نقش معلم در تربیت دینی از دیدگاه اسلامی PDF

‫بامسه تعایل‬ ‫نقش معلم در تربیت دیین از دیدگاه اسالم‬  ‫تعریف غربی ها ‪:‬‬ ‫‪-1‬فعالیت های آموزشی معلم در کالس و مدرسه‬ ‫‪-2‬وضعیت اجتماعی معلم‬ ‫‪-3‬انتظارهایی که اولیا‪،‬دانش آموزان‪،‬مدیر و‪...‬از معلم‬...

‫بامسه تعایل‬ ‫نقش معلم در تربیت دیین از دیدگاه اسالم‬  ‫تعریف غربی ها ‪:‬‬ ‫‪-1‬فعالیت های آموزشی معلم در کالس و مدرسه‬ ‫‪-2‬وضعیت اجتماعی معلم‬ ‫‪-3‬انتظارهایی که اولیا‪،‬دانش آموزان‪،‬مدیر و‪...‬از معلم‬ ‫دارند‪.‬‬  ‫در متون تربیتی فارسی‪:‬‬ ‫‪-1‬رفتار معلم در کالس ومدرسه وتاثیر آن بردیگران‬ ‫‪-2‬انتظارات از معلم‬ ‫‪-3‬رفتارهای مورد انتظار‬ ‫‪-4‬رفتارهای بالفعل‬  ‫تربیت دو رویکرد دارد ‪:‬‬ ‫‪-1‬رویکرد توصیفی(توصیف دقیق و جامع ازتربیت)‬ ‫‪-2‬رویکرد آرمانی(تعریف تربیت چنان که باید باشد)‬  ‫‪-‬مجموعه اعمال یا تاثیرات عمدی و هدفدار یک‬ ‫انسان(مربی) بر انسان دیگر‬ ‫‪-‬فعالیت های نظام مند و برنامه ریزی شده که نهادهای‬ ‫آموزشی انجام می دهند‪.‬‬ ‫‪-‬یونسکو‪:‬آموزش برنامه ریزی شده و مداوم که برای‬ ‫انتقال مجموعه ای از دانش ها ‪،‬مهارت ها و درک و فهم‬ ‫ها طراحی شده و برای همه ی زندگی ارزشمند است‪.‬‬  ‫تعریف دین‪:‬‬ ‫‪-‬روش مخصوصی از زندگی که صالح دنیا مطابق و موافق‬ ‫کمال اخروی و حیات دایمی باشد‪.‬‬ ‫عالمه طباطبایی(ره)‬  ‫‪-‬دین مجموعه قوانین ‪ ،‬قواعد و اخالق است که برای‬ ‫اداره امور جامعه انسانی و پرورش انسان ها می باشد‪.‬‬ ‫آیت اهلل جوادی آملی(ره)‬  ‫تعریف دقیق و کامل دین‪:‬‬ ‫دین نظامی مفهومی است که تفسیری از جهان و جایگاه‬ ‫انسان را مشخص می کند و بیان می کند که سبک زندگی‬ ‫باید چگونه باشد‪.‬‬  ‫سه بعد دین ‪:‬‬ ‫‪-1‬بینش(جایگاه انسان در جهان)‬ ‫‪-2‬منش(سبک زندگی)‬ ‫‪-3‬آداب و رسوم‪،‬مناسک و عبادات‬  ‫تربیت دینی ‪:‬‬ ‫فعالیت های نظام مند و برنامه ریزی شده ی نهادهای‬ ‫آموزشی جامعه به منظور آموزش‪،‬بینش‪،‬منش و قالب‬ ‫های دینی به افراد‪ ،‬به گونه ای که در عمل نیز به آن‬ ‫ها پایبند باشند‪.‬‬  ‫نقش معلم در تربیت دینی‪:‬‬ ‫رفتارهای مورد انتظار و رفتارهای بالفعل معلمان‬ ‫مدارس در چهارچوب فعالیت های نظام مند و برنامه‬ ‫ریزی شده ی نهادهای آموزشی و پرورشی برای تحقق‬ ‫[بینش‪،‬منش‪،‬قالب های اسالمی] و پایبندی به آن ها‪.‬‬  ‫باسمه تعالی‬ ‫نقش اجتماعی معلم از دیدگاه اسالم‬ ‫مدرس‪:‬‬ ‫دکتر محمدرضا مهدلو ترکمانی‬  ‫مراتب و درجات دین درای‪:‬‬ ‫‪-1‬شناخت خدا و پیامبر(ص)‬ ‫‪-2‬اسالم آوردن(قولی و زبانی) توحید و نبوت‬ ‫‪-3‬ایمان آوردن(عمل کردن به دستورات اسالم)‬ ‫امام صادق(ع)‪:‬‬ ‫ایمان ‪ 7‬بخش دارد ‪:‬‬ ‫‪-1‬نیکی‬ ‫‪-2‬راستی‬ ‫‪-3‬یقین‬ ‫‪-4‬رضا‬ ‫‪-5‬وفا‬ ‫‪-6‬علم‬ ‫‪-7‬حلم‬  ‫درجات و مراتب ایمان‪:‬‬ ‫آیت اهلل سبحانی‪:‬‬ ‫‪-1‬اعتقاد به عقاید حقه‬ ‫‪-2‬اعتقاد به عقاید حقه و انجام فرایض قطعی و مسلم و واجب‬ ‫‪-3‬اعتقاد به عقاید حقه و انجام همه واجبات و ترک همه ی محرمات‬ ‫‪-4‬مستحبات را انجام داده و مکروهات و حتی برخی مباحات را ترک کند‪.‬‬  ‫تعریف اسالم و مسلمان ‪:‬‬ ‫اسالم ‪ :‬از سلم به معنای پیروی و تسلیم شدن در برابر دستورات الهی‬ ‫مسلمان ‪ :‬پیروان دین اسالم و حضرت محمد(ص)‬ ‫اسالم بر ‪ 2‬شهادت استوار است‪:‬‬ ‫‪-1‬شهادت به یگانگی خدا‬ ‫‪-2‬شهادت بر پیامبر(ص)‬ ‫مومن‪:‬کسی که هم به زبان و هم درعمل تابع دستورات الهی باشد‪.‬‬  ‫منابع اسالمی ‪:‬‬ ‫‪-1‬قرآن ‪( :‬الف‪:‬دفعی ب‪:‬تدریجی)‬ ‫‪-2‬سنت(روایات) ‪( :‬الف‪:‬قول ب‪:‬فعل ج‪:‬تقریر)‬ ‫کتب روایی ‪4‬گانه شیعه‪:‬‬ ‫‪-1‬کافی(کلینی)‬ ‫‪-2‬تهذیب(شیخ طوسی)‬ ‫‪-3‬استبصار(شیخ طوسی)‬ ‫‪-4‬من ال یحضر الفقیه (شیخ صدوق)‬  ‫معارف اسالمی‪:‬‬ ‫‪-1‬اعتقادات (توحید‪،‬عدل‪،‬امامت‪،‬نبوت و معاد)‬ ‫‪-2‬اخالقیات (صداقت‪،‬اخالص و محبت)‬ ‫‪-3‬احکام ( عبادات و معامالت)‬  ‫انواع دین داری‪:‬‬ ‫‪-1‬فقط تاکیدش بر عمل است(به شناخت ‪ ،‬عواطف و احساسات کاری ندارد)‬ ‫‪-2‬فقط تاکیدش بر شناخت است(به عمل و تجربیات دینی کاری ندارد)‬ ‫‪-3‬فقط بر احساسات و تجربیات عرفانی تاکید دارد(به عمل و شناخت کاری ندارد)‬  ‫دین داری مورد قبول اسالم ‪:‬‬ ‫تاکید بر تمامی ابعاد دین است‪.‬‬ ‫(شناختی‪،‬اعتقادی‪،‬عبادی‪،‬اخالقی‪،‬سیاسی‪،‬اجتماعی‪،‬اقتصادی)‬  ‫مصادیق دین داری‪:‬‬ ‫‪-1‬آشنایی مختصر با قرآن ‪،‬حدیث‪،‬سیره اهل بیت و پیامبر‪.‬‬ ‫‪-2‬اعتقاد آگاهانه به عقاید اسالمی(اصول)‬ ‫‪-3‬پایبندی به عبادات واجب اسالمی‬ ‫‪-4‬تخلق به فضایل اخالقی و پاکی از رذایل اخالقی‬ ‫‪-5‬پایبندی و تعهد به اصول‪،‬ارزش های سیاسی و اقتصادی‬ ‫‪-6‬پایبندی به مهمترین آداب و سنن الهی‬  ‫مولفه یا جزءِ اسالم ‪:‬‬ ‫‪-1‬دانش و شناخت‬ ‫‪-2‬اعتقادات‬ ‫‪-3‬اخالقیات‬ ‫‪-4‬آداب و سنن‬ ‫‪-5‬عبادات دینی‬ ‫‪-6‬تعالیم اقتصادی‬ ‫‪-7‬تعالیم سیاسی و حکومتی‬  ‫‪ 5‬الیه دارد‬ ‫ساختار اسالم‪:‬‬ ‫‪-1‬شناخت و اعتقاد به خدا (هسته اصلی دین اسالم) توحید‬ ‫‪-2‬شناخت پیامبر(ص)‪،‬امامان و معاد و اعتقاد به آنان‬ ‫‪-3‬عبادات و اخالقیات(ثمره ‪ 2‬الیه قبل است)‬ ‫‪-4‬آداب و سنن(محافظ عبادات و اخالقیات است)‬ ‫‪-5‬اقتصاد و تعالیم سیاسی و حکومتی(بیرونی ترین الیه اسالم)‬  ‫مقام و منزلت معلم در متون اسالمی‪:‬‬ ‫‪-1‬ن وَ القَلم و ما یَسطرون(سوره قلم‪-‬آیه‪)1‬‬ ‫سوگند به قلم و آنچه می نویسد‬ ‫‪-2‬یرفع اهلل الذین امنوا منکم والذین اوتوا العلم درجات(سوره مجادله‪-‬آیه‪)11‬‬ ‫خداوند آنان را که ایمان آورده و آنان را که دارای علم اند‪،‬چندین درجه باال می برد‬ ‫‪-3‬اِنّی بُعثتُ مُعلما (پیامبر اسالم(ص))‬ ‫من معلم مبعوث شده ام‬ ‫‪-4‬علیکم بمکارم االخالق فانَّ اهلل عزوجل بعثنی بها(پیامبر(ص))‬ ‫شمارا به مکارم اخالقی توصیه می کنم ‪،‬همانا خداوند بلندمرتبه مرا برای این منظور مبعوث‬ ‫کرده است‪.‬‬  ‫معلمان بشریت ‪:‬‬ ‫‪-1‬خداوند متعال اولین معلم انسان است‪.‬اقرا بسم ربک الذی خَلَق(سوره علق‪-‬آیه‪)1‬‬ ‫‪-2‬پیامبر اسالم(ص) ‪ :‬پس از خداوند معلمان بشریت هستند‪.