Aralin 1: Mga Uri ng Kasarian PDF - SOGIE

Aralin 1: Mga Uri ng Kasarian, Gender, Sex at Gender Roles  Layunin: Natatalakay ang mga uri ng kasarian (gender) at sex at gender roles sa iba't ibang bahagi ng daigdig.  Halina at alamin! Alamin kung ano nga ba ang sinisimbolo ng simbolo na iyong makikita.  Babae / Kababaihan...

Aralin 1: Mga Uri ng Kasarian, Gender, Sex at Gender Roles  Layunin: Natatalakay ang mga uri ng kasarian (gender) at sex at gender roles sa iba't ibang bahagi ng daigdig.  Halina at alamin! Alamin kung ano nga ba ang sinisimbolo ng simbolo na iyong makikita.  Babae / Kababaihan  Lalaki / Kalalakihan Lesbian Gay Non-Binary Transgender Bisexual  Ang gender , sex at gender roles ay mga terminolohiya na ginagamit natin sa ating pang-araw-araw na buhay, kaya marapat lamang na malaman natin ang kahulugan at pagkakaiba ng mga ito. Ang pag-intindi sa pagkakaiba-iba ng tatlong konsepto ay may implikasyon din kung paano natin tignan ang hindi pagkakapantay-pantay ng babae at lalaki. Mahalagang malaman ang mga konseptong ito upang malaman ang mga papel na ginagampanan ng mga tao sa lipunan base sa papel na ito, binibigyan ito ng pagpapahalaga ayon sa kultura. LGBT Flag LIFE and SEXUALITY HEALING and FRIENDSHIP VITALITY and ENERGY SERENITY and NATURE HARMONY and ARTISTRY SPIRIT and GRATITUDE  Mula sa araling ito ay tatahakin natin ang isang makulay na paksa. Ito ay ang patungkol sa gender, sex at gender roles. Narinig mo na ba ang mga terminolohiyang nabanggit? Iisa ba ang kahulugan ng mga nasabing terminolohiya? Alam mo ba kung saan at kailan dapat gamitin ang mga nabanggit na terminolohiya?  Sa iyong pagsilang ay mayroon ka ng pagkakakilanlang bayolohikal o pisikal. Ngunit may mga ibang tao na habang nagkakaisip at nagkakaedad ay nagbabago ang kanilang pananaw sa kung anong katangian ang taglay nila. Marahil ito ay epekto ng kapaligirang kanilang ginagalawan at marami pang rason. Sa pamamagitan ng aralin na ito, inaasahang lalawak ang iyong kaalaman sa kung ano nga ba talaga ang gender, sex at gender roles o ang gampanin ng kalalakihan at kababaihan sa ating lipunan.  Konsepto ng Gender, Sex at Gender Roles  Ang konsepto ng gender at sex ay magkaiba. Ayon sa World Health Organization (2014), ang sex ay tumutukoy sa bayolohikal at pisyolohikal na katangian na nagtatakda ng pagkakaiba ng babae sa lalaki. Samantalang ang gender naman ay tumutukoy sa mga panlipunang gampanin, kilos, at gawain na itinatakda ng lipunan para sa mga babae at lalaki. Ang gender ay hindi lamang nahahati sa dalawang kategorya ito ay mayroong iba’t ibang uri.  Katangian ng Sex Ang sex ay ang bayolohikal, pisyolohiko at natural na katangian ng isang tao mula kapanganakan. Ito ay tumutukoy kung lalaki o babae ang isang tao. Ang taglay na mga katangian ng lalaki at babae ay makikita sa anumang lahi, kultura, lipunan at panahon. Ang mga ilang bayolohikal at pisikal na katangian ng lalaki at babae ay ang mga sumusunod:  Katangian ng Sex LALAKI / KALALAKIHAN May adam's apple May testicles May XY chromosomes May androgen at testosterone  Katangian ng Sex BABAE / KABABAIHAN May developed breast May bahay bata May xx chromosomes May estrogen at progesterone  Katangian ng Gender Ang gender naman ay isang social contract at nakabatay sa mga salik panlipunan (social factors). Kabilang sa mga salik na ito ay ang mga panlipunang gampanin at tungkulin, kapasidad, intelektual, emosyonal at panlipunang katangian at katayuan na nakaatas sa mga babae at lalaki at iba pang kategoryang itinakda ng kultura at lipunan. Maaaring ikaw ay feminine o masculine depende sa tingin sayo ng lipunan. Malaki ang epekto ng mga salik na ito sa katangian ng gender katulad ng mga sumusunod: Ito ay natutunan. Ang mga gender roles ay natutunan sa pamamagitan ng iba’t-ibang social institutions kagaya ng pamilya, eskwelahan, mass media, relihiyon, estado, at lugar ng trabaho. Ito ay pwedeng magbago sa pag-usad ng panahon. Ito ay iba-iba sa bawat kultura at lipunan. May panahon na ang bansang Saudi Arabia lamang sa buong mundo ang hindi nagpapahintulot sa kababaihan na magmaneho ng sasakyan. Isa sa mga halimbawa nito ay ang pag-aresto at pagkulong sa isang Saudi Arabian women's rights activist na si Aziza Al Yousef.  