French Urban Planning in the 17th-18th Centuries PDF

Introductie Klassieke oudheid Middeleeuwen Renaissance De versterkte stad en koloniale steden Barok/classicisme: de aanpassing aan het perspectief Stedenbouw Theorie en geschiedenis  Frankrijk: Nancy (stadspr...

Introductie Klassieke oudheid Middeleeuwen Renaissance De versterkte stad en koloniale steden Barok/classicisme: de aanpassing aan het perspectief Stedenbouw Theorie en geschiedenis  Frankrijk: Nancy (stadsproject als stadsplanning) Barok / Classicisme ‘Nancy, the ancient capital of Lorraine, some 220 miles east of Paris on the main route to Strasbourg, was captured by the French in 1633. At the time the city was divided into two distinct parts, each with its own formidable defensive system. The old mediaeval town to the north, its street pattern typically formless and organic…the ordered, gridiron-based Renaissance ville-neuve was to the south…In 1697…Louis XIV ordered the defences to be completely demolished. Both parts thus became surrounded, and separated, by areas of derelict fortifications and open fire-zones.’ Morris, History of Urban Form. Nancy in 1645, seen from the west, with mediaeval city to the left.  Frankrijk: Nancy ‘In 1736 … Louis XV gave Nancy to his son-in-law, Stanislaus Leczinsku, ex-King of Poland … an enlightened ruler, aware of planning deficiencies of his city… The problem was essentially that of uniting the two parts, mediaeval and Renaissance, into an integrated urban structure… architect-planner, Héré de Corny… A new statue-square to Louis XV – now the Place Stanislaus – is the meeting point of two axial developments. The first of these axes provided a new main east-west route across Nancy, just within the line of the fortifications in the ville-neuve. Running north into the old mediaeval city, at right-angels to the first axis, a second development took the form of three inter-related spaces’ Morris, History of Urban Form. General plan of Nancy.  Frankrijk: Nancy ‘….a second development took the form of three inter-related spaces – the Place des Carrières; the short length of the Rue Héré, which links to the Place Royale; and the Hemicycle in front of the Provincial Government Palace…the plan has been skilfully organised to take account of the remains of the fortifications. In addition to these earthworks, de Corny’s design had to incorporate … existing building’ Morris, History of Urban Form. General plan of Nancy.  Frankrijk: Nancy (context) ‘…great work can be done without destroying what is already there … ‘here a new element is added, that of symbolically expressing in new structures the spirit of what has been associated with that particular space in previous history. Thus the Arch of Triumph…conveys the spirit of the fortified wall … and recreates the feeling of the old bi-celled organic form.’ Morris, History of Urban Form. Nancy, Place Royale (Héré de Corny) Nancy: sequentie Place Royale / Stanislas Nancy: sequentie Place Royale / Stanislas Nancy: sequentie Rue Héré Nancy: sequentie Place de la Carrière ‘The elements of the Grand Manner as they were codified in the 17th and 18th century were few, but could be as versatile as the Classical orders. The tree-lined avenue is the most ubiquitous of them – and indeed the use of trees in uniform rows to establish spatial boundaries was a prime French contribution to the history of environmental design. Equally influential was the residential square, defined by continuous uniform façades and fixed by a central monumental statue.’ Kostof. Nancy: sequentie Hémicycle Nancy: sequentie _ as die verschillende entiteiten schakelt (verzelfstandiging van de plek/afgesloten + grotere figuur) _ positie in de stad en de betekenis van de gevel primeert over functie _ naast officiële gebouwen worden ook woningen opgenomen in vormgeving _ controle / sociale exclusie  Frankrijk: Rouen (stadsproject als stadsplanning) Design for the reconstruction of the center of Rouen by Le Carpentier. Place Royale (Le Carpentier).  Frankrijk: Parijs (stadsproject: pleinen) Place des Place Vendôme Palais Place des Victoires Royal Vosges Place de la Concorde (Richelieu) Louvre Pont Royal Pont Neuf Panthéon Parijs in 1609 en eind 18de eeuw Invalides Place Dauphine  Frankrijk: Parijs (stadsproject: pleinen) Place des Place Vendôme Palais Place des Victoires Royal Vosges Place de la Concorde (Richelieu) Louvre ‘The Grand Manner became institutionalized not only through royal patronage but also through the official educational structure of the Académie and its successor, the Ecole des Beaux- Arts.’ Kostof Pont Royal Pont Neuf Panthéon Invalides Place Dauphine  Frankrijk: Parijs (stadsproject: afzonderlijke pleinen) Place Royale (Place des Vosges) ‘Construction of the Place Royale may also have been of great social significance. Previously the nobility had lived in country châteaux or in hôtels in various parts of the city. The Place des Vosges, as Rasmussen says, can be regarded as a visibile effort to bring the aristocracy under the control of an integrated idea, that of forming a background for the monarchy; instead of a galaxy of petty princes opposing each other and the King, they were now to become part of the pageantry of the court.’ Morris, History of Urban Form. _ gated community avant-la-lettre _ uniforme gevels _ standbeeld koning (onderdanigheid; paleiskarakter) _ succes Frankrijk: Parijs (stadsproject: koningspleinen) Place Royale (Place des Vosges) ‘The centre of the place, between the buildings, was originally kept a clear, gravelled space. Here the traditional use of the area as a tournament ground was continued for some years, with the upper floor windows of the houses providing direct views of the festivities. In 1639 Cardinal Richelieu, who lived at No.21 for a period, presented an equestrian statue of Louis XIII…and thereby superimposed on the residential function the character of a statue-square. With the addition to the central space of formal landscaping, based on fenced-in areas of the lawn, the character of the place was again modified…After an initial period when it was the focus of Parisian society, the fortunes of the Place des Vosges slowly declined … quality of the housing tempered by the attractively planted open space, which has in recent years proved the main reason for the steady regeneration.’ Morris, History of Urban Form. Frankrijk: Parijs (stadsproject: koningspleinen) Pont Neuf en Place Dauphine _ strategische plek voor stadsuitbreiding _ Pont Neuf (nieuw concept brug: geen bebouwing; monumentaal; onderbreking ipv continuering van de straat; publieke ruimte) Frankrijk: Parijs (stadsproject: koningspleinen) Pont Neuf en Place Dauphine _ Afgesloten, intern gerichte ruimte met heldere geometrie _ Uniforme gevels _ Centraliteit van de macht (trapezium met (artificieel) perspectief naar standbeeld) Frankrijk: Parijs (stadsproject: verkeerspleinen) Place des Victoires ‘The centre-piece… was a statue of Louis XIV, surrounded by four groups of lanterns, illuminated at night and therefore one of the earliest examples of street lighting. In 1687, when the King formally inaugurated the Place des Victoires, only a few of the houses were completed and the empty sites of the remainder had to be filled in with painted canvas screens… Mansart was responsible for the layout and design of the uniform façade around the circumference of the space. Orignally their were six minor streets entering the place… ‘The Place des Victoires does not achieve the impression of a closed square. Its openings to the surrounding streets … are too numerous’.’ Morris, History of Urban Form. Frankrijk: Parijs (stadsproject: verkeerspleinen) Place des Victoires _ ongelukkig samenkomen van straten  ‘rond punt’ _ open plein hoort bij de stad (verkeersafwikkeling, oriëntatiepunt) _ nieuwe adel wil gezien worden Place des Victoires. Frankrijk: Parijs (stadsproject: verkeerspleinen) Place Vendôme _ ‘spatial island in otherwise uncontrolled growth context’ _ adel wil gezien worden _ verbindingsas / flaneren _ focus op standbeeld Frankrijk: Parijs (stadsproject: verkeerspleinen) Place de la Concorde ‘A competition had been held to obtain plans for a suitable setting for an equestrian statue of the king… Over sixty architects submitted their proposal for the location and treatment of the proposed statue-square…Gabriel was the winner… He chose as his location for the statue the extensive, abandoned terrace which lay between the Tuileries Gardens and the Champs Elysées.’ Morris, History of Urban Form. Frankrijk: Parijs (stadsproject: verkeerspleinen) Place de la Concorde ‘The royal squares of the 17th century were essentially closed spaces: landscape elements, infrequently used, and then only in minor roles, were dominated by the architectural built form. During the 18th century … open space, in contrast to closed space, was the new ideal … the new square could expand on three sides into open space. Gabriel’s first problem was to define the place without separating it from the existing landscaped spaces to the west. His second problem was to organise a planned relationship of the four existing axes which crossed the site.’ Morris, History of Urban Form. Paris, Place Louis XV / de la Concorde Frankrijk: Parijs (stadsproject: verkeerspleinen) Place de la Concorde _ gespiegelde drietand (verticale assen) _ twee nieuwe bouwblokken (aanvulling bestaande bebouwing/horizontale as) _ plein dmv hoofdzakelijk straatmeubilair: open / abstract geometrie _ 2D  Frankrijk: Parijs (stadsproject: pleinen) Place des Place Vendôme Palais Place des Victoires Royal Vosges Place de la Concorde (Richelieu) Louvre Pont Royal Pont Neuf Panthéon Parijs in 1609 en eind 18de eeuw Invalides Place Dauphine Frankrijk: Parijs (pleinen) _ Van afgesloten plein naar open plein _ Van koningsplein naar verkeersplein _ Van differentiatie straat/plein naar convergentie _ Van volume (architecturaal object) naar abstracte, uitgezuiverde geometrie (organisatorisch systeem) Frankrijk: Parijs ‘Typically, behind designs in the Grand Manner stands a powerful, centrist State whose resources and undiluted authority make possible the extravagant urban vision of ramrod-straight avenues, vast uniformly bordered squares, and a suitable accompaniment of monumental public buildings. This is in fact a public urbanism. It speaks of ceremony, processional intentions, a regimented public life… All this architectural (landscape) drama subsumes the untidiness of our common routines. Shielded by the spacious envelopes, most of us continue to manage our plain existence, ready to gather into attendent crowds when the high business of the Grand City needs its popular complement.’ Washington L’Enfant (1791) Berlijn ontwerp Albert Speer (1938)  Engeland: Londen ‘De brand die in 1666 het oude Londen in de as legde, bood de voor Europa unieke gelegenheid een grote stad volgens een ‘modern’ plan van de grond af opnieuw op te bouwen. De acht vernieuwingsplannen, die door Wren, Hooke, Evelyn, Knight en Newcourt werden ingediend, bleven onuitvoerbaar aangezien de verwoestingen niet de bestuurlijke en economische belemmeringen hadden weggenomen … namelijk een gebrek aan coördinatie tussen publieke en particuliere belangen, en een gemis aan financiële en juridische mogelijkheden. Maar de manier waarop de Engelse bouwkundige ontwerpers deze problemen tegemoet traden, getuigde van veel praktische zin en een grote openheid van geest. Hun architectonische capaciteiten berustten niet op artistieke scholing, maar op heel andere kundigheden. Wren en Hooke waren wetenschappers … Evelyn was een vermogend amateur …’ Benevolo, De Europese stad. Avenues, monumenten, perspectief Straten, woonblokken, geometrie Hooke _ Rationalisme: eenvormige maatvoering, egale distributie van diensten en pleinen _ Gebaseerd op renaissanceplannen Evelyn _ Staat op zich, geen rekening met context _ Grootschalig (bouwblokken, pleinen, straten) _ Schets Wren ‘To him (Wren) it was a given thing (1) that the entrances of the town were its gates and its bridges; (2) that a town is composed of rectangular houses; (3) that all street corners should preferably be rectangular; (4) that the entrances should give easy access tot the different parts of the town; and (5) that the centre of commerce, the Stock Exchange, and the religious centre, St Paul’s should have a dominating position. The problem was the plexus of the streets. This he solved by means of the common form ideals of those days.’ Morris, History of urban form (1972)  Pragmatiek primeert (bv 2-tand ipv 3-tand)  Veranderende notie van monumentaliteit/het monument (economische/religieuze centra; pleinen) Act for Rebuilding the City of London De in 1667 ingesteld Act liet het oude kadastrale plan ongewijzigd. Wel werden enkele verbeteringen doorgevoerd. _ Straten werden verbreed, rivieren gekanaliseerd en voor verschillende soorten gebouwen werden bouwvoorschriften opgesteld. _ Standardisering van constructiemethoden (dikte muren, balken) en bouwmaterialen (baksteen, steen). _ Standardisering hoogtes ‘In addition to standardising street widths the commissioners also insisted on having standard house types. … In the high and principal streets … houses were to be neither more nor less than four storeys in height; in the streets and lanes of note three storeys was the rule; while in by-lanes two storeys were prescribed. A fourth class was reserved for houses of the greatest bigness, which did not front the street but which lay behind, with their courtyards and gardens…four storeys.’ Morris Act for Rebuilding the City of London De in 1667 ingesteld Act liet het oude kadastrale plan ongewijzigd. Wel werden enkele verbeteringen doorgevoerd. _ kleine projecten, rand van de stad (zoals Bloomsbury Square, King Square, Bedford Square, …) _ nieuwe bruggen over de Thames (Westminster, Blackfriars) _ koninklijke en particuliere parken (Hyde Park voor publiek opengesteld, St-James) Bloomsbury (Southampton) Square King Square Northumberland St-James Westminster Bridge Engeland: kleinere steden ‘In de kleinere Engelse steden leidde deze methode van stadsontwikkeling tot buitengewoon schitterende resultaten. Voorbeelden daarvan zijn de squares en crescents, die vader en zoon Wood tussen 1727 en 1770 in Bath bouwden, en de stadsuitbreidingen van Edinburgh na de prijsvraag van 1767, die alle uit aparte, onafhankelijk van elkaar gestitueerde, symmetrische complexen bestonden, waarbij op kundige wijze gebruik werd gemaakt van de onregelmatigheden in het golvend terrein.’ Benevolo, De Europese stad. Engeland: Edinburgh _ rationeel geometrich systeem Pamflet Proposals for carrying on certain Public Works in the city of Edinburgh (1752) Edinburgh als verouderde middeleeuws stad ‘The narrow lanes…by reason of their steepness, narrowness and dirtiness, can only be considered as so many unavoidable nuisances…the houses stand more crowded than in any other town in Europe…’ Bell, City fathers (1972). Engeland: Edinburgh _ nieuwe stad ipv punctuele/abstracte interventies Pamflet Proposals for carrying on certain Public Works in the city of Edinburgh (1752) Voorstel voor stadsuitbreiding ‘…to enlarge and beautify the town, by opening new streets to the north and south, removing the markets and shambles, and turning the North Loch into a canal, with walks and terraces in each side.’ Bell, City fathers (1972). Engeland: Edinburgh _ rationeel geometrisch systeem Droogleggen moerasgebied Plan voor de nieuwe stad van James Craig (1767) ‘Craig’s plan has suggested to various critics at various times the influence of Wood, of Gwynn, of Héré de Corny’s Nancy, of Richelieu, of Vitruvius. The real point is that it was in a style generally accepted, in theory, but not previously tried on such a scale in practice … less ornate The skeleton of the plan is straightforward: two squares, joined together by a central avenue, itself the spine of simple grid. The very simple plan sits comfortably on the plateau, balancing the spiky medieval city across the ravine quite easily.’ Bell, City fathers (1972). Edinburgh, Craig´s plan for the new town, 1767. Edinburgh, George Street. Engeland: Edinburgh _ rationeel geometrisch systeem Droogleggen moerasgebied Plan voor de nieuwe stad van James Craig (1767) ‘Craig did not have any real control over what was built on his ground-plan…It was not until the 1780s that attempts were made to impose any uniformity…a series of ordinances were laid down that none of the buildings in the principal streets should exceed three storeys, that those in Rose Street and Thistle street should be restricted to two storeys … and that anyone taking a site should start building within a year.’ Bell, City fathers (1972).  Engeland: Edinburgh _ rationeel geometrisch systeem Droogleggen moerasgebied Plan voor de nieuwe stad van James Craig (1767) Speculatiedruk Princess Street: arch./open katakter Engeland: Edinburgh _ rationeel geometrisch systeem Robert Adam ‘Robert Adam was commissioned to design it (Charlotte Square) as a whole …occasioned by the embarrassment of the council at the criticism they suffered over the Princess Street affair, …and the erratic quality of much independent building.’ Bell, City fathers (1972).  Engeland: Edinburgh _ uitbreidingen corresponderen niet met classicisme (grillige vormen, landschap centraler, verlaten van perspectief/geen zichtassen…) Edinburgh, 1819 Uitbreidingsplan voor Edinburgh, 1834.  