2014 Thesis on South China Sea Disputes PDF

សាកលវិទ្យាល័យភូមន្ ិ ទណន្ីតិសាស្ត្រ ន្ិង វិទ្យាសាស្ត្រស្ដ្ឋកិច្ច Universite Royale de Droit et des Sciences Economiques Royal University of Law and Economic សារណា...

សាកលវិទ្យាល័យភូមន្ ិ ទណន្ីតិសាស្ត្រ ន្ិង វិទ្យាសាស្ត្រស្ដ្ឋកិច្ច Universite Royale de Droit et des Sciences Economiques Royal University of Law and Economic សារណាបញ្ច ប់ការ្ិកា សាាន្ភាពជស្លោះ្មុទ្ទ្យច្ិន្ខាងតបងកន ូ ង ុ ទ្យំនាក់ទ្យន្ ំ ងអន្ររជាតិ ស្រាវរាវពីថ្ងៃទី ០១ ខែ មេា ឆ្នាំ២០១៤ ដល់ថ្ងៃទី ៣១ ខែ ឧសភា ឆ្នាំ ២០១៤ តាក់ខែងម ើងមោយ ាស្ត្ាាចារ្យខែនាំ និសសិែម្មោះ ល. តាន្់ បុន្ឆាយ សោក ជុំ ចាន្់វិតាា ក. មុំ ្ុផាន្នី ថ្ននក់បរ្ ិញ្ញាបរែ នីែិាស្ត្សា ឆ្នាំចូលសិកា ២០១០ ជាំនន់ទី ១៤ ឆ្នាំសរ្មសរ្ារ្ណា ២០១៤  សេចក្តីថ្លែងអំណរគុណ នាងខ្ុំុឈ្មោះ មុុំ សុផាននី សូមឈោរពរបណិបត្តិ និ ងថ្លលងអុំ ណរគុ ណយ៉ា ង រាលឈរៅបុំផុត្រក អវីឈរបៀបផទឹមមិ នបានចុំឈ ោះឈោកឪពុក មុុំ ឃាណ និងអនកម្តតយ ឈោគ សាឡី ថ្ែលបានផតល់កុំឈណើត្ និ ងចិ ញ្ចឹមបី ចាច់ ថ្លរការបកបឈោយរពហ្មវ ិហារធម៌ និងការសឈតត សឈរបាសរបណី រពមទុំង ឈលើកទឹកចិ ត្ច ត ុំ ឈ ោះរូបកូ ន តុំងពី ឈៅត្ូចរហ្ូត្ែល់ធុំឈពញវ ៍យ ឈោយផគត្់ផង គ ់ ទុំងសុំោរៈរស់ឈៅ របចាុំថ្លៃ និងការសិកា។ និ ង ខ្ុំុបាទឈ្មោះ តន់ បុនឆាយ សូមឈោរពរបណិបត្តិ និ ងថ្លលងអុំ ណរ គុ ណយ៉ា ង រាលឈរៅបុំផុត្រកអវីឈរបៀបផទឹមមិ នបានចុំ ឈ ោះអនកម្តនគុ ណឈយើងតុំងពី រ ឈោកឪពុ ក តន់ ថ្លសាត្ និងអនកម្តតយ អុីវ សុជ ី ូ ថ្ែលបានផតល់កុំឈណើត្ និ ងចិ ញ្ចឹមបី ចាច់ ថ្លរការបកបឈោយ រពហ្មវ ិហារធម៌ និ ងការ សឈតត សឈរបាសរបណី រពមទុំងឈលើកទឹ កចិ ត្ច ត ុំ ឈ ោះរូបកូន តុំងពី ឈៅត្ូ ច រហ្ូត្ែល់ធុំឈពញវ ័យ។ ឈយើងខ្ុំុក៏សូមថ្លលងអុំណរគុណ ឈោកអុំ ឈោកពូ អនកមីងរគប់រប ូ បងបអូន រពមទុំងមិ ត្ភ ត កតិ និងញាត្ិ មិត្តទុំងឡាយថ្ែលានិចចកាលផតល់នូវកម្តលុំងចិ ត្ត ការជួ យឈរាមថ្រជង ោពកក់ ឈតត ោពសបាយរ ីករាយ និ ងផតល់នូវសាមគគីោពឈៅកនុងការសិកា និ ងជី វោពរបចាុំថ្លៃ របស់នាងខ្ុំុនិងខ្ុំុបាទ។ ឈលើសពី ឈនោះឈទៀត្ ឈយើងខ្ុំុសូមឈោរព និ ងឈធវើការថ្លលងអុំ ណរគុ ណ យ៉ា ងខពង់ខពស់ចុំឈ ោះ៖ ឯកឧត្តម លុយ ចតា សកលវ ិទាធិ ការ ថ្នសកលវ ិទាល័យភូមិនន ទ ី ត្ិសាស្រសត និ ង វ ិទាសាស្រសត ឈសែឋកិចច ឈោកសកលវ ិទាធិ ការរង ឈោកស្សីរពឹ ទប ធ ុ រស ឈោក ឈោកស្សីសាស្រសាតចារយែថ្ទឈទៀត្ ថ្ែលបានបឈងកើត្កមមវ ិធី សិកាលអៗសរម្តប់ ផតល់ការអប់ រ ុំែល់សិសសនិ សសិត្ និងជួ យឈរាមថ្រជងរគប់ ថ្បបយ៉ា ងកនុងការផតល់ោពងាយស្សួលែល់ឈយើងខ្ុំុកុងការសិ ន កា។ ាពិ ឈសស ឈោកសាស្រសាតចារយ ជុុំ ចាន់វ ិតា ថ្ែលបានខិ ត្ខុំ របឹ ងថ្របងចុំ តយអស់កម្តលុំងកាយចិ ត្ត ចុំតយឈពល ឈវោម្តនត្ថ្មល មិ នខ្លលចឈនឿយហ្ត្់កុងការបណ ន ុត ោះបតត ល និងថ្ណនាុំរពមទុំងផតល់នូវគុំនិត្លអៗែល់រប ូ នាងខ្ុំុ និង ខ្ុំុបាទកនុងការឈរៀបឈរៀងសារតឈនោះឈឡើង។ ាទីបញ្ច ច ប់ ឈយើងខ្ុំុសូមរបសិទព ធ រជ័ យសិរ ីមងគលមហា បវររបឈសើរ ជូនែល់បុគគលែូ ចថ្ែលបានឈរៀបរាប់ ខ្លងឈលើឲ្យជួ បថ្ត្ពុទិ ព ធ រទុំង ៤របការគឺ អាយុ វណា ៈ សុខៈ ពលៈ កុុំបីឃាលងឃាលត្ឈឡើយ។  អារម្ភកថា យយើងខ្ុំុមានយេចក្តីយោមនេសរ ីក្រាយ និងក្ិ ត្ិ យ ត េជាខ្លុំងដែលអាចឆក្់ យក្ឪកាេយែើមបី េរយេរោរណាបញ្ចប់ ការេិក្ាឆ្នុំទី ៤ ដផនក្នី ត្ិោស្រេត យៅេក្លវ ិទាល័យភូ មិនទនីត្ិោស្រេត និ ងវ ិទាោស្រេតយេែឋក្ិច។ ច យយើងខ្ុំុេយរមចចិ ត្យត រជើេយរ ើេរបធានបទេតីពី ជយមាលោះដែនេមុរទចិន ខ្ងត្បូងយៅក្នុងទុំនាក្់ទុំនងអនតរជាត្ិ យែើមបីទុក្ជាោនមែមួ យរបេ់និេសិត្ក្មុជាក្នុងការដេវងយល់ ពី ជយមាលោះអនតរជាត្ិដែលពាក្់ ពនធ័យ៉ាងជិ ត្េិទ ន ជាមួ យេមាជិ ក្អាោ៊ាន និងោធារណៈរែឋរបជា មានិ ត្ចិ ន។ ការរ ុំពឹងរបេ់យយើងខ្ុំុ គឺឯក្ោរមួយយនោះ នឹ ងកាលយយៅជាឯក្ោរពិ យររោះេរមាប់ និ េសិត្ជុំ នាន់ យរកាយ ោស្រោតចារយ និងមហាជនទូយៅក្នុងដេវងយល់ពីទុំនាក្់ទុំនងអនតរជាត្ិ និង ជយមាលោះដែលជាប់ រុំងយោយោរបញ្ហ ា េមគោ ុ ម ញមួយចុំ នួន។ មុននឹងយ្វើការស្រោវរជាវយលើរបធាន បទយនោះ ពួក្យយើងែឹងថាវាមានការលុំបាក្យែើ មបីរក្ការរបឹក្ាយយបល់ និងដេវងរក្ពត្៌ មានដែល ទាក្់ ទងនឹងរបធានបទ ប៉ាុ ដនតយោយោរការខិត្ខុំរបេ់ពួក្យយើង ជាពិ យេេមានការដណនាុំពីយោក្ ោស្រោតចារយ ជុុំ ចាន់វត្ថ ុ ា ដែលមានជុំ នាញដផនក្នីត្ិអនតរជាត្ិ ោធារណៈ យយើងក្៏ អាចបញ្ចប់ ោរ ណាមួ យយនោះយោយយជាគជ័យ។ ក្នុងការយស្រោវរជាវឯក្ោរយយើងយរបើ វ ិ្ី ជាយរចើនត្ថមរយៈស្រោវរជាវ ឯក្ោរបរយទេ យេៀវយៅជាភាោដខមរ ោរណាោនមែរបេ់េិេសចបងជុំនាន់ មុន និង ការវ ិភាគ របេ់បញ្ហាវនត័ជាត្ិ និងអនតរជាត្ិ មួយចុំនួនយទៀត្។ រាល់ពត្៌ មានដែលយយើងទទួលបាន យយើងរត្ូវកាតប់ ឲ្យជាប់ ថាយត្ើវាមានរបភពពិ ត្របាក្ែ និ ងអាចទទួ លបានដែរឬយទ ែូ យចនោះក្នុងអុំឡុងយពលយ្វើោរណា យនោះ យយើងទាុំងពី រនាក្់មានការរបុងរបយត្ន័ខេ់បុំផុត្យជៀេវាងការែក្ស្រេង់ពត្៌ មាន ដែលរមន របភពចាេ់ោេ់។ យយើងខ្ុំុបាននឹងក្ុំ ពុងផារភាជប់ខួនយៅនឹ ល ងក្ិចចការអនតរជាត្ិ ត្ថមរយៈការយ្វើោរ ណាយនោះ យ ើយឲ្យកាន់ ដត្យល់ចាេ់ថាយត្ើ យរលនយយបាយការបរយទេរបេ់របយទេនីមួយៗ រួម ទាុំងរបយទេក្មុជាយយើងមានោរៈេុំខ្ន់ ប៉ាុណាា យ ើយថាយត្ើ មានឥទធិពលប៉ាុណាារបេិនយបើ រែឋមួយ េយរមចចិត្ម ត ិ នបានរត្ឹ មរត្ូវយៅយលើបញ្ហ ា ទាុំងយនាោះ។ ការចងរក្ងោរណាយនោះ យយើងខ្ុំុេូមអភ័ យ យទាេទុ ក្ជាមុនពី េុំណាក្់ ោស្រោតចារយ មិត្តនិេសិត្ និ ងអនក្ស្រោវរជាវែមទយទៀត្ របេិនយបើយោក្ អនក្ដេវងរក្យឃើញក្ុំ ុេក្ដនលងណាមួ យ ដែលជាក្ុំ ុេអយចនត្ថរបេ់យយើងខ្ុំុ។ យយើងខ្ុំុរង់ ចាុំ និង ោវគមន៍ ជាខ្លុំងរាល់ការរ ិោះគន់ ោាបនាយ៉ា ងខង់ខេ់ពីេុំណាក្់ មិត្ន ត ិ េសិត្ ោស្រោតចារយ និ ងអនក្ ស្រោវរជាវ ែមទយទៀត្យែើ មបីយ្វើឲ្យរបយេើរយឡើងនូ វោរណារបេ់យយើងខ្ុំុ។ ជាចុងយរកាយ យយើងខ្ុំុេូម របេិទព ធ រជ័ យជូ នែល់មិត្ន ត ិ េសិត្ ោស្រោតចារយ និងអនក្ស្រោវរជាវនានាឲ្យជួបដត្យេចក្តីេុខ និង យជាគជ័ យរគប់ឧបេគគទាុំងឡាយ។  មាតិកា សេចក្តីថ្ថែងអំណរគុណ អារមកក្ថា តារាងេមាាល់អក្សរកាត់ ទំព័រ សេចក្តីស្តើម............................................................................................................... ១ ជំពូក្ទី ១៖ ក្តាតភូមិសាស្តេត ប្រវតតិសាស្តេតនៃជសមាែោះេមុប្ទចិៃខាងតបង ូ............... ៣ ១. លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ និង ធនធានធមមជាតិ រប្់្មុ ទ្ទចិ នខាងតបូង.................. ៣ ២. ទ្បវតរិជម្លោះ្មុ ទ្ទចិនខាងតបូង...................................................................... ៤ ក្ថាខណឌទី ១៖ ក្រណីទ្បមទ្ចិន........................................................................... ៥ ១. ទ្បវតិរសាស្ត្រ................................................................................................... ៥ ២. លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ........................................................................................ ៧ ក្ថាខណឌទី ២៖ ក្រណីទ្បមទ្ទ្បរុ យមណដាឡុយសាឡឹម......................................... ៨ ១. ទ្បវតិរសាស្ត្រ................................................................................................... ៨ ២. លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ........................................................................................ ៨ ក្ថាខណឌទី ៣៖ ក្រណីទ្បមទ្មវៀតណាម................................................................ ៩ ១. ទ្បវតិរសាស្ត្រ................................................................................................... ៩ ២. លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ...................................................................................... ១០ ក្ថាខណឌទី ៤៖ ក្រណីទ្បមទ្្៉ា មឡ្ុី................................................................. ១១ ១. ទ្បវតិរសាស្ត្រ................................................................................................. ១១ ២. លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ...................................................................................... ១១ ក្ថាខណឌទី ៥៖ ក្រណីទ្បមទ្ហ្វីលីពីន.................................................................១២ ១. ទ្បវតិរសាស្ត្រ.................................................................................................១២ ២. លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ..................................................................................... ១៣ i ជំពូក្ទី ២៖ សាាៃភាពជសមាែោះេមុប្ទចិៃខាងតបង ូ................................................ ១៤ ក្ថាខណឌទី ១៖ ឥទឋិពលននជម្លោះក្នុងទំនាក្់ ទំនងអនររជាតិ...................................... ១៤ ១.