i nie należą do żadnego systemu prawa wewnętrznego. **Współczesne prawo międzynarodowe jest zatem zespołem norm regulujących stosunki międzynarodowe w szerokim znaczeniu: nie tylko stosunki międzypaństwowe, lecz także stosunki między państwami a innymi podmiotami oraz między tymi innymi podmiotami, tzn. ogólnie stosunki między różnymi podmiotami -- niezależnymi od siebie i niepodlegającymi jakiejś wspólnej władzy państwowej.** Można jednak definicję prawa międzynarodowego oprzeć na określeniu sposobu tworzenia jego norm. Prawo międzynarodowe nie jest tworzone przez władze jednego państwa ani przez jakąś władzę ponadpaństwową. Nie ma więc ustawodawstwa międzynarodowego w ścisłym tego słowa znaczeniu. W tworzeniu prawa międzynarodowego z reguły biorą udział niezależne od siebie i niepodporządkowane żadnej wspólnej władzy podmioty (np. państwa), które wyrażają zgodę na związanie się konkretną normą. Czasami uczestniczą w nim także organizacje międzynarodowe. **[72. Podział współczesnego prawa polskiego na gałęzie. ]** **Podział współczesnego prawa polskiego ( str206 podręcznik)** **1. Obecnie warto dokonać krótkiego przeglądu podstawowych gałęzi współczesnego prawa polskiego**. Za punkt wyjścia przyjmujemy po­czynione wyżej rozróżnienie prawa publicznego i prawa prywatnego. **2. Prawo publiczne** to przede wszystkim prawo konstytucyjne i prawo administracyjne. Do prawa publicznego zaliczane jest także prawo karne. **Prawo konstytucyjne** bywało niekiedy nazywane prawem państwo­wym albo prawem politycznym. Stanowi ono zbiór podstawowych norm ustrojowych państwa, a mianowicie rozstrzyga o istnieniu, kompetencjach i zadaniach głównych organów państwa oraz o ich wzajemnych relacjach. Ustala rodzaje i moc źródeł prawa oraz tryb tworzenia ustaw i innych aktów normatywnych. Drugą podstawową funkcją prawa konstytucyjnego jest określenie relacji między obywa­telem a władzą publiczną. W części tej prawo konstytucyjne wyraża podstawowe publiczne wolności i prawa obywateli oraz normuje zasa­dy ich ochrony. Ustala też podstawowe obowiązki obywatelskie. Podstawowym aktem prawa konstytucyjnego jest konstytucja. **Prawo administracyjne** stanowi najobszerniejszy dział prawa pol­skiego. Obejmuje ogromną liczbę aktów normatywnych różnej ran­gi. Jego przedmiot stanowi wykonywanie administracji publicznej. Prawo to odnosi się do bardzo wielu różnorodnych dziedzin życia. Można nawet zaryzykować twierdzenie, że trudno byłoby wskazać ta­ką dziedzinę życia, do której prawo administracyjne nie wkraczałoby w mniejszym lub większym zakresie. Sprawia to, że przepisy prawa administracyjnego muszą dość często ulegać zmianom. Nie jest zatem praktycznie możliwe zebranie norm prawa administracyjnego w jed­nej ustawie o charakterze kodeksu, jak ma to miejsce w innych dzia­łach prawa. **Prawo administracyjne ustrojowe** stanowi dopełnienie i rozwi­nięcie norm ustrojowych należących do prawa konstytucyjnego. O ile jednak normy prawa konstytucyjnego powinny wyróżniać się ogól­nością, o tyle normy administracyjnego prawa ustrojowego są dość szczegółowe. Regulują organizację i kompetencje organów państwa (władzy wykonawczej) i samorządu. **Prawo administracyjne formalne** zawiera przepisy regulujące tryb postępowania organów administracji publicznej, a także tryb postępowania przed sądami administracyjnymi. W administracji publicznej obowiązuje wiele procedur o zróżnicowanym charakte­rze. W sposób najbardziej obszerny zostało uregulowane tzw. ogólne postępowanie administracyjne. Dotyczy ono załatwiania spraw koń­czącego się wydaniem indywidualnego, zewnętrznego aktu admini­stracyjnego -- decyzji. Trzon przepisów tego postępowania zawarto w Kodeksie postępowania administracyjnego. **Prawo administracyjne materialne** to obszerny dział prawa re­gulującego szczegółowe uprawnienia i obowiązki w różnych dziedzi­nach, objętych zadaniami organów administracji publicznej. Niekiedy są one dość obszerne i mają dość powszechne zastosowanie (np. pra­wo o ruchu drogowym), a niekiedy przeciwnie -- wyróżniają się spe­cjalistycznym charakterem (np. prawo probiercze). **Prawo karne**. Pewne czyny prawo uznaje za tak szkodliwe, że zabra­nia ich pod groźbą kary. Istota kary wyraża się w podwójnej funkcji: represyjnej (słuszna odpłata) i wychowawczej (wychowanie sprawcy czynu oraz wychowawcze oddziaływanie na całość społeczeństwa). Prawo karne obejmuje prawo materialne, formalne i wykonawcze. **Prawo karne materialne** składa się z części ogólnej i szczegóło­wej. W ramach tej pierwszej uregulowane są takie kwestie jak pojęcie przestępstwa i wykroczenia, podział przestępstw, sprawstwo, istota i rodzaje winy, okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną (np. niepoczytalność sprawcy). W części ogólnej określono też rodzaje kar oraz innych środków, które mogą być orzekane wobec sprawców czy­nów przestępnych. Część szczegółowa określa listę i znamiona czy­nów zabronionych pod groźbą kary oraz rodzaje kar i ich minimalny oraz maksymalny wymiar skazania sprawcy. **Prawo karne wykonawcze** wyodrębniono najpóźniej. Reguluje ono sposób wykonania kary oraz obowiązki i prawa skazanego 3**. W prawie prywatnym wyróżnia się tradycyjnie dwa podstawowe działy: prawo cywilne i prawo handlowe.