Dokument 7 (3) AAC - PDF

AAC - wszelkie sposoby umożliwiające osobom ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi przekazywanie i odbieranie komunikatów zintegrowane elementy AAC (symbole i ich podział, strategie, techniki, pomoce komunikacyjne) - Symbol - Inaczej znak. Element umowny oznaczający lub reprezentujący...

AAC - wszelkie sposoby umożliwiające osobom ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi przekazywanie i odbieranie komunikatów zintegrowane elementy AAC (symbole i ich podział, strategie, techniki, pomoce komunikacyjne) - Symbol - Inaczej znak. Element umowny oznaczający lub reprezentujący inną rzecz lub ideę (np. rzeczywisty przedmiot, fotografia, oraz, rysunek liniowy, litera, słowo). Symbole wspomagane ikoniczne np. jabłko użyte jako reprezentacja jabłka. Symbole niewspomagane ikoniczne np. gest wskazania palcem na konkretny obiekt. Symbole wspomagane nieikoniczne np. jabłko w systemie Blissa. Symbole niewspomagane ikoniczne np. znak migowy „ciocia”. Strategia - Proces lub planowanie określonego działania w celu wykorzystania go dla poprawy skuteczności porozumiewania się osoby ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi. Technika - Podejście albo sposób wybierania wiadomości lub dostęp do wiadomości na prezentacji komunikacyjnej stałej lub prezentacji komunikacji dynamicznej. Pomoce komunikacyjne - Każdy fizyczny obiekt technologii prostej lub technologii zaawansowanej, który uzupełnia lub zastępuje naturalną mowę i/lub pismo oraz wspomaga rozumienie stosowany w celu umożliwienia lub poprawienia umiejętności porozumiewania się osób ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi. Pacjenci ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi - dzieci i dorośli, których mowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia ( w sposób konwencjonalny, czyli z użyciem naturalnej mowy) codzienną komunikację oraz pełnienie funkcji życiowych i społecznych. komunikacja wspomagana - Wszelkie środki oraz działania wykorzystywane podczas porozumiewania się w celu wspomagania (uzupełniania lub usprawniania) naturalnej mowy i/lub pisma. komunikacja alternatywna - Sposoby porozumiewania się inne niż przy użyciu naturalnej mowy i/lub pisma; jest substytutem (alternatywą) naturalnej mowy  użytkownicy AAC - Osoba ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi, która już korzysta ze wspomagających i alternatywnych sposobów porozumienia się lub będzie z nich korzystała. Modelowanie - działania w różnych ważnych sytuacjach, które zdarzają się w trakcie spotkania z osobą niemówiącą. strukturyzacja miejsca i czasu - ułatwienie pacjentowi funkcjonowania w przedszkolu i szkole, ale również w domu, w ramach strukturyzacji przestrzeni. Ważne, by dziecko wiedziało, jakie zajęcia je czekają, z kim oraz gdzie, i mogło w każdej chwili to sprawdzić Klasyfikacja użytkowników AAC, cechy charakterystyczne dla danej grupy oraz cel interwencji terapeutycznej. Trzy grupy użytkowników AAC Tworzą oni grupy, w zależności od funkcji, jakie mają dla nich spełniać zastosowane sposoby porozumiewania się. Grupa ekspresji językowej Kto tu się znajduje? Wszystkie osoby, które mają zdolność rozumienia mowy, ale sami nie potrafią się nią posługiwać. Np. dzieci z porażeniem mózgowym, które z powodu dużej spastyczności, ruchów mimowolnych nie są w stanie kontrolować sowich narządów mowy, by czytelnie artykułować dźwięki. Mogą się tutaj znaleźć także osoby z niepełnosprawnością intelektualną czy zaburzeniami językowymi, u których widoczna jest różnica pomiędzy stopniem rozumienia języka a możliwościami ekspresji, np. u osób z Zespołem Downa. Jaki jest cel interwencji AAC? Główny cel to zapewnienie takiej formy porozumiewania się, która będzie stałym środkiem ekspresji, czyli może być stosowana w różnych sytuacjach przez całe życie. Praca powinna skupiać się na tworzeniu odpowiedniej relacji pomiędzy językiem mówionym, wykorzystywanym w danym środowisku, a alternatywną formą językową potrzebną do ekspresji własnej. Zatem można się oprzeć na nauce rozumieania symboli graficznych oraz na nauce ortografii i czytania. Grupa wymagająca