Ngunit ayon sa New York Times noong 2018 ay nabigyang karapatan ang mga kababaihan na makapagmaneho. Makikita sa ibaba ang orihinal na artikulo tungkol dito. Saudi Arabia Granted Women the Right to Drive. A Year on, It’s Still Complicated. By Megan Specia June 24, 2019 Saudi Arabia granted women the right to drive one year ago, a historic move that cracked open a window to new freedoms for women who have long lived under repressive laws. The measure was enacted by the country’s de facto leader, Crown Prince Mohammed bin Salman, who also eased other restrictions on women, leading some to hail him as a feminist reformer. But behind the celebrations lay larger issues. Despite renewed freedoms on the road, in the year since the ban was ended, Saudi women remain subject to strict guardianship laws that prohibit them from making many basic decisions without the permission of a male relative.  And some of the very activists who fought for their rights have been languishing behind bars. Here’s what to know a year after the ban on female drivers was lifted.Tens of thousands of Saudi women are driving. Officials say they have issued tens of thousands of driver’s licenses to Saudi women since last year. A few driving schools catering to women have popped up and dozens of women have shared celebratory photos with their licenses in hand. SANGGUNIAN: https://www.nytimes.com/2019/06/24/world/middleeast/saudi- driving-ban-anniversary.html Mga Simbolo Sa panahon ng mga Griyego kilala ang kalalakihan sa larangan ng pakikipagdigma gamit ang kanilang espada at pana. Samantalang ang kababaihan ay sumisimbolo ng kagandahan at pagiging modelo ng kanilang makulay na kultura sa larangan ng pagpipinta. Ito ang naging basehan ng simbolo ng gender o kasarian. Ang pana ang naging batayan ng simbolo ng lalaki at ang imahen ng salamin ang naging simbolo ng babae. Samantalang ang pinaghalong simbolo ng lalaki at babae ang siyang kumakatawan sa lesbian, gay, bisexual at transgender (LGBT).  Sa Pilipinas, isang mahaba at masalimuot ang kasaysayan ng LGBT community. Bago pa man dumating ang mga mananakop na Kastila sa bansa ay nakapaloob na sa ating kultura at tradisyon ang usaping pangkasarian. Isa sa mga halimbawa nito ay ang konsepto ng mga babaylan, kung saan kadalasan ang mga lalaking babaylan ay nagkukunyari at nag-aanyong mga babae upang kalugdan ng diyos. Gender Roles Ang gender role sa salitang tagalog ay tungkulin o gampanin base sa kasarian. Ito ay ang itinakdang pamantayan na basehan ng tungkulin o gampanin ng babae at lalaki batay sa tinatanggap ng lipunang ginagalawan. Ayon sa isang artikulo na mula sa Hesperian Health Guides ang gender role ng isang tao ay ang pagtatakda ng komunidad kung paano ang pagiging babae at lalaki. Umaasa ang komunidad sa bawat tao na mag-isip, makadama at kumilos sa takdang paraan, dahil lang sa sila’y babae o lalaki. Ang mga sumusunod ay mga halimbawa na isinulat sa nasabing artikulo. Ang babae ang inaasahang maghanda ng pagkain, mag-ipon ng tubig at panggatong, at mag-alaga sa mga anak at kapartner. Madalas naman, lalaki ang inaasahang magtrabaho sa labas ng bahay para suportahan ang pamilya at mga magulang sa pagtanda, at magtanggol sa pamilya mula sa kapahamakan.  