BIO T4 BAB 9 Nutrisi dan Sistem Pencernaan Manusia PDF

BAB 9 NUTRISI DAN SISTEM PENCERNAAN MANUSIA BIOLOGI TINGKATAN 4 OLEH CIKGU NORAZILA KHALID SMK ULU TIRAM, JOHOR 9.1 Sistem Pencernaan Struktur sistem pencernaan manusia  Sistem pencernaan manusia terdiri daripada salur alimentari yang panjang dan berotot bermula dari mulut hingga k...

BAB 9 NUTRISI DAN SISTEM PENCERNAAN MANUSIA BIOLOGI TINGKATAN 4 OLEH CIKGU NORAZILA KHALID SMK ULU TIRAM, JOHOR 9.1 Sistem Pencernaan Struktur sistem pencernaan manusia  Sistem pencernaan manusia terdiri daripada salur alimentari yang panjang dan berotot bermula dari mulut hingga ke dubur Struktur sistem pencernaan manusia  Bahagian-bahagian dalam salur alimentari ialah mulut, esofagus, perut, usus kecil, usus besar serta dubur.  Organ lain sistem pencernaan ialah hati, pundi hempedu dan pankreas. Kelenjar liur, kelenjar gaster dan kelenjar usus merembeskan jus pencernaan ke dalam salur alimentari. 9.2 Pencernaan Jenis pencernaan  Pencernaan ialah proses penguraian butiran makanan besar dan kompleks kepada butiran kecil yang ringkas dan terlarut supaya mudah diserap.  Pencernaan terdiri daripada dua bahagian iaitu pencernaan fizikal dan pencernaan kimia Pencernaan karbohidrat dalam mulut  Proses pencernaan bermula di dalam mulut. Kehadiran makanan di dalam mulut merangsang perembesan air liur oleh kelenjar liur  Air liur mengandungi enzim amilase air liur yang menghidrolisis kanji menjadi maltosa.  pH air liur berada dalam julat 6.5–7.5, iaitu sesuai untuk amilase air liur bertindak dengan optimum.  Air liur membantu makanan membentuk bolus dan menjadikannya lebih mudah untuk ditelan.  Semasa penelanan, epiglotis akan menutup bukaan trakea supaya makanan tidak memasuki trakea. Dalam esofagus, bolus makanan digerakkan secara peristalsis.  Peristalsis ialah tindakan pengecutan dan pengenduran otot secara beritma di sepanjang salur alimentari.  Peristalsis menolak bolus melalui esofagus sehingga memasuki perut Pencernaan protein dalam perut  Permukaan dalam dinding perut dilapisi oleh sel epitelium yang mengalami pengubahsuaian struktur dan fungsi untuk membentuk kelenjar gaster  Sel-sel epitelium ini terdiri daripada sel utama, sel parietal dan sel mukus. Pencernaan protein dalam perut  Sel utama merembeskan pepsinogen.  Sel parietal merembeskan asid hidroklorik.  Sel mukus merembeskan mukus.   menyediakan medium dengan pH yang sesuai Fungsi asid (pH 1.5–2.0) untuk tindakan enzim pepsin  menghentikan tindakan enzim amilase air liur hidroklorik  membunuh bakteria dalam makanan Pencernaan protein dalam perut  Mukus berfungsi melindungi dinding perut daripada tindakan asid hidroklorik dan enzim pencernaan.  Makanan dalam perut bercampur dengan jus gaster yang terdiri daripada asid hidroklorik dan enzim pepsin  Makanan digaul oleh tindakan peristalsis otot dinding perut selama beberapa jam. Pencernaan protein dalam perut  Kandungan dalam perut akhirnya bertukar kepada bentuk separa cair yang disebut kim.  Kim akan memasuki duodenum dengan perlahan-lahan apabila otot sfinkter mengendur. Pencernaan karbohidrat, protein dan lipid dalam usus kecil  Usus kecil terdiri daripada duodenum, jejunum dan ileum yang berlingkar.  Duodenum ialah bahagian pertama usus kecil yang menerima kim daripada perut.  Duodenum juga menerima hempedu yang dihasilkan oleh hati dan jus pankreas yang dirembeskan oleh pankreas PANKREAS  Pankreas merembeskan enzim amilase pankreas, tripsin dan lipase ke dalam duodenum melalui duktus pankreas. HATI  Menghasilkan hempedu  Pundi hempedu menyimpan hempedu.  