Powstanie Styczniowe PDF

# Powstanie styczniowe ## Na co będę zwracać uwagę? * na czym polegała praca organiczna i „rewolucja moralna" * dlaczego wybuchło powstanie styczniowe * jak przebiegały walki * jak zakończyło się powstanie styczniowe ## Ziemie polskie przed powstaniem Klęska powstania listopadowego oraz późniejs...

# Powstanie styczniowe ## Na co będę zwracać uwagę? * na czym polegała praca organiczna i „rewolucja moralna" * dlaczego wybuchło powstanie styczniowe * jak przebiegały walki * jak zakończyło się powstanie styczniowe ## Ziemie polskie przed powstaniem Klęska powstania listopadowego oraz późniejsze represje zniechęciły wielu Polaków do konspiracji. Na zaprzestanie działalności spiskowej wpłynęła też poprawa sytuacji ekonomicznej, zwłaszcza w zaborze pruskim. Dzięki uwłaszczeniu chłopów gospodarka tego obszaru zaczęła intensywnie się rozwijać. Wielkopolscy ziemianie, czyli posiadacze wielkich majątków, postanowili to wykorzystać i stworzyć lepiej wykształcone, bardziej świadome społeczeństwo. Działaczy tych nazwano później organicznikami, a ich aktywność - pracą organiczną. Głównym założeniem tej idei było postrzeganie narodu jako jednego organizmu, dlatego głoszono potrzebę wspólnej pracy obywateli dla dobra ogółu. ### Sytuacja w poszczególnych zaborach #### Zabór pruski * Dbano o rozwój gospodarki, kultury i oświaty. Praca organiczna miała na celu wspólną i systematyczną pracę wszystkich Polaków dla dobra całego społeczeństwa. * Pracę organiczną w Wielkopolsce zapoczątkowali Dezydery Chłapowski, Karol Marcinkowski i Hipolit Cegielski: * Chłapowski upowszechniał nowoczesne sposoby uprawy roli. * Marcinkowski przyczynił się do powstania poznańskiego Bazaru, będącego ważnym ośrodkiem polskiego życia gospodarczego, społecznego i kulturalnego. * Cegielski otworzył w Poznaniu fabrykę maszyn rolniczych. #### Zabór rosyjski * W Rosji po klęsce w wojnie krymskiej (1853-1856) rozpoczął się okres reform, zwany odwilżą posewastopolską. Ta sytuacja przyczyniła się też do złagodzenia polityki względem Królestwa Polskiego: * car Aleksander II zniósł stan wojenny i złagodził represje wobec Polaków. * wzrosła aktywność polskiego społeczeństwa, zwłaszcza w sferze gospodarczej. * w Warszawie otwarto wyższą uczelnię Akademię Medyko-Chirurgiczną, utworzono Towarzystwo Rolnicze, które stało się nieoficjalnym przedstawicielstwem społeczeństwa Królestwa Polskiego. #### Zabór austriacki * Od 1848 r. na tronie w Wiedniu zasiadał cesarz Franciszek Józef I. Na początku swojego panowania władca zaostrzył politykę wobec Polaków. * W wyniku Wiosny Ludów i powstania na Węgrzech nastąpiło złagodzenie polityki względem Polaków. W 1849 r. namiestnikiem Galicji został konserwatywny polski arystokrata Agenor Gołuchowski. Zapoczątkowało to proces polonizacji urzędów (stanowiska w urzędach zaczęli obejmować Polacy). * Coraz aktywniejsze stawały się polskie środowiska kulturalne i naukowe największych miast Galicji - Lwowa i Krakowa. ## Przyczyny wybuchu powstania Reformy w Rosji pobudziły aktywność środowisk niepodległościowych na ziemiach polskich. Ugrupowania, które nawoływały do powstania i głosiły radykalny program społeczny, w tym m.in. uwłaszczenie chłopów, nazywano **Czerwonymi**. Brak oczekiwanych zmian politycznych w Królestwie Polskim sprawił, że niezadowolenie narastało także wśród ziemian i mieszczan. Sprzeciwiali się oni jednak radykalnym planom Czerwonych. Uważali, że do powstania trzeba dokładnie się przygotować, a jego wybuch uzależniali od uzyskania poparcia zachodnich mocarstw. Zwolenników