wsparcia językowego Kto tu się znajduje? Grupa ta obejmuje osoby, dla których komunikacja alternatywna jest wprowadzana jako część procesu służącego rozwojowi mowy (dzieci z dysfazją rozwojową, z niepełnosprawnością intelektualną- mowa rozwija się wolniej) oraz osoby, które nauczyły się już mówić, ale słuchacze nadal mają trudności w zrozumieniu artykulacji ( w małej klasie dziecko jest rozumiane i nie korzysta z AAC, ale w pociągu,w ruchliwym sklepie jest nierozumiane- w tych sytuacjach konieczne jest korzystanie z AAC) Jaki jest cel interwencji AAC? W przypadku osób z pierwszej podgrupy, AAC ma na celu pobudzenie do rozumienia języka i ekspresji językowej. Forma komunikacji alternatywnej nie jest substytutem mowy, ale “szkieletem” dla jej rozwoju. Główny cel skupia się na określeniu jasnej relacji pomiędzy mową a AAC oraz na eliminowaniu problemów w środowisku związanych z ograniczeniami mowy naturalnej. Osoby z drugiej podgrupy przypominają nieco użytkowników z grupy ekspresji językowej, z tą różnicą, że alternatywne sposoby porozumiewania się nie są ich głównym środkiem komunikacji. Interwencja skupia się tutaj głównie na umiejętności wspomagania mowy, obserwacji rozumienia u partnera konwersacji oraz na wykorzystywaniu rozmaitych strategii i środków w różnych sytuacjach. Grupa języka alternatywnego Kto tu się znajduje? W tej grupie znajdują się osoby korzystające z alternatywnej formy komunikacji jako języka przez całe życie. Jest to też forma języka dla osób, które komunikują się z nimi. Użytkownicy nie mają w ogóle rozwiniętej mowy. Mogą się tu znaleźć osoby z autyzmem, niepełnosprawnością intelektualną, czy osoby z agnozją słuchową. Jaki jest cel interwencji AAC? Główny cel interwencji dla tej grupy to zapewnienie warunków, w których dziecko mogłoby się nauczyć rozumienia i posługiwania alternatywną komunikacją bez odwoływania się do języka mówionego. Istotnym elementem jest stworzenie odpowiedniego środowiska, w którym alternatywny sposób porozumiewania się będzie naprawdę funkcjonalny. Główne zakresy obserwacji pacjenta na podstawie narzędzia „Sprawdź jak się porozumiewam” Magdaleny Grycman. Narządzie „Sprawdź, jak się porozumiewam” autorstwa Magdaleny Grycman jest stosowane do oceny umiejętności komunikacyjnych pacjenta, w szczególności w kontekście wspierania osób, które mają trudności w tej dziedzinie (np. osoby z afazją, autyzmem czy innymi zaburzeniami). W ramach tego narzędzia pacjent jest obserwowany w różnych zakresach komunikacyjnych, które pozwalają na dokładną diagnozę i planowanie odpowiednich działań wspierających. Główne zakresy obserwacji pacjenta w narzędziu „Sprawdź, jak się porozumiewam” obejmują: 1. Komunikacja werbalna – Ocena umiejętności mówienia i rozumienia mowy: a. Zdolność pacjenta do formułowania zdań i używania odpowiednich słów w różnych kontekstach. b. Zrozumienie mowy innych osób, a także rozumienie poleceń i pytań. c. Spontaniczność wypowiedzi, jej płynność i adekwatność do sytuacji. 2. Komunikacja niewerbalna – Obserwacja umiejętności wykorzystywania niewerbalnych środków wyrazu: a. Wyraz twarzy, gesty, mimika, postawa ciała. b. Umiejętność wyrażania emocji i potrzeb poprzez gesty i inne formy niewerbalne. c. Rozumienie sygnałów niewerbalnych od innych osób (np. mowa ciała, ton głosu). 3. Używanie alternatywnych i wspomagających metod komunikacji (AAC) – Ocena stosowania narzędzi wspierających: a. Korzystanie z alternatywnych metod komunikacji, jak np. piktogramy, gesty, tablice komunikacyjne. b. Umiejętność używania technologii wspomagających (np. aplikacje, urządzenia). 4. Interakcje społeczne – Obserwacja zdolności do nawiązywania i utrzymywania relacji: a. Inicjowanie i utrzymywanie rozmowy, reagowanie na bodźce z otoczenia. b. Umiejętność współpracy i angażowania się w interakcje społeczne.  c. Zachowania w sytuacjach grupowych i społecznych, takie jak wyrażanie zgody lub sprzeciwu. 5. Rozumienie sytuacyjne – Zdolność rozumienia kontekstu sytuacji komunikacyjnych: a. Umiejętność dopasowywania komunikacji do konkretnej sytuacji. b. Zrozumienie ról i oczekiwań w różnych kontekstach komunikacyjnych. 