Paksa 1: Uri ng Gender at Sex Ano ang pagkakaiba ng sexual orientation at gender identity (SOGIE)?  Ayon sa GALANG, isang organisasyon sa Pilipinas na naglalayong ipagtanggol ang karapatang ng mga nasa laylayan na miyembro ng LGBT at ayon din sa Yogyakarta Principles (2006), ang oryentasyong seksuwal (sexual orientation) ay tumutukoy sa kakayahan ng isang tao na makaranas ng malalim na atraksiyong apeksiyonal, emosyonal, seksuwal; at ng malalim na pakikipagrelasyon sa taong ang kasarian ay maaaring katulad ng sa kanya, iba sa kanya, o kasariang higit sa isa.  Samantalang ang pagkakakilanlan at pagpapahayag na pangkasarian (gender identity and expression) ay kinikilala bilang malalim na damdamin at personal na karanasang pangkasarian ng isang tao, na maaaring nakatugma o hindi nakatugma sa sex niya nang siya’y ipanganak. Kabilang na dito ang personal napagtuturing niya sa sariling katawan (na maaaring mauwi, kung malayang pinipili, sa pagbabago ng anyo o kung ano ang gagawin sa katawan sa pamamagitan ng pagpapaopera, gamot, o iba pang paraan) at iba pang ekspresyon ng kasarian, kasama na ang pananamit, pagsasalita, at pagkilos.  Sa simpleng pakahulugan, ang salitang oryentasyong seksuwal ay tumutukoy kung kanino ka naaakit, kung siya ay lalaki o babae o pareho o wala. Ang oryentasyong seksuwal ay maaaring maiuri bilang heteroseksuwal, homoseksuwal, at biseksuwal, atbp. Samantalang ang gender identity and expression ay nagsasaad ng identipikasyon o pagkakakilanlan o pagpapahayag sa sarili. Ito ay depende sa tao at karanasan nya sa lipunanag ginagalawan nya.  Heterosexual – tao na nagkakagusto o naaakit sa taong hindi kahalintulad ng kanyang kasarian. Homosexual – tao na nagkakagusto o naaakit sa taong kahalintulad ng kanyang kasarian. Bisexual – tao na naaakit sa parehong babae at lalaki. Ang ibang tawag sa kanya ay AC-DC (Alternating Current and Direct Current), silahis, atbp. Intersex – tao na ipinanganak na may reproductive o sexual anatomy na hindi akma sa lalaki o babae. Ang halimbawa ay ipinanganak na babae ngunit mayroon syang male reproductive organ. Ang ibang tawag sa kanya ay hermaphrodite.  Lesbian – babae na nagkakagusto o naakit sa kapwa babae. Ang ibang tawag sa kanya ay tibo, tomboy, lesbiyana, atbp. Gay – lalaki na nagkakagusto o naakit sa kapwa lalaki. Ang ibang tawag sa kanya ay bakla, beki, bayot, bading, paminta, sirena, atbp. Transgender – tao na kinikilala ang kanyang kasarian na maaaring taliwas sa ari nung ipinanganak siya o yung inatas sa kanya ng lipunan. Ang ibang tawag sa kanya ay transwoman, transman, atbp. Queer – tao na may sexual orientation o sexual identity na hindi nakapirmi o nag-iiba o maaring hindi limitado sa dalawang kasarian lamang.  GENDER ROLES AT KASAYSAYAN NG LGBT SA PILIPINAS PANAHONG PRE-KOLONYAL. Mula sa ating kasaysayan, bago pa dumating ang mga mananakop sa Pilipinas, hindi na pantay ang tingin ng mga tao sa babae at lalaki. Sa pagitan ng ika-16 hanggang ika – 17 siglo, ang mga babaylan o lider-ispiritwal na may tungkuling panrelihiyon ay ginagampanan din ng mga kalalakihan sa pamamagitan ng pagsusuot ng mga damit pambabae at kumikilos na babae katulad ng mga Asog sa Visayas. Ilan pa sa kanila ay kasal sa kapwa lalaki kung saan sila ay may relasyong sekswal.  