takiego podejścia określano mianem **Białych**. Na początku lat 60. XIX w. wśród Polaków wzrastały nastroje patriotyczne. W ramach "rewolucji moralnej" w kościołach śpiewano pieśni o miłości do ojczyzny, zaczęto organizować manifestacje patriotyczne. Pierwsza z nich odbyła się w 1860 r. podczas pogrzebu wdowy po generale Józefie Sowińskim, bohaterze powstania listopadowego. Władze carskie początkowo nie reagowały na te wydarzenia. W marcu 1861 r. ważne stanowisko w administracji Królestwa Polskiego objął Polak Aleksander Wielopolski, przeciwnik działalności konspiracyjnej. Prowadził on politykę lojalności wobec cara. Uważał, że to jedyny sposób na odzyskanie autonomii utraconej po upadku powstania listopadowego. Wielopolski nie cieszył się poparciem społeczeństwa. To z inicjatywy polityka w kwietniu 1861 r. rozwiązano Towarzystwo Rolnicze. Ta decyzja doprowadziła do manifestacji warszawian na placu Zamkowym, zakończonej interwencją wojsk carskich. W jej wyniku zginęło ponad 100 demonstrantów. Władze rosyjskie przywróciły w Królestwie stan wojenny i zabroniły organizowania zgromadzeń. W tej sytuacji życie narodowe Polaków skupiło się wokół Kościoła katolickiego. Zaczęto m.in. organizować nabożeństwa patriotyczne dla uczczenia ważnych rocznic narodowych. ### Czerwoni * głosili program radykalny * od 1861 r. tworzyli organizacje spiskowe przygotowujące zbrojne powstanie narodowe * szerzyli swoje poglądy wśród wszystkich grup społecznych * byli zwolennikami zmian demokratycznych * uważali za konieczne przeprowadzenie w Królestwie Polskim uwłaszczenia chłopów * do grona najważniejszych działaczy Czerwonych należał Jarosław Dąbrowski. ### Biali * zaproponowali program umiarkowany * stworzyli siatkę konspiracyjną, w której działali ziemianie, mieszczanie i inteligencja * uważali, że do powstania trzeba się przygotować, a jego wybuch uzależniali od uzyskania poparcia Wielkiej Brytanii i Francji * planowali uwłaszczenie chłopów, ale po wypłaceniu odszkodowań właścicielom ziemskim * na czele Białych stanęli Andrzej Zamoyski oraz warszawski bankier Leopold Kronenberg. ## Wybuch powstania Powstanie wybuchło 22 stycznia 1863 r., dlatego przeszło do historii jako powstanie styczniowe. Sytuacja spiskowców od początku była bardzo zła. Zostali oni osłabieni branką, nie zadbali o współpracę z działaczami emigracyjnymi, brakowało im broni. Poza tym zima nie sprzyjała walce partyzanckiej. Tymczasem Rosjanie mogli przeciwstawić powstańcom około 100-tysięczną, dobrze wyszkoloną i uzbrojoną armię. Pierwszym dyktatorem powstania został Ludwik Mierosławski. Centralnym ośrodkiem władzy był Rząd Narodowy w Warszawie, który stanął na czele konspiracyjnego państwa polskiego. Powstańcy mieli własną pocztę, służbę dyplomatyczną oraz instytucje finansowe. Wydawali też gazety i ulotki, w których przekazywali rodakom informacje na temat przebiegu walk. ### Aleksander Wielopolski * 1803-1877) był zwolennikiem ugodowej polityki wobec Rosji i współpracy z carem. * W 1862 r. został naczelnikiem rządu Królestwa Polskiego. * Wdrożył wiele reform modernizujących Królestwo, m.in. zamienił chłopom pańszczyznę na czynsz, wprowadził równouprawnienie Żydów i usprawnił oświatę. * Założył Szkołę Główną Warszawską, uczelnię z wykładowym językiem polskim. ## Przebieg walk Powstanie objęło obszar Królestwa Polskiego, Białorusi i Litwy. Z zaboru pruskiego i austriackiego przybywali ochotnicy, dostarczano też broń i amunicję. W tej sytuacji Biali postanowili dołączyć do walk. Od początku chcieli przejąć kierownictwo nad całym