‬‬ ‫لقد مَنَّ اهلل علی المومنین اِذ بعثت فهیم رسوال من انفسهم یتلوا علیهم ایاته و یزکیهم و یُعلمهم الکتاب‬ ‫و الحکمة ‪(.‬سوره ال عمران‪-‬آیه‪)164‬‬ ‫‪-3‬امامان(ع) به عنوان جانشینان پیامبر (ص)‪،‬سومین معلمان بشر هستند‪.‬‬ ‫‪-4‬معلمان(مربیان) راهنمای بشریت به سوی خدا هستند‪.‬‬ ‫پیامبر(ص)‪:‬در روز قیامت جوهر(قلم) دانشمندان و خون شهدا را می سنجند و در پایان جوهر(قلم)‬ ‫دانشمندان را بر خون شهدا برتری می دهند‪.‬‬ ‫امیرالمومنین(ع)‪ :‬مَن وَ قر عالما فقد وَ قر رَبَّه‪.‬کسی که عالِمی را گرامی بدارد‪،‬خدارا گرامی داشته‬ ‫است‪.‬‬  ‫نقش های معلم در متون اسالمی‪:‬‬ ‫‪-1‬معلم در نقش پیامبر‬ ‫پیامبر(ص)‪ :‬علماءِ اُمتی کأنبیاءَ بَنی اسرائیل‬ ‫دانشمندان امت من به منزله پیامبران بنی اسرائیل هستند‪.‬‬ ‫پیامبر(ص)‪:‬إِن العالم الصالح فی هذاالزمان بمنزله نبیُّ مِن االنبیاء‬ ‫عالم صالح در این زمان مانند یکی از پیامبران است‪.‬‬  ‫‪-2‬معلم در نقش راهنما و روشنگر‬ ‫پیامبر(ص)‪ :‬اِن مثل العلماء فی االرض کمثل النجوم فی السماء‬ ‫مَثل عالمان و معلمان در زمین مَثل ستارگان در آسمان هستند‪.‬‬ ‫امام باقر(ع)‪:‬العالم کمن معه شمعه تضی ء للناس‪.‬‬ ‫عالم و معلم چون کسی است که چراغی دارد و راه مردم را روشن می کند‪.‬‬  ‫‪-3‬معلم در نقش مدافع مرزهای فرهنگی‬ ‫امام صادق(ع)‪ :‬دانشمندان شیعه از مرزهای شیعیان دفاع می کنند و‬ ‫مانع از هجوم ابلیس و یارانش به آن ها می شوند‪.‬‬  ‫جمع بندی‪:‬‬ ‫مقام و منزلت معلم در متون دینی ‪،‬مقام و منزلت پیامبر(ص) است و‬ ‫نقش هایی مانند‪ :‬تبیین و ترویج معارف اسالمی‪،‬هدایت گری‪،‬روشنگری‬ ‫و دفاع از مرزهای فرهنگی اسالم را بر عهده دارند‪.‬‬  ‫اهداف تربیت اسالمی‬ ‫عوامل و موانع موثربرتربیت دینی‬ ‫(جلسه چهارم)‬ ‫اهداف تربیت اسالمی‬ ‫‪ -1 ‬اهداف میانی یا عرضی‬ ‫‪ -2 ‬اهداف غایی یا طولی‬  ‫اهداف میانی تربیت (عرضی)‬ ‫‪ -1‬اصالح رابطه انسان با خدا‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِِّ أُمَِّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَِّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَِّاغُوتَ(نحل‪)36/‬‬ ‫‪ -2‬اصالح رابطه انسان با خودش‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫سِياسَةُ النَّفسِ أفضَلُ سِياسَةٍ ‪ ،‬و رِياسَةُ العِلمِ أشرَفُ رياسَةٍ (ميزان الحکمه‪/‬ج‪/5‬ص‪)439‬‬ ‫‪-3‬اصالح رابطه انسان با جامعه‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫يَا أَيُِّهَا الَِّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَِّقُوا اللَِّهَ لَعَلَِّکُمْ تُفْلِحُونَ(آل عمران‪)200/‬‬ ‫‪ -4‬اصالح رابطه انسان با طبيعت‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَ(هود‪)61/‬‬ ‫‪ -5‬اصالح رابطه انسان با تاريخ‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِکُمْ سُنَنٌ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُکَذِِّبِينَ(آل عمران‪)137/‬‬  ‫اهداف غایی تربیت (طولی)‬ ‫‪ -1 ‬هدايت ورشد‪ :‬وَالَِّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَِّهُمْ سُبُلَنَا ۚ وَإِنَِّ اللَِّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ(عنکبوت‪)69/‬‬ ‫كسانى كه در راه ما (تالش و) جهاد كردند‪ ،‬راههاى (قرب به) خود را به آنان نشان خواهيم داد و همانا خداوند با نيکوكاران است‪.‬‬ ‫‪ -2 ‬طهارت و حيات طيبه‪ :‬منعَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَىۚ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَِّهُ حَيَاةً طَيِِّبَةً(نحل‪)97/‬‬ ‫هر كس از مرد يا زن كه مؤمن باشد و كار شايسته كند‪ ،‬حتماً به زندگى پاك وپسنديدهاى زندهاش مىداريم‪.‬‬ ‫‪-3 ‬تقوا‪ :‬يَا أَيُِّهَا الَِّذِينَ آمَنُوا اتَِّقُوا اللَِّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَِّمَتْ لِغَدٍ ۚ وَاتَِّقُوا اللَِّهَ(حشر‪)18/‬‬ ‫اى كسانى كه ايمان آوردهايد! از خداوند پروا كنيد و هر كس به آن چه براى فرداى خود فرستاده‪ ،‬بنگرد‪.‬باز هم از خدا پروا كنيد‪.‬‬ ‫‪ -4 ‬قرب رضوان‪ :‬وَلَذِكْرُ اللَِّهِ أَكْبَرُ(عنکبوت‪ )45/‬البتِّه ياد خدا بزرگتر است ‪.‬‬ ‫‪ -5‬عبادت و عبوديت‪ :‬وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَِّ وَالْإِنْسَ إِلَِّا لِيَعْبُدُونِ(الذاريات‪)56/‬‬ ‫‪‬‬ ‫و جن و انس را نيافريدم مگر براى آنکه مرا عبادت كنند‪.‬‬ ‫اصول تربیت اسالمی‬ ‫تغيير ظاهر و تحول باطن‬ ‫‪‬‬ ‫استمرار‬ ‫‪‬‬ ‫مسئوليت‬ ‫‪‬‬ ‫عدل و اعتدال‬ ‫‪‬‬ ‫تدريج و تدرج‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬عقل و تعقل‬ ‫كرامت‬ ‫‪‬‬ ‫تسهيل و تيسير‬ ‫‪‬‬  ‫عوامل موثر بر تربیت دینی‬ ‫(عوامل درونی‪ ،‬عوامل بیرونی‪،‬داشته های ارثی)‬ ‫‪ -1‬عوامل درونی‬ ‫فطرت الهی‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫َفاَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِِّينِ حَنِيفاً فِطْرَتَ اللَِّهِ الَِّتِي فَطَرَ النَِّاسَ عَلَيْها ال تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَِّهِ ذلِكَ الدِِّينُ الْقَيِِّمُ وَ لکِنَِّ أَكْثَرَ‬ ‫النَِّاسِ ال يَعْلَمُونَ «‪/30‬روم»‬ ‫پس با گرايش به حقِّ به اين دين روى بياور‪( ،‬اين) فطرت الهى است كه خداوند مردم را بر اساس آن آفريده‬ ‫است‪ ،‬براى آفرينش الهى دگرگونى نيست‪ ،‬اين است دين پايدار‪ ،‬ولى بيشتر مردم نمىدانند‪.‬‬ ‫اراده‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫إِنَِّا هَدَيْناهُ السَِّبِيلَ إِمَِّا شاكِراً وَ إِمَِّا كَفُوراً «‪/3‬انسان»‬ ‫به راستى ما راه (حق) را به او نمايانديم‪ ،‬خواه شاكر (و پذيرا) باشد يا ناسپاس‪.‬‬ ‫داشته های ارثی‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫قال رسول اهلل(ص)‪:‬تَزَوَّجُوا في الحِجرِ الصّالِحِ ؛ فَإِنَّ العِرقَ دَسّاسٌ‪(.‬مکارم االخالق‪/‬ج‪/3‬ص‪)432‬‬ ‫پيامبر خدا صلي اهلل عليه و آله ‪ :‬با خانواده هاى شايسته ازدواج كنيد ؛ چرا كه ريشه ‪ ،‬تأثيرگذار است ‪.