Isang patunay nito ay ang nakasanayang kultura sa Panay na maging ang mga kababaihang kabilang sa pinakamataas hanggang sa pinakamababang uri ay nagaganap ang ganitong kaugalian. Itinuturing nila ang mga babae bilang pagmamay-ari ng mga kalalakihan sa kanilang pamilya. Tulad ng mga binukot o mga babaeng itinatago sa publiko, sila ay maaari lamang makasal kung magbibigay ng bigay-kaya o regalo ang mga lalaking nagnanais silang pakasalan. Isa sa mga dokumento na nagpapakita ng kalagayan ng mga kasarian sa panahong pre-kolonyal ay ang Boxer Codex. Ito ay pinaniniwalaang pagmamay-ari ni Luis Perez Dasmariñas, isang gobernador –heneral (1593-1596) ngunit ito ay napunta kay Charles Ralph Boxer kaya tinawag itong Boxer Codex. Dito nakapaloob na ang mga lalaki ay pinapayagang hiwalayan ang kanyang asawa at kunin nito ang kanilang mga ari-arian habang walang maaaring kunin ang mga babae na makikipaghiwalay sa kanilang asawa. Ayon kay Dr. Lordes Lapuz bilang konklusyon sa kanyang aklat na A Study of Psychopathology and Filipino Marriages in Crises na “Filipinas are brought up to fear men and some never escape the feelings of inferiority that upbring creates”. PANAHON NG KASTILA. Sa panahon ng mga Espanyol, ayon sa pag-aaral ni Emelina Ragaza Garcia na sumulat ng akdang Position of Women in the Philippines, limitado ang karapatan ng mga kababaihan dahil ito ay legal na batas na dinala ng mga Espanyol na mas mababa pa rin ang turing sa mga kababaihan kaysa sa mga kalalakihan. Ngunit dahil nagnais ang mga kababaihan ng pagkilala, ipinakita ng mga kababaihan ang kanilang galing sa iba’t ibang paraan tulad nina Gabriela Silang na tumulong at pumalit sa kanyang asawa na si Diego Silang na labanan ang pang- aabuso ng mga Espanyol. Isa rin si Marina Dizon na tumulong din sa pag-aalsa laban sa mga Espanyol sa pamamagitan ng kanyang galing sa pag-awit at pagsayaw upang lansihin ang mga kastila habang nagpupulong ang Katipunan. Women of Malolos Trinidad Tecson "Mother of Biak-na-Bato" Heneral ng Himagsikan - San Miguel Bulacan Teresa Magbanua Joan of Arc ng Visayas “Nanay Isa” PANAHON NG MGA AMERIKANO. Ang pagdating ng mga Amerikano ang nagbigay ng kalayaan, karapatan, at pagkakapantay-pantay sa Pilipinas. Dito nagsimula ang pagbubukas ng paaralan para sa kalalakihan at kababaihan, maging mayaman o mahirap. Dahil dito, nabuksan ang isipan ng mga kababaihan na hindi lamang sila dapat nasa loob ng bahay at simbahan lamang. Nabigyan ng karapatan sa kauna-unahang pagkakataon ang mga kababaihan na bumoto sa pamamagitan ng espesyal na plebesito na ginanap noong Abril 30, 1937. Dito nagsimula ang pakikilahok ng mga kababaihan sa mga isyu na may kinalaman sa politika PANAHON NG MGA HAPON. Dumating ang mga Hapones sa bansa noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Ang mga kababaihan ay naging katuwang ng mga kalalakihan sa pakikipaglaban. Ngunit naging delikado ang mga kababaihan sa kamay ng mga mananakop. Ang ilan sa mga kababaihan ay nakaranas ng pang-aabuso mula sa mga Hapones at tinawag sila bilang comfort women. Sa kabila ng mga pangyayaring ito ay nagpatuloy ang mga kababaihan sa kanilang pag-aaral at karera sa buhay na naging dahilan upang sila ay lumabas sa kanilang tahanan na naging lubhang delikado para sa kanila. COMFORT WOMEN KASALUKUYANG PANAHON. Nagpatuloy ang mga kababaihan na tahakin ang kanilang landas sa iba’t ibang karera hindi upang makipaglaban ng kapangyarihan sa mga kalalakihan bagkus ay ang mga nagnanais na magkaroon ng pantay na karapatan katulad ng mga kalalakihan sa larangan ng politika, edukasyon at trabaho upang magkaroon din ng malaking ambag sa pagbabago ng lipunan.  Babae ka at hindi babae lang! GENDER ROLES SA IBA’T-IBANG LIPUNAN SA MUNDO Africa at Kanlurang Asya  Mahirap ang pinagdaanan ng mga kababaihan at LGBT sa Africa at Kanlurang Asya. Sa mga rehiyong ito ng mundo, naging mahigpit ang lipunan para sa mga babae at miyembro ng LGBT. Noong kalagitnaan ng ika- 20 siglo lamang pinahintulutan ang mga babae na makalahok sa pagboto sa ilang bansa sa Africa at Kanlurang Asya. Subalit sa Saudi Arabia ay noong 2015 lamang sila pinayagang bumoto dahil sa pangako ni Haring Saud. Bukod sa pagboto, hindi rin pinahihintulutan magmaneho ang mga babae ng sasakyan ng walang pahintulot sa kamag-anak na lalaki tulad ng asawa, kapatid at magulang. Hindi rin pinapayagan ang mga kababaihan na maglakbay mag-isa dulot ng banta ng pang-aabuso.  