** Pierwszy ma charakter po­wszechny, drugi zaś odnosi się do wykonywania szeroko pojętego handlu (obrotu gospodarczego). **Prawo cywilne (materialne)** jest obecnie jednym z najobszerniej­szych działów prawa polskiego. Zajmuje się ono stosunkami głównie o charakterze majątkowym pomiędzy osobami fizycznymi, osobami prawnymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Nowym zjawiskiem jest uznanie podmiotowości cywilnoprawnej tworów organizacyjnych, które nie są osobami prawnym (np. spółki osobowe prawa handlowe­go). Prawo cywilne zebrane jest przede wszystkim w kodeksie cywil­nym (ustawa 23 kwietnia 1964 roku -- DzU Nr 16, poz. 93 z później­szymi zmianami). **Prawo cywilne formalne** (postępowanie cywilne) uregulowane zostało w kodeksie postępowania cywilnego (ustawa z dnia 17 listo­pada 1964 roku -- DzU Nr 43, poz. 296). Również ten kodeks podlegał wielokrotnym istotnym zmianom. Reguluje on postępowanie przed sądami w sprawach cywilnych. **Prawo pracy** stanowi samodzielny dział prawa, który wyodrębnił się z prawa cywilnego. Reguluje ono całość zagadnień związanych z wykonywaniem pracy przez osobę zatrudnioną działającą pod kie­runkiem zatrudniającego (tzw. praca podporządkowana). Centralną instytucją tego działu prawa jest **stosunek pracy**, który prawnie łą­czy pracownika i pracodawcę. Prawo pracy zajmuje się nawiązaniem i ustaniem tego stosunku oraz uprawnieniami, ochroną uprawnień i obowiązkami stron. A zatem przedmiotem prawa pracy są takie kwestie jak wynagrodzenia, czas pracy, urlopy różnych rodzajów, **Prawo międzynarodowe prywatne** wiąże się przede wszystkim z prawem cywilnym. Nazwa tego działu prawa jest poniekąd mylą­ca, gdyż nie jest to prawo obowiązujące między państwami, lecz we­wnątrz państwa. Celem norm omawianej gałęzi prawa jest ustalenie, w jakich warunkach sąd lub inny organ władzy publicznej w Polsce powinien, w drodze wyjątku, zastosować normę prawną innego pań­stwa. Odnosi się to do stosunków prywatnoprawnych zawierających tzw. element zagraniczny (np. umowa z zagranicznym przedsiębior­cą, umowa o wykonanie robót za granicą). Prawo międzynarodowe prywatne obejmuje normy kolizyjne Kończąc rozważania o podziale współczesnego prawa, warto wspo­mnieć o prawie kanonicznym. Tym mianem określa się ogół norm prawnych obowiązujących wewnątrz Kościoła rzymskokatolickiego **[73. Pojęcie i cele wykładni prawa ]** Pojęcie wykładni prawa 1 **Przez wykładnię prawa rozumie się jego interpretację (tłumaczenie, wyjaśnianie).** Wykładnia stanowi codzienny przedmiot pracy prawni­ków praktyków, a także przedmiot badań naukowych. Wykładnia prawa może obejmować kilka etapów. Każdy z nich obejmuje odpowiednią grupę zabiegów myślowych. **Pierwszym etapem wykładni prawa jest ustalenie treści obowiązującej normy prawnej.** Chodzi przy tym o obowiązywanie w znaczeniu formal­nym. W ramach tego etapu wyprowadza się normę prawną z właściwego dla niej źródła -- aktów prawa stanowionego, zwyczaju, umowy międzyna­rodowej, orzeczenia precedensowego. Źródła te mają różny charakter, co sprawia też, że różny tok muszą mieć czynności wykładni. Ogólnie można wyróżnić źródła prawa o charakterze tekstowym (przepisy prawa stano­wionego, umowy międzynarodowe) i pozatekstowym (zwyczaj). Współcze­śnie w Polsce mamy do czynienia w zasadzie wyłącznie ze źródłami prawa o charakterze tekstowym i dlatego dalsze rozważania będą ograniczone tylko do tego przypadku. **Kolejną, odrębną czynnością myślową, związaną za stosowaniem i wykładnią prawa jest tzw. subsumpcja**. Polega ona na odniesieniu usta­lonej, abstrakcyjnej normy prawnej do konkretnej sytuacji. Na tym etapie Podstawy prawa 170 ustala się, czy pewna „życiowa" sytuacja podpada pod ustaloną normę prawną. Czy ustalona norma prawna ma do niej zastosowanie w całości, czy tylko w części? Zabieg taki można zastosować do sytuacji, która się już wydarzyła lub trwa nadal (tak postąpi sąd w procesie) albo do sytuacji spodziewanej lub projektowanej (to może być przedmiotem zainteresowa­nia radcy prawnego lub adwokata sporządzającego opinię prawną) 2 Niejasność przepisów prawnych domagająca się wykładni może prze­jawiać się w różny sposób i może wynikać z różnych przyczyn. Oto niektóre z nich: W niektórych aktach normatywnych można znaleźć przepisy, których teksty przeczą sobie wzajemnie. O możliwości występowania takich sytuacji była już mowa przy omawianiu źródeł prawa. Nie powinny obowiązywać dwie normy o sprzecznych dyspozycjach. A więc w rze­czywistości tylko jeden tekst zawiera obowiązującą normę. Trzeba w drodze wykładni ustalić który. Teksty aktów normatywnych posługują się niekiedy nadmiernie skomplikowanym językiem. Jest to oczywista wada techniki legislacyjnej. Zjawisko to polega niekiedy na przenoszeniu do aktu normatywnego wywodów pozaprawnych z jednoczesnym pominięciem sformułowa­nia treści normy prawnej. Zdarza się również, że niejasności wynika­ją z niepotrzebnego i sztucznego wprowadzania do aktów normatyw­nych sformułowań fachowych, zrozumiałych tylko dla wąskiego kręgu osób. Konieczność dokonywania wykładni przepisów może wynikać stąd, że rrjęzyk, którym zostały napisane „zestarzał się". Używane kiedyś wyrazy dziś mają inne znaczenie albo inny zakres. **[74. Rodzaje wykładni prawa ( str 172 podręcznik) ]** Rodzaje wykładni prawa 1 Rozmaitość problemów związanych z wykładnią prawa spowodowała, że nauki prawne wytworzyły wiele metod interpretacyjnych. W nauce nie ma zgodności co do nazw i pełnego katalogu tych metod. Trwa, a na­wet nasila się dyskusja, na temat sposobu posługiwania się poszczególnymi narzędziami interpretacji. W nadchodzących latach można się spodziewać nowych propozycji i teorii w tym zakresie. Na razie zostaną omówione najczęściej wymieniane typy wykładni. 2 Wykładnię można charakteryzować, biorąc pod uwagę to, jak dzi­siaj odnosimy się do tekstu aktu normatywnego dawno uchwalone­go, lecz stale pozostającego w mocy. Z tego punktu widzenia wykładnia będzie **statyczna**, jeżeli przyjmie się założenie, że musi być ona zawsze taka sama. Musi być identyczna z tą, której dokonywano (lub dokonano by) bezpośrednio po wejściu w życie aktu normatywnego. Założeniem takiej wykładni jest to, że powinna pozostawać bliska intencjom, które przyświecały ustawodawcy w chwili stanowienia prawa. Interpretator nie ma uprawnień prawotwórczych. Powinien jedynie odtwarzać wolę usta­wodawcy. Wykładnia statyczna ma także istotne wady. Utrudnia lub wręcz unie­możliwia zastosowanie prawa do nowych zjawisk, nieznanych ustawo­dawcy. Może być przyczyną trudności, gdy zmieniło się otoczenie prawne interpretowanego przepisu Przeciwieństwem wykładni statycznej jest wykładnia **dynamiczna**. Opiera się ona na założeniu, że sposób tłumaczenia przepisów nie może być stały. Przeciwnie, musi nadążać za zmianami dokonującymi się w oto­czeniu. Celem wykładni jest właśnie dostosowanie prawa do zmieniającej się rzeczywistości (sfery bytu). Zalety wykładni dynamicznej są oczywi­ście