‬‬  ‫‪-2‬عوامل بیرونی‬ ‫‪ ‬محیط انسانی‪:‬‬ ‫( خانه‪،‬مدرسه‪،‬دوستان و همساالن‪ ،‬وسايل ارتباط جمعي ‪ ،‬موسسات فرهنگي ‪ ،‬محيط كار)‬ ‫‪ ‬محیط طبیعی‪:‬‬ ‫ابن خلدون در مقدمه تاريخ خود(‪/1369‬ص‪4‬و‪ ،)5‬محيط زندگي انسان رابه سه دسته تقسيم مي كند(معتدل‪،‬‬ ‫بسيار گرم‪ ، ،‬بسيار سرد)‬ ‫‪-3‬عوامل فوق طبیعی‬ ‫‪ ‬امدادهای الهی‪:‬‬ ‫إِنَِّ الَِّذِينَ قالُوا رَبُِّنَا اللَِّهُ ثُمَِّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَِّلُ عَلَيْهِمُ الْمَالئِکَةُ أَلَِّا تَخافُوا وَ ال تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَِّةِ الَِّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ‬ ‫«‪/30‬فصلت»‬ ‫همانا كسانى كه گفتند‪« :‬پروردگار ما خداست‪ ،‬پس (بر اين عقيده) مقاومت نمودند‪ ،‬فرشتگان بر آنان نازل مىشوند (و‬ ‫مىگويند‪ ):‬نترسيد و غمگين مباشيد و بشارت باد بر شما به بهشتى كه پى در پى وعده داده مىشديد‪.‬‬ ‫‪ ‬اخالل های شیطانی‪:‬‬ ‫يا بَنِي آدَمَ ال يَفْتِنَنَِّکُمُ الشَِّيْطانُ كَما أَخْرَجَ أَبَوَيْکُمْ مِنَ الْجَنَِّةِ(‪/27‬اعراف)‬ ‫اى فرزندان آدم! مبادا شيطان فريبتان دهد‪ ،‬آنگونه كه پدر و مادرِ (نخستين) شما را از بهشت بيرون كرد‪.‬‬  ‫موانع موثر بر تربیت دینی‬ ‫(جهل‪ ،‬عجب‪ ،‬حب دنيا‪،‬عالمان بي عمل)‬ ‫‪ -1‬جهل و نادانی‪:‬‬ ‫ال تَرَى الجاهِلَ إالِّ مُفْرِطا أو مُفَرِّطا (نهج البالغه‪/‬حکمت‪ )70‬نادان را نبينى‪ ،‬مگر افراط گر يا تفريط گر‪.‬‬ ‫‪-2‬عجب و خودپسندی‪:‬‬ ‫الِاعْجابُ يَمْنَعُ الِازْدِياد( نهج البالغه‪/‬حکمت ‪ )167‬خودپسندى مانع رشد و افزايش است‪.‬‬ ‫‪-3‬حب دنیا‪:‬‬ ‫حُبُّ الدنيا رأسُ الفِتَنِ و أصلُ المِحَنِ (غررالحکم ‪/‬ح ‪ )4870‬دنيا دوستى‪ ،‬منشأ فتنه ها و ريشه محنت هاست ‪.‬‬ ‫‪-4‬عالمان بی عمل یا بد عمل‪:‬‬ ‫رُبَّ عَالِمٍ قَدْ قَتَلَهُ جَهْلُهُ‪ ،‬وَ عِلْمُهُ مَعَهُ [لَمْ يَنْفَعْهُ] لَا يَنْفَعُهُ(نهج البالغه‪/‬حکمت‪)107‬‬ ‫چه بسا عالمى را كه جهلش از پاى در آورد و حال آنکه‪ ،‬علمش با او بود و سودش نکرد‪.‬‬ ‫نقش اجتماعی معلم از دیدگاه اسالم‬ ‫(جلسه پنجم)‬  ‫جلسه ششم‪:‬‬ ‫معلم ادامه دهنده راه نبوت‬ ‫نقش معلم در جامعه‪ ،‬نقش انبیاست‬ ‫نقش معلم در جامعه‪ ،‬نقش انبیاست‪.‬انبیا هم معلم بشر هستند‪.....‬‬ ‫نقش مهمی است که همان نقش تربیت است که إخراج ِم َن الظلمات إلی النور‬ ‫ور همین ِس َمت‬ ‫ذی َن آ َم ُنوا ی ُْخ ِر ُج ُه ْم ِم َن ال ُّظلُ ٰما ِ‬ ‫ت إلَی ال ُّن ِ‬ ‫آنهایی که ّ‬ ‫للا َولیُّ الَّ ِ‬ ‫معلمی است‪.‬خدای تبارک و تعالی این ِس َمت را به خودش نسبت می دهد که‬ ‫خدای تبارک و تعالی ولیّ مؤمنین است؛ و آنها را از ظلمات اخراج میکند به‬ ‫سوی نور‪.‬و معلم اول خدای تبارک و تعالی است که اخراج می کند مردم را‬ ‫از ظلمات به وسیلۀ انبیا و به وسیلۀ وحی مردم را دعوت می کند به نورانیت؛‬ ‫دعوت می کند به کمال؛ دعوت می کند به عشق‪ ،‬دعوت می کند به محبت؛‬ ‫دعوت می کند به مراتب کمالی که از برای انسان است‪.‬دنبال او انبیا هستند‬ ‫که همان مکتب الهی را نشر می دهند‪ ،‬و آنها هم شغلشان تعلیم است؛ معلمند‪،‬‬ ‫معلم بشرند‪.‬آنها هم شغلشان این است که مردم را تربیت کنند و انسان را‬ ‫تربیت کنند که از مقام حیوانیت باال برود و به مقام انسانیت برسد‪(.‬امام خمینی‬ ‫‪،‬صحیفه امام‪ ،‬ج‪ ،9‬ص ‪.)291‬‬ ‫بیانات مقام معظم رهبری(مدظله)‬ ‫عزیزان من! دیدار امروز‪ ،‬برای من یکی از شیرینترین‬ ‫دیدارها است؛ اوّ الً بهخاطر اینکه دیدار با جامعهی عظیمال ّشأن‬ ‫معلّم است؛ هم معلّمین اینجا حضور دارند و هم دانشجومعلّمان‬ ‫یعنی معلّمان فردا و آیندهی این کشور و هم اینجا جایگاهی از‬ ‫جایگاههای تربیت قشر عظیمال ّشأن معلّم است‪.‬ما هر سال دیدار‬ ‫با معلّمین را داریم؛ برای من آن دیدار همواره مغتنم است؛ آن‬ ‫دیدار‪ ،‬نمادین است و برای احترام به معلّم و تکریم به معلّم‬ ‫است؛ [امّا] امسال آن دیدار با معلّمین را که در حسینیّه [امام‬ ‫خمینی (ره)] انجام میگرفت تبدیل کردیم به این دیدار که‬ ‫بهصورت مضاعف نمادین باشد‪ ،‬هم تکریم معلّم‪ ،‬هم تکریم‬ ‫دانشگاه معلّمپرور‪(.‬بیانات مقام معظم رهبری در دانشگاه‬ ‫فرهنگیان ‪ 19-‬اردیبهشت ‪)9۷‬‬  ‫رسالت معلمان و مربیان‪:‬‬ ‫پس از نهاد خانه و خانواده که کانون پر مهر و محبت پدر و‬ ‫مادر است‪ ،‬مدرسه مهم ترین مکان برای تعلیم وتربیت است‪.‬‬ ‫جائی که محل بروز و ظهور رسالت خطیر معلمی است‪.‬مکتب‬ ‫تعلیم و تربیت اسالمی رسالت های مهمی را برای معلم و مربی‬ ‫ترسیم کرده است که همان رسالت انبیاست‪.‬‬ ‫عبارتند از‪:‬‬ ‫‪ -1‬دعوت به سوی خدا و تربیت الهی‬ ‫یکی از اهداف عالیه در دعوت انبیاء ‪،‬دعوت به خدا و تربیت‬ ‫مردم برای حرکت در مسیر کمال معبود است‪.‬‬ ‫خداوند متعال از زبان پیامبر اکرم (ص) می فرماید‪:‬‬ ‫اال تعبدوا اال للا اننی لکم منه نذیرو بشیر (هود‪)2/‬‬ ‫نخستین دعوت من این است که به جز خدای یگانه را نپرستید که‬ ‫من حقا برای اندرز و بشارت شما امت آمده ام‪.‬‬ ‫و معلم بایستی همه چیزش برای خدا باشد (اقراء باسم ربک‬ ‫الذی خلق) آموزشش برای خدا‪ ،‬تربیتش برای خدا‪ ،‬اعمالش‬ ‫برای خدا‪ ،‬نشستنش برای خدا‪ ،‬سکوتش برای خدا‪ ،‬با توجه به‬ ‫خداست که می شود تربیت الهی نمود‪.‬‬ ‫‪ -2‬دعوت به سوی نور و تربیت نورانی‬ ‫در قرآن کریم آمده است ‪ :‬رسوال یتلوا علیکم آیات للا مبینات لیخرج‬ ‫الذین آمنوا و عملوا الصالحات من الظلمات الی النور(طالق‪ )11/‬یکی‬ ‫از اهداف عالیه در دعوت انبیاء اخراج مردم از ظلمات به سوی نور‬ ‫بوده است که با تالوت آیات الهی آنها را از ظلمت های کفر‪ ،‬جهل‪،‬‬ ‫گناه و فساد اخالق بیرون آورده به سوی نور ایمان و تقوی و سعادت‬ ‫هدایت می نماید‪.‬‬ ‫رسالت معلم در جامعه همان رسالت خداوند است که فرموده است‪ :‬للا‬ ‫ولی الذین آمنوا یخرجهم من الظلمات الی النور(بقره‪ )25۷/‬یعنی‬ ‫خدای تبارک و تعالی ولی مومنین است و آن ها را از ظلمات به‬ ‫سوی نور خارج می کند‪.‬نقش سرپرستی‪ ،‬دلسوزی و خروج آگاهانه‬ ‫افراد از ظلمات به سوی نور به عهده معلم گذاشته شده است‪ ،‬معلم‬ ‫همانند انبیاء که معلم بشریت هستند‪ ،‬بشریت را معلمی می کند و چه‬ ‫بسا با تربیت نورانی یک نفر جهانی را متحول کند‪.