Batay sa World Health Organization (WHO), mayroon 125 milyong kababaihan ang biktima ng Female Genital Mutilation (FGM), maging bata man o matanda sa dalawampu’t siyam (29) na bansa sa Africa at Kanlurang Asya. Patuloy pa rin ang ganitong uri ng gawain bilang bahagi ng kanilang tradisyon. Ang Female Genital Mutilation o FGM ay ang proseso ng pagbabago sa ari ng kababaihan, bata man o matanda na walang benepisyo ng medikal sa bansang Africa. Isa itong paniniwala na mapapanatili nitong walang bahid dungis ang pagkababae hanggang sa ito ay ikasal. Malaki ang epekto nito sa kalusugan tulad ng pagdurugo, impeksyon, hirap umihi at paghantong sa kamatayan.  Ang Breast Ironing o Breast Flattening ay isa din sa kaugalian sa Cameroon sa Kontinente ng Africa. Ginagawa ito sa pamamagitan ng pagbabayo o pagmamasahe ng dibdib ng babae gamit ang martilyo o spatula na pinaiinit sa apoy. Mayroong 24 poryento ng mga batang babae edad siyam na taon ang nakaranas nito dahil sa paliwanag ng magulang na ito ay paraan upang sila ay hindi maagang mabuntis, pagtigil sa pag-aaral at upang sila makaiwas na samantalahin. Mababanggit din ang kaugalian sa China na tinatawag na Foot Binding na naging sanhi ng pagkaparalisa ng mga kababaihan sa China. Ang Foot Binding ay isinasagawa sa mga sinaunang babae sa China kung saan ang paa ng babae ay pinapaliit hanggang sa tatlong pulgada gamit ang tela at isang pirasong bakal o bubog sa talampakan. Ang tawag sa ganitong klase ng mga paa ay lotus feet o lily feet na halos isang milenyong umiral sa tradisyon ng China. Sinasabing ang ganitong sukat ng paa ay simbolo ng yaman, ganda at pagiging karapat-dapat sa pagpapakasal. Subalit dahil ang mga kababaihang ito ay may bound feet, naging limitado ang pagkilos, pakikilahok sa politika at pakikisalamuha. Sa panahon ng panunungkulan ni Sun Yat Sen tinanggal ang sistemang ito dahil sa hindi mabuting dulot nito sa mga kababaihan. Pangkulturang Pangkat sa New Guinea Ang mag-asawang antropologo na sina Reo Fortune at Margaret Mead ay nagtungo sa rehiyon ng Sepik sa Papua New Guinea noong taong 1931 upang mag-aral ng mga kultura sa lugar na iyon. Sa kanilang pananatili sa lugar ay nakatagpo sila ng tatlong uri ng pangkat ng tao. Ito ay ang mga Arapesh, Mundugamur at Tchambuli.  Ang Arapesh na nangangahulugang tao ay walang mga pangalan. Ang mga kalalakihan at kababaihan sa kanilang pangkat ay maalaga at mapag-aruga sa kanilang mga anak. Sila din ay matulungin, mapayapa at kooperatibo sa kanilang pamilya at pangkat. Ang pangkat naman ng Mundugamur o Biwat ay kabaligtaran ng mga Arapesh. Ang mga kalalakihan at kababaihan ay kapwa matapang, agresibo, bayolente at mapaghangad ng kapangyarihan o posisyon sa kanilang pangkat.  Ang pinakahuling pangkat ay ang Tchambuli o ang Chambri kung saan magkaiba ang gampanin ng kalalakihan at kababaihan. Ang mga kababaihan ay dominante kaysa sa kalalakihan. Ang mga kalalakihan naman ay inilalarawan na mahilig sa mga kuwento at abala sa pag-aayos sa kanilang sarili. Ang mga pangyayaring ito ay nagpatunay na ang mga kababaihan, sa paglipas ng panahon, ay nakamit ang kanilang minimithing kalayaan, karapatan at tungkulin para sa pagpapaunlad ng bansa. Gawaing Pagganap Pagsusuri ng isang kwento o balita tungkol sa diskriminasyon at isulat ang iyong opinyon. Salamat sa pakikinig!