ÇED - Çevresel Etki Değerlendirmesi PDF

Çevresel Etki Değerlendirmesi ÇED Kavram ve genel çerçeve ABD ve Kanada’da ilk kullanılmış Günümüzde çok geniş kabul görmüş bir uygulama Amaç: endüstriyel faaliyetlerin çevreye en az zarar verecek şekilde gerçekleşmesi  Çevre kanununda ÇED tanımı (m.2) ÇED Yö...

Çevresel Etki Değerlendirmesi ÇED Kavram ve genel çerçeve ABD ve Kanada’da ilk kullanılmış Günümüzde çok geniş kabul görmüş bir uygulama Amaç: endüstriyel faaliyetlerin çevreye en az zarar verecek şekilde gerçekleşmesi  Çevre kanununda ÇED tanımı (m.2) ÇED Yönetmeliği m.4/e “gerçekleştirilmesi plânlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalar” ÇED Gerçekleştirilmek istenen ve çevre üzerinde önemli etkileri olabilecek yatırımlara yetkili merciler tarafından gerekli onay verilmeden önce, çevresel etkilerinin araştırılmasıdır. Bu araştırmanın amacı, bu faaliyetlerin çevre üzerindeki etkilerinin yanında alternatiflerinin de belirlenmesidir. ÇED: teknik bir araç Belirli bir faaliyetin çevre üzerinde muhtemel etkilerinin tespit edildiği Bu etkilerin değerlendirildiği Çok aşamalı Değişik zaman dilimlerine yayılmış Süreç Tek başına bir karar verme süreci değil (karar öncesi-karar sonrası) ÇED’in hayata geçirdiği ilkeler: Önleme ilkesi “olumlu ve olumsuz etkilerin önceden değerlendirilerek, olumsuzluk durumunda, amacın gerçekleştirilmesi için gerekli önlem planlamasının yapıldığı bir süreç” Entegrasyon ilkesi ÇED’in teknik araç olması + ekonomik gelişme ile çevre politikalarının entegrasyonu Katılım ilkesi Halkın katılımı sağlanıyor İlkeler (devam) ÇED raporundaki taahhütlere uyulmaması ve çevre kirliliğinin oluşması sonucu yaptırımların uygulanması dolayısıyla Kirleten Öder İlkesiyle, Ayrıca ÇED Raporundaki alınması gereken tüm ayrıntılı tedbirler nedeniyle İhtiyat İlkesiyle ilişkisi bulunmaktadır. Sürdürülebilir kalkınma ile ilişkisi ÇED’in temel amacı, ekonomik ve sosyal gelişmeye engel olmaksızın çevresel değerleri ekonomik politikalar karşısında korumak, öngörülen bir faaliyetin ortaya çıkarabileceği bütün olumlu ve olumsuz etkileri önceden tespit edip gerekli önlemlerin alınmasını sağlamak, çevresel etkilerin kabul edilemeyecek bir durumda olduğu hallerde ise bu faaliyetlerin önlemek ÇED, bu bağlamda ekolojik ve ekonomik politikaları uzlaştırmayı hedefleyen bir araçtır. 2872 sayılı Çevre Kanununda ÇED (m.10) Gerçekleştirmeyi plânladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlüdürler. Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez. 2872 s. K. m.15/3 Çevresel Etki Değerlendirmesi incelemesi yapılmaksızın başlanan faaliyetler Bakanlıkça, proje tanıtım dosyası hazırlanmaksızın başlanan faaliyetler ise mahallin en büyük mülkî amiri tarafından süre verilmeksizin durdurulur. 2872 s. K. m.20 (idari nitelikteki cezalar) e) Çevresel Etki Değerlendirmesi süreci tamamlamadan inşaata başlayan ya da faaliyete geçenlere proje bedelinin yüzde ikisi oranında idarî para cezası verilir. Cezaya konu olan durumlarda yatırımcı faaliyet alanını eski hale getirmekle yükümlüdür. Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde verdikleri taahhütnameye aykırı davrananlara, her bir ihlal için 10.000 Türk Lirası (193.522 TL) idarî para cezası verilir. 