Hukuk ve Anayasa

Hukuk

• Hukuk, bireyin iktidara karşı haklarını korur.
• Modern devlette kurumsallaşmış iktidar bireylerden daha önemlidir.
• Kamu ve özel hukuk olmak üzere iki ana gruba ayrılır.
• Kamu hukuku, uluslararası kamu hukukunu da içerir.

Siyasal İktidarın Tarihsel Gelişimi ve Anayasal Hareketler

• Aydınlanma, Rönesans ve Reform hareketleri iktidar anlayışını değiştirmiştir.
• İlahi hak anlayışı terk edilmiş ve iktidar kaynağı olarak bireyler arası sözleşme öne çıkmıştır.
• Kuvvetler ayrılığı ilkesi, anayasacılık hareketlerinin temelini oluşturmuştur.
• Akılcı birey, anayasacılık hareketlerinin merkezinde yer almıştır.

Anayasa

• Devletin temel yapısını, örgütünü ve işleyiş kurallarını düzenler.
• Devlet ve yurttaş ilişkisini belirleyen kuralları kapsar.
• II. Dünya Savaşından sonra toplumsal sorunları çözmeyi amaçlayan program anayasaları ortaya çıkmıştır.

Anayasa - Üstün Yasa

• Eski Yunan ve Roma'da da yasaların kişilerüstü niteliğine inanılıyordu.
• Aristo, yasaların en bilge yöneticinin bile ihtiyaç duyduğu bir unsur olduğunu belirtmiştir.
• Hukuk, isteklere değil akla dayanmaktadır.
• Kurucu Yasa, diğer yasalardan üstündür.

Yasa

• Kanun: Danıştay'ın incelemesiyle çıkarılan ve Resmi Gazete'de yayımlanan hukuk kurallarıdır.
• Yönetmelik: Başbakanlık, Bakanlıklar ve Kamu Tüzel Kişileri tarafından çıkarılan ve Kanun ve tüzüklerin uygulanmasını sağlayan hukuk kurallarıdır.
• Genelge, Yönerge ve Tamim: Kamu ve özel kuruluşların çıkardığı kuralların örnekleridir.

Anayasa Değişikliği

• ABD Anayasası, Fransa Anayasası (ilk 4 yıl), Portekiz ve Yunan Anayasaları (yayımlanmadan sonra 5 yıl) gibi bazı anayasalar değişikliğe uğramaz.
• Anayasa değişikliği istendiğinde halk oylamasına gidilir, ancak bu konuda kesin bir kural yoktur.

Yumuşak Anayasalar

• Herhangi bir özel koşul olmaksızın değiştirilebilen anayasalardır.
• Teamül yoluyla oluşabilir veya değişiklik hükmü içermeyebilirler.
• Teşkilat-ı Esasiye, yazılı ve yumuşak bir anayasadır.
• Yumuşak anayasaların en büyük dezavantajı, yasama organının anayasayı değiştirebilmesi ve anayasanın üstünlüğünün olmamasıdır.

Islahat Fermanı (1856)

• Rusya müdahalelerine karşı korunmak ve Avrupaya katılmak için çıkarılmıştır.
• Bu ferman, Ali Paşa ve İstanbul'daki Fransız-İngiliz elçileri tarafından kararlaştırılmıştır.
• Gayrimüslimlere devletle çalışma, askere alınma, kendi mahkemelerinde yargılanma ve din değiştirmeye zorlanmama gibi haklar verilmiştir.
• Halka, Avrupai ülkelerde olduğu gibi bazı haklar tanınmıştır.