‬‬ ‫‪ -3‬دعوت به سوی اصالح جامعه و تربیت صالح‬ ‫در قرآن کریم آمده است ‪:‬ان ارید اال االصالح ما استطعت‬ ‫و ما توفیقی اال باهلل(هود‪ )88/‬من قصدی جز اصالح‬ ‫جامعه تا آن جا که بتوانم‪،‬ندارم و توفیق من جز به یاری‬ ‫خدا نیست‪.‬این شعار تربیتی همه ی انبیاء الهی بوده که‬ ‫توأم با عمل تربیتی آن ها اسباب اصالح در تفکر‪ ،‬اندیشه‪،‬‬ ‫اخالق و نظامات فرهنگی‪ ،‬اقتصادی و سیاسی جامعه را‬ ‫در همه ی ابعاد پدید آورده است‪.‬و رسالت معلمی نیز‬ ‫چنین است که با کسب توفیق الهی به اصالح فرهنگ و‬ ‫تربیت فکر و مغزهای متفکر می پردازد تا تمامی عرصه‬ ‫های جامعه به سمت اصالح حرکت نماید‪.‬‬ ‫‪ -4‬دعوت به پاکسازی و تربیت اخالقی‬ ‫در قرآن کریم آمده است‪:‬‬ ‫فقوال له قوال لینا لعله یتذکراو یخشی (طه‪)44/‬‬ ‫این آیه اشاره لطیفی به این حقیقت است که رسالت انبیاء برای‬ ‫پاکسازی انسان ها و بازگرداندن طهارت فطری نخستین به آن ها‬ ‫است‪.‬نخستین دستور قرآن برخورد مالیم و توأم با مهر و‬ ‫عطوفت انسانی است‪.‬هدف آن است که مردم جذب بشوند‪ ،‬متذکر‬ ‫شوند راه پیدا کنند‪.‬توقع اصالح جامعه بدون اصالح مربیان و‬ ‫معلمان آن جامعه توقعی بی جا و نارواست‪.‬لذا پاکسازی و‬ ‫خودسازی را هر کس باید خودش شروع کند و عقاید و اخالق و‬ ‫اعمالش را تطبیق با اسالم بدهد آن وقت به اصالح دیگران‬ ‫بپردازد‪.‬تربیت اخالقی کند و احساس مسئولیت اخالقی را در‬ ‫همه عرصه ها در متربیان رشد دهد و آنها را متعهد به جامعه‬ ‫اسالمی تحویل دهد‪.‬‬ ‫‪ -5‬دعوت به سوی علم و دانش و تربیت قرآنی‬ ‫در قرآن کریم آمده است‪ :‬قل هل یستوی الذین یعلمون و الذین‬ ‫ال یعلمون(زمر‪ )9/‬یعنی بگو آیا کسانی که می دانند با کسانی‬ ‫که نمی دانند یکسانند‪ ،‬مهمترین دعوت انبیاء بسوی علم و‬ ‫دانش بوده به طوری که رسول للا (ص) فرموده اند‪( :‬بالتعلیم‬ ‫ارسلت) یعنی من برای تعلیم فرستاده شده ام و باید دانست علم‬ ‫در آیات قرآن به معنی داشتن یک سری اصطالحات و الفاظ‬ ‫نیست بلکه منظور از علم آن معرفت و آگاهی خاصی است که‬ ‫انسان را به اطاعت پروردگار و ترس و امید از خدا دعوت‬ ‫می کند‪.‬اگر در یک قلب تربیت شده این علم وارد بشود‬ ‫عطرش عالم را می گیرد و همه استعدادها در پرتو آن شکوفا‬ ‫می شود و جامعه به سوی اصالح و کمال حرکت می نماید‪.‬و‬ ‫چنین علمی در پرتو تربیت قرآنی میسر می گردد تربیتی که‬ ‫نور علم را در وجود انسان جلوه گر می سازد‪.‬‬ ‫صداقت در گفتار و عمل‬  ‫‪ -1‬صداقت در لغت‬ ‫‪-2‬صداقت در قرآن‬ ‫‪ -3‬صداقت در روایات‬  ‫دهخدا در لغت نامه خود صداقت و راستگویی را ‪:‬‬ ‫سخن راست‪ ،‬قول حق‪ ،‬فعل و عمل حق می داند‬ ‫و دروغگویی را‪:‬‬ ‫سخن ناراست‪ ،‬قول ناحق‪ ،‬خالف حقیقت‪ ،‬مقابل راست و‬ ‫مقابل صدق تعریف می کند‪.‬‬ ‫‪ ‬هیچ سازمانی را نمی توان بی نیازازاصول اخالقی‬ ‫و به ویژه سرآمدترین آنهاکه همانا صداقت و‬ ‫درستکاری است دانست‪.‬‬ ‫‪ ‬سازمان مجموعه ای از افراد است ودرهرسازمان‬ ‫نقش افراد انجام دادن کارها و پیشبرد وظایفی‬ ‫است که به آنها محول می شود‪.‬‬ ‫‪ ‬برای اجتناب از آسیب دیدن سازمان ‪،‬باید اخالق بر‬ ‫سازمان حاکم باشدو اصول اخالقی از طرف سازمان‬ ‫و کارکنانش مراعات گردد‪.‬‬  ‫سوره توبه آیه ‪:۱۱۹‬‬ ‫ن‬ ‫صا ِدقِی َ‬ ‫ َ ال َّ‬ ‫یَا أَیُّ َها الَّ ِذ َ‬ ‫ین آ َم ُنوا اتَّ ُقوا اللَّ َه َوکُو ُنوا َم َ‬ ‫ای مؤمنان ! از خدا بترسید و همگام با صادقان باشید‪.‬‬ ‫منظور از صادقان دراین آیه کسانی هستند که در اندیشه و پندار و گفتار و‬ ‫کردار و آشکار وجودشان‪ ،‬ذره ای دروغ و ناراستی راه ندارد و وجودشان‬ ‫سراسر صدق و راستی است‪.‬‬  ‫پیامبر عظیم الشان ‪،‬حضرت محمد مصطفی(ص)می فرماید ‪:‬‬ ‫ک فِی الِِبِِ»‬ ‫الهال َ‬ ‫ِ‬ ‫کما اَنَّ‬ ‫ق َ‬ ‫الصد ِ‬ ‫ِ‬ ‫فی‬ ‫ِ‬ ‫‪ « ‬النجا َه‬ ‫نجات انسان در راستگوئی و هالکت انسان در کبِ و‬ ‫دروغگوئی میباشد‪(.‬غررالحكم‪ ،‬ح ‪)۱۱۱8‬‬ ‫همچنین وقتی از آن حضرت سؤال شد‪:‬‬ ‫گرامی ترین مردم كیست؟ فرمود‪ :‬كسی كه همیشه و‬ ‫همه جا با راستی برخورد كند‪(.‬بحاراالنوار‪/‬ج ‪/17‬ص ‪)9‬‬  ‫امیرالمومنین علی (ع) می فرمایند‪:‬‬ ‫ث‬ ‫ح إی ُ‬ ‫ك َعلَى ا إل َ‬ ‫ك ِذبِ َ‬ ‫ض ُّر َ‬ ‫ث َي ُ‬ ‫ح إی ُ‬ ‫الص إد َ‬ ‫ق َ‬ ‫ِ‬ ‫ن أَ إن ُت إؤثِ َر‬ ‫ما ِ‬ ‫‪َ ‬ع َال َم ُة إ ِ‬ ‫اْلي َ‬ ‫ك(نهج البالغه‪)556/‬‬ ‫يَ إن َف ُع َ‬ ‫نشانه ایمان این است که با صداقت جلو بروی گرچه صادقانه برخورد‬ ‫کردن به ضرر تو باشد و از کذب اجتناب کنی گرچه دروغ گفتن به نف َ تو‬ ‫است‪.‬‬ ‫ِرئَ َ‬ ‫اسة(الخصال‪،‬صدوق‪ ،‬ج‪،2‬‬ ‫ب‬ ‫ُ‬ ‫د‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫إ‬ ‫اْل‬ ‫و‬ ‫َ‬ ‫ة‬‫َ‬ ‫ن‬‫ا‬‫َ‬ ‫ی‬ ‫خ‬ ‫ِ‬ ‫ب‬ ‫ُ‬ ‫ذ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ك‬ ‫إ‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫َ‬ ‫ة‬‫َ‬ ‫ن‬‫ا‬‫م‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫الص إدقُ أ‬ ‫ِ‬ ‫ص‪)550‬‬ ‫صداقت امانت است که ما باید امانت الهی را حفظ کنیم و دروغ‪ ،‬خیانت‬ ‫است ودر هر شرایطی باید اجتناب کنیم و مؤدبانه برخورد کردن هم‬ ‫نشانه بزرگی است‪.‬‬  ‫صداقت و راستی از خصوصیات عالی اخالق انسانی است که در آموزه های‬ ‫‪‬‬ ‫اسالمی از زمینه های اساسی ارجمندی و نیک بختی انسان شناخته شده‬ ‫است‪.‬پیشوای صادقان و موالی متقیان‪ ،‬صداقت را ارجمندترین و واالترین‬ ‫صفت‪ ،‬معرفی کرده و از راستگویی به عنوان اساس هر نوع اصالحِ فردی و‬ ‫اجتماعی نام برده است‪:‬‬ ‫(غررالحکم ودررالحکم‪/‬تمیمی‪/‬ج‪/۱‬ص‪)28۱‬‬ ‫یء‬ ‫ش إ‬ ‫ُل َ‬ ‫الح ک ِ‬ ‫ص ُ‬ ‫‪ ‬اَ ِ‬ ‫لص إدقُ َ‬ ‫راستگویی مایه صالح هرچیز است‪.‬‬ ‫در مقابل‪ ،‬کذب و دروغگویی را ریشه همه فسادها و سرچشمه همه تباهی ها‬ ‫دانسته است‪:‬‬ ‫(همان)‬ ‫یء‬ ‫ش إ‬ ‫ُل َ‬ ‫ساد ک ِ‬ ‫ُ‬ ‫ب َف‬ ‫‪ ‬اَ إل ِ‬ ‫ک إذ ُ‬ ‫دروغگویی موجب تباهی هر چیز است‪.‬‬  ‫صداقت؛ راز عظمت علی(ع)‬ ‫‪‬‬ ‫امام صادق(ع) به عبدالله بن ابی یعفور فرمود‪:‬‬ ‫‪...