មហ្ិចិ តា ឆ និងយុទធសាស្ត្ររប្់ចិនមលើ្មុទ្ទចិនខាងតបូង................................ ១៥ ២.ដំមណើរការជម្លោះរវាងចិន និង បណា រ ទ្បមទ្្្ជិក្អាសារន...................... ១៧ ២.១ ជម្លោះចិន និង ហ្វីលីពីន....................................................................... ១៧ ២.២ ជម្លោះចិន និង មវៀតណាម..................................................................... ១៩ ២.៣ ជម្លោះចិន និង ្៉ា មឡ្ុី........................................................................២៥ ២.៤ ជម្លោះចិន និង ទ្បរុយមណ.......................................................................២៦ ក្ថាខណឌទី ២៖ ការលូក្នដចូលមទ្ជៀតជ្ទ្ជក្រប្់មហាអំណាច.............................. ២៧ ១.វតរ្នរប្់អាមមរ ិចក្នុងជម្លោះ្មុ ទ្ទចិ នខាងតបូង........................................ ២៧ ២.ការទ្បឈមមុខគ្ននរវាងចិន និង អាមមរ ិក្..........................................................២៩ ២.១. ចិន និងអាមមរ ិក្ មទ្កាមអាណតរិទ្បធានាធិបតី មោក្បរូ្ (Bush)........... ៣១ ២.២. ចិន និងអាមមរ ិក្ មទ្កាមអាណតរិទ្បធានាធិបតី មោក្អូបា្៉ា (Obama)... ៣២ ៣.ជំហ្ររប្់ឥណា ឌ ក្នុងបញ្ហ ា ្មុ ទ្ទចិនខាងតបូង.............................................. ៣៤ ៤.ជំហ្ររប្់អូស្រាសារលីក្ុងបញ្ហ ន ា ្មុ ទ្ទចិ នខាងតបូង........................................... ៣៥ ក្ថាខណឌទី ៣៖ ទិដឋភាពចាប់អនររជាតិ ននជម្លោះ្មុ ទ្ទចិនខាងតបូង..................... ៣៦ ១.នីតិ្មុទ្ទអនររជាតិ...................................................................................... ៣៦ ២.ម្ចក្រីជ្ថលងការ្រីពីការទ្បតិបតរិក្ុង្មុ ន ទ្ទចិនខាងតបូងរប្់អាសារន.............. ៤១ ៣.ដំមណើរការននការអនុម័តទទួលសាាល់ទ្ក្មទ្បតិ បតរិ្មុ ទ្ទចិនខាងតបូង........... ៤៣ ជំពូក្ទី៣៖ យៃតការ ៃិង ការវិតតៃ៍នៃដំស ោះប្សាយជសមាែោះ េមុប្ទចិៃខាងតបង ូ............................................................................ ៤៥ ក្ថាខណឌទី ១៖ យនរការមដាោះស្រាសាយមលើមវទិកាអាសារន និងមលើឆាក្អនររជាតិ........... ៤៥ ១.ទ្បតិក្មមមទ្កាយក្ិចចទ្បជុំក្ំពូលមលើក្ទី ២ រវាងអាមមរ ិក្ និងអាសារន(US-ASEAN).............................................................................. ៤៥ កថាខណ្ឌទី ២៖ យន្តការដ ោះស្រាយន្ិ ងពិ ភាកាដៅកនុងអងគការសហប្រជាតិ............ ៥០ ii  ក្ថាខណឌទី ៣៖ ការទ្បមមើលមមើលឧប្គ្ា និងដំមណាោះស្រាសាយននជម្លោះ មៅ្មុ ទ្ទចិនខាងតបូង.........................................................................៥០ ១.គ្ំនិតផរួចមផរើមទ្បាំមួយយ៉ា ងទាក្់ ទងដល់ការ្ទ្មប្ទ្មួល បនធូរ បនថយ នូ វភាព តានតឹងមលើ្មុទ្ទចិនខាងតបូង..................................................................... ៥០ ២.ទ្បការ្ំខាន់ ៧ ចំណុចពាក្់ពនធ័បញ្ហ ា គ្នលឹោះមិនអាចដំមណាោះស្រាសាយ ្មុ ទ្ទចិនខាងតបូង................................................................................................ ៥១ ៣.ដំ មណាោះស្រាសាយ្នរិភាពក្នុងជម្លោះ្មុទ្ទចិ នខាងតបូង............................................. ៥៤ សេចក្តីេៃនិដ្ឋាៃ...................................................................................................... ៥៨ អៃុសាេៃ៍.............................................................................................................. ៥៩ ឯក្សារសោង ឧរេមព័ៃធ iii សកលវ ិទ្យាល័យភូមិន្ន្ ធ ីតិសាស្តសថ ន្ិង វ ិទ្យាសាស្តសថសសដឌកិចច បរ ិញ្ញដបរតន្ីតិសាស្តសថ សេចក្តីសផតើម បណ្ត ថ របសទ្យសទុំងអស់មិន្ថា សម័ យកាលណ្តក៏ សោយណតងណតណសវងរកសន្ថិភាពសុំរាប់ ពិ ភពសោក សទោះបី ជាសមដឹកនុំមួយចុំ ន្ួន្ ន្ិងរបសទ្យសទុំងអស់សនោះមិ ន្អាចធានបាន្ន្ូ វការទ្យទ្យួ ល បាន្សុខសន្ថិភាព ១០០%ក៏ សោយ។ សន្ថិភាព ន្ិ ងជស្លោះកាលយជារបធាន្បទ្យមួ យដល់សុំខាន្់ សុំរាប់មន្ុ សស ជាតិ ស ើយតុំ បន្់ ជស្លោះ ន្ិងអសសទរភាពរតូវបាន្ផាលស់បូរតាមសម័ ថ យកាលតាមទ្យិ នប កាលរបស់មហាអុំ ណ្តច ថាសតើ ពួកសគសផាថតសៅសលើអី។ វ សយើងសឃើញថា សៅសតវតសទ្យី ២១ សយើងសន្ោះមហាយកសចិ ន្បាន្ពរងីកន្សោបាយរបស់ខួន្ទុំ ល ង សសដឌកិចច ន្ិ ងន្សោបាយណដលស្វើឲ្យរបសទ្យសមួ យសន្ោះណលងខាលចរអារបសទ្យសណ្តមួ យទ្យល់ណតសសាោះ ណដលជាសដើ មស តុ ស្វើឲ្យជស្លោះសមុ រទ្យចិន្ខាងតផូង្ន្កុំ សៅសតថគគុករវាងចិ ន្ ន្ិ ងរបសទ្យសពាក់ ពន្ន័ ដូ ចជា ីល វ ីពីន្ សវៀតណ្តម រពុយសែ ន្ិង ្៉ា សេសុី កបុងការដសែើ ថ មគ្នបសកាថបកាថប់ទ្យីរបជុុំសកាោះ បា៉ា រា៉ា ណសល (Paracel) ន្ិ ង ណសែតលី (Spratly) ស្សបសពលណដលបណ្ត ថ របសទ្យសអាសុីអាសគបយ៍ បាន្ចាក សចញរួចពី ភាពសរបោះឆា ន្ិ ងបាន្មកដល់ទ្យីសៅនន្ឯកភាពសដើមផីការអភិវឌ្ណសសដឌកិចចសរកាមដុំ បូលណត មួ យរបស់អាសាន្ ស្សាប់ណតអងគការតុំ បន្់មួយសន្ោះ ហាក់ ដូចជាសដើ រមកដល់របត់ មួយរបកបសៅសោយ សរគ្នោះថាបក់ សៅវ ិញ សោយស តុ ណតរតូវរបឈមមុ ខន្ឹ ងបញ្ញ ា សមុគសាមញមួ យចុំ ន្ួន្។ រតង់ សន្ោះ ម ិចចតា កាន្់ ណត្ុំ ន្ិងការណស្សកឃ្លលន្ទ្យឹកដី កាន្់ណតចាស់របស់ ចិន្កបុងសមុ រទ្យចិន្ខាងតផូងបាន្ន្ិងកុំពុង បណ្ត ថ លឲ្យភាពតាន្តឹ ងសកើ តសេើងជាសរឿយៗ សៅកបុងជុំន្ួបកុំពូលអាសាន្ ន្ិងសៅកបុងជុំ ន្ួបកុំ ពូល អាសុីបូពា៌ា។ ការសមើ លមុខគ្នបមិ ន្ចុំ ជាពិសសសរវាងចិន្ សវៀតណ្តម ន្ិង ីល វ ីពីន្។ ្ងន្់្ងរជាងសន្ោះសៅ សទ្យៀត គឺ សាទន្ភាពទ្យូ សៅសៅអាសុីអាសគបយ៍សពវនៃង។ ពិតណមន្ណតស្គ្រាគមរតជាក់ បាន្រលត់រោយ បាត់ សៅអស់រយៈសពលជាង ២០ឆាបុំកន្លងមកស ើយកថី ក៏ ចមាុំងរតជាក់ មួយហាក់ ដូចជាកុំ ពុងស្ថើម សកើតសេើងសារជាៃមី សៅកបុងភូមិភាគសន្ោះ រវាងអាសមរ ិក ន្ិងចិ ន្។ បញ្ញ ា សៅកបុងសមុ រទ្យចិន្ខាងតផូងរវាងបណ្ត ថ របសទ្យសចុំ ន្ួន្ ន្ិ ងចិន្ជាឪកាសមួយដ៏ លស អ រ្ប់ ទ្យីរកុង វា៉ា សុីសតាន្ កបុងការលូកនដចូ លមកកបុងអាសុីអាសគបយ៍។ គឺ សៅកបុងបរ ិបទ្យណបបសន្ោះស ើយណដលតាុំងពី ឆាបុំ ២០០៩ មក អាសមរ ិក ន្ិងអាសាន្បាន្គ្រាកមករកគ្នប តាមរយៈជុំន្ួបកុំពូលអាសាន្ អាសមរ ិកមួ យឆាបុំ មថង ស ើយសៅឆាបុំ២០០១ អាសមរ ិកបាន្កាលយជាស្ជិ ក្លូវការនន្ជុំន្ួបកុំ ពូលអាសុីបូពា៌ា។ ចាប់អន្ថរ ជាតិ ជាពិសសសចាប់ សមុ រទ្យរតូវបាន្សគសលើកសេើងជាដុំ សណ្តោះស្សាយចុំបងកបុងជស្លោះសន្ោះសទោះបី ជា សគសឃើញថា ចាប់ ទុំងសនោះមិ ន្្ន្ឥទ្យនិពលចាប់បងខុំសៅដល់រដឌណ្តមួ យសេើយ ស ើយវាសៅណត្ន្ សមគសា ុ ម ញមួ យចុំ ន្ួន្ចុំ សពាោះការទ្យទ្យួ លសាគលតុំបន្់ ឬណដន្ទ្យឹ ករតួតសុីគ្នបជាជាងការអោះអាងជាណដន្ សរៀបសរៀងសោយន្ិសិសត មុុំ សុផាន្បី ន្ិងតាន្់ បុន្ឆាយ 1 សាស្តសាថចារយណែនុំ ជុុំ ចាន្់វ ិតាទ សកលវ ិទ្យាល័យភូមិន្ន្ ធ ីតិសាស្តសថ ន្ិង វ ិទ្យាសាស្តសថសសដឌកិចច បរ ិញ្ញដបរតន្ីតិសាស្តសថ អ្ិ សតយយរបស់រដឌមួយជាក់ ោក់។ ដូ សចបោះសយើងអាចសមើ លសឃើញរបវតថិសាស្តសថនន្ជស្លោះ យន្ថការសោោះ ស្សាយជាសទ្យវភាគី ព ុភាគី ន្ិងសលើឆាកអន្ថរជាតិ ន្ិងឥរ ិោបៃរបស់រដឌន្ីមួយៗ ន្ិងការលូកណរជត ណរជងរបស់ភាគីទ្យីបី ណដល្ន្ខលឹមសារដូចខាងសរកាម។ សរៀបសរៀងសោយន្ិសិសត មុុំ សុផាន្បី ន្ិងតាន្់ បុន្ឆាយ 2 សាស្តសាថចារយណែនុំ ជុុំ ចាន្់វ ិតាទ សកលវ ិទ្យាល័យភូមិន្ន្ ធ ីតិសាស្តសថ ន្ិង វ ិទ្យាសាស្តសថសសដឌកិចច បរ ិញ្ញដបរតន្ីតិសាស្តសថ ជំពូក្ទី១ ក្ត្តតភូមិសាស្តេត ប្បវិត្តសាស្តេតននជស្លោះេមុប្ទចិនខាងត្បង ូ ១. លក្ខណៈ´ភូមសា ិ ស្តេត និង ធនធានធមមជាត្ិរបេ់េមុប្ទចិនខាងត្បង ូ សមុ រទ្យចិន្ខាងតផូង សទិតសៅកបុងមហាសមុរទ្យបា៉ា សុី ិក វ ណដល្ន្ទ្យុំ ុំសរុបរប្ែ ៣.៥០០.០០០គី េូណម៉ាតកាសរ ៉ា ស ើយ្ន្របជុុំសកាោះចុំ ន្ួន្៤សៅទ្យីសនោះណដលសកាោះ២កុំ ពុងសទិតសៅកបុង ជស្លោះ ន្ិ ងសកាោះ២សទ្យៀតគឺរបជុុំ សកាោះផារា៉ា ណសយល (Paracels) ន្ិ ង ណសែតលី (Spratlys)។ មិ ន្ណត ប៉ាុ សណ្តតោះ 1 វា្ន្សកាោះ តូ ចៗចុំ ន្ួន្ ២៥០ ផាាៃម ជី វចរមុោះ ៃមប៉ារបោះទ្យឹក ដី សៅជាប់ សកាោះ ន្ិ ង ្ត់ សមុ រទ្យ ន្ិ ង កូ ន្សកាោះតូចៗជាសរចើន្សទ្យៀត។ ទ្យី សនោះរតូវបាន្ចាត់ ទ្យុកជាតុំបន្់ ដឹកជញ្ូជ ន្តាម្លូវទ្យឹកដ៏ សុំខាន្់ ណដលសសមើរន្ឹងមួ យភាគបីនន្ការដឹកជញ្ូជ ន្តាម្លូវទ្យឹករបស់ពិភពសោក ន្ិ ងជាកូន្សសារមួ យដ៏ សុំខាន្់ កបុងការសបើកទវរសចញសៅកាន្់ តុំបន្់ សមុ រទ្យឥណ្ត ឍ ន្ិង បា៉ា សុី ិក វ ។ សកាោះ របជុុំ សកាោះ ន្ិ ង ជួ រសកាោះទុំង សន្ោះ មួ យភាគ្ុំ គ្នមន្មន្ុ សសរស់សៅ ស ើយបាន្កាលយសៅជាសគ្នលសៅនន្ការដសែើ ថ មអ្ិបសតយយភាព កបុងការទ្យ្នធន្កាន្់ កាប់ សលើសកាោះទុំងសន្ោះរបស់របសទ្យសជាសរចើ ន្ណដល្ន្រពុំ ណដន្សមុ រទ្យជាប់សៅន្ឹង តុំ បន្់ សមុរទ្យចិន្ខាងតផូងសន្ោះ។ សមុ រទ្យចិន្ខាងតផូងរតូវបាន្កុំ ែត់ទ្យីតាុំងោ៉ា ងពិ តរបាកដសៅសលើណ្ន្ទ្យី ពិភពសោកណដល៖  ខាងតផូងជាប់ ន្ឹងសាធារែៈរដឌរបជា្ន្ិ តចិ ន្ ន្ិងសាធារែៈរដឌសងគមន្ិយមសវៀតណ្តម  ខាងលិចជាប់ ន្ឹងសាធារែៈរដឌ ីល វ ីពីន្  ខាងសកើតជាប់ ន្ឹងឧបទ្យវីប្៉ា សេ(Malay peninsula) ន្ិ ង សកាោះសូ្៉ារតា(Sumatra) រ ូតដល់ រចកសមុ រទ្យ្៉ា ឡាកា(Straits of Malacca)សៅណ្បកខាងលិច ន្ិ ងជាប់ សកាោះនតវា៉ា ន្់នន្សាធារែៈ រដឌរបជា្ន្ិតចិ ន្  ខាងសជើងជាប់ ន្ឹងសកាោះ Bangka-Belitung ណដលជាសខតថរបស់សាធារែៈរដឌឥែូឍ សន្សុី ន្ិ ង សកាោះ Borneo ជារបស់ឥែូឍ សន្សុី្ងណដរ ណដលសគដឹ ងថាជាសកាោះ្ុំ បុំ្ុតសៅកបុងទ្យវីបអាសុី ន្ិ ងជាសកាោះ្ុំបុំ្ុតទ្យីបីសៅសលើពិភពសោក។  ខាងទ្យិ សន្ិ រតី ជាប់ន្ឹងសាធារែៈរដឌសិងប ា ុ រ ី។ សោយសារសមុរទ្យចិ ន្ខាងតផូង្ន្រពុំ របទ្យល់ជាប់ ជាមួ យរបសទ្យសជាសរចើន្ ដូ សន្ោះស ើយសទ្យើ បសមុ រទ្យ មួ យសន្ោះកាលយជារបធាន្បទ្យដ៏រសសើបសុំរាប់ ពិភពសោកនសពលបចចុបផន្ប ជាពិ សសសរដឌណដលទក់ទ្យង ន្ឹ ងជស្លោះរពុំ ណដន្ទ្យឹកដូចបាន្សរៀបរាប់ ខាងសលើ។ សតើកតាថអវីខលោះសទ្យើបអាចរដឌទុំងអស់សនោះហាន្អោះ 1 mygola. n.d. http://www.mygola.com/south-china-sea-p99543 (accessed May 05, 2014). សរៀបសរៀងសោយន្ិសិសត មុុំ សុផាន្បី ន្ិងតាន្់ បុន្ឆាយ 3 សាស្តសាថចារយណែនុំ ជុុំ ចាន្់វ ិតាទ សកលវ ិទ្យាល័យភូមិន្ន្ ធ ីតិសាស្តសថ ន្ិង វ ិទ្យាសាស្តសថសសដឌកិចច បរ ិញ្ញដបរតន្ីតិសាស្តសថ អាងសលើណដន្សមុ រទ្យមួ យសន្ោះ? សយើងន្ឹងសឃើញចាស់អុំពីកតាថជាសរចើ ន្ណដលបណ្ត ថ ឲ្យរដឌ្ន្សិ ទ្យិអ ន ោះ អាងណដន្អ្ិបសតយយភាពរបស់ខួន្សោយណ្អ ល កតាមរបវតថិសាស្តសថ ន្ិងភូមិសាស្តសថដូចខាងសរកាម។ ណ្ន្ទ្យីសមុរទ្យចិន្ខាងតផូង ២. ប្បវត្តិជស្លោះេមុប្ទចិនខាងត្បង ូ ជស្លោះណដន្អ្ិ បសតយយភាពរវាងសាធារែៈរដឌរបជា្ន្ិ តចិ ន្ ន្ិង របសទ្យសមួ យចុំន្ួន្សៅ កបុងតុំ បន្់ អាសុីអាសគបយ៍ដូចបាន្សរៀបរាប់ ខាងសលើជុុំវ ិញបញ្ញ ា នន្ការអោះអាងសដើមផីកាន្់ កាប់ សកាោះទុំង សនោះ សៅកបុងសមុ រទ្យចិ ន្ខាងតផួងបាន្សកើ ត្ន្ ន្ិងកុំ ពុងបន្ថជាសរចើ ន្ទ្យសវតសមកស ើយ។ ជស្លោះ សមុ រទ្យចិន្ខាងតផូងជាបញ្ញ ា រសសើបមួ យរបស់ពិភពសោកណដលរបសទ្យសចិន្ សវៀតណ្តម ីល វ ីពីន្ ្៉ា សលសុី ន្ិងរពុយសែរបកួតរបណជងសដើមផីទញយករបសោជន្៍សរៀងៗខលួន្ សដើ មផីទ្យទ្យួ លបាន្សិទ្យិ ន ស្សបចាប់ កុងការរុ ប ករកសរបង ឧសម័ន្ ន្ិង សសរ ីភាពកបុងការស្វើនវាចរែ៍សៅកបុងណដន្សមុ រទ្យសនោះ។ សកាោះផារា៉ា ណសយល (Paracels)សទិតសៅណ្បកខាងសជើងនន្សមុ រទ្យចិ ន្ខាងតផូង ណដល្ន្ច្ងយសសមើគ្នប ពី សឆបរសមុរទ្យសាធារែៈរដឌសងគមន្ិ យមសវៀតណ្តម ន្ិ ងសាធារែៈរដឌរបជា្ន្ិ តចិ ន្។ 2សៅកបុងឆាបុំ ១៩៧៤ ចិ ន្បាន្សរបើកុំោង ុំ សោធាបសែថញកងទ្យ័ពសវៀតណ្តមសចញពី សកាោះផារា៉ា ណសយល (Paracels) សដើមផីស្វើការកាន្់ កាប់ ទុំងស្សុង ប៉ាុ ណន្ថរបសទ្យសសវៀតណ្តមក៏ បាន្អោះអាងកបុងការកាន្់ កាប់សកាោះសន្ោះ ណដរ។ ចុំណែកឯសកាោះណសែតលី (Spratlys) ្ន្សកាោះតូ ចៗសរចើន្ជាងមួ យរយ ន្ិ ងជី វៈចរមុោះជាសរចើ ន្ 2 Beckman, Robert C. "The South China Sea Dispute: An International lawyer's View." ASEAN AND THE SOUTH CHINA SEA DISPUTE, 2011: 02. សរៀបសរៀងសោយន្ិសិសត មុុំ សុផាន្បី ន្ិងតាន្់ បុន្ឆាយ 4 សាស្តសាថចារយណែនុំ ជុុំ ចាន្់វ ិតាទ សកលវ ិទ្យាល័យភូមិន្ន្ ធ ីតិសាស្តសថ ន្ិង វ ិទ្យាសាស្តសថសសដឌកិចច បរ ិញ្ញដបរតន្ីតិសាស្តសថ ្ងណដរ ស ើយ្ន្ទ្យុំ ុំរបណ ល ៤១០.០០០ គី េួណម៉ា តកាសរ ៉ា សទិតសៅចុំកណ្ត ថ លសមុ រទ្យចិ ន្ខាង តផូង។ សកាោះណសែតលី (Spratlys) រតូវបាន្ទមទរសោយសាធារែៈរដឌរបជា្ន្ិតចិន្ នតវា៉ា ន្់ សាធារែៈរដឌសងគមន្ិ យមសវៀតណ្តម ស្សបសពលណដលរបសទ្យស ីល វ ីពីន្ ្៉ា សេសុីន្ិង រពុយសែ បាន្បសងាើតតុំបន្់ សន្សាទ្យន្ិងរគប់ រគងៃមប៉ារបោះទ្យឹក សទោះបី ជាខលួន្មិន្បាន្ទមទរជា្លួវការក៏ សោយ។ 3 របជុុំ សកាោះទុំងសនោះមិន្រតូវបាន្សគយកចិ តទ្យ ថ ុ កោក់ រ ូតដល់ទ្យសវតសទ្យី ៧០ ប៉ាុ ណន្ថចាប់ ពី សពលណដលរបសទ្យសពាក់ព័ន្នទុំងសនោះ យល់រពមទ្យទ្យួ លសាគល់សន្បិសីទ្យនន្អងគការស របជាជាតិ សលើកទ្យីបីសីព ថ ី ចាប់ សមុ រទ្យ ណដលអន្ុ ញ្ញដតឲ្យរដឌទុំងអស់ស្វើការអោះអាងកាន្់កាប់ តុំបន្់សសដឌកិចចផាថច់ មុ ខ របណវង ២០០ ្៉ា យ(Nautical Miles) ពី សកាោះ។ ការរ ុំពឹងទ្យុកចុំ សពាោះការកាន្់កាប់ ន្ធសមុ រទ្យរបណវង ២០០្៉ា យ(Nautical Miles) ពី សកាោះបាន្ចាប់ ស្ថើមស្វើឲ្យ្ន្ការចាប់អារមមែ៍ការទញ្ល របសោជន្៍ ពីសមុ រទ្យណដល្ន្សកាថន្ុពល សរបង ឧសម័ន្ ន្ិ ងការសន្សាទ្យរតី។ សោងតាមសសចកថី របកាសជាសកលឆាបុំ១៩៩២ របស់ស្គមន្៍របជាជាតិ អាសុីអាសគបយ៍ សៅកាត់ ថាអាសាន្ (Association Southeast Asia Nations) សថីពីសមុ រទ្យចិន្ខាងតផូង បាន្ស្វើឲ្យ្ន្ការតវា៉ា ជាបន្ថ បនធប់ សៅសលើសកាោះមួ យចុំន្ួន្សៅកបុងសមុ រទ្យចិន្ខាងតផូង។ សៅកបុងឆាបុំ ១៩៩៥ របសទ្យស ីល វ ីពីន្បាន្ អោះអាងសដើមផីកាន្់ កាប់មួយភាគសៅសលើសកាោះណសែតលី (Spratlys) រតឹមណត១០០្៉ា យប៉ាុ សណ្តតោះ បនធប់ ពី របសទ្យសចិន្ស្វើការកាន្់ កាប់ តុំបន្់សន្ោះទុំងស្សុង។ ក្ថាខណឌទី១ ក្រណីប្បសទេចិន ១.