zrywem niepodległościowym. W marcu 1863 r. dyktatorem powstania został przedstawiciel tego ugrupowania Marian Langiewicz. Jednak zaledwie tydzień później, w obawie przed aresztowaniem, przekroczył granicę zaboru austriackiego i złożył broń. Polacy prowadzili przeciwko Rosjanom wojnę partyzancką. Mimo że odnosili sukcesy w mniejszych potyczkach, nie udało im się opanować żadnego dużego miasta ani ważnego obszaru. Car Aleksander II postanowił szybko rozprawić się z polskim buntem. Rozpoczęły się publiczne egzekucje powstańców, aresztowania i zsyłki na Syberię. Nie było szans na pomoc innych państw, siatka konspiracyjna została rozbita, utrudniona została też działalność Rządu Narodowego. W tej sytuacji władzę nad powstaniem przejął były oficer armii rosyjskiej, Romuald Traugutt. Dzięki jego zaangażowaniu i zmianom organizacyjnym powstańcom udało się przetrwać zimę. ## Upadek powstania Mimo wysiłku władz powstańczych ich siły ciągle topniały. W lutym 1864 r. wojska carskie rozbiły na Kielecczyźnie duży oddział generała Józefa Hauke-Bosaka. Niepowodzeniem zakończyły się próby włączenia do walki chłopów. Mieszkańcy wsi, pod wpływem Rosjan, nie chcieli walczyć przeciwko carowi. Ostatecznie szanse na udział chłopów w powstaniu przekreślił car Aleksander II, który 2 marca 1864 r. wydał ukaz o uwłaszczeniu chłopów. W kwietniu 1864 r. Romuald Traugutt został aresztowany przez Rosjan, a po kilku miesiącach stracony. Powstanie pozbawione przywódcy powoli gasło. Najdłużej, bo aż do wiosny 1865 r., walczył na Podlasiu oddział księdza Stanisława Brzóski. Walka Polaków nie przeszła bez echa - rewolucjoniści z całej Europy popierali polskie dążenia. W oddziałach powstańczych znaleźli się ochotnicy z Węgier, Francji, Niemiec i Włoch. ## **Podsumowanie tematu** **To już wiem** 1. Praca organiczna miała na celu rozwój polskiego społeczeństwa. Duży nacisk położono na rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny. 2. "Rewolucja moralna" polegała na rozbudzeniu nastrojów patriotycznych w polskim społeczeństwie. W środowisku działaczy niepodległościowych powstały dwa stronnictwa: Czerwonych i Białych. Czerwoni chcieli jak najszybciej doprowadzić do powstania zbrojnego, Biali uzależniali jego wybuch od pomocy zachodnich mocarstw. 3. Do przyczyn powstania styczniowego zalicza się wzrastający patriotyzm Polaków i chęć uzyskania przez nich większej autonomii. Bezpośrednim impulsem do rozpoczęcia walk było ogłoszenie nadzwyczajnego boru Polaków do armii carskiej - branki. Powstanie wybuchło 22 stycznia 1863 r. 4. Walki powstania styczniowego miały charakter wojny partyzanckiej. Nad przebiegiem działań czuwało polskie państwo konspiracyjne na czele z Rządem Narodowym. Uwłaszczenie chłopów przez cara w marcu 1864 r. ostatecznie zdecydowało o nieprzystąpieniu tej grupy do powstania. Walki zaczęły wygasać w tym samym roku, do czego przyczyniła się m.in. śmierć ostatniego dyktatora powstania - Romualda Traugutta. **Sprawdź się** 1. Wymień założenia pracy organicznej oraz jej najważniejszych inicjatorów. 2. Przedstaw poglądy Czerwonych i Białych na walkę zbrojną. 3. Wyjaśnij, dlaczego wybuchło powstanie styczniowe. 4. Wytłumacz, dlaczego powstanie styczniowe upadło. 5. Opisz, jaki charakter miały walki podczas powstania styczniowego. Porównaj jego przebieg z powstaniem listopadowym. 6. **Miniprojekt** Zaprojektujcie sztandar z czasów powstania styczniowego. W kilkuosobowych grupach przemyślcie, jaki symbol powinien się znaleźć na Waszej chorągwi. Wymyślcie hasło, które będzie przyświecało walczącym powstańcom.