2872 (devam) “Petrol, jeotermal kaynaklar ve maden arama faaliyetleri, Çevresel Etki Değerlendirmesi kapsamı dışındadır” hükmü Anayasa Mahkemesi’nin 15.01.2099 tarih ve E.2006/99, K. 2009/9 sayılı kararı ile iptal edilmiştir. Anılan hüküm daha önce Yönetmelik hükmü olarak düzenlenmiş ve Danıştay tarafından iptal edilmiştir.. Sonuç olarak ÇED, çevreye olabilecek olası önemli etkileri detaylı şekilde açıklayan bir ÇED raporunun yayınlanmasının gerektirir. Tarafların karşılıklı görüşmesi ve halkın katılımı bu değerlendirmenin ayrılmaz bir parçasıdır. ÇED bu nedenle öngörülü, katılımcı bir çevre yönetim aracıdır Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği  Çevresel Etki Değerlendirmesi kapsamına giren projelerin işletme öncesi, işletme sırası ve işletme sonrası dönemde izlenmesi ve denetlenmesini, Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu ile Proje Tanıtım Dosyasının hangi tür projeler için isteneceği ve içereceği konuları, Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde uyulacak idari ve teknik usul ve esasları, Çevresel Etki Değerlendirmesi için Kapsam Belirleme ve İnceleme Değerlendirme Komisyonunun oluşturulması ile ilgili çalışmaları, Çevresel Etki Değerlendirmesi sisteminin, çevre yönetiminde etkin ve yaygın biçimde uygulanabilmesi ve kurumsal yapısının güçlendirilmesi için gerekli eğitim çalışmalarını kapsar. Ülkemizde ÇED 1983 tarihli Çevre kanunu 1993 tarihli ÇED yönetmeliği Yönetmelikte değişiklikler: 1997 2002 2003 2008 2014 tarihli yeni yönetmelik 2016, 2017, 2018, 2019 tarihli değişiklikler  2022 tarihli ÇED yönetmeliği ÇED’e tabi olan / olmayan projeler Çevre Kanunu’nun 10. maddesinin son fıkrası, hangi faaliyetlerin ÇED’e tabi olacağının Yönetmelik ile belirleneceğini hükme bağlamıştır. Yönetmeliğin eklerinde ÇED’e tabi projeler yer almakta olup, Ek-1’de “Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi”, Ek-2’de ise “Çevresel Etkileri Ön İnceleme ve Değerlendirmeye tabi Projeler” düzenlenmiştir Ek-I kapsamındaki projeler, ÇED Raporu hazırlanması gereken projelerdir. Proje sahibi, Yönetmeliğin Ek-3’nde verilen Genel Format kapsamında başvuru yapmak zorundadır. Ek-2 kapsamındaki projeler ise Yönetmelik kapsamı dışında olan ve mevcut durumlarında değişiklik yapılmak istenen projelerdir. Bunlar, ÇED Raporu hazırlanmasının gerekip gerekmediğine karar vermek üzere ön inceleme ve değerlendirme sürecine tabi olan projelerdir. Ek-4’e göre dosya hazırlanır. yönetmelik Çevresel etki değerlendirmesi gerekli değildir kararı: Ek-2’deki listede yer alan çevresel etkileri ön inceleme ve değerlendirmeye tabi projelerin, çevre üzerindeki muhtemel olumsuz etkilerinin, alınacak önlemler sonucunda ilgili mer’i mevzuat ve bilimsel esaslara göre kabul edilebilir düzeyde olduğunun belirlenmesi üzerine, projenin gerçekleşmesinde çevre açısından sakınca görülmediğini belirten Bakanlık kararını Çevresel etki değerlendirmesi gereklidir kararı: Ek-2’deki listede yer alan çevresel etkileri ön inceleme ve değerlendirmeye tabi projelerin, incelenmesi ve değerlendirilmesi sonucunda çevresel etki değerlendirmesi raporu hazırlanmasının gerektiğini belirten Bakanlık kararını, İfade eder. ÇED olumlu kararı Çevresel etki değerlendirmesi olumlu kararı: Çevresel etki değerlendirmesi raporu hakkında Komisyon tarafından yapılan değerlendirmeler