ប្បវត្តសា ិ ស្តេត សាធារែៈរបជា្ន្ិ តចិ ន្រតូវបាន្សគដឹ ងថា ជារបសទ្យសមួ យណដល្ន្ការរ ីកចសរមើ ន្ណ្បក សសដឌកិចោ ច ៉ា ងឆាប់រ ័សបនធប់ពីខួន្គ្រាកមកចាប់ ល យកសសដឌកិចចទ្យី្ារសសរ ីកបុងឆាបុំ ១៩៧៨។ ទុំង សន្ោះជាលកខែោះមួ យណដលស្វើឲ្យផាលស់បូរឥរ ថ ិោបៃរបស់ខួន្កាន្់ ល ណតខាលុំងសេើងសៅកបុងឆាកអន្ថរជាតិ ជាពិ សសសមហាយកសមួ យសន្ោះបាន្តុំ សេើងសាច់ ដុុំរបស់ខួន្ោក់ ល របសទ្យសស្ជិកអាសាន្មួ យចុំ ន្ួន្ ណដលពាក់ពន្ន័សោយផាធល់សៅន្ឹ ងជស្លោះណដន្សកាោះន្ិងណដន្សមុ រទ្យសន្ោះ។ ជុុំ វ ិញជស្លោះសមុរទ្យចិ ន្ខាងតផូង របសទ្យសមួ យសន្ោះបាន្សដើរតួរនទ្យី សុំខាន្់ ជាងសគបងអស់ទុំង ដុំ សែើរការជស្លោះន្ិងយន្ថការសោោះស្សាយ ពី សរពាោះរបសទ្យសសន្ោះរតូវបាន្សគសចាទ្យរបកាន្់ សោយបណ្ត ថ របសទ្យសដនដសទ្យៀតជាសរចើន្ណដលពាក់ព័ន្នអុំពីការចូ លកាន្់ កាប់ខុសចាប់សៅសលើដីសកាោះ ន្ិង ណដន្ 3 Beckman, Robert C. National University of Singapore. Feb 18, 2011. http://cil.nus.edu.sg/wp/wp- content/uploads/2009/09/Beckman-Paper-on-SCS-Dispute-ISEAS-ASC-18-Feb-2011-final.pdf (accessed May 06, 2014). សរៀបសរៀងសោយន្ិសិសត មុុំ សុផាន្បី ន្ិងតាន្់ បុន្ឆាយ 5 សាស្តសាថចារយណែនុំ ជុុំ ចាន្់វ ិតាទ សកលវ ិទ្យាល័យភូមិន្ន្ ធ ីតិសាស្តសថ ន្ិង វ ិទ្យាសាស្តសថសសដឌកិចច បរ ិញ្ញដបរតន្ីតិសាស្តសថ សមុ រទ្យចិន្ខាងតផូងណដលមិ ន្សគ្នរពតាមការរពមសរពៀងសថីពី ការកុំែត់ ណដន្សមុ រទ្យរបស់សិន្ិ ស ប ីទ្យ អងគការស របជាជាតិ ។ មហាយកសមួ យសន្ោះណតងណតពាោមពរងីងតុំរវូ ការរបស់ខួន្សដើ ល មផីបុំសពញ គុ ែភាពនន្ការរស់សៅរបស់របជាជន្ សដើមផីពរងី ងគុំន្ិតជាតិ ន្ិយមរបស់ខួន្ន្ិ ល ងរបកួតរបណជងសសដឌ 4 កិ ចព ច ិ ភពសោកជាមួ យស រដឌអាសមរ ិចន្ិ ងមហាអុំណ្តចដនទ្យសទ្យៀតសៅសលើពិភពសោក។ ការចូ ល កាន្់ កាប់ ន្ិង ការអោះអាងរបស់របសទ្យសចិ ន្គឺ ណ្អកសៅសលើការចូ លរុករក ន្ិង ការកាន្់ កាប់ ជារបវតថិ សាស្តសថយូរជាងរបសទ្យសជិតខាងដនទ្យសទ្យៀតណដលបាន្អោះអាងពី ការណដល្ន្សិទ្យិ កា ឌ ន្់ កាប់ សកាោះទុំង សនោះ។ បញ្ញដវន្ថ័ ន្ិង របជាជន្ចិ ន្ជាសរចើ ន្បាន្អោះអាងថារបសទ្យសរបស់ខួន្បាន្រកសឃើ ល ញសកាោះណសែត លី (Spratlys) សរចើ ន្ជាង ២១០០ឆាបុំមុន្ កបុងរាជកាលសសថចហាន្ ស ើយវតថ្ន្របស់របជាជន្ចិន្ សៅទ្យី សនោះតាុំងពី សតសវតសទ្យី ១៩ បនធប់ពីការចូ លណរជតណរជកកាន្់ កាប់ សោយកងទ្យ័ ពរបស់ចរកភព អង់សគលសសៅសតវតសទ្យី១៨។ សលើសពី សន្ោះសទ្យៀត របសទ្យសចិន្បាន្អសនថម័ តបសងាើតណ្ន្ទ្យី ្ូវការជា ល ឯកសតាភាគី ស ើយស្វើការរបកាសជាអន្ថរជាតិ សដើ មផីឲ្យរដឌដនទ្យទ្យទ្យួ លសាគល់ថា សមុ រទ្យចិន្ខាងតផូង ជាកមមសិទ្យិ ឌរបស់ខួន្ ល សទោះបី ជាសពលខលោះឥរ ិោបៃសន្ោះរតូវបាន្សថាាលសទសពីបណ្ត ថ លរបសទ្យសមួ យ ចុំ ន្ួន្ ជាពិ សសសភាគី ជស្លោះ ន្ិង មហាអុំ ណ្តចស រដឌអាសមរ ិច។ 5សទោះបី ជាោ៉ា ងណ្តក៏ ចិន្ក៏សចោះ បន្ធន្់ឥរ ិោបៃរបស់ខួន្ ល សោយអោះអាងថាន្ឹងណសវងរកមស្ាបាយទុំងឡាយសោយសន្ថិវ ិ្ី ន្ិ ង ថ របសទ្យសជុុំ វ ិញសដើ មផីអភិ ឌ្ណន្៍ ន្ិ ងវឌ្ណន្ភាព។ សមុ រទ្យចិន្ខាង រកាសន្ថិភាពកបុងតុំបន្់ ជាមួ យបណ្ត តផូងបាន្កាលយដក់ ជាប់ គុំន្ិតជាតិន្ិយមរបស់កងទ្យ័ព ន្ិ ងរបជាជាន្ចិន្សរពាោះពួ កសគបាន្ចាត់ទ្យុក សមុ រទ្យចិន្ខាងតផូងសន្ោះ ជាតុំ បន្់ សាលប់ រស់ ស ើយកងទ្យ័ ពចិន្បាន្ន្ឹ ងកុំពុងបសងាើន្ឲ្យអស់ន្ូវសមតទ ភាពកងទ្យ័ពសជើងទ្យឹកចិន្ សដើមផី្ន្លទ្យនភាពរគប់ រគ្នន្់ កុងការធាន ប ការពារអ្ិ បសតយយភាពសៅ សលើសមុ រទ្យចិន្ខាងតផូងសន្ោះឲ្យបាន្សុរកឹត រពមទុំងបាន្ស្វើរគប់ ណបបោ៉ា ង កបុងការកុំ ិត ដល់រាល់ ការសរជៀតចូ ល សទោះបី អាន្ុ ភាពណ្តមួ យ រួមទុំងស រដឌអាសមរ ិក សៅកបុងតុំ បន្់ សមុរទ្យជុុំ វ ិញ ន្ិ ង តុំ បន្់ សមុរទ្យសុំខាន្់ ៗរបស់ចិន្សទ្យៀត្ង។ 4 Gjetnes, Marius. "THE LEGAL REGIME OF ISLANDS IN THE SOUTH CHINA SEA." Master Thesis of Law, 2000: 13. 5 ដកស្សង់សចញពីសសៀវសៅសមុរទ្យចិន្ខាងតផូងកបុងចកខុន្សោបាយរបស់ពួកអបកវ ិភាគយុទ្យនសាស្តសថអន្ថរជាតិ ទ្យុំព័រទ្យី ០៦ ន្ិ ពន្នសោយ ស ើស សិរ ី្ន្ សបាោះពុ មែ្ាយណខឧសភា ឆាបុំ ២០១៣ សរៀបសរៀងសោយន្ិសិសត មុុំ សុផាន្បី ន្ិងតាន្់ បុន្ឆាយ 6 សាស្តសាថចារយណែនុំ ជុុំ ចាន្់វ ិតាទ សកលវ ិទ្យាល័យភូមិន្ន្ ធ ីតិសាស្តសថ ន្ិង វ ិទ្យាសាស្តសថសសដឌកិចច បរ ិញ្ញដបរតន្ីតិសាស្តសថ ២.