‏لقطة شاشة ٢٠٢٣-١٢-٢١ في ١٦.١٧.٥٦.pdf

Sindirim Sistemi Fizyolojisi Dr. Zeynep Çapan Ankara Medipol Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Aralık- 2023 SİNDİRİM Tüm canlıların gelişmesi, büyümesi, organların çalışması ve günlük...

Sindirim Sistemi Fizyolojisi Dr. Zeynep Çapan Ankara Medipol Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Aralık- 2023 SİNDİRİM Tüm canlıların gelişmesi, büyümesi, organların çalışması ve günlük aktivitelerini yapabilmesi için “Enerji” ye gereksinimi vardır. İnsan, bitkiler gibi besinini kendi üretemez, yaşam için gerekli enerjiyi ancak dışarıdan besinlerdeki kimyasal maddelerden alabilir. Bu enerji, sindirim yolu ile alınan besin maddelerinin, solunum organı ile alınan O2 ile yakılması sonunda elde edilir SİNDİRİM Büyük moleküllü besin maddelerinin daha küçük moleküllere parçalandığı bu işleme “Sindirim” denir Sindirim işlemi sonucunda küçük moleküllere parçalanan (proteinler aminoasitlere, karbonhidratLar monosakkaritlere) besin maddeleri, ince barsakların SİNDİRİM Besin maddeleri kanaldan geçirilirken: Mekanik olarak parçalanır Kimyasal olarak sindirilir Basit moleküllerine ayrıştırılır Gerekli ve yararlı olanlar emildikten sonra artıklar dışarı atılır. Sindirim sisteminin 6 temel fonksiyonu vardır 1) Yiyecek Alımı 2) Motilite 3) Sekresyon 4) Sindirim 5) Emilim 6) Boşaltım Gastrointestinal Sistem (GİS) Yapılarını Oluşturan Yapılar Ağız Dudaklar Dişler Dil Tükrük Bezleri Farinks (Yutak) Özofagus (Yemek Borusu) Mide Karaciğer Safra Kesesi  Mekanik ve Enzimatik Parçalanma Yiyecek maddelerinin mekanik parçalanmaları ve 1)Mekanik ( Fiziksel ) Sindirim: Sindirim Gerçekleşme Şekline Göre: Yüksek yapılı canlılarda besinlerin enzim kullanılmadan sadece fiziksel olarak küçük parçalara ayrılması olayıdır. Örneğin; Ağızda çiğneme esnasında dişlerle parçalama ve midenin kas hareketleriyle besinlerin ezilmesi, yağların safrayla ( safra sıvısıyla = öd sıvısıyla ) küçük damlacıklara ayrılması mekanik sindirimdir. Mekanik sindirimde enzimler kullanılmaz. Besinin kimyasal yapısı değişmez. Mekanik Sindirimin Amacı; Besinlerin yüzeyini arttırarak çiğneme ve Mekanik Parçalamanın Sistemdeki Rolü Besinin sindirim kanalında kolay hareket etmesi için besinin Besinlerin yüzey mukoz salgı ile karışıp alanını arttırarak kayganlaşmasını sağlar. enzimlerin Sindirim sistemi kanal etkinliğini arttırır mukozasını zedelenmekten korur. Sindirim sistemi Sebze ve meyvelerdeki kanal mukozasını selülöz yapılı hücre duvarının zedelenmekten parçalanmasını ve korur. hücrelerdeki besin değeri olan moleküllerin sindirime sunulmasını sağlar.  2) Kimyasal Sindirim: Dışarıdan alınan besin maddelerinin Su ve Enzimler yardımıyla yapı taşlarına (monomerlere) kadar parçalanmasıdır. Kimyasal Sindirim Hidroliz Tepkimeleriyle Gerçekleşir. Hidroliz: Büyük biyolojik moleküllerin suyun eklenmesiyle parçalanmasıdır. Hidrolizde ATP harcanmaz. Kimyasal Sindirimin Temel Amacı; Polimerlerin veya makro moleküllerin yapı birimlerine ayrılmasını sağlamak, böylece enerji verici molekülleri hücre içine alabilmektir. Kimyasal Sindirim İle; Karbonhidratlar → Monosakkaritlere, Yağlar → Gliserol ve yağ asitlerine, Proteinler → Amino asitlere parçalanır. 1. Kimyasal sindirim için su ve enzimler gereklidir. 2. Doğrudan ATP HARCANMAZ. ( Reaksiyonlar için gerekli olan enerji vücut ısısından ya da ortam ısısından sağlanır. ) 3. Besinlerin kimyasal yapısı DEĞİŞİR. Anatomi Gastrointestinal Kanal Kesiti Sindirim sisteminin ana fonksiyonları 4 tanedir Motilite: Yiyeceklerin küçük parçalara bölünmesini, karıştırılmasını ve iletilmesini sağlayan kas Sulandırma Sindirim sistemi salgıları tarafından yürütülür. Besinlerin kanalda kolayca ilerlemesini sağlar. Sindirim kanalı mukozasının zedelenmesini önler. Enzimatik aktivitenin ve emilimin hızını arttırır. Proteazlar: Proteinleri Amilazlar: ve polipeptitdleri Nişasta gibi polisakkarit parçalayan enzimler. yapısındaki maddeleri parçalayanenzimler. Nükleazlar: Nükleik asitleri ve Lipazlar: Yağları nükleotidleri parçalayan parçalayan enzimler enzimler Ağızda Sindirim Sindirim sisteminin ilk açıklığı olup besinlerin alınarak, dişler tarafından büyük oranda mekanik parçalanmasının gerçekleştiği bölgedir. Ağızda sulandırma ve kimyasal parçalama tükrük bezlerinden salgılanan salgılar tarafından gerçekleştirilir. Lingual, labial, palatal, bukkal bezler de tükrük oluşumuna katkıda bulunurlar. Ağızda emilim işlevsel düzeyde değildir. Tükrük bezleri Ağızda 3 çift geniş türkrük bezi bulunur. Parotid; kulağın önünde ve altında Submandibular;mandibulanın alt ucunun altında Sublingual;ağız tabanında dilin altında Bu bezler kimyasal sindirimi ağızda başlatırlar, Tükrük salgısını yada salyayı oluştururlar, bütün bezler içeriklerini ağız boşluğuna boşaltırlar. Tükrük salgısı içinde su, tuzlar,proteinler, antikorlar, tamponlar sindirim enzimi amilaz bulunur. Amilaz karbonhidrat sindirimini başlatır. Tükrük Salgılanmasını Harekete Geçiren Koşullar Besinin görülmesi, düşünülmesi Besinin ağız boşluğundaki dokuya teması, Besinin tadı ve kokusu; **MSS’nin üst bölgelerindeki ilgili alanları uyarır, bu alanlardan kalkan sinyaller iştah merkezi ve salivator çekirdekler üzerinden tükrük salgılanmasını sağlar. Midede ve ince barsağın üst bölgelerinde oluşan irritasyon Tükrük Salgılanmasının Kontrolü Otonom sinir sistemi refleksleri Merkezi Sinir Sistemi’nin koku ve tat alanlarından kaynaklanan sinyaller ile gercekleştirilebilir. Tükrük Bezlerinin İnervasyonu Tükürük üretimi, otonom sinir sistemi aracılığıyla medulladaki tükürük merkezi tarafından kontrol edilir. Tükürük salgısı, nöral faktörler tarafından kontrol edilen tek sindirim salgısıdır. Parasempatik sinir liflerinin uyarılması, elektrolitler ve enzimlerden zengin bol (çok miktarda bulunur) sulu salgıya neden olur Sempatik sinir liflerinin uyarılması yapışkan tükürükte hafif bir artışa neden olur Tükürük salgısını 1. Ağızda dokunsal uyaran Ağızdaki asit Oral dokunma reseptörünün simüle edilmesi Tükürüğün Görevleri Ağız ortamının temiz kalmasını sağlar, Ağzı nemli tutar, dil ve dudak hareketlerini kolaylaştırır. Sulandırma ile dil uzerindeki tat reseptörlerinin uyarılmasını, enzimatik reaksiyonların gerçekleşmesini ve besinlerin yutulmasını kolaylaştırır. Tükürüğün Yapısı Enzimler (pityalin, lingual lipaz), Musin, Ig A, Tiyosiyanat iyonları (bakterisid), Laktoferrin (bakteriostatikk), Proteolitik enzimler(bakteri hücre duvarını bozucu), Prolin içeren maddeler(diş minelerini koruyucu), Somatostatin, glukagon,iyot Pityalin (amilaz) bezlerin seroz hücrelerinden salgılanır, pişmiş nişastayı disakkaritlere parçalar. Optimum pH=6,7’de aktiftir, pH