dikkate alınarak, projenin çevre üzerindeki muhtemel olumsuz etkilerinin, alınacak önlemler sonucu ilgili mevzuat ve bilimsel esaslara göre kabul edilebilir düzeylerde olduğunun belirlenmesi üzerine projenin gerçekleşmesinde çevre açısından sakınca görülmediğini belirten Bakanlık kararını, ÇED olumsuz kararı: Çevresel etki değerlendirmesi raporu hakkında Komisyonca yapılan değerlendirmeler dikkate alınarak, projenin çevre üzerindeki muhtemel olumsuz etkileri nedeniyle gerçekleştirilmesinde çevre açısından sakınca görüldüğünü belirten Bakanlık kararını Komisyon: Proje için verilecek özel formatın kapsamını belirlemek ve hazırlanan ÇED raporunu inceleyip değerlendirmek üzere Bakanlık tarafından kurulan Komisyonu, İfade eder Yetki MADDE 5- (1) Bu Yönetmeliğe tabi projeler hakkında "ÇED Olumlu", "ÇED Olumsuz", "ÇED Gereklidir" veya "ÇED Gerekli Değildir" kararlarını verme yetkisi Bakanlığa aittir. Ancak Bakanlık gerekli gördüğü durumlarda "ÇED Gereklidir" veya "ÇED Gerekli Değildir" kararının verilmesi konusundaki yetkisini, sınırlarını belirleyerek il müdürlüğüne devredebilir. (2) Bu Yönetmelik hükümlerine göre karar (ÇED Olumlu/ÇED Gerekli Değildir) tesis edilmeden önce; a) Projenin gerçekleştirilmesinin ilgili mevzuat bakımından uygun olmadığının tespiti halinde, ÇED süreci aşamasına bakılmaksızın sonlandırılır. ÇED sürecinin sonlandırıldığı Bakanlık ve il müdürlüğü internet sayfasından ilan edilir. b) Proje sahibi veya yetkili temsilcisinin talep etmesi halinde ÇED süreci, aşamasına bakılmaksızın sonlandırılır. ÇED sürecinin sonlandırıldığı Bakanlık ve il müdürlüğü tarafından internet sayfasından ilan edilir. Çevresel etki değerlendirmesi süreci: Gerçekleştirilmesi planlanan projenin çevresel etki değerlendirmesinin yapılması için; başvuru, inşaat öncesi, inşaat, işletme ve işletme sonrası çalışmaları kapsayan süreci ÇED’in Usul Aşamaları İlgilinin başvurusu Ön inceleme Çevresel etki değerlendirmesi başvuru dosyası Halkın katılımı toplantısı Komisyon ÇED özel formatı ÇED raporunun Bakanlığa sunulması Komisyon Çalışma usulü ve ÇED raporunun incelenmesi Halkın görüşü ÇED olumlu veya ÇED olumsuz kararı verilmesi İzleme ve kontrol İlgilinin başvurusu Süreci başlatır İdareyi harekete geçirir Ancak bu durum idari işlemin tek yanlı olduğu gerçeğini değiştirmez Ön inceleme ÇED’in zorunlu olup olmadığı belirlenir ÇED Yönetmeliği’nin 7. maddesi uyarınca, a) EK-I listesinde yer alan projelere, b) "ÇED Gereklidir" kararı verilen projelere, c) Kapsam dışı değerlendirilen veya kanunen muafiyeti bulunan projelere ilişkin kapasite artırımı ve/veya alan genişletilmesinin planlanması halinde, mevcut proje kapasitesi ve kapasite artışları toplamı ile birlikte projenin yeni kapasitesinin Ek- 1’deki listede yer aldığı projelere, ÇED Raporu hazırlanması zorunludur. ÇED başvuru dosyası ÇED Yönetmeliği Ek-3’teki genel format esas alınarak hazırlanır. Dosya bakanlığa sunulur İlgili Valiliğe halka duyurulmak üzere gönderilir Halkın katılımı toplantısı ÇED raporunun kapsam ve özel formatının belirlenmesinden önce halk proje hakkında bilgilendirilir Halkın proje hakkında görüş ve önerileri alınır Toplantı yeri, günü ve saati en az 10 gün öncesinden yerel ve ulusal gazetelerde ilan edilir Toplantı Çevre ve şehircilik il