លក្ខណៈភូមិសាស្តេត សាធារែៈរដឌរបជា្ន្ិតចិ ន្ ្ន្ទ្យី តាុំងសទិតសៅតាមណខសបសណ្ត ថ យនន្សឆបរមហាសមុ រទ្យ បា៉ា សុី ិក វ ។ ស ើយដី សគ្នករបស់វា្ន្ចុំណ្តត់ថាបក់ ្ុំសលខ៣ បនធប់ពីរបសទ្យសរុសសី ន្ិងរបសទ្យស កាណ្តោស ើយ ជាពិសសសរបសទ្យសអាសមរ ិច្ន្ទ្យុំ ុំរបហាក់របណ លគ្នបសៅន្ឹ ងរបសទ្យសចិ ន្្ង ណដរ។ របសទ្យសចិ ន្ោតសន្នឹងរបណវង 5.026 គី េូណម៉ារត ទ្យូ ទុំងដី អាសុីបូពា៌ា។ របសទ្យសសន្ោះរតូវបាន្សគ កុំ ែត់រពុំណដន្សមុរទ្យសឆាែោះសៅខាងសកើ តសោយ្ន្ សមុ រទ្យចិន្ខាងសកើត ឈូងសមុ រទ្យកូ សរ ៉ា សមុ រទ្យ សលឿង រចកសមុ រទ្យនតវា៉ា ន្់ ន្ិ ង សមុរទ្យចិ ន្ខាងតផូងណដល្ន្ជស្លោះជាមួយបណ្ត ថ លរបសទ្យសជា សរចើន្សៅអាសុីអាសគបយ៍ ន្ិង ្ន្រពុំ របទ្យល់ដីសគ្នកជាប់ ន្ឹងរដឌស្សងសទ្យៀតរបស់ខួន្ ល ៣ណ្បកពីកូសរ ៉ាខាង សជើងសៅកាន្់របសទ្យសសវៀតណ្តម។ របសទ្យសចិន្រតូវបាន្សគ ណចកសចញជា្លូវការន្ិ ងគ្រាយស្សួលចូ ល សៅកបុងតុំបន្់ ្៉ារកូ៥ដូចគ្នបគឺ : ចិន្ខាងសកើ តសុីន្ជាុំង ម៉ាុ ងសហាគលី ន្ិង ទ្យី សប តុំបន្់ខែង់រាប ។ ពាក់ កណ្ត ថ ល ភាគខាងសកើ ត ន្ិងភាគខាងតផូង នន្របសទ្យសសន្ោះ សឆបរសមុ រទ្យរបស់របសទ្យសសន្ោះ អមជាមួ យ ន្ឹ ងសកាោះ សៅឈូងសមុរទ្យគឺ ជា តុំបន្់ ្ន្ជី ជាតិ ។ តុំ បន្់ ទ្យុំនប ន្ិងជាមួ យភបុំតូចៗទបសៅសជើ ងភបុំ្ុំ ភាគសរចើ ន្បុំ្ុតជួ យដល់ទ្យិន្ប្លន្បកកសិកមមន្ិងរបជាជន្ ។ ពាក់ កណ្ត ថ លភាគខាងលិច ន្ិងភាគ ខាងសជើងនន្របសទ្យសចិន្គឺជាតុំ បន្់ នន្អាងសថក ុ ន្ិ ងជាខែង់រាបណដលរសមៀលពីសលើចុោះសរកាមពីកុំពូលភបុំ រ ូតសជើ ងភបុំ រតូវបាន្សគសៅថាខែង់រាបទ្យីសបណដល្ន្លទ្យនភាពទបកបុងការទ្យទ្យួល្លកសិកមម ជា ស តុ មិន្សូវ្ន្របជាជន្រស់សៅទ្យី សន្ោះប៉ាុ នមន្សទ្យ។ សរៀបសរៀងសោយន្ិសិសត មុុំ សុផាន្បី ន្ិងតាន្់ បុន្ឆាយ 7 សាស្តសាថចារយណែនុំ ជុុំ ចាន្់វ ិតាទ សកលវ ិទ្យាល័យភូមិន្ន្ ធ ីតិសាស្តសថ ន្ិង វ ិទ្យាសាស្តសថសសដឌកិចច បរ ិញ្ញដបរតន្ីតិសាស្តសថ ក្ថាខណឌទី២ ក្រណីប្បសទេប្ពុយសណដារ ូយសាឡឹម ១.ប្បវត្តសា ិ ស្តេត របសទ្យសរពុយសែបាន្របកាសថាៃមប៉ារបោះទ្យឹ ក (Louisa Reef) គឺ សិត ទ សៅកបុងណដន្អ្ិ បសតយយ នន្សមុរទ្យចិន្ខាងតផូងគឺជាណ្បកមួ យនន្តុំ បន្់ សសដឌកិចចផាថច់ មុខ សោយសោងតាមសសចកថីសសរមចនន្ អន្ុសញ្ញដសថីពីចាប់ សមុរទ្យរបស់អងគការស របជាជាតិ សៅកបុងឆាបុំ ១៩៨៤។ 6រពុយសែរតូវបាន្សគ ដឹ ងថា មិ ន្រតឹមណតអោះអាងកាន្់ កាប់ សកាោះណសែតលី (Spratlys) ប៉ាុ សណ្តតោះសទ្យ ណៃមទុំងចង់ ទញយកៃម សៅបាតសមុរទ្យជុុំ វ ិញតុំ បន្់សនោះ កបុងខែៈសពលរដឌដនទ្យសទ្យៀតគិតថារពុយសែមិ ន្បាន្អោះអាងកាន្់ កាប់ អី ទ វ ុំងអស់ រគ្នន្់ ណតសុុំស្វើគមនគមន្៍ សៅតុំ បន្់សសដឌកិចចផាថច់ មុខកបុងសមុ រទ្យចិន្ខាងតផូង។ ការ អោះអាងរបស់រពុយសែនន្ការកាន្់ កាប់ៃមសៅបាតសមុ រទ្យោតសន្នឹងរបណវង ២០០្៉ា យ (Nautical Miles) ហាក់បីដូចជាមិន្សមស្សបសៅន្ឹងអន្ុសញ្ញដសថីពីចាប់ សមុ រទ្យ។ ណតសបើ រតឹ មណតអោះអាងដូចឆាបុំ ១៩៨២ ណដលសុុំតុំបន្់ ២០០្៉ា យ (Nautical Miles) ជាតុំ បន្់ សន្សាទ្យ ន្ិង្លូវពាែិជជកមម វាបាន្ ចងអុលបគ្រាាញពី ការទ្យទ្យួ លសាគល់ោ៉ាងពិ តរបាកដរបស់រពុយសែសៅសលើអន្ុសញ្ញដសថីពី ចាប់សមុ រទ្យ ស ើយអាចជាឧទ រែ៍ដ៏ លស អ រ្ប់ ភាគី ណដលពាក់ ព័ន្នន្ឹងសមុ រទ្យចិន្ខាងតផូងដនទ្យសទ្យៀត។ ២.លក្ខណៈភូមិសាស្តេត របសទ្យសរពុយសែោរូសាេឹមសទិតសៅសលើសឆបរភាគពាយពយនន្សកាោះកាលី្៉ាន្់តាន្់ សន្ោះ។ រាជ ធាន្ី Bandar Series Begawan សទិតសៅឆាងយពី ្ត់សមុ រទ្យសៅសលើទ្យសន្លរបុ យសែ។ រពុយសែ្ន្ ទ្យុំ ុំ 5.765 គី េូណម៉ា រតកាសរ ៉ាន្ិងរតូវបាន្ណបងណចកជាពី រណ្បក ណដលរតូវបាន្ ព ុ៊ុំ ័ ទ្យសន ោយរដឌសារា៉ា វា៉ា ក់ 7 របស់្៉ាសេសុី។ ដី តិចតួ ចរបស់របុ យសែរតូវបាន្សគបងាបសងាើន្្លស ើយ្ន្ចុំន្ួន្រប្ែជា 6 Gjetnes, Marius. "THE LEGAL REGIME OF ISLANDS IN THE SOUTH CHINA SEA." Master Thesis of Law, 2000: 13. 7 AQUASTAT. "Irrigation in Southern and Eastern Asia in figures." Brunei Darussalam, 2011. សរៀបសរៀងសោយន្ិសិសត មុុំ សុផាន្បី ន្ិងតាន្់ បុន្ឆាយ 8 សាស្តសាថចារយណែនុំ ជុុំ ចាន្់វ ិតាទ សកលវ ិទ្យាល័យភូមិន្ន្ ធ ីតិសាស្តសថ ន្ិង វ ិទ្យាសាស្តសថសសដឌកិចច បរ ិញ្ញដបរតន្ីតិសាស្តសថ 13 000 ិចតាណដល្ន្រប្ែជា 2,5 ភាគរយនន្ន្ធដីសរុប ន្ិងរបណ ល 60 ភាគរយរគប ដែថប់សោយនរព។ សឆបររពុយសែរបស់ោតសន្នឹងរប្ែ 161 គី េូណម៉ា រតតាមបសណ្ត ថ យសមុរទ្យ ចិ ន្ខាងតផូង។ រពុយសែសៅជិ ត្លូវសមុ រទ្យ ដ៏ សុំខាន្់មួយ ណដលបសណ្ត ថ យតាមសមុ រទ្យចិន្ខាងតផូង ជាប់ ន្ឹងមហាសមុ រទ្យឥណ្ត ឍ ន្ិងបា៉ា សុី ិក វ ។ ក្ថាខណឌទី៣ ក្រណីប្បសទេសវៀត្ណាម ១.