‬نظر کن به جهتی که علی(ع) نزد پیامبر اکرم(ص) از آن موقعیت ویژه و جایگاه عظیم برخوردار گردید‬ ‫و به آن جهت پای بند باش! پس تحقیقا علی(ع) به سبب راستگویی و امانت داری نزد پیامبر(ص)‬ ‫به آن مقام واال دست یافت‪.‬‬ ‫ژرفای سخن امام صادق(ع) آن گاه معلوم می گردد که موقعیت ویژه و جایگاه عظیم و منزلت بی بدیل‬ ‫حضرت امیر(ع) نزد پیامبر اکرم(ص) مورد توجه قرار گیرد؛ موقعیتی که هیچ یک از صحابه و مسلمانان از‬ ‫آن برخوردار نبوده اند‪.‬موقعیت ارجمند و منزلت شکوهمند و بی همتایی که پیامبر(ص) درباره آن می‬ ‫فرماید‪:‬‬ ‫موتَی َو‬ ‫کل َ َ‬ ‫ماتِ ُیحیِی بِ َها ا إل َ‬ ‫یسی اَ إل َ‬ ‫ع َ‬‫ار‪َ ،‬و ِ‬ ‫م بَ إر َد الن ِ‬ ‫هی َ‬ ‫صا َء‪َ ،‬و اِ إب َرا ِ‬ ‫‪َ...‬و اِنَ الل َه اَ إعطَی ُم َ‬ ‫وسی ا إل َع َ‬ ‫هذَا آیَ ُة َربِی‪...‬‬ ‫هذَا َعلیا َولِکُل نَبی آیة َو َ‬ ‫اَ إعطانَی َ‬ ‫‪...‬و خداوند به عنوان معجزه به موسی عصا‪ ،‬و به ابراهیم خنک شدن آتش‪ ،‬و به عیسی کلماتی را‬ ‫که به وسیله آن مرده ها را زنده می کرد‪ ،‬عطا فرمود‪ ،‬و به من علی را عطا نمود‪.‬برای هر پیامبر‬ ‫نشانه ای است و این شخص (علی )نشانه و معجزه پروردگارم می باشد‪...‬‬  ‫صدق در گفتار‬ ‫‪‬‬ ‫سم صدق و نخستین‬ ‫ِ‬ ‫راست گفتاری و سخن خالف واق َ به زبان نیاوردن‪ ،‬شناخته شده ترین قِ‬ ‫مرتبه آن است‪.‬اگر آنچه را که آدمی به زبان می آورد با واق َ هماهنگ باشد‪ ،‬کلید گنج سعادت را‬ ‫در اختیار خواهد داشت‪.‬در روایتی از پیامبر اسالم(ص) می خوانیم‪:‬‬ ‫مردی به محضر رسول الله(ص) شرفیاب شد و عرض کرد‪ :‬ای رسول خدا! خصلتی را که تأمین‬ ‫کننده خیر دنیا و آخرت است به من تعلیم نما! پیامبر فرمود‪ :‬دروغ نگو‪.‬‬ ‫صدق در کردار‬ ‫‪‬‬ ‫گاهی سخنی را که انسان به زبان می آورد راست و مطابق با واق َ است‪ ،‬اما عمل و رفتار او‬ ‫برخالف آن است؛ یعنی عملی که از او صادر می شود‪ ،‬غیر از سخنی است که به زبان می آورد‪.‬‬ ‫چنین شخصی از صدق در کردار برخوردار نیست‪.‬قرآن کریم کسانی را که میان رفتار و گفتار آن ها‬ ‫هماهنگی نیست‪ ،‬سخت نکوهش کرده و این کار آنان را موجب خشم و نفرت الهی شمرده‬ ‫است‪:‬‬ ‫ع ْن َد الله ِ أَنْ تَ ُقولُوا َ‬ ‫ما ال َ‬ ‫مقْتا ِ‬ ‫ک ُب َر َ‬ ‫عل َ‬ ‫ُون َ‬ ‫ما ال َ تَ ْف َ‬ ‫م تَ ُقول َ‬ ‫ُون َ‬ ‫م ُنوا لِ َ‬ ‫ین آ َ‬ ‫ب َ‬ ‫یَا أَیُّ َ‬ ‫ها الَّ ِ‬ ‫علُون(صف‪2/‬آو‪)3‬‬ ‫تَ ْف َ‬ ‫ای کسانی که ایمان آورده اید! چرا سخنی می گویید که عمل نمی کنید‪.‬نزد خدا بسیار‬ ‫موجب خشم است که سخنی بگویید که عمل نکنید‪.‬‬ ‫جایگاه معلم در تربیت دینی‬ ‫نظام تربیتی سنتی‬ ‫نظام تربیتی جدید(مدرنیته)‬  ‫نظام تربیتی سنتی در ایران بعد از اسالم‬ ‫ مدارس در شهرهایی که معلم برجسته بوده شکل می گرفت ‪.‬‬ ‫ تربیت شاگردان برجسته جهت ادامه مسیر‪.‬‬ ‫ معلم به تنهایی وظایف مدیریتی نهاد آموزشی را برعهده داشت (کتاب‪،‬‬ ‫محتوا‪ ،‬برنامه ریزی و سیاست گذاری)‪.‬‬ ‫ محدود بودن عوامل بیرونی مدرسه (رادیو‪ ،‬تلویزیون‪ ،‬مجله ‪ ،‬روزنامه و‬ ‫فضای مجازی)‬  ‫ادامه‪:‬‬ ‫ عدم تعارض عوامل موثر برتربیت با آموزه های مدرسه‪.‬‬ ‫ عدم نیاز به تجهیزات ‪ ،‬فضا و امکانات (در منزل یا مسجد تشکیل می شد)‬ ‫ تقسیم کار پیچیده نبود‪.‬‬ ‫ عوامل بیرونی موثر بر تربیت در گذشته تحت نظارت مدارس کار می کردند‬ ‫و جایگاه مدرسه را به رسمیت می شناختند (مرجعیت مدرسه)‬  ‫نظام تربیتی جدید در ایران‬ ‫ سیاست ها و خط مشی ها توسط وزارت آموزش و پرورش تعیین می شود‪.‬‬ ‫ برنامه درسی و کتاب ها توسط متخصصان تدوین می گردد‪.‬‬ ‫ امور اداری مدرسه توسط مدیرانجام می شود‪.‬‬ ‫ برای معلمین شرح وظایفی تعیین گردیده که در صورت تخطی از آن ها ‪ ،‬مورد‬ ‫بازخواست قرار می گیرد‪.‬‬ ‫تغییرات جایگاه معلم در نظام جدید در مقایسه با سنتی‬ ‫ مهارت های مورد نیاز معلم در نظام جدید در مقایسه با سنتی کاهش یافته است‪.‬‬ ‫ استقالل معلم کاهش یافته( اختیارات کم شده)‬ ‫ تاثیر گذاری معلم نسبت به گذشته کاهش یافته‪.‬‬ ‫در نتیجه‪ :‬معلم فقط وظایفی را که مدیر و برنامه درسی برعهده او گذاشته انجام می دهد‪.‬‬  ‫رقبای سرسخت معلم در نظام آموزشی جدید‬ ‫ فضای مجازی‪ ،‬رادیو ‪ ،‬تلویزیون ‪ ،‬سینما ‪ ،‬رسانه های مکتوب و صوتی و تصویری و‪...‬‬ ‫ عوامل تربیتی خارج از مدرسه ( فرهنگسراها ‪ ،‬آموزشگاه های آزاد ‪ ،‬هیئت ها و‪...‬‬ ‫ عوامل تربیتی بیگانه (برنامه های خارجی و معاندین ‪ ،‬اسناد بین المللی و ‪...‬‬ ‫نقش الگویی معلم‬  ‫امام صادق (ع)‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫کونوا دعاه الناس بغیر السنتکم لیروا منکم االجتهاد‬ ‫والصدق والورع(بحار‪.‬ج‪.3‬ص‪)309‬‬ ‫مردم را به غیر زبانهایتان دعوت کنید‪،‬تامردم از‬ ‫شما تالش و کوشش و راستی و تقوا ببینند‪.‬‬  ‫‪ ‬فرازی دیگر از امام صادق(ع)‪:‬‬ ‫ان العالم اذا لم یعمل بعلمه زلت موعظه عن‬ ‫القلوب کما یزل المطر عن الصفا (بحار‪.‬ج‪.2‬ص‪)39‬‬ ‫هرگاه عالمی به علم خود عمل نکند‪،‬سخنان‬ ‫او در دلها نفوذ نمی کند‪.‬چنانکه باران بر سنگ‬ ‫صاف می لغزد و نفوذ نمیکند‪.‬‬  ‫‪ ‬ابعاد الگویی معلم‪:‬‬ ‫مقبولیت معلم و اعتماد به او‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ -‬توانایی علمی (تخصص)‬ ‫‪ -‬مطابقت رفتار و گفتار‬ ‫محبوبیت معلم‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ -‬دینداری‬ ‫‪ -‬گشاده رویی(صمیمیت)‬ ‫شفافیت و روشنی الگوی رفتاری معلم‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ -‬استفاده از زبان روز (ملموس)‬  ‫‪ ‬نظارت و مراقبت‪:‬‬ ‫یادگیری امری تدریجی است‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تکرار و تمرین تاثیر خاص دارد‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫به عادت تبدیل می شود‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫شخصیت را شکل می دهد‪.‬‬ ‫‪-‬‬  ‫‪ ‬نکات مهم در مراقبت و نظارت‪:‬‬ ‫‪-1‬دانش آموز احساس اجبار نکند‪.‬‬ ‫‪-2‬کرامت دانش آموزان حفظ شود‪.