Hempedu disalur ke duodenum melalui duktus hempedu. Fungsi hempedu  meneutralkan kim yang berasid  menyediakan keadaan beralkali (pH 7.6–8.6) untuk tindakan enzim dalam duodenum  mengemulsikan lipid dengan memecahkan lipid kepada titisan- titisan halus bagi menambahkan luas permukaan untuk tindakan enzim lipase Pencernaan karbohidrat, protein dan lipid dalam usus kecil  Kelenjar pada dinding ileum merembeskan mukus dan jus usus yang mengandungi enzim-enzim maltase, sukrase, laktase, lipase dan erepsin.  Medium beralkali dalam ileum membolehkan enzim-enzim bertindak secara optimum. 9.3 Penyerapan Ciri penyesuaian ileum dan vilus dalam penyerapan makanan tercerna MOLEKUL RINGKAS HASIL DARIPADA PENCERNAAN MAKANAN DISERAP DI BAHAGIAN ILEUM USUS KECIL. 9.4 Asimilasi Peranan sistem peredaran  Sistem peredaran manusia terdiri daripada sistem peredaran darah dan sistem limfa yang membantu mengangkut nutrien untuk diasimilasikan.  Dalam proses asimilasi yang berlaku di dalam sel, nutrien digunakan untuk membentuk sebatian kompleks atau komponen struktur. Kapilari-kapilari darah di usus kecil bergabung membentuk vena portal hepar yang membawa darah ke hati. Peranan sistem peredaran  Lakteal-lakteal pula bergabung membentuk salur limfa yang lebih besar dalam rangkaian sistem limfa.  Seterusnya, kandungan salur limfa memasuki duktus toraks yang kemudiannya mengalir ke dalam vena subklavikel kiri. Lipid diangkut oleh darah ke semua sel badan.  Fungsi hati dalam asimilasi makanan tercerna  Hati merupakan pusat kawal atur yang mengawal kuantiti nutrien yang masuk ke dalam sistem peredaran darah. Hati menjalankan fungsi 9.5 Penyahtinjaan Fungsi usus besar  Selepas penyerapan nutrien di ileum selesai, makanan yang tidak tercerna, sel yang mati, sel epitelium, serat dan air memasuki usus besar dan bergerak dengan perlahan melalui tindakan peristalsis  Serat terdiri daripada selulosa dinding sel tumbuhan.  Usus besar menjalankan dua fungsi utama: o penyerapan air dan vitamin o pembentukan tinja PENYERAPAN AIR DAN VITAMIN  Bahan yang diserap ialah o air dan garam mineral o hasil sampingan metabolisme sesetengah bakteria, misalnya, vitamin B, K dan asid folik. PEMBENTUKAN TINJA  Setelah air diserap, sisa yang tinggal berupa separa pepejal disebut tinja. Tinja mengandungi sel-sel mati daripada lapisan dalam usus, bahan buangan seperti pigmen hempedu, bakteria dan bahan toksik.  Dinding usus besar merembeskan mukus untuk melicinkan pergerakan tinja sehingga ke dubur  Tinja mengambil masa selama 12 hingga 24 jam untuk bergerak sebelum memasuki rektum. PEMBENTUKAN TINJA  Tinja akan terus dikumpulkan dalam rektum sehingga tekanan dalam rektum meningkat dan menyebabkan keinginan untuk menyingkirkan tinja dari badan.  Otot-otot rektum mengecut untuk mengeluarkan tinja dari dubur. Proses ini disebut penyahtinjaan. 9.6 Gizi Seimbang Nilai tenaga dalam sampel makanan  Gizi seimbang merujuk kepada gizi yang mengandungi kesemua tujuh kelas makanan (karbohidrat, lipid, protein, vitamin, garam mineral, serat dan air) dalam kadar yang betul dan kuantiti yang seimbang mengikut keperluan seseorang individu supaya kesihatan yang optimum dapat dipelihara. Pengubahsuaian diet bagi individu tertentu  Gizi seimbang bagi setiap individu berubah mengikut gaya hidup, keadaan kesihatan dan keperluan nutrien khusus masingmasing  Setiap individu perlu membuat pilihan bijak berdasarkan panduan pemakanan  Contohnya, cadangan keperluan nutrien boleh berpandukan kepada Pinggan Sihat Malaysia. Pengubahsuaian diet bagi individu tertentu  Pinggan Sihat Malaysia menggambarkan kuantiti relatif pelbagai kelas makanan dalam gizi seimbang  Pengambilan makanan berlebihan yang juga kaya dengan lemak tepu boleh menyebabkan masalah kesihatan seperti obesiti dan penyakit kardiovaskular.  