odwrotnością wad wykładni statycznej. Główną jej wadę stanowi na­tomiast niebezpieczeństwo „naginania" prawa do bieżących potrzeb, co sprawia że wykładnia staje się zmienna 3 Obecnie zostaną wymienione rodzaje wykładni według kryterium podmiotu, który jej dokonuje. Wykładni prawa może dokonywać każ­dy. Nie każda wykładnia może być jednak wiążąca i nie każda jest warto­ściowa. Nawet jeśli uzna się ją za wiążącą, różny może być zakres jej obo­wiązywania, a w szczególności krąg podmiotów związanych jej treścią. Wykładnia dokonywana przez ten sam organ, który wydał interpre­towany akt normatywny, to wykładnia **autentyczna**. Uważa się, że ma ona charakter powszechnie obowiązujący. Nie jest ona zjawiskiem częstym **Obecnie w Polsce autentyczna wykładnia ustaw nie występuje. Ustawy nie są bowiem stanowione przez jeden organ, ale w drodze współdziałania Sejmu i Senatu** Wykładni może dokonywać organ specjalnie do tego upoważniony rrprzepisem konstytucji lub ustawy. Wykładnia przezeń dokonywana nosi nazwę **legalnej** albo **delegowanej**. Jest ona prawnie wiążąca je­śli upoważnienie do jej dokonywania tak stanowi. Również ten rodzaj wykładni odgrywa obecnie w Polsce rolę niewielką. Organ władzy publicznej stosujący prawo dokonuje jego wykładni rrdla potrzeb rozpatrywanej sprawy lub wykonywanego zadania. No­si ona nazwę **wykładni operatywnej**. Jej moc wiążąca ogranicza się zasadniczo do danej sprawy. Ustalenia przyjęte przez właściwy or­gan są wiążące dla tego organu -- jeśli zostały podane do wiadomo­ści strony (stron) postępowania lub do wiadomości publicznej. Wiążą ponadto organy niższej instancji, działające w danej sprawie. Szcze­gólne znaczenie ma w tym zakresie wykładnia dokonywana przez Sąd Najwyższy w konkretnych sprawach Wykładni dokonują także uczeni prawnicy w swych dziełach. Nosi ona nazwę wykładni **doktrynalnej**. Wykładnia ta nie ma charakte­ru prawnie wiążącego. Cieszy się jednak w sądach i w organach ad­ministracji publicznej dużym uznaniem **Z internetu rodzaje wykładni prawa** Rodzaje wykładni\ Wykładnia językowa - polega na ustaleniu znaczenia słów, wyrażeń i zwrotów użytych w tekście przepisu prawnego, a w szczególności tych, które są nieostre lub wieloznaczne, pomocne jest tu sięgnięcie do definicji legalnych, tj. wyjaśnienia danych pojęć, których dokonuje sam ustawodawca.\ \  \ \ Wykładnia systemowa - pozwala na ustalenie sensu przepisu ze względu na obowiązywanie innego przepisu (przepisów) albo zasady danej gałęzi prawa lub zasady systemu prawnego tak, aby interpretowany przepis był z nimi zgodny (postulat niesprzeczności systemu prawa).\ \  \ \ Wykładnia historyczna -- odnosząca się do konkretnego kontekstu historycznego.\ \ Wykładnia porównawcza -- dokonywana na podstawie porównania podobnych przepisów.\ \ Wykładnia celowościowa (teleologiczna) -  zmierza do ustalenia treści przepisu ze względu na cel, któremu ten przepis służy.\ \ Wykładnia logiczna -- oparta na zasadach wnioskowań prawniczych.\ \ **[75. Moc wiążąca wykładni prawa ]** Rodzaje wykładni ze względu na moc wiążącą\ **[Wykładnia o mocy powszechnie wiążącej:\ ]**\ **Wykładnia autentyczna** - dokonywana przez organ, który ustanowił dany przepis. Ma ona moc prawną taką samą jak akt normatywny, którego przepis został poddany interpretacji.\ Wykładnia legalna - jest to wykładania prawa dokonywana przez wskazany przez ustawodawcę organ.  \ **[Wykładnia o ograniczonej mocy wiążącej:\ ]**\ Wykładnia dokonywana przez organ stosujący prawo lub organ odwoławczy - np. przez sąd lub organ administracji publicznej, jedynie na użytek konkretnego rozstrzygnięcia\ Wykładnia Sądu Najwyższego (SN) podjęta w formie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub przepisów, których stosowanie wywołało rozbieżności w praktyce.\  \ **[Wykładnia niemająca mocy wiążącej:]**\ \ Wykładnia doktrynalna (zwana też naukową). Dokonują jej przedstawiciele nauki prawa (dogmatycy i teoretycy) i praktyki prawniczej (np. sędziowie i adwokaci) w tekstach artykułów, glos, monografii oraz innych opracowań naukowych. **[76. Metody wykładni prawa ]** **W zakresie prawa pochodzącego ze źródeł tekstowych**, w tym w sys­temie prawa stanowionego, podstawowe **[znaczenie ma]** **[wykładnia ję­zykowa]**, zwana też wykładnią językowo-logiczną albo gramatyczną. Pole­ga ona na tłumaczeniu i wyjaśnianiu tekstu aktu normatywnego w drodze wyjaśniania użytych zwrotów językowych. Składa się na nią kilka elemen­tów Po pierwsze -- można, gdy zachodzi taka potrzeba, dokonywać wy­kładni **semantycznej**. Jej celem jest wyjaśnienie znaczenia użytych w tek­ście słów albo obszernych wyrażeń oraz ustalanie jakie zachodzą relacje między tymi słowami i wyrażeniami. Na przykład, kogo należy rozumieć pod pojęciem „przedsiębiorcy", „podatnika"? Po drugie -- można interpretować akty normatywne z punktu widzenia składni i stylistyki. Na przykład, użycie odpowiedniego czasu gramatycz­nego (teraźniejszego, przyszłego) może wskazywać na właściwą, nakazaną przez ustawę, kolejność czynności. Użycie liczby pojedynczej w przepisie nakładającym obowiązek oznacza, że obowiązek ten ciąży na każdym ad­resacie przepisu z osobna. Wykonanie tego obowiązku nie wymaga współ­działania z innymi podmiotami. Nie ma charakteru zbiorowego [**Wykładnia systemowa** (systematyczna]) polega na wyjaśnianiu prze­pisu stosownie do jego miejsca w systemie prawa. „Miejsce" to może być wielorako rozumiane. Przede wszystkim należy brać pod uwagę, w jakiej części aktu norma­tywnego zamieszczono badany przepis. I tak, zamieszczenie go na począt­ku, a zwłaszcza w rozdziale „postanowienia ogólne", wskazuje, że prze­pis ten dotyczy całego aktu normatywnego. Natomiast przepis zawarty w rozdziale szczegółowym ogranicza się do materii uregulowanych w tym rozdziale. Następnie należy zbadać miejsce przepisu w całym systemie prawa. Czy jest to przepis należący do prawa publicznego, czy do prawa prywat­nego? A jeśli należy do prawa publicznego, to czy określa wolności pod­miotu administrowanego, czy też kompetencje organu administrującego. Ustalenie, że zachodzi ten ostatni przypadek, daje nam wskazówkę, że przepisu nie wolno interpretować w sposób rozszerzający. **[Przepis można tłumaczyć ze względu na cel, któremu ma służyć. Jest to wykładnia celowościowa (funkcjonalna, teleologiczna).]