6. Poczucie odpowiedzialności za komunikację – Obserwacja, jak pacjent postrzega i angażuje się w proces komunikacji: a. Zdolność do rozpoznawania i przyjmowania odpowiedzialności za skuteczność komunikacji. b. Umiejętność dostosowania komunikacji w zależności od odbiorcy i sytuacji. Zakresy te pomagają zidentyfikować mocne strony pacjenta oraz obszary, w których może wymagać wsparcia lub terapii, aby poprawić swoje zdolności komunikacyjne. Systemy AAC: PECS założenia teoretyczne i protokół wprowadzania poszczególnych faz; Wymiana obrazków symboli w celu porozumiewania się. Dla dzieci w spektrum autyzmu i mających inne problemy z porozumiewaniem się, zwłaszcza w zakresie spontanicznego inicjowania komunikacji. Jedyny warunek sprawność manualna. Natychmiast uzyskuje nagrodę wzmocnienie. Nie ma bezmyślnego wskazywania symboli w wyniku nadmiernego treningu. Jest 6 faz. Można realizować 2 na raz. 1 – fizyczna wymiana. Uczeń daje nauczycielowi symbol i otrzymuje to o co prosi. 2 – rozwijanie spontaniczności. Spontaniczność i wytrwałość i generalizacja nabytej umiejętności w innych sytuacjach żucia codziennego. 3 - rozróżnianie symboli. Uczeń używa symboli wybieranych spośród innych znajdujących się w tablicy. 4 – struktura zdania. Uczeń prosi o bezpośrednio widoczne i niewidoczne rzeczy używając zwrotów złożonych z wielu słów. 5 – odpowiadanie na pytanie co chcesz. Nauka odpowiadania na pytanie co chcesz. 6 – odpowiadanie i spontaniczne komentowanie. Rozwijanie funkcji komunikacyjnych włączając do nich komentowanie, wyrażanie uczuć, preferencje i awersje. Makaton – gesty, symbol i mowa. Dodatkowo mimika, pantomimika, mowa ciała, kontakt wzrokowy i dystans fizyczny między rozmówcami. 400 podstawowych gestów  podzielonych na 8 poziomów. 9 poziom jest fakultatywny. Większość z nich to znaki ikoniczne języka migowego. Dla osób mających trudności w uczeniu i porozumiewaniu się. Coghamo – system gestów przystosowanych do możliwości ruchowych osób z porażeniem mózgowym. Znaki są oparte na bazie belgijskiego języka migowego i angielskiego systemu komunikowania Makaton. Gestowi towarzyszy mowa. 106 gestów. Bliss – pismo logograficzne składające się z 4500 znaków. Według pierwotnego założenia, pismo miało służyć do tego, aby ludzie na całym świecie mogli porozumiewać się bez problemów. Alfabet Blissa w podstawowej formie reprezentuje 6000 słów. Każdy symbol jest związany z określoną treścią. To międzynarodowy system, w którym znaki mogą symbolizować całe zwroty i wypowiedzi. Pomocą w komunikacji tym systemem jest tzw. tablica Blissa, na której znajdziemy podstawowe znaki i ich nazwy umieszczone nad nimi, opanowane wcześniej przez ucznia. Naukę symboli rozpoczyna się od podstawowych słów. Uczeń na początku nauki powinien korzystać z tablicy, wskazując oczami odpowiedni znak, który pozwoli rozmówcy na przyswojenie komunikatu. Często uczniowie, z powodu niepełnosprawności, nie mają innych możliwości wskazania znaku. Symbole Blissa przyjmują formy geometryczne, kropek, kresek, innych figur. Symbole przedmiotów materialnych są najbardziej zbliżone do ich realnego kształtu, natomiast pojęcia abstrakcyjne przedstawia się w formie powiązanej z ich znaczeniem. PIC – Piktogramy to graficzny system komunikacji. Zasadą konstrukcji tego systemu jest czarne tło i biała figura. Każdy ze znaków opisany jest literowo w postaci wyrazu określającego treść znaku. Głównym atutem Piktogramów jest to, iż dają one bezpośrednie i dokładne odniesienie wizualne do danego pojęcia. Symbole są ograniczone do najbardziej charakterystycznych rysów, bez zbędnych szczegółów (np.: sylwetki). Natomiast słabością tego systemu jest to, iż nie są one elastyczne i nie mogą odnosić się do całej kategorii pojęć podobnych. Piktogramy można znaleźć na wszystkich szczeblach abstrakcji: Obrazy ikoniczne (obrazy przypominające obiekt) dzielą się na: o obrazy wysoko-ikoniczne (charakteryzują się wysokim stopniem podobieństwa z obiektem, np.; fotografie lub rysunki realistyczne); o obrazy nisko-ikoniczne (są mniej lub bardziej uproszczone lub stylizowane, często używamy tu najbardziej charakterystycznych cech