ប្បវត្តសា ិ ស្តេត ការអោះអាងរបស់របសទ្យសសវៀតណ្តមជុុំ វ ិញអ្ិ សបតយយភាព សៅសលើសកាោះសៅកបុងសមុ រទ្យចិ ន្ ខាងតផូងណ្អកសកមមភាពរបវតថិសាស្តសថរបស់ខួន្ចាប់ ល ពីសតវតសទ្យី១៧ដល់១៩។ សទោះបី ជាឯកសារ របវតថិសាស្តសថរបស់សសថច Le Thanh Tong សៅសតវតសទ្យី ១៥ បាន្បគ្រាាញភសថតាងថាសកាោះណសែ ុ តលី (Spratlys) ជាណដន្ដី របស់សវៀតណ្តមោ៉ា ងពិតរបាកដ។ រោឌភិ បាលនន្របសទ្យសសវៀតណ្តមបាន្សលើក សេើងន្ូវបញ្ញ ា សៅកបុងឆាបុំ ១៩៧៩ ន្ិង ១៩៨២ សៅសលើរកោសសពី រសន្លឹកណដលន្ិ ោយអុំពី អ្ិបសតយយភាពជុុំ វ ិញសកាោះណសែតលី (Spratlys) ន្ិ ងសកាោះផារា៉ា ណសយល (Paracels) ណដលជាភសថតាង ុ របវតថិសាស្តសថបាន្ចងរកងទ្យុ ក។ 8សទោះបី ជាោ៉ា ងណ្តក៏ សោយភសថតាងរបស់ ុ សវៀតណ្តមសៅ្ន្ភាព ទ្យន្់សខាយសៅសេើយពី សរពាោះលកខែៈនន្ការបញ្ញ ជ ក់ ន្ិងការណចងណចករវាងសកាោះណសែតលី (Spratlys) ន្ិ ងសកាោះផារា៉ា ណសយល (Paracels) ្ន្លកខែៈទ្យូ សៅសពក។ វាដូចសៅន្ឹ ងការអោះអាងរបស់ចិន្ណដល ពឹ ងណ្អកសៅសលើរបវតថិសាស្តសថទុំងស្សុង។ ការអោះអាងរបស់របសទ្យសសវៀតណ្តមសៅសលើសកាោះណសែតលី (Spratlys) ណ្អកសៅសលើការអោះអាង របស់បារាុំងកបុងសម័ យអាណ្តន្ិគមឆាបុំ ១៩៣៣។ សទោះបី ជាោ៉ា ងណ្តក៏ សោយបារាុំងមិ ន្ណដល សសរមចបាន្ការអោះអាងសន្ោះសទ្យ ស ើយវារតូវបាន្សគយល់ថាគ្នមន្លកខែៈស្សបចាប់សទ្យ។ ដូ សចាបោះ ស ើយសវៀតណ្តមមិន្គួ រស្វើការអោះអាង សោយយកការអោះអាងរបស់បារាុំងជាមូ លោឌន្សនោះសទ្យ។ សវៀតណ្តមមិន្បាន្អោះអាងសៅសលើតុំបន្់ សមុ រទ្យចិន្ខាងតផូងសនោះសទ្យ ប៉ាុណន្ថរបសទ្យសសន្ោះបាន្គូ ស បនធត់មូលោឌន្តាមណខសបសណ្ត ថ យណដលរតួតសៅន្ឹ ងការអោះអាងរបស់រដឌដនទ្យសទ្យៀត។ សុំខាន្់ សលើសពី សន្ោះសៅសទ្យៀត បញ្ញ ា សន្ោះរតូវបាន្សគដឹងថាជាការពិតណដលសវៀតណ្តម្ន្ភាពយឺតោ៉ា វកបុងការសុុំ កាន្់ កាប់ៃមសៅកបុងទ្យឹ កសៅកបុងជុុំ វ ិញសកាោះណសែតលី (Spratlys) ណដលជាបញ្ញ ា មួយគួ រយកមកពិ ចារណ្ត 8 Valero, M.C. "Spartly Archipelago Dispute: Is the Question of Soverignty Still Relevant?" Marine Policy 314, 1994, 314. សរៀបសរៀងសោយន្ិសិសត មុុំ សុផាន្បី ន្ិងតាន្់ បុន្ឆាយ 9 សាស្តសាថចារយណែនុំ ជុុំ ចាន្់វ ិតាទ សកលវ ិទ្យាល័យភូមិន្ន្ ធ ីតិសាស្តសថ ន្ិង វ ិទ្យាសាស្តសថសសដឌកិចច បរ ិញ្ញដបរតន្ីតិសាស្តសថ សៅសពលណដលសមុរទ្យចិន្ខាងតផូងរតូវបាន្កុំែត់ោ៉ាងរតឹ មរតូវតាមចាប់ ណដលមិ ន្អាចណ្អកសលើ ការអោះអាងរបស់រដឌណដលណ្អកសៅសលើរបវតថិសាស្តសថទុំងស្សុងសនោះសទ្យ។ ២.លក្ខណៈភូមិសាស្តេត របសទ្យសសវៀតណ្តម ្ន្ទ្យី តាុំងសទិតសៅសលើឧបទ្យវីបឥែូឍ ចិន្សៅកបុងតុំបន្់ អាសុីអាសគបយ៍។ វា ្ន្រពុំណដន្សគ្នកដ៏ណវងគឺ 4.550 គី េូណម៉ា តជាប់ រពុំ ណដន្របសទ្យសចិន្ រពុំ ណដន្ខាងសជើ ងជាប់ របសទ្យសឡាវ ន្ិ ងខាងលិចជាប់ របសទ្យសកមែុជា ន្ិងខាងសកើតជាប់សមុ រទ្យចិន្ខាងតផូង នន្មហាសមុ រទ្យបា៉ា សុី ិក វ ។ សៅសលើណ្ន្ទ្យី សន្ោះរបសទ្យសសវៀតណ្តមគឺ ជាបន្ធោះរាងអកសរ S ជាដី ណដលោតសន្នឹងពី 23 ° 23 ' សៅ 8 ° 27 ' ណខសរយៈទ្យទ្យឹងខាងសជើ ង។ របណវងសរុបរបស់របសទ្យសសន្ោះគឺ 1.650 គី េណម៉ា ូ រតពីចុំែុចភាគ ខាងសជើងសៅចុំ ែុចខាងតផូង។ របណវងទ្យទ្យឹងរបស់វាគិតពីសឆបរសមុរទ្យភាគខាងសកើ តសៅរពុំណដន្ខាង លិចសនោះគឺរបណវងរបណ ល 500គី េូណម៉ា រតសៅកបុងណ្បកមួ យ្ុំ បុំ្ុត ន្ិ ងរបណវងរប្ែ50គី េូណម៉ារត សៅណ្បកណដលចសងអៀតបុំ ្ុត។ ទ្យី តាុំងភូមិសាស្តសថចរមុោះរបស់របសទ្យសសន្ោះ្ន្ កូន្ភបុំ ភបុំ ដី សែថ រចាុំង សមុ រទ្យ ឆលុោះបញ្ញ ុំ ពីរបវតថិដ៏យូរលង់នន្ ភូគពភវ ិទ្យា ។ ទ្យី តាុំងភូ មិសាស្តសថ គឺ ទបពីភូមិភាគពាយ័ពយ ច ង សៅអាសគបយ៍ណដលអាចរតូវបាន្អសងាតសឃើញោ៉ា ងចាស់សៅកបុងលុំ ូរនន្ទ្យសន្លដ៏្ុំមួយសន្ោះ។ សរៀបសរៀងសោយន្ិសិសត មុុំ សុផាន្បី ន្ិងតាន្់ បុន្ឆាយ 10 សាស្តសាថចារយណែនុំ ជុុំ ចាន្់វ ិតាទ សកលវ ិទ្យាល័យភូមិន្ន្ ធ ីតិសាស្តសថ ន្ិង វ ិទ្យាសាស្តសថសសដឌកិចច បរ ិញ្ញដបរតន្ីតិសាស្តសថ ក្ថាខណឌទី៤ ក្រណីប្បសទេ្៉ាសឡេុី ១.ប្បវត្តសា ិ ស្តេត របសទ្យស្៉ា សេសុីបាន្អោះអាងថាសកាោះចុំន្ួន្១២ ន្ិ ងចុំ ែុចពិសសសសៅកបុងតុំ បន្់ របជុុំសកាោះ ណសែតលី (Spratlys) ន្ិ ងការបគ្រាាញស តុ ្លរតឹ មរតូវកបុងការទមទរតុំបន្់ ខង ែ ់ រាបបាតសមុ រទ្យ (continental shelf) ន្ិង ការរកសឃើញន្ិងការកាន្់កាប់ សន្ោះ។ តុំបន្់ខែង់រាបបាតសមុ រទ្យរបស់របសទ្យស ្៉ា សេសុីសន្ោះ្ន្ជស្លោះសៅកបុងឆាបុំ១៩៦៦ ន្ិង ១៩៦៩។ សទោះបី ជាោ៉ា ងណ្តក៏ សោយការអោះអាង របស់របសទ្យស្៉ា សេសុីសោយណ្អកសលើណ្ន្ទ្យី ៃីរម បស់ខួន្ណដលបាន្កុំ ល ែត់ពីរពុំ ណដន្ទ្យឹកន្ិងសកាោះណដល បសងាើតកបុងឆាប១ ុំ ៩៧៩។ ការអោះអាងរបស់របសទ្យស្៉ា សេសុីសដើមផីសុុំកាន្់ កាប់សកាោះមួ យចុំន្ួន្កបុងរបជុុំ សកាោះណសែតលី (Spratlys) ដូ ចសៅន្ឹ ងការអោះអាងរបស់របសទ្យស ីល វ ីពីន្្ងណដរ ប៉ាុណន្ថសៅសពល បចចុបផន្បសន្ោះគ្នមន្ចាប់អន្ថរជាតិ ណ្តមួ យគ្នុំរទ្យសៅសលើការអោះអាងសន្ោះសទ្យ។ ការសន្មត់របស់្៉ាសេសុី គឺ ជាភាពទ