müdürünün ya da onun görevlendireceği bir yetkili başkanlığında yapılır Kapsam belirleme : ÇED özel formatı Komisyon üyesi kurum/kuruluşların görüş ve önerileri ile halktan gelen görüş ve öneriler doğrultusunda Bakanlıkça ÇED raporu özel formatı hazırlanır. ÇED sürecinin sonunda hazırlanması planlanan raporun içeriği belirlenmektedir. ÇED Yönetmeliği’nde bu raporda nelerin bulunacağı, bunların nasıl gerçekleştirileceği bir format olarak hazırlanmıştır. Bu bağlamda kapsam belirleme evresinde, EK-III’te yer alan çevresel etki değerlendirmesi genel formatındaki konuların detaylandırılması gerekmektedir Format belirlemede halkın katılımı toplantısında dile getirilen görüş ve öneriler de dikkate alınır Komisyon tarafından inceleme (inceleme değerlendirme toplantıları) Komisyon, proje için verilecek özel formatın kapsamını belirlemek ve hazırlanan ÇED raporunu inceleyip değerlendirmek üzere Bakanlıkça kurulur. Bakanlığa teslim edilen ÇED raporunun özel formata uygun olup olmadığı ve yetkili kişilerce hazırlanıp hazırlanmadığı incelenir. Uygun olmayan raporlar reddedilirken, uygun görülenler Komisyona gönderilir. Proje ile ilgili inceleme değerlendirme sürecinin başladığı ve ÇED Raporunun halkın görüşüne açıldığı Bakanlık ve Valilik tarafından halka duyurulur. ÇED raporunu incelemek isteyenler raporu inceleyerek bakanlığa görüşlerini bildirebilirler. Bu görüşler komisyon tarafından dikkate alınır. Komisyon çalışmaları tamamlandığında tutanak ilan rapor nihai haline getirilir. Raporun Bakanlığa sunulması Komisyon tarafından incelenerek son hali verilen rapor Bakanlıkça yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşlar tarafından inceleme değerlendirme toplantılarının sona ermesinden sonraki 10 takvim günü içinde Bakanlığa sunulur. Komisyon tarafından incelenerek son hali verilen rapor halkın görüş ve önerilerine sunulur. Bakanlıkça proje ile ilgili karar alma sürecinde bu görüşler değerlendirilir. Karar aşaması Bakanlık proje için ÇED olumlu ya da ÇED olumsuz kararı verir. Karar Bakanlık ve valilik tarafından ilan edilir ÇED Olumlu kararı: projenin çevre üzerindeki etkilerinin rapor ve eklerinde belirlenen esaslar çerçevesinde kabul edilebilir olduğu anlamına gelir ÇED Olumsuz kararı: bu etkilerin kabul edilemez olduğu anlamına gelir İzleme ve denetim Bakanlık, ÇED olumlu kararı veya ÇED gerekli değildir kararı verilen projelerle ilgili olarak, ÇED raporu veya Ek-4’e göre hazırlanan Proje tanıtım Dosyasında öngörülen ve proje sahibi tarafından taahhüt edilen hususların yerine getirilip getirilmediğini izler ve kontrol eder. Seçme eleme Listesinde (Ek-II) yer alan projelere ilişkin süreç ÇED’nin gerekli olup olmadığının araştırılması amacıyla Bakanlıkça yetkilendirilmiş kurum/kuruluş tarafından, Ek-4’e göre Proje tanıtım dosyası hazırlanır. Bakanlık Dosyanın Ek-4’te yer alan kriterlere uygun olup olmadığı incelenir. Bakanlık proje hakkında ÇED gereklidir: ÇED raporu hazırlanması prosedürünün işletilmesi gerekir. ÇED gerekli değildir : çevresel etkilerinin önemli olmadığı ÇED raporu hazırlanmasına gerek olmadığı anlamına gelir. Kararı verir. Karar halka duyurulur !  