** Wiadomo, że działalność ustawodawcy nie jest bezcelowa. Przepis ustanowiony jest po to, aby osiągnąć pewien stan albo po to, aby pewien stan utrzymać (ochronić). Interpretacja sprzeczna z takim stanem, zmierzająca do jego unicestwienia, byłaby niewątpliwie wadliwa. Zastosowanie wykładni celowościowej kryje jednak w sobie także poważne niebezpieczeństwo. Interpretator, niekiedy nawet nieświadomie, może przyznawać przepisowi takie cele, które są zbieżne z jego własnymi celami lub poglądami. Może wybierać rozumienie przepisu, które w da­nej sytuacji uważa za najkorzystniejsze. Nie oznacza to, że w taki sam sposób przepis zostanie zinterpretowany przez sąd albo inny organ sto­sujący prawo. **Często praktykowany sposób wykładni prawa polega na wyciąganiu wniosków z porównania wyjaśnianego przepisu z innymi przepisami, a nawet z normami prawnymi nie występującymi pod postacią przepisu. [Taki rodzaj interpretacji prawa można określić jako wykładnię porów­nawczą]**[.] Może ona polegać na dokonywaniu bardzo różnych porównań. Ich przedmiotem mogą być przepisy z jednego aktu normatywnego, z ca­łej dziedziny prawa, z pokrewnych dziedzin prawa albo przeciwnie -- z odrębnych dziedzin prawa nie mających ścisłego związku. Można nawet sięgać do prawa obowiązującego w innym państwie. **[77. Obowiązywanie i stosowanie prawa ]** Obowiązywanie prawa Pojęcie **obowiązywania prawa** może mieć trojakie znaczenie**.** **Pra­wo może obowiązywać: 1) formalnie, 2) realnie, 3) aksjologicznie**. Myle­nie tych sposobów obowiązywania prawa nie jest zjawiskiem rzadkim. W praktyce może prowadzić do poważnych nieporozumień. Najgroź­niejsze wydaje się to, gdy ktoś myli prawo obowiązujące w sensie formal­nym, z takim „prawem", które wydaje mu się najlepsze, i którego by sobie życzył. [Pojęcie **formalnego obowiązywania prawa**] ma istotne znaczenie dla wszystkich sposobów rozumienia prawa. W przypadku pozytywi­stycznego rozumienia prawa będzie ono ujęciem jedynym. Najogólniej można powiedzieć, że prawo obowiązuje formalnie, gdy spełnione są wszystkie przesłanki umożliwiające jego obowiązywanie i nie jest spełniona żadna, która by jego obowiązywanie wykluczała. Obojętną sprawą jest natomiast to, czy ludzie zachowują się w sposób wymagany prawem i czy dodatnio oceniają to prawo. **[Prawo obowiązuje realnie, gdy jest w rzeczywistości przestrzegane]**. Stan ten ma miejsce, gdy wszyscy zachowują się zgodnie z dyspozycją normy prawnej. Przestrzeganie prawa przez wszystkich bez wyjątku nie jest zjawiskiem częstym, zwłaszcza w przypadku norm adresowanych do szerokiego kręgu podmiotów. Można nawet stwierdzić, że im szerszy jest krąg podmiotów zobowiązanych, tym liczniej zdarzają się przypad­ki zachowań sprzecznych z normą prawną. Prawo obowiązujące realnie jest zjawiskiem społecznym, zjawiska te zaś mają charakter statystyczny. Oznacza to, że pewna liczba faktów odbiegających od rozpatrywanego zjawiska nie przeczy jeszcze jego występowaniu. Jeżeli nieznaczna liczba podmiotów zobowiązanych zachowuje się w sposób sprzeczny z normą prawną, nie znaczy to, że norma prawna przestała realnie obowiązywać. Normę prawną (wypowiedź normatywną) trzeba będzie uznać za nie­obowiązująca realnie, jeżeli: 1) normę narusza znaczna liczba podmiotów zobowiązanych oraz 2) naruszenia te mają istotny charakter. [**Prawo obowiązujące aksjologicznie** (prawo wiążące w sumieniu)] to prawo zgodne z systemem uznawanych wartości -- prawem natural­nym, nakazami moralnymi, obyczajami etc. Zarówno prawo obowiązujące formalnie, jak i prawo obowiązujące realnie można, a nawet należy, oceniać z punktu widzenia tych wartości. Brak zgodności może stać się przyczyną różnych zachowań i reakcji. Do­konując oceny zgodności prawa z przyjętymi wartościami, trzeba pamię­tać, że świat wartości jest złożony i niejednorodny. Niektóre z nich wypa­da uznać za zawsze istotne przy ocenie prawa, zaś inne wykorzystywać jedynie pomocniczo. Wartości mogą być subiektywne (cenne dla kogoś) i obiektywne (cenne bez względu na podmiot). Mogą być względne (cen­ne dla czegoś) i bezwzględne (cenne same w sobie)1. Przy ocenie prawa zdecydowanie większą rolę należy przyznać tym wartościom, które mają charakter bezwzględny i obiektywny. Dlatego wypada się opowiedzieć za tym, aby w pierwszym rzędzie brać pod uwagę wskazania prawa natural­nego i normy moralne. Stosowanie prawa Dość łatwo można zdefiniować **przestrzeganie prawa**. Prawo jest przestrzegane wówczas, gdy podmioty zobowiązane zachowują się zgodnie z dotyczącymi ich normami prawnymi. Przestrzeganie prawa po­krywa się ze zjawiskiem realnego obowiązywania prawa. Różnica wyraża się jedynie w tym, że obowiązywanie prawa odnosi się do stanu społe­czeństwa, zaś przestrzeganie -- do postawy podmiotu prawa. Prawo powinien przestrzegać każdy, w takim zakresie, w jakim go dotyczy. Stan, w którym prawo przestrzegane jest przez organy władzy publicznej, określa się jako **praworządność**. Zjawisko to w dawniejszej li­teraturze było przedmiotem szczególnego zainteresowania. Istotną wagę przywiązywano przy tym do rozróżnienia praworządności w znaczeniu formalnym i materialnym. To pierwsze obejmuje przestrzeganie wszelkie­go prawa. To drugie występuje wówczas, gdy spełnione są łącznie dwie przesłanki: organy władzy publicznej przestrzegają prawo, prawo to nie narusza wartości uznawanych w społeczeństwie. A zatem w działalności organów władzy publicznej istnieje zgodność prawa obowiązującego formalnie, prawa obowiązującego realnie i prawa obowiązującego aksjologicznie. **Brzmienie terminu „stosowanie prawa" sugeruje, iż mamy do czynie­nia z działalnością świadomą, zmierzającą do spełnienia norm prawnych. Wychodząc z tego założenia, można określić stosowanie prawa jako oce­nianie przez upoważnione organy, czy w danej sytuacji został nawiązany stosunek prawny oraz jakie prawne konsekwencje (uprawnienia i obowiąz­ki) z niego wynikają**. O ile poprzednią próbę zdefiniowania stosowania prawa musielibyśmy uznać za zbyt szeroką, o tyle ta wydaje się zbyt wą­ska. Obejmuje ona tylko jedną stronę zagadnienia, polegającą na ocenia­niu tego, co już się stało. **Stosowanie prawa należy jednak do sfery działal­ności władzy publicznej, która z natury nie powinna być bierna. Dlatego powyższe określenie należałoby uzupełnić, dodając celowe tworzenie (na­wiązywanie) nowych stosunków prawnych przez właściwe organy władzy publicznej oraz modyfikowanie i znoszenie (rozwiązywanie) stosunków prawnych przez te organy.** **[Wykonanie normy prawnej może odbywać się różnymi drogami. Spró­bujmy zestawić w punktach poszczególne etapy tego procesu:]** **Wydanie normy prawnej samoistnej (ustawa)**rr. Wydanie ustawy nie jest etapem stosowania prawa, lecz jego tworzenia. **Wydanie normy prawnej wykonawczej (rozporządzenie)**rr. Wyda­nie aktu normatywnego, zawierającego przepisy wykonawcze, stoi zawsze na początku łańcucha czynności zmierzających do wykona­nia normy prawnej i najczęściej nie stanowi jego ostatniego ogniwa. Może się zdarzyć, choć w polskim systemie prawnym nie jest to czę­ste, że na podstawie aktu wykonawczego zostanie wydana kolejna norma prawna o charakterze wykonawczym. **Czynności (akty) prawne indywidualne powodujące powstanie** rr**stosunku prawnego**. Bezpośrednio na podstawie normy prawnej zawartej w ustawie lub na podstawie norm wynikających z aktów wykonawczych wydawane są akty indywidualne. Są to najczęściej akty organów władzy publicznej, nakazujące, zakazujące lub do­zwalające określone zachowanie konkretnego adresata, w konkret­nej sytuacji. Kategoria ta zawiera ogromne bogactwo różnorodnych rozstrzygnięć organów władzy publicznej. Dla działalności sądu naj­bardziej typową formą takiego rozstrzygnięcia jest wyrok, dla or­ganu administracji -- akt administracyjny. Decyzja administracyjna jest typowym przykładem aktu administracyjnego indywidualnego, wydawanego przez organ administracji. Nie należy uważać jej za ty­pową formę działania administracji w ogóle. Wobec wzrostu zna­czenia innych prawnych form działania administracji pogląd taki byłby niesłuszny. **Czynności faktyczne**. Wreszcie na podstawie każdego z wymienio­nych środków stosowania prawa -- gdy prawo tego wymaga -- może zostać podjęta czynność faktyczna, zmierzająca bezpośrednio do re­alnego wypełnienia dyspozycji danej normy. **[78. Sądowe i administracyjne stosowanie prawa ]** **W zakresie stosowania prawa można wyróżnić dwie charaktery­styczne metody działania -- sądową i administracyjną.** **[W pierwszej sądowej metodzie przeważa] stwierdzanie i -- co najwyżej -- modyfikowanie już istniejących stosunków prawnych, zawiązywanych samodzielnie przez osoby nie bę­dące organami władzy publicznej.** Działania organów władzy publicznej w ramach tej metody zamykają się w granicach pewnej *sprawy.* Organ orzekający nie ma w zasadzie uprawnień do wykraczania poza ten zakres. Działa w granicach wynikających ze złożonego wniosku, pozwu lub aktu oskarżenia. **[Dla drugiej metody (administracyjnej) charakterystyczna jest działalność twórcza organów władzy. Obejmuje ona przede wszystkim tworzenie nowych stosunków prawnych oraz ustanawianie podstaw praw­nych do ich tworzenia]** (wydawanie normatywnych aktów wykonawczych) i wreszcie podejmowanie czynności faktycznych. Druga metoda wyraża się więc w czynnościach organizatorskich, zmierzających bezpośrednio do realizacji celów Państwa albo jednostki samorządowej. Pierwsza metoda natomiast polega na wykonywaniu celów publicznych pośrednio, przez odpowiednie regulowanie samodzielnej działalności podmiotów prawa. Pierwsza metoda charakterystyczna jest dla działalności organów sądowych, druga zaś dla administracji. Nie oznacza to jednak, iż która­kolwiek z powyższych metod jest metodą wyłączną dla jednego z typów organów władzy publicznej. **[79. Konstytucyjne podstawy ustroju Rzeczypospolitej Polskiej ]** **Konstytucyjne podstawy ustroju RP -- szczegółowe omówienie** 1. **Zasada demokratycznego państwa prawnego** - **Art. 2 Konstytucji RP**: „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej." - Oznacza to, że Polska: - Działa na podstawie i w granicach prawa. - Kieruje się zasadami sprawiedliwości społecznej, czyli dba o prawa wszystkich obywateli, szczególnie tych najsłabszych. 2. **Zasada suwerenności narodu** - **Art. 4 ust. 1 Konstytucji RP**: „Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu." - **Art. 4 ust. 2**: „Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio." - Oznacza to, że: - Najwyższą władzę w Polsce ma naród, czyli obywatele. - Naród może decydować: - Pośrednio -- przez wybieranie swoich przedstawicieli (np. posłów, senatorów, prezydenta). - Bezpośrednio -- przez udział w referendum. 3. **Trójpodział i równowaga władz** - **Art. 10 ust. 1 Konstytucji RP**: „Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej." - **Art. 10 ust. 2**: „Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą -- Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą -- sądy i trybunały." - Zasada trójpodziału władzy oznacza, że: - **Sejm i Senat** (władza ustawodawcza) tworzą prawa. - **Prezydent i rząd** (władza wykonawcza) wprowadzają prawa w życie. - **Sądy i trybunały** (władza sądownicza) kontrolują przestrzeganie prawa. 4. **Jednolitość państwa** - **Art. 3 Konstytucji RP**: „Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym." - To znaczy, że Polska ma jeden rząd, jedną konstytucję i jednolite prawo na całym swoim terytorium. W przeciwieństwie do federacji (np. Niemiec czy USA), Polska nie jest podzielona na autonomiczne jednostki. 5. **Nadrzędność Konstytucji** - **Art. 8 ust. 1 Konstytucji RP**: „Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej." - **Art. 8 ust. 2**: „Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej." - To oznacza, że: - Wszystkie inne akty prawne (ustawy, rozporządzenia) muszą być zgodne z Konstytucją. - Obywatele mogą powoływać się bezpośrednio na Konstytucję w swoich sprawach. 