obiektu w celu oddania podobieństwa, podczas gdy szczegóły i cechy niespecyficzne nie są pokazane, np.: rysunek sylwetki, znaki drogowe). Symbole (bezpośrednio nie przedstawiają obiektu, lecz reprezentują go poprzez pokazanie pewnego szczegółu, który kieruje naszą myśl do obiektu) dzielą się na: o symbole asocjacyjne, kojarzeniowe (pokazują coś, co my w pewien sposób kojarzymy z pojęciem, np.: walizka powoduje, iż myślimy o podróżowaniu, zaś rękawica bokserska o boksowaniu); o symbole podobieństwa, analogy (powodują, iż kojarzymy je z pojęciami poprzez analogię, czyli pewną zgodność pomiędzy symbolem i jego znaczeniem w naszej świadomości). Są dwa rodzaje takich symboli: ▪ symbole ideomorficzne (są one związane z podobieństwem myśli, symbol pokazuje coś co z kolei jest związane z czymś co faktycznie chcemy zaprezentować); ▪ symbole izomorficzne, równopostaciowe (są one związane z podobieństwem strukturalnym, czyli podobieństwem formy między symbolem i pojęciem). o symbole arbitralne (obejmują symbole wybrane arbitralnie , nie posiadające wizualnego połączenia z pojęciem, czyli stworzono obraz i nadano mu pewne znaczenie. Funkcjonuje to na skutek pewnej konwencji (porozumienia) pomiędzy użytkownikami i musi być wyuczony, np.: symbole stopni wojskowych lub symbole matematyczne). Piktogramy są najczęściej obrazkami nisko-ikonicznymi. Jeżeli konieczne jest użycie obrazków wysoko-ikonicznych, wówczas należy zredukować ilość szczegółów do tych, które są ważne, aby zidentyfikować dany przedmiot (np.: straż pożarna) oraz tych, które są charakterystyczne dla grupy, gdy mamy do czynienia z pojęciem grupowym (samochód). Powinno się unikać symboli podobieństwa, a jeszcze bardziej symboli arbitralnych. PCS – system symboli. Obecnie biblioteka obejmuje 4500 symboli, zebranych w kategorie, np. jedzenie, ludzie, czasowniki, czas wolny, rzeczowniki. Każdy z kolorowych czy czarno-białych obrazków przedstawia pojedyncze słowa, zwroty, zdania, jak również zestawy zdań wykorzystywanych w sytuacjach społecznych. Część z nich przedstawiona jest w postaci bardziej lub mniej abstrakcyjnej. Do każdego obrazka można dodania podpis. Symbole można modyfikować za pomocą narzędzi do rysowania, np. stworzyć komórkę o dowolnym kształcie. Program pozwala na dopasowanie wielkości komórek, liter, kształtu, kontrastu oraz kolorystyki do możliwości percepcyjnych i ruchowych osoby niemówiącej. Daje możliwość tworzenia tablic komunikacyjnych dopasowanych do potrzeb użytkownika. Dodatkowo można dodawać własne symbole, edytować plansze, komórki- zmiana koloru tła, obramowania, itp. PCS ( Picture Communication Symbols) składa się z prostych obrazków. Nad każdym rysunkiem podane jest słowo, które ono oznacza. Słowa, których nie da się zilustrować zostały napisane. Dołączono także alfabet i liczby, zostawiono miejsca na kolory Rebus – składa się z 950 znaków graficznych, mających charakter piktograficzny, niektóre ideograficzny. W systemie tym używa się jednocześnie liter, a także znaków graficznych. Jedna lub kilka liter związanych jest z wymową hasła. W ten sposób połączenie znaku graficznego z literami tworzy nowe słowa. Dlatego też system ten stosuje się w celu przyswojenia umiejętności czytania. Leksigramy – Język abstrakcyjnych symboli łamliwych. Są zaliczane do symboli PCS. Używają tego małpy do porozumiewania się z opiekunami. Każdy znak odpowiada słowu. Sigsysymbole – Zdjęcia i rysunki. Piktogramy, fotografie, kombinacje. klocki Premacka – Klocki słowne Premacka – najczęściej wykonane z drewna lub plastiku, mają zróżnicowane kształty i fakturę. Stworzone dla osób niewidomych i niedowidzących, tak aby nauczyć się pojedynczych znaków bądź składania zdań.  Fakty i mity na temat AAC. MIT – AAC hamuje mówienie FAKT- AAC wspomaga mówienie MIT – osoba musi mieć intencję komunikacyjną aby wprowadzić u niej AAC FAKT- AAC wprowadzamy bez stawiania wymagań MIT – nie warto wprowadzać AAC jeśli całe środowisko dziecka nie współpracuje FAKT- AAC wprowadzamy, nawet jeśli będzie używane tylko przez część dnia MIT – AAC ma zastąpić naukę czytania i pisania FAKT- AAC to pomost do nauki czytania i pisania