‬‬ ‫‪-3‬استفاده از ابزار تشویق و تنبیه(مانع درونی شدن‬ ‫رفتار نشویم)‬ ‫‪-4‬رفع سوء فهم‬ ‫مقبولیت و محبوبیت معلم‬ ‫( نقش الگویی )‬  ‫سه عنصر اصلی مقبولیت معلم‬ ‫ تخصص‬ ‫ وثاقت علمی‬ ‫ عامل بودن به گفته های خود‬ ‫معلم وقتی می تواند در کالس درس به موفقیت واثرگذاری مثبت نائل آید که ابتدا مورد قبول دانش آموزان‬ ‫باشد‪.‬راه دل دانش آموز برای معلم جهت پذیرش با رفتار گرم و صمیمی او ممکن می گردد‪.‬‬  ‫محبوبیت معلم‬ ‫معلم با عناصر زیر می تواند محبوبیت خود را نزد دانشآموزان افزایش دهد‪:‬‬ ‫ دینداری‬ ‫ گشادهرویی وخوشرویی‬ ‫ خلق نیکو‬ ‫ تواضع و احترام به دانشآموزان‬ ‫ زهد و بیرغبتی به دنیا‬ ‫ آراستگی و زیبایی ظاهری‬  ‫محبوبیت معلم دو کارکرد مهم دارد‪:‬‬ ‫ نخست آنکه به معلم امکان میدهد در الیههای درونی شخصیت دانشآموزان‬ ‫نفوذ کند‪.‬‬ ‫ دوم آنکه تأثیرگذاری تربیتی معلم را آسان مینماید‪.‬‬  ‫مالحظات اخالقی‬ ‫فبما رَحْمَةٍ مِنَ اللََّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظَّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضَُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ‬ ‫وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكََّلْ عَلَى اللََّهِ إِنََّ اللََّهَ يُحِبَُّ الْمُتَوَكَِّلِينَ‬ ‫به مرحمت خدا بود که با خلق مهربان گشتی و اگر تندخو و سختدل بودی مردم از گِرد تو‬ ‫ی) آنان درگذر و برای آنها طلب آمرزش کن و در کار با آنها مشورت‬ ‫متفرق میشدند‪ ،‬پس از (بد ِ‬ ‫نما‪ ،‬لیکن آنچه تصمیم گرفتی با توکل به خدا انجام ده‪ ،‬که خدا آنان را که بر او اعتماد کنند‬ ‫دوست دارد‪(.‬آل عمران‪)159/‬‬  ‫مالحظات اخالقی‬ ‫‪ - 1‬تفاوتهای فردی کودکان و نوجوانان را بشناسیم و با هر یک از آنها با توجه به شرایط روحی و‬ ‫جسمی‪ ،‬رفتاری مناسب داشته باشیم ‪.‬‬ ‫‪ - 2‬نسبت به همه شاگردان‪ ،‬روحیه عفو و اغماض و ارفاق داشته باشیم و حتی االمکان عذر آنان را‬ ‫بپذیریم ‪.‬‬ ‫‪ - 3‬رازدار و محرم اسرار شاگردان خود باشیم ‪.‬‬ ‫‪ - 4‬برای کودکان‪ ،‬نوجوانان و جوانان‪ ،‬مشاور خوبی باشیم ‪.‬‬ ‫‪ -5‬تالش کنیم بیش از مدرس بودن مربی دلسوزی باشیم ‪.‬‬  ‫مالحظات اخالقی‬ ‫‪ -6‬در مقابل شاگردان از زحمات اساتید خود و از فعالیت دیگران قدردانی و تشکر کنیم ‪.‬‬ ‫‪ - 7‬هرگز رفتار غلط شاگردان را به منزله توهین به شخص خود تلقی نکنیم ‪.‬‬ ‫‪ - 8‬زود عصبانی نشویم و بطور کلی از عصبانیت پرهیز کنیم ‪.‬‬ ‫‪ - 9‬هرگز کودک و نوجوان متخلف را به عذرخواهی از خود مجبور نکنیم (تحقیر نکنیم)‪.‬‬ ‫‪ - 10‬سعی کنیم شرایط روحی شاگرد را درک کرده‪ ،‬و به احساسات او احترام بگذاریم ‪.‬‬  ‫اعتبار‬ ‫ معلم با رفتار درست و مطابق گفتار‪ ،‬اعتبار خود را نزد دانشآموزان باال می برد‪.‬‬ ‫ اگر دانشآموز معلم را به عنوان یک شخصیت معتبر و مورد احترام بپذیرد‪ ،‬سعی‬ ‫میکند که گفتههای او را خوب گوش بدهد و بپذیرد و در رفتار وکردار خود عملی کند‬ ‫و حتی رفتار معلم را الگوی رفتار خویش قرار دهد‪.‬بدیهی است که عکس این مطلب‬ ‫نتیجهی عکس خواهد داد‪.‬‬  ‫بهترین راه کسب اعتبار برای معلم‬ ‫امام علی(ع) در حکمت ‪ 73‬نهج البالغه می فرماید‪:‬‬ ‫مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً‪ ،‬فَعَلَیْهِ أَنْ یَبْدَأَ فَلْیَبْدَأْ بِتَعْلِیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِیمِ غَیْرِهِ؛ وَ لْیَکُ ْ‬ ‫ن‬ ‫تَأْدِیبُهُ بِسِیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِیبِهِ بِلِسَانِهِ؛ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُهَا‪ ،‬أَحَقُّ بِالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ‬ ‫وَ مُؤَدِّبِهِمْ‪.‬‬ ‫هر كه خود را پيشواى مردم خواهد‪ ،‬بايد كه پيش از ادب كردن ديگران به ادب كردن خود پردازد‬ ‫و بايد كه ادب كردن ديگران به كردار باشد‪ ،‬نه به گفتار‪.‬كسى كه آموزگار و ادب كننده خويش‬ ‫است‪ ،‬سزاوارتر به تعظيم است‪ ،‬از آنكه آموزگار و ادب كننده مردم است‪.‬‬ ‫نقش معلم در تربیت اعتقادی‬ ‫‪------------‬‬ ‫نقش اجتماعی معلم‪ -‬دانشگاه فرهنگیان‬ ‫نقش های معلمان در حال حاضر در تربیت اعتقادی‬ ‫همه مسئولیت تربیت دینی و اعتقادی برعهده مربیان پرورشی است‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫تربیت به معنای شکل گیری و رشد نگرش ها و ارزش ها و باورها و رفتارهای‬ ‫‪‬‬ ‫مطلوب مورد توجه نیست‪.‬‬ ‫وظیفه معلمان دینی و قرآن صرفا انتقال مفاهیم درسی است به گونه ای که‬ ‫‪‬‬ ‫دانش آموزان بتوانند در امتحان نمره خوبی بگبرند‪.‬‬ ‫وظیفه اصلی سایر معلمان نیزفقط انتقال مفاهیم درسی است‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬عامل اساسی در عدم دستیابی مربیان پرورشی به تربیت عمیق‬ ‫گستردگی فعالیت های تربیتی و فقدان مربیان تربیتی با تجربه و آگاه‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫عدم همکاری کادر مدرسه با مربی تربیتی و برنامه های آن‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫اجرای مسابقات و اردوها و انتظار مدیران و اولیاء برای کسب پیروزی و مقام‪.‬‬ ‫‪‬‬  ‫‪ 4‬گام اصلی برای ایفای نقش آموزش اعتقادی‬ ‫جدا کردن گزاره های اسالمی از غیر اسالمی(دوری از بدعت ها و بدعت گزاران)‬ ‫‪‬‬ ‫جدا کردن باورهای صادق موجه از باورهای غیر صادق و غیر موجه‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫کمک به ایجاد تصوری صحیح از موضوعات در قضایای اعتقادی‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫بیان دالیل ( معرفی الگوهای اعتقادی ‪ ،‬استفاده از تمثیل)‬ ‫‪‬‬  ‫نقش ایمان آفرینی معلم‬ ‫چگونه باور ذهنی دانش آموزان را به باور قلبی تبدیل کنیم‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪-1‬تقویت روحیه حق گرایی(بیدار کردن فطرت)‬ ‫َفأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِِّینِ حَنِیفًا فِطْرَتَ اللَِّهِ الَِّتِی فَطَرَ النَِّاسَ عَلَیْهَا لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَِّهِ ذَلِکَ الدِِّینُ الْقَیِِّمُ وَلَکِنَِّ أَکْثَرَ‬ ‫النَِّاسِ لَا یَعْلَمُونَ(روم‪)30/‬‬ ‫پس با گرایش به حقِّ به این دین روى بیاور‪( ،‬این) فطرت الهى است که خداوند مردم را بر اساس آن آفریده‬ ‫است‪ ،‬براى آفرینش الهى دگرگونى نیست‪ ،‬این است دین پایدار‪ ،‬ولى بیشتر مردم نمىدانند‪.