Punca obesiti  Obesiti disebabkan oleh penyimpanan lemak berlebihan akibat ketidakseimbangan pengambilan makanan dan penggunaan tenaga. Kesan obesiti  Individu yang obes perlu mengurangkan pengambilan karbohidrat dan lemak serta meningkatkan pengambilan sayur-sayuran dan buah-buahan  Sekiranya tidak, diet yang mengandungi lemak tepu berlebihan dan kolesterol yang tinggi mungkin menyebabkan diabetes melitus serta pelbagai penyakit kardiovaskular seperti aterosklerosis dan hipertensi yang seterusnya membawa kepada serangan jantung (penginfarkan miokardium) atau strok jika tidak dirawat. 9.7 Isu Kesihatan Berkaitan Sistem Pencernaan dan Tabiat Pemakanan Pengubahsuaian organ pencernaan  Obesiti merupakan masalah kesihatan yang kian meningkat di seluruh dunia.  Walaupun obesiti boleh dikawal melalui pengurusan diet dan program senaman rutin, namun kadangkala obesiti memerlukan rawatan perubatan. Pengubahsuaian organ pencernaan  Doktor pakar mungkin mencadangkan prosedur pembedahan tertentu untuk mengurangkan berat badan, misalnya pintasan gaster Pintasan gaster melibatkan pengecilan saiz perut menggunakan pelbagai kaedah pembedahan. Pengubahsuaian organ pencernaan  Antara kesan sampingan jangka pendek pembedahan ini ialah refluks asid, mual, muntah-muntah, esofagus mengembang, tidak boleh makan beberapa jenis makanan dan risiko jangkitan.  Kesan sampingan jangka panjang pula termasuklah peningpening, aras gula darah rendah, malnutrisi, ulser perut dan masalah penyahtinjaan. Isu-isu kesihatan berkaitan penyahtinjaan  Kelas makanan yang paling penting dalam proses penyahtinjaan ialah serat.  Pengambilan diet dengan kandungan serat yang tinggi seperti buah-buahan dan sayur-sayuran dapat memudahkan pergerakan tinja  Hal ini dapat mengelakkan masalah kesihatan seperti sembelit, kanser kolon, kanser rektum dan hemoroid. fungsi serat  merangsang peristalsis  menyerap dan menyingkirkan bahan toksik  mengawal atur penyerapan glukosa terutamanya bagi pesakit diabetes melitus  meningkatkan populasi bakteria berfaedah dalam usus besar  Isu-isu kesihatan berkaitan penyahtinjaan  Selain itu, pengambilan air yang banyak dapat memastikan tinja sentiasa lembut dan mudah bergerak sepanjang usus besar untuk membantu proses penyahtinjaan. Isu-isu kesihatan berkaitan tabiat pemakanan  Selain gizi seimbang, tabiat pemakanan juga memainkan peranan penting untuk memenuhi keperluan tenaga dan memelihara kesihatan kita.  Tabiat pemakanan yang tidak baik dan gizi tidak seimbang boleh mengakibatkan pelbagai masalah kesihatan seperti gastritis, dismorfia otot, anoreksia nervosa dan bulimia nervosa. GASTRITIS  Gastritis merujuk kepada keradangan dan kakisan lapisan epitelium perut oleh jus gaster apabila tiada makanan dalam perut.  Gastritis yang tidak dirawat akan mengakibatkan ulser gaster.  Punca gastritis termasuklah makan pada masa yang tidak tentu dan kuantiti yang berbeza-beza serta pengambilan alkohol atau ubat penahan sakit yang berlebihan. BULIMIA NERVOSA  Bagi penghidap bulimia nervosa yang juga taksub dengan pengawalan berat badan, individu tersebut akan makan dengan banyak dan kemudian memuntahkannya atau mengambil laksatif yang menyebabkan cirit-birit.  Sekiranya berterusan, pesakit akan mengalami penyahhidratan, masalah nutrisi dan seterusnya, menghidap penyakit kardiovaskular atau kerosakan ginjal. ANOREKSIA NERVOSA  Anoreksia nervosa agak lazim dalam kalangan remaja perempuan yang sering taksub dengan berat badan.  Penghidap anoreksia akan mengelak daripada makan untuk mencapai berat badan idaman. Mereka mengalami gangguan psikologi serta masalah kekurangan nutrien kerana fungsi normal sistem pencernaan terjejas. DISMORFIA OTOT  Sesetengah individu pula merasakan diri mereka bersaiz kecil dan tidak cukup pertumbuhan.  Jadi, mereka akan mengamalkan angkat berat, menjalani latihan lasak dan bersenam secara berlebihan.  Kadang-kadang, mereka mengambil steroid atau suplemen pembina otot.  Isu kesihatan ini dikenali sebagai dismorfia otot. TAMAT