Introductie Klassieke oudheid Middeleeuwen Renaissance De versterkte stad en koloniale steden Barok/classicisme: de aanpassing aan het perspectief Classicisme/romantiek: Het afscheid van het perspectief Stedenbouw Theorie en geschiedenis  Nieuwe esthetische categorieën: het sublieme en het pittoreske Romantiek: eind 18de eeuw – begin 19de eeuw Caspar Friedrich Nieuwe esthetische categorieën: het sublieme en het pittoreske Romantiek: eind 18de eeuw – begin 19de eeuw  Meer dan ‘fin de siècle’-gevoel: (intellectuele) reactie tegen absolutisme, Verlichting en startende industriële revolutie _ centraal stellen (democratiseren) van de individuele ervaring _ subjectieve ipv objectieve: grilligheid, variatie ipv symmetrie, geometrie _ verlaten perspectief: verwachting/verrassing ipv overzicht/controle _ natuur, landschap centraal: organische ipv mechanische/geometrische  Zoektocht naar nieuwe vormen. Hoewel de sociale context enorm verschilt, zullen deze experimenten een grote invloed uitoefenen op de 19de eeuwse stedenbouw  Nieuwe esthetische categorieën: het sublieme en het pittoreske Anders dan de intellectuele cultuur, blijft architectuur en stedenbouw een mengvorm, met stijlkenmerken van het classicisme. View of Kemp Town, Brighton. Bath: Landsdown crescent Edinburgh, bird´s eye view.  Engeland: (upper class) woontypologie eind 18de-begin 19de eeuw BATH _ John Wood (the Younger): architect / aannemer van stadsprojecten (witte steen) _ ondernemende adel _ recreatie (kuuroorden); cultuur van tweede verblijven _ stadsuitbreidingen met nieuwe typologieën Royal Circus en Royal Crescent. Bath in 1796. Van vierkant naar rond, ovaal, en organisch. A. Queen Square: klassiek opzet _ uitsparing in het raster _ op zichzelf staand plantsoen (omheind) _ eenheid in vormgeving gevel, diversiteit door reliëf terrein B. Royal Circus: landschap centraler _ cirkel: op het landschap betrokken decor (wisselwerking) _ meer privé (zicht op geheel ipv 1 overbuur) _ eenheid in vormgeving gevel (bv horizontale binding en zelfde raampartijen) C. Royal Crescent: landschap centraal _ straat komt uit in einde stad; volledig gericht naar het landschap (samengevat in kader: pittoreske) _ geen overbuur _ eenheid in vormgeving gevel Pittoreske Pittoreske Publiciteit: nieuw wonen in gemeenschap; voorname levensstijl die terugplooit op natuur (klassieke vormgeving met onderstroom van Romantiek) Gemeenschap en individu Park en ‘wildernis’ Vergelijkbaar: Kemp Town (Brighton) _ Park en zee _ minder majestueus: individuele affirmatie D. Landsdown Crescent: landschap centraal+ grillige vormgeving _ gericht naar het landschap (oneindig) + vorm volgt de hoogtelijnen (niet kunstmatig, geometrisch) _ geen overbuur _ eenheid in vormgeving gevel, maar niet langer majestueus (voor nieuwe middenklasse) _ slingerbeweging: koeren + zicht op landschap Grillige figuur: wisselwerking met landschap Grillige figuur: geen overzicht Grillige figuur: wordt landschap  Aaneenschakeling van eenheden tot alledaags stadlandschap Landsdown Crescent Typologie: terrace(d) house: collectieve voorkant-private achterzijde Grillige figuur: wordt landschap  Aaneenschakeling van eenheden tot megastructuur. Verschillende schalen/programma’s in 1 figuur. Formele interpretatie/transformatie van een oorspronkelijk model tot nieuwe (sociaal-ruimtelijke) typologie. Periode eind 18de eeuw was bepalend voor stedenbouwkundige theorie en praktijk 19de/20ste eeuw. Bv. Plan Obus (Le Corbusier, 1930) Landsdown Crescent  Engeland: (upper class) woontypologie eind 18de-begin 19de eeuw Londen: Regent’s Park _ stadsuitbreidingen met nieuwe typologieën _ John Nash: totaalplan (park en woningen) _collage van geometrische en grillige vormen, van strakke bebouwing en organisch landschappelijke elementen _ façadisme _ eclecticisme John Nash´s 1811 proposals for Regent´s Park. Engeland: (upper class) woontypologie eind 18de-begin 19de eeuw Londen: Regent’s Park ‘His scheme drove a grand new street from palace to park – for he proposed to keep the Marylebone Farm semi-rural, and, in place of heavy terraces, to scatter country villages in a variety of picturesque styles among the trees, gently reclaiming this sylvan scene for the great town of which it was part by binding in the park with terraces in urban style.’ Bell, City Fathers. Realisatie: verschraling park ‘Nash wanted lots of villas, a canal through the park, a central double-circus containing a National Valhalla, Park Circus and satellite accomodation for workers, tradesmen and so forth to the east. What he got was eight villas, a canal round the park, no double circus, no Valhalla, but Park Crescent, York Square, and the streets between it and Park Village East and Park Village West….late additions to Nash’s plan, are the bourgeois quarter of what was originally planned to be a proletarian neighbourhood.’ Booth, Poverty map of London (1898-99)