‬‬ ‫فعلیت و شکوفایی فطریات نیازمند تربیت و پرورش و استمرار در آن است‪.‬‬  ‫راه های تقویت روحیه حق گرایی در دانش آموزان‬ ‫تبیین فطری بودن حق گرایی و اعتقادات دینی(استفاده از قرآن وحدیث)‬ ‫‪‬‬ ‫تبیین این مطلب که اگر فطرت حق گرای انسان تربیت و تقویت نشود ‪،‬کارایی خود را به تدریج از دست‬ ‫‪‬‬ ‫می دهد(نهج البالغه‪/‬خطبه اول)‬ ‫تبیین عواقب خطرناک استکبار در برابر حق و روی رداندن از آن و در مقابل پیامدهای مطلوب پذیرش حق‬ ‫‪‬‬ ‫وَلَقَدْ أَخَذْنَا آلَ فِرْعَوْنَ بِالسِِّنِینَ وَنَقْصٍ مِنَ الثَِّمَرَاتِ لَعَلَِّهُمْ یَذَِّکَِّرُونَ(اعراف‪)130/‬‬ ‫و همانا ما طرفداران فرعون را به قحطى و خشکسالى و کمبود محصوالت گرفتار کردیم‪ ،‬باشد که متذکِّر شوند‬ ‫(و از راه انحرافى خود دست بردارند)‬ ‫بیان نمونه هایی از افرادی که در برابر حق تسلیم نشدند و به سرنوشت غمباری مبتال شدند(نمرود‪،‬فرعون‪،‬‬ ‫‪‬‬ ‫بلعم باعورا) و نمونه هایی که به حق گرویدند و سرنوشت مبارکی داشتند(ابراهیم‪،‬موسی‪،‬اصحاب کهف)‬  ‫چگونه باور ذهنی دانش آموزان را به باور قلبی تبدیل کنیم‬ ‫‪-2‬تقویت قدرت تفکر و تشخیص حق از باطل‬ ‫یَوْمَ تُقَلَِّبُ وُجُوهُهُمْ فِی النَِّارِ یَقُولُونَ یَا لَیْتَنَا أَطَعْنَا اللَِّهَ وَأَطَعْنَا الرَِّسُولَا وَقَالُوا رَبَِّنَا إِنَِّا أَطَعْنَا‬ ‫سَادَتَنَا وَکُبَرَاءَنَا فَأَضَلُِّونَا السَِّبِیلَ رَبَِّنَا آتِهِمْ ضِعْفَیْنِ مِنَ الْعَذَابِ وَالْعَنْهُمْ لَعْنًا کَبِیرًا‬ ‫(احزاب‪66/‬تا‪)68‬‬ ‫روزی که چهره هایشان را در آتش از سویی به سویی می گردانند‪[ ،‬و] می گویند‪ :‬ای‬ ‫کاش ما [در دنیا] از خدا و پیامبر اطاعت کرده بودیم‪.‬‬ ‫و می گویند‪ :‬پروردگارا! همانا ما از فرمانروایان و بزرگانمان اطاعت کردیم‪ ،‬در نتیجه‬ ‫گمراهمان کردند‪.‬‬ ‫پروردگارا! آنان را از عذاب دو چندان ده‪ ،‬و کامالً از رحمتت دورشان ساز‪.‬‬ ‫چگونه باور ذهنی دانش آموزان را به باور قلبی تبدیل کنیم‬ ‫‪ -3‬انتخاب رویکرد مناسب در بیان آموزه های دینی‬ ‫الف‪ -‬از دالیل فلسفی پیچیده برای آموزش توحید و نبوت و مهاد استفاده نکنیم‪.‬‬ ‫ب‪ -‬خدا را طوری معرفی کنیم که در تمام لحظات مردم و فعالیت های آنان حضور دارد‪.‬‬ ‫ج‪ -‬فلسفه نبوت و امامت را با استناد به شواهد ملموس از زندگی پیامبر و امامان تبیین کنیم‪.‬‬ ‫د‪ -‬تصویری روشن از تمام ابعاد و زوایای زندگی پیامبر و امامان که به زندگی انسان های‬ ‫عادی نزدیک است ارائه دهیم‪.‬‬ ‫ه‪ -‬برای آموزش معاد از تمثیل هایی مناسب استفاده کنیم ‪.‬‬ ‫ی‪ -‬برای اثبات معاد نمونه های محسوس از زندگی مجدد پدیده ها و موجودات بیان کنیم‬ ‫( کرم ابریشم)‬ ‫چگونه باور ذهنی دانش آموزان را به باور قلبی تبدیل کنیم‬ ‫‪ -4‬عدم افراط و تفریط در بیان آموزه های دینی‬ ‫‪ -5‬هماهنگی و مشارکت تمامی ارکان مدرسه در تربیت اعتقادی‬ ‫‪ -6‬پاسخ به شبهات و پرسش ها( استفاده از روحانی و نهادهای پاسخگو)‬ ‫‪ -7‬استفاده از مقبولیت و اعتبار معلمین‬ ‫‪ -8‬محبوبیت معلم‬  ‫چگونه باور ذهنی دانش آموزان را به باور قلبی تبدیل کنیم‬ ‫‪ -9‬مقاوم سازی اعتقادات دانش آموزان‬ ‫الف‪ -‬مصون سازی‪:‬‬ ‫مطرح کردن برخی از شبهات توسط معلم و دفاع کردن و پاسخگویی دانش آموزان‬ ‫از اعتقادات خود و در ادامه تکمیل بحث توسط معلم‪.‬‬ ‫ب‪ -‬حمایت فکری و اعتقادی‪:‬‬ ‫ارائه موضوع تحقیق و ارائه مقاله در کالس به دانش آموزان وبرنامه ریزی دوره های‬ ‫مطالعات اعتقادی و تشویق دانش آموزان ‪.‬‬ ‫ج‪ -‬وارد کردن دانش آموزان در فعالیت های اعتقادی جمعی‪:‬‬ ‫سخنرانی دانش آموزان باموضوعات اعتقادی‪ ،‬امامت نماز جماعت مدرسه توسط‬ ‫دانش آموزان‪.‬‬ ‫نقش های معلم در تربیت عبادی‬ ‫نقش اجتماعی معلم – دانشگاه فرهنگیان‬ ‫نقش های معلمان درتربیت عبادی حال حاضر‬ ‫ ارائه آموزش های مربوط به عبادات ‪ ،‬احکام و اقامه نمازجماعت‬ ‫ رسیدگی به وضعیت ظاهری نمازخانه ها‬ ‫ اقامه ناقص نماز در طول هفته‬  ‫عوامل موثر بر رفتارعبادی دانش آموزان‬ ‫ عوامل فردی‪:‬‬ ‫(آگاهی و شناخت دانش آموزان نسبت به فلسفه‪،‬آثار‪،‬آداب و احکام نماز)‬ ‫ عوامل اجتماعی‪:‬‬ ‫ج‪ -‬اجتماعی‬ ‫ب‪ -‬مدرسه ای‬ ‫الف‪ -‬خانوادگی‬  ‫مهمترین عوامل موثر برجذب دانش آموزان به نماز‬ ‫(تحقیق جهانیان‪/1376‬ص ‪22‬و‪)23‬‬ ‫‪-1‬آگاهی و شناخت دانش آموزان نسبت به فلسفه‪،‬آثار‪،‬آداب و احکام نماز‬ ‫‪-2‬حضور و مشارکت اکثریت معلمان و کارکنان مدرسه در نماز جماعت‬ ‫‪-3‬تشویق و ترغیب دانش آموز از سوی والدین و مدرسه به شرکت درنماز‬ ‫‪-4‬فضای مطلوب نمازخانه و رعایت اصول بهداشتی و معطر بودن‬ ‫‪-5‬تبلیغات جذاب از سوی مدرسه و نهادها‪ ،‬رفتار محبت آمیز و دوستان خوب و اهل نماز‬ ‫‪-6‬داشتن امام جماعت خوش بیان و خوش اخالق و انجام مسابقات فرهنگی همراه با جوایز‬  ‫مهمترین موانع جذب دانش آموزان به نماز‬ ‫(تحقیق جهانیان‪/1376‬ص ‪22‬و‪)23‬‬ ‫‪-1‬عدم آگاهی و شناخت دانش آموزان نسبت به فلسفه‪،‬آثار‪،‬آداب و احکام نماز‬ ‫‪-2‬نامناسب بودن و کمبود امکانات فضای نمازخانه ‪،‬وضوخانه و سرویس های بهداشتی‬ ‫‪-3‬عدم حضور و مشارکت جدی معلمان وکارکنان مدرسه در نماز جماعت‬ ‫‪-4‬ضعف ایمان و اعتقادات مذهبی و همنشینی با دوستان بی توجه به مسائل مذهبی‬ ‫‪-5‬بی توجهی خانواده ها و تنبلی و بی حوصله گی دانش آموزان نسبت به نماز‬ ‫‪-6‬نفوذ فرهنگ مبتذل وکم توجهی مدارس‪،‬نهادهای فرهنگی و صدا و سیما درامرتبلیغات‬ ‫مقدمات و مراحل صدور رفتاردر انسان‬ ‫ مرحله اول ‪ :‬تصور فایده عمل‬ ‫ مرحله دوم‪ :‬تصدیق فایده عمل و پذیرفتن‬ ‫ مرحله سوم‪ :‬پیدایش شوق و عالقه به انجام عمل‬ ‫ مرحله چهارم‪ :‬پیدایش اراده برای انجام عمل‬  ‫نقش هایی که معلمان باید در تربیت عبادی ایفا کنند‬ ‫‪ -1‬نقش آموزشی ( معارف عبادی)‪:‬‬ ‫‪ -‬آموزش آداب و احکام عبادات ( چگونگی انجام عمل و شرایط صحت آن)‬ ‫‪ -‬آموزش فلسفه و حکمت عبادات ( چرایی عبادات )‬ ‫‪ -‬فوائد و آثار عبادات ( آثار عملی )‬ ‫( رعایت سطح رشد روانی‪ -‬شناختی دانش آموز و رعایت تدریج در آموزش الزامی است)‬  ‫نقش هایی که معلمان باید در تربیت عبادی ایفا کنند‬ ‫‪ -2‬نقش الگویی‪( :‬کونوا دعاه الناس بغیر السنتکم) ( مقبولیت ‪ +‬محبوبیت )‬ ‫‪ -3‬نظارت و مراقبت ‪ :‬داستان پیامبر(ص) و اصحاب(تند خواندن نماز و زخم پیشانی)‬ ‫مالحظات در نظارت (اجبار نباشد‪-‬حفظ کرامت‪-‬تشویق متعارف‪ -‬رفع سوء فهم)‬ ‫‪ -4‬ایجاد فضای اسالمی درمدرسه‪ ( :‬همه ارکان مدرسه به رفتار عبادی پایبند باشند)‬ ‫مالحظات درفضا سازی (ایجاد جوی صمیمی‪،‬منسجم و یکپارچه‪ -‬عدم افراط)‬  ‫نقش هایی که معلمان باید در تربیت عبادی ایفا کنند‬ ‫‪ -5‬مشارکت سایر معلمان ‪:‬‬ ‫( در کالس درس ‪ -‬در فعالیت های تربیتی – پایبندی به رفتار عبادی)‬ ‫‪ -6‬فراهم آوردن زمینه مشارکت دانش آموزان در برگزاری مراسم عبادی‪:‬‬ ‫( اقامه نماز جماعت ‪ ،‬مسابقات قرآنی ‪ ،‬صبحگاه ‪ ،‬دعا و‪)......‬‬ ‫‪ -7‬هماهنگی خانه و مدرسه‪ ( :‬عدم تعارض میان خانه و مدرسه)‬ ‫الزامات خانواده(اهمیت قائل شدن برای نمازفرزند‪ -‬نماز خوان و قرآن خوان بودن پدر و مادر‪ -‬شرکت‬ ‫والدین در نمازجماعت ودر محافل قرآنی و‪)....‬‬  ‫وظایف معلمان‬ ‫(نسبت به خود و دانش آموزان)‬ ‫"نقش اجتماعی معلم"‪ -‬دانشگاه فرهنگیان‬  ‫مقدمه‬ ‫معلمی شغلی حساس و جایگاهی واالست که پیش نیازها و تخصص های خاص خود را میطلبد‪.‬معلم فردیست که انسان ها‬ ‫را به سوی کمال و پیشرفت سوق میدهد و این وظیفه خطیر را تنها افرادِ با پیشیینه علمی و تخصصی میتوانند به انجام‬ ‫برسانند‪.‬‬ ‫نباید به معلمی به دید یک کار ساده و معمولی نگاه داشت بلکه معلمی را باید درجایگاهی واال و از خصوصیات انبیاء و از‬ ‫صفات محبوب آنان برشمرد‪.‬همانگونه که انبیا برای هدایت مردم مبعوث شده بودند و هدف شان رساندن مردم به درجات‬ ‫باالی معنوی بود‪ ،‬معلمین هم وظیفه دارند تا نسل ها را یکی پس از دیگری پرورانده و افراد و جامعه را از سرگردانی به سر‬ ‫منزل هدایت و سعادت برسانند‪.‬معلمی‪ ،‬شغل انسان سازی است‪ ،‬همان شغلی که انبیا بر آن معنا آمدند‪.‬‬ ‫معلم خوب همچون شمع هدایت ست که مسیر موفقیت را برای افراد روشن می کند‪ ،‬موانع راه را به آنان نشان می دهد‪،‬‬ ‫کمک می کند تا مسیر درست را انتخاب کنند تا آینده ای بهتر و موفق تر در انتظارشان باشد‪.‬این شمع هدایت در مسیر‬ ‫پرورش افراد خودش را فدا می کند‪ ،‬می سوزد اما نمی سوزاند‪ ،‬هدایت می کند و گمراه نمی سازد‪.‬‬ ‫وظایف معلم در قبال دانش آموز‬ ‫‪ -١‬عالقه به تدریس‪:‬‬ ‫معلم باید به خود تدریس و موضوع مورد تدریس‪ ،‬عالقه داشته باشد‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ثبات عاطفی و روانی‪:‬‬ ‫معلم به عنوان یک رهبر و الگوی رفتاری باید در افکار و اعمالش ثبات داشته باشد‪.‬‬ ‫‪ -٣‬حس مهربانی و همدردی با دانش آموزان‪:‬‬ ‫همیشه احساس نیاز به یادگیری و فراگیری مطالب تازه داشته‪.‬‬ ‫‪ -٤‬روحیه همکاری‪:‬‬ ‫یک معلم خوب همیشه آماده همکاری با دیگر معلمان است‪.‬‬ ‫‪ -٥‬صبر و بردباری‪:‬‬ ‫صبر و بردباری الزمه ارتباط با کودکان و نوجوانان است‪.‬‬  ‫‪ -٦‬رعایت انصاف در ارزشیابی ها‪:‬‬ ‫چنان چه ارزشیابی منصفانه نباشد‪ ،‬موجب دوری گزیدن برخی از دانش آموزان از معلم می گردد‪.‬‬ ‫‪ -٧‬آشنایی با اصول روان شناسی‪:‬‬ ‫معلم باید با اصول کلی روان شناسی نیز باید آشنایی داشته باشد‪.‬‬ ‫‪ -٨‬حس مهربانی و همدردی با دانش آموزان‪:‬‬ ‫همیشه احساس نیاز به یادگیری و فراگیری مطالب تازه داشته‪.‬‬ ‫‪ -٩‬قدرت بیان‪:‬‬ ‫خوش صحبتی و قدرت بیان‪ ،‬یکی از عواملی است که در ایجاد رابطه با افراد‪ ،‬فوق العاده موثر است‪.‬‬ ‫‪ -١٠‬آراستگی ظاهر‪:‬‬ ‫معلم باید از نظر ظاهر کامال آراسته‪ ،‬پاکیزه و منظم باشد‪.‬‬ ‫‪ -١١‬توانایی ایجاد عالقه در شاگردان‪:‬‬ ‫یک معلم خوب باید این توانایی را داشته باشد که دانش آموزانش را به درس و مدرسه عالقمند کند‪.‬‬  ‫وظایف معلم در قبال خود‬ ‫‪ -١‬دگرسازی در سایه خودسازی‪:‬‬ ‫معلم مهم ترین رکن تعلیم و تربیت است به همین دلیل نیاز است که خود را از ناخالصی ها پاک سازد‪.‬‬ ‫‪ -٢‬تالش برای باال بردن معلومات‪:‬‬ ‫اگر معلم مطالعه کافی و پی گیر نداشته باشد‪ ،‬به رودی می ماند که از سرچشمه باز مانده است‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اخالص‪ ،‬صفت زیبنده معلم‪:‬‬ ‫اگر اعمال و رفتار انسان صاف و خالص باشد‪ ،‬جاودانه می شود‪.‬‬ ‫‪ -٤‬به کارگیری تجربه های دیگران‪:‬‬ ‫کسی که از تجربه روزگار و فراز و فرودهای زندگی بی بهره باشد‪ ،‬هر چند عالم‪ ،‬در انتخاب‬ ‫مسیر درست دچار اشتباه می شود‪.‬‬ ‫‪ -٥‬پرورش مهارت های رهبری و هدایت جهت مدیریت کالس‪:‬‬ ‫مدیریت کالس و برقراری ارتباط مؤثر با دانش آموز‪ ،‬دو مهارت اصلی معلمی‪.‬‬  ‫‪ -٦‬پرورش مهارت های ارتباطی‪:‬‬ ‫موفقیت دانشآموزان‪ ،‬ارتباط مستقیمی با میزان تعامل و برقراری ارتباط مؤثر بین معلم و دانشآموز دارد‪.‬‬ ‫‪ -٧‬پرورش مهارت های تکنولوژیک‪:‬‬ ‫آموزش آنالین به بخش جداییناپذیری از زندگی معلمان تبدیل شده و این موضوع ملزومات و دانش‬ ‫تکنولوژیک خود را میطلبد‪.‬‬ ‫‪ -٨‬برنامهریزی و مدیریت زمان‪:‬‬ ‫اولویتبندی کارها و استفادۀ بهینه از زمانهای آزاد‪ ،‬یکی از مهارتهای ضروری است که هر معلمی باید در‬ ‫خود پرورش دهد‪.‬‬ ‫‪ -٩‬مهارت متقاعد سازی‪:‬‬ ‫متقاعد سازی ‪ ،‬فرایند یا عملی است که فرد با استفاده از آن‪ ،‬دیگران را قانع میکند که کاری را مطابق با‬ ‫میل او انجام دهند ویا در مورد موضوع خاصی‪ ،‬به شیوۀ مورد نظر او فکر کنند‪.‬‬  ‫‪ -١٠‬شناخت روشهای مختلف تدریس‪:‬‬ ‫یک معلم باید با انواع شبوههای تدریس آشنا باشد و توانایی به کارگیری آنها را داشته باشد‪.‬‬ ‫‪ -١١‬پرورش خالقیت‪:‬‬ ‫معلّمان ّ‬ ‫خالق‪ ،‬انعطافپذیرند‪ ،‬به استقبال ایدهها و روشهای جدید میروند و قدرت تخ ّیل باالیی دارند‪.‬‬ ‫‪ -١٢‬انجام پژوهش و بهره گیری از نتایج آن در عمل‪:‬‬ ‫توانا شدن معلم به مهارت پژوهشگری و استفاده از نتایج آن در عمل از ضروریات اجتناب ناپذیر‬ ‫در فرایند آموزش و پرورش است‪.‬‬ ‫پایان‬