önemli Çevresel etki değerlendirmesi uygulaması sonucunda verilen ÇED Olumlu kararı ve ÇED Gerekli Değildir kararı, tek başına faaliyetin gerçekleştirilmesine olanak sağlayan bir işlem değildir. Gerçekleştirilmesi planlanan faaliyetin olumsuz çevresel etkilerinin bulunmadığı yönündeki bilimsel değerlendirmeyi içeren bu işlem, diğer izinlerin verilebilmesinin ön koşuludur. (ÇK m.10) Faaliyetin öngörülen alanda gerçekleştirilmesinin ilgili mevzuat uyarınca yasak olması durumunda, ÇED Olumlu kararı ya da ÇED Gerekli Değildir kararı alınmış olsa dahi faaliyete izin verilmeyeceği açıktır. Çevresel etki değerlendirilmesi: Madde 10 – (Değişik: 26/4/2006-5491/7 md.) Gerçekleştirmeyi plânladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlüdürler. Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez. (İptal üçüncü fıkra: Anayasa Mahkemesi’nin 15/1/2009 tarihli ve E.:2006/99, K.:2009/9 sayılı Kararı ile.) Çevresel Etki Değerlendirmesine tâbi projeler ve Stratejik Çevresel Değerlendirmeye tâbi plân ve programlar ve konuya ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir. İptal üçüncü fıkra: petrol, jeotermal kaynaklar ve maden arama faaliyetleri, Çevresel Etki Değerlendirmesi kapsamı dışında tutulmuştur Anayasa Mahkemesine göre, ÇED kapsamı dışında tutulan maden arama faaliyetlerinin, biyolojik çeşitlilik üzerinde ya da doğada değişiklikler meydana getirebileceği, bu değişikliklerin uzun dönemli etkilerinin olabileceği, bu nedenle çevre için riskler taşıdığı açıktır. Bu açıdan kural kapsamındaki arama faaliyetinde, mevcut risklerin ortadan kaldırılabilmesi ve önlenebilmesi için ÇED’in öngörülmesi, Anayasa’nın 56. maddesinde Devlete verilen çevrenin korunması yükümlülüğünün bir gereğidir. İptale konu hükümle, petrol, jeotermal kaynaklar ve maden arama faaliyetlerinin çevresel etki değerlendirilmesi kapsamı dışında tutulması Anayasa’nın 56. maddesine aykırılık oluşturmuştur. Bu nedenlerle Anayasa Mahkemesi Çevre Kanunu’nun 10. maddesinin 3. fıkrasındaki hükmü iptal etmiştir. ÇED sürecindeki idari işlem türleri 1- süreci başlatan işlem: ilgilinin başvurusu. ÇED olumlu/olumsuz kararı tek yanlı işlem 2- ÇED raporunun hukuki niteliği: hazırlık işlemi 3- ÇED Olumlu/Olumsuz kararı: birel işlem. İnfisahi şarta bağlı: 5 yıl içinde faaliyete başlanmazsa karar geçersiz sayılır. 4- ÇED olumlu kararı ya da ÇED gerekli değildir kararı ile faaliyete ilişkin diğer idari işlemler arasında ilişki: önşart 5- Süreçteki diğer işlemler: icrai olmayan idari işlemler  Stratejik çevresel değerlendirme: Onaya tâbi plân ya da programın onayından önce plânlama veya programlama sürecinin başlangıcından itibaren, çevresel değerlerin plân ve programa entegre edilmesini sağlamak, plân ya da programın olası çevresel etkilerini en aza indirmek ve karar vericilere yardımcı olmak üzere katılımcı bir yaklaşımla sürdürülen ve yazılı bir raporu da içeren çevresel değerlendirme çalışmalarını İfade eder. Stratejik ÇED Politika Plan Program Stratejik ÇED’e tabi ÇED ise projeler bakımından söz konusu Stratejik ÇED Yönetmeliği Avrupa Birliği’ne uyum süreci çerçevesinde sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasına yönelik olarak ÇED sürecini desteklemek ve kolaylaştırmak ve aynı zamanda bölgesel anlamda birden fazla projenin kümülatif etkilerinin değerlendirilmesinin sağlanması amacıyla hazırlanmış 8 Nisan 2017 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.