6. **Zasada decentralizacji władzy publicznej** - **Art. 15 ust. 1 Konstytucji RP**: „Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej." - Decentralizacja oznacza, że: - Władza centralna (np. rząd) przekazuje część swoich zadań władzom lokalnym, takim jak samorządy (gminy, powiaty, województwa). - Dzięki temu decyzje są podejmowane bliżej obywateli. 7. **Prawa i wolności obywatelskie** - **Rozdział II Konstytucji RP (Art. 30-86)** szczegółowo określa prawa i wolności każdego obywatela. Najważniejsze z nich to: - **Godność człowieka** (Art. 30): „Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka." - **Wolność osobista** (Art. 31): Każdy ma prawo do podejmowania decyzji dotyczących swojego życia, o ile nie narusza tym praw innych. - **Prawo do równości** (Art. 32): Wszyscy obywatele są równi wobec prawa, niezależnie od pochodzenia, wyznania czy poglądów. - **Prawo do ochrony prywatności** (Art. 47): Każdy ma prawo do \[ochrony życia prywatnego, rodzinnego i korespondencji. - **Prawo do nauki** (Art. 70): Nauka jest obowiązkowa do 18. roku życia, a szkoły publiczne są bezpłatne. 8. **Zasada pluralizmu politycznego** - **Art. 11 ust. 1 Konstytucji RP**: „Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. (\...)" - Pluralizm polityczny oznacza, że: - W Polsce mogą działać różne partie polityczne. - Obywatele mają prawo do zrzeszania się w organizacjach politycznych zgodnie z własnymi poglądami. **[80. Ogólna charakterystyka prawa administracyjnego ]** [**[Co to jest prawo administracyjne? Definicja i charakterystyka]**](https://prawnikursus.pl/co-to-jest-prawo-administracyjne-definicja-i-charakterystyka/) **Prawo administracyjne jest jednym z najważniejszych elementów prawa państwowego. Jest to gałąź prawa, która reguluje działania organów administracji publicznej w wielu aspektach ich działalności. Prawo administracyjne jest ważne, ponieważ chroni prawa obywateli i pozwala im dochodzić swoich praw w sądzie. W niniejszym artykule omówimy, czym jest prawo administracyjne, jakie są jego podstawowe cechy i jakie są jego główne zastosowania.** **[Co to jest Prawo Administracyjne?]** Prawo administracyjne to dziedzina prawa, która reguluje działalność organów administracji publicznej. Jest to jeden z najważniejszych elementów systemu prawnego w każdym państwie. Prawo administracyjne określa zasady, jakimi powinny kierować się organy administracji publicznej w wykonywaniu swoich obowiązków. Zawiera ono również zasady dotyczące wykonywania prawa przez obywateli i podmioty gospodarcze. Prawo administracyjne obejmuje szeroki zakres zagadnień, w tym m.in. prawo budowlane, prawo ochrony środowiska, prawo pracy, prawo finansowe, prawo konkurencji, prawo ochrony danych osobowych, prawo ochrony zdrowia i wiele innych. Prawo administracyjne jest ważnym elementem systemu prawnego, ponieważ określa zasady, jakimi powinny kierować się organy administracji publicznej w wykonywaniu swoich obowiązków. **[Charakterystyka Prawa Administracyjnego]** Prawo administracyjne jest jednym z najważniejszych działów prawa w Polsce. Jego zadaniem jest regulowanie działalności administracji publicznej, a także określanie praw i obowiązków obywateli wobec państwa. Prawo administracyjne obejmuje szeroki zakres zagadnień, w tym m.in. zasady działania organów administracji publicznej, procedury postępowania administracyjnego, prawa pracy, prawa budowlane, prawa ochrony środowiska, prawa transportu, prawa konsumentów, prawa ochrony danych osobowych, prawa konkurencji i wiele innych. Prawo administracyjne jest zatem bardzo szerokim pojęciem, które obejmuje wiele różnych dziedzin. W Polsce prawo administracyjne reguluje Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. -- Kodeks postępowania administracyjnego. Ustawa ta określa zasady postępowania administracyjnego, w tym m.in. zasady wszczynania postępowania, jego przebieg, jak również zasady odwołań od decyzji administracyjnych. **[Cele Prawa Administracyjnego]** Prawo administracyjne jest jednym z najważniejszych działów prawa w naszym kraju. Jego celem jest regulowanie działalności administracji publicznej, a także określanie zasad postępowania wszystkich organów administracji publicznej. Prawo administracyjne ma na celu zapewnienie sprawiedliwości i przestrzegania prawa wszystkim obywatelom. Jego celem jest również zapewnienie, aby wszystkie organy administracji publicznej działały zgodnie z obowiązującymi przepisami. Prawo administracyjne ma na celu również ochronę interesów obywateli, a także zapewnienie, aby wszystkie organy administracji publicznej działały w sposób zgodny z prawem. Prawo administracyjne ma również na celu zapewnienie, aby wszystkie organy administracji publicznej działały w sposób zgodny z zasadami etyki i uczciwości. Prawo administracyjne ma na celu również zapewnienie, aby wszystkie organy administracji publicznej działały w sposób zgodny z zasadami efektywności i oszczędności.  **[Za W. Dawidowiczem3 przyjmuje się najczęściej, iż prawo admini­stracyjne składa się z trzech działów o nierównej objętości, a miano­wicie: prawa administracyjnego ustrojowego, formalnego i material­nego.]** **[Prawo administracyjne ustrojowe]** stanowi dopełnienie i rozwi­nięcie norm ustrojowych należących do prawa konstytucyjnego. O ile jednak normy prawa konstytucyjnego powinny wyróżniać się ogól­nością, o tyle normy administracyjnego prawa ustrojowego są dość szczegółowe. Regulują organizację i kompetencje organów państwa (władzy wykonawczej) i samorządu. **[Prawo administracyjne formalne]** zawiera przepisy regulujące tryb postępowania organów administracji publicznej, a także tryb postępowania przed sądami administracyjnymi. W administracji publicznej obowiązuje wiele procedur o zróżnicowanym charakte­rze. W sposób najbardziej obszerny zostało uregulowane tzw. ogólne postępowanie administracyjne. Dotyczy ono załatwiania spraw koń­czącego się wydaniem indywidualnego, zewnętrznego aktu admini­stracyjnego -- decyzji. **[Prawo administracyjne materialne]** to obszerny dział prawa re­gulującego szczegółowe uprawnienia i obowiązki w różnych dziedzi­nach, objętych zadaniami organów administracji publicznej. Niekiedy są one dość obszerne i mają dość powszechne zastosowanie (np. pra­wo o ruchu drogowym), a niekiedy przeciwnie -- wyróżniają się spe­cjalistycznym charakterem (np. prawo probiercze). publiczne prawo gospodarcze (a w nim publiczne prawo bankowe, publiczne prawo ubezpieczeniowe, prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, prawo o prywatyzacji przedsiębiorstw publicznych). **[81. Ogólna charakterystyka publicznego prawa gospodarczego ]** **Podstawowe informacje z zakresu publicznego prawa gospodarczego Państwo poprzez system prawa: - określa ustrój gospodarczy, - określa zasady funkcjonowania gospodarki, - zapewnia ochronę ustroju gospodarczego.** Podstawowe informacje z zakresu publicznego prawa gospodarczego **[Państwo, poprzez system prawa, określa:]** stosunki własnościowe /środków produkcji/, zasady gospodarowania /przekształcenie, zagadnienia form organizacyjno-prawnych i finansowych celem wyboru najbardziej efektywnej/, formy prawne prowadzenia działalności gospodarczej /nie dowolność formy, ale wybór form z prawem przewidzianych/, zakres i formy ochrony prawnej mechanizmów gospodarczych i praw ekonomicznych /interwencjonizm państwa, programowanie i planowanie gospodarcze, ceny, interwencjonizm bankowy, reglamentacja, konkurencja, praktyki monopolistyczne/ organizację i formy prawnej ingerencji w stosunki gospodarcze /głównie prawo konstytucyjne i administracyjne/. **[Pojęcie publicznego prawa gospodarczego ]** **publiczne prawo gospodarcze to, w ogólności, ta część systemu prawa, która odnosi się do stosunków społecznych powstających w związku z:** **- podejmowaniem, prowadzeniem i zakończeniem działalności gospodarczej,** **- stosunkami prawnymi łączącymi państwo z procesami gospodarczymi lub przedsiębiorcami.** **[Przedmiot publicznego prawa gospodarczego ]** **przedmiotem regulacji publicznego prawa gospodarczego są zagadnienia związane z:** **- podejmowaniem działalności gospodarczej,** **- podmiotami gospodarczymi /ich zasadami tworzenia, rejestracji, wpisów, rodzajami podmiotów itp./,** **- oraz relacjami państwa i jego organów do procesów gospodarczych i przedsiębiorców.** **[Podstawowe zasady publicznego prawa gospodarczego ]** ** demokratycznego państwa prawa i praworządności,** ** sprawiedliwości społecznej,** ** wolności gospodarczej,** ** samodzielności przedsiębiorców,** ** równości, uczciwej konkurencji,** ** ochrony stosunków gospodarczych,** ** swobody zrzeszania się przedsiębiorców,** ** poszanowania dobrych obyczajów i słusznych interesów konsumentów,** ** proporcjonalności,** ** zrównoważonego rozwoju,** ** ochrony gospodarstwa /rolnego/ rodzinnego.** **[82. Ogólna charakterystyka prawa karnego ]** **[Co to jest prawo karne?]** Jest to ogół przepisów, które definiują czyny zabronione pod groźbą odpowiedzialności karnej oraz opisują konkretne konsekwencje, jakie mogą grozić za ich popełnienie. Wobec niego wszyscy są równi, co ma dawać obywatelom poczucie sprawiedliwości i bezpieczeństwa. **[Jakie są źródła prawa karnego?]** W Polsce jako źródła prawa karnego obowiązują ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku. Są to: Kodeks karny, Kodeks postępowania karnego oraz Kodeks karny wykonawczy. Oddzielne przepisy dotyczą przestępstw i wykroczeń skarbowych. Tutaj głównym źródłem jest Kodeks karny skarbowy z 10 września 1999 roku. Dodatkowo sądy opierają się o liczne rozporządzenia do powyższych ustaw oraz obowiązujące umowy międzynarodowe (m.in. Europejska Konwencja Praw Człowieka). **[Podstawowe pojęcia prawa karnego]** W ustawodawstwie stosuje się wiele specjalistycznych terminów, które wykorzystuje sąd rejonowy, wojewódzki, administracyjny i Sąd Najwyższy. Podstawowe pojęcia z zakresu prawa karnego to: - kara -- nałożenie odpowiedzialności karnej na osobę, która złamie obowiązujące przepisy. Może godzić w mienie, dobre imię lub cześć obywatela, który zostaje jej poddany. Jej głównym celem jest zadośćuczynienie za wyrządzoną krzywdę oraz zniechęcenie do dokonywania podobnych czynów w przyszłości, - grzywna -- godzi w mienie osoby, na którą zostaje nałożona. Organ (np. sąd rejonowy) zwykle wystawia dokument, który nakazuje zapłatę konkretnej kwoty na rzecz państwa polskiego lub innego podmiotu, - przedawnienie -- czas, po którym obywatel podejrzany o popełnienie przestępstwa nie podlega procesowi i karze. Kodeksy dokładnie określają terminy przedawnienia dla poszczególnych czynów zabronionych. **[Podział prawa karnego]** W jakich sprawach najczęściej znajduje zastosowanie? Wyróżnia się m.in. prawo karne: - procesowe, - skarbowe, - materialne, - indywidualne, - wykonawcze, - wojskowe. **[Stosuje się kilka metod podziału opartych o różne kryteria.]** Ze względu na zasady zastosowania prawo karne dzieli się na: - powszechne -- opis wszystkich norm, które obywatele mają obowiązek przestrzegać w każdej dziedzinie życia, - indywidualne -- opisuje zasady postępowania odnoszące się do ochrony interesów i odpowiedzialności ściśle określonej grupy osób. **[Zakres prawa karnego]** Obowiązujące w Polsce ustawy obejmują bardzo szeroki zakres czynów zabronionych, których popełnienie grozi odpowiedzialnością karną. Prawo zajmuje się powszechnymi sprawami kryminalnymi o zbrodnie i występki. W tej grupie znalazły się m.in. rozboje, udział w zorganizowanych grupach przestępczych, kradzieże z włamaniem czy posiadanie i handel narkotykami. Kolejnym typem postępowań są przestępstwa gospodarcze (np. oszustwa kredytowe, fałszowanie znaków towarowych, udaremnianie przetargów). Na podstawie przepisów kodeksu sądzone są również błędy medyczne i nieumyślne spowodowanie śmierci. Oddzielną gałęzią są sprawy skarbowe, które najczęściej dotyczą wyłudzeń podatkowych, przestępstw celnych, naruszeń w prowadzeniu ksiąg rachunkowych, akcyzy oraz organizacji gier hazardowych. **[Funkcje prawa karnego obowiązujące w Polsce]** Zespół przepisów karnych ma na celu ochronę państwa, obowiązujących w nim stosunków społecznych i ekonomicznych. Ma również zapewnić obywatelom ochronę przed zamachami na ich wolność. **[83. Prawo cywilne -- ogólna charakterystyka prawa rzeczowego ]** **PRAWO RZECZOWE jest jednym z działów prawa cywilnego**. Obejmuje ono zespół norm prawnych regulujących instytucję własności oraz niektóre inne formy korzystania z rzeczy. W zakres prawa rzeczowego wchodzą przede wszystkim normy regulujące prawo własności, będące podstawowym prawem rzeczowym. **Prawo rzeczowe** Prawo rzeczowe dotyczy w pewnym uproszczeniu **relacji osób do rzeczy, będących podstawowym przedmiotem prawa własności**. Przepisy dotyczące prawa rzeczowego znajdziesz w Kodeksie cywilnym, ale także w innych ustawach -- na przykład Ustawie o księgach wieczystych i hipotece. Prawo rzeczowe określa zasady wykonywania **prawa własności**, zasady wykonywania prawa współwłasności (w tym także znoszenia współwłasności), zasady zbywania prawa własności, zasady funkcjonowania prawa użytkowania wieczystego, a także innych praw związanych z własnością rzeczy -- prawa użytkowania, służebności, hipoteki, czy zastawu. Prawo rzeczowe to także zasady wykonywania **prawa posiadania rzeczy** (które nie musi być zgodne z prawem własności), a także zasad ochrony posiadania rzeczy. **[PRAWAMI RZECZOWYMI są:]** **1) prawo własności;** **2)użytkowanie wieczyste;** **3) ograniczone prawa rzeczowe:** **a)użytkowanie** **b) służebność** **c)zastaw** **d) własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego** **e)hipoteka** **Wszystkie prawa rzeczowe należą do kategorii praw majątkowych.** **[83. Prawo cywilne -- ogólna charakterystyka prawa zobowiązań ]** **Prawo zobowiązań jest działem prawa cywilnego obejmującym zespół norm prawnych regulujących formy wymiany dóbr i usług. Reguluje ono stosunki obrotu majątkowego, zarówno między osobami fizycznymi, jak i osobami prawnymi zarówno w zakresie obrotu profesjonalnego jak i nieprofesjonalnego.** **[ISTOTA ZOBOWIĄZANIA ]** **Zobowiązanie jest to stosunek prawny , w którym jedna ze stron zwana wierzycielem może żądać od drugiej strony zwanej dłużnikiem określonego zachowania się zwanego świadczeniem. Na dłużniku spoczywa obowiązek spełnienia tego świadczenia. Prawo podmiotowe przysługujące wierzycielowi zwie się w stosunku zobowiązaniowym wierzytelnością. Obowiązek ciążący na dłużniku nosi nazwę długu. Świadczenie polega na zachowaniu się dłużnika odpowiednim do treści zobowiązania i może mieć postać działania albo zaniechania.** **[OGÓLNE REGUŁY WYKONYWANIA ZOBOWIĄZAŃ] Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno- gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie określone zwyczaje, w sposób odpowiadający tym zwyczajom. W taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel( art.354 kc). Dłużnik jest obowiązany do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju( należyta staranność).W zakresie prowadzonej przez niego 6 działalności należytą staranność dłużnika określa się uwzględniając zawodowy charakter tej działalności( art.355kc). Wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia osobiście tylko w trzech wypadkach: gdy to wynika z treści czynności prawnej, z ustawy albo właściwości świadczenia ( art.356 kc).** **[85. Ogólna charakterystyka prawa pracy ]** Prawo pracy -- gałąź prawa, obejmująca ogół regulacji dotyczących: pracownika i pracodawcy jako stron stosunku pracy, organizacji pracodawców i pracowników, układów i sporów zbiorowych, a także partycypacji pracowniczej i dialogu w zbiorowych stosunkach pracy. **[Czym charakteryzuje się prawo pracy?]** Prawo pracy określa podstawowe prawa i obowiązki stron, które łączy stosunek pracy. Zgodnie z Kodeksem pracy umowa o pracę nie może zawierać postanowień, które są mniej korzystne dla pracownika od tych, które zostały zamieszczone w akcie normatywnym. Rozdział IIA zawiera informacje o równym traktowaniu w zatrudnieniu. **[Jakie są podstawowe zasady prawa pracy?]** Do podstawowych zasad prawa pracy zalicza się m.in. zasadę swobodnego wyboru pracy, zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu, prawo pracowników do godziwego wynagrodzenia za pracę oraz poszanowanie godności i innych osobistych dóbr pracownika. **[Co jest najważniejszym źródłem prawa pracy?]** Podstawowym źródłem prawa pracy jest ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. **[Kto zajmuje się prawem pracy?]** Do nadzoru i kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy upoważnione są: Państwowa Inspekcja Pracy, społeczna inspekcja pracy, a także Państwowa Inspekcja Sanitarna (w zakresie przepisów higieny pracy i warunków środowiska pracy). Spory z zakresu prawa pracy rozstrzygają sądy pracy. **[86. Ogólna charakterystyka prawa własności intelektualnej ]** **[Czym jest prawo własności intelektualnej?]** Prawa własności intelektualnej są prawami wyłącznymi, co oznacza, że osoby lub pod- mioty uprawnione mają monopol na czerpanie z nich korzyści. Są też ograniczone tery- torialnie i czasowo, czyli można z nich korzystać wyłącznie na określonym obszarze oraz przez określony czas. [Co rozumiesz przez prawo własności intelektualnej?] Prawo własności intelektualnej (IP) dotyczy ustanawiania i ochrony wytworów intelektualnych, takich jak wynalazki, wzory, marki, dzieła sztuki i muzyka . **[Czym jest własność intelektualna i jak ją chronić?]** Własność intelektualna to wytwór pracy twórczej człowieka. Prawa własności intelektualnej zapewniają możliwość wyłącznego korzystania z dóbr niematerialnych. Najbardziej powszechnym sposobem ochrony dorobku firmy jest ochrona prawno-autorska. Uzyskanie praw własności przemysłowej  **[Jaki jest cel i zadanie prawa własności intelektualnej?]** Dwoma podstawowymi celami prawa własności intelektualnej są: (1) zachęcanie do kreatywności i/lub inwestycji w badania i rozwój poprzez nagradzanie innowacyjności ; oraz (2) ochrona wynalazców przed nieuczciwymi działaniami konkurencyjnymi. **[Na czym polega prawo własności?]** 140 Kodeksu cywilnego (dalej jako kc) prawo własności jest prawem rzeczowym, którego treścią jest uprawnienie do posiadania, korzystania oraz rozporządzania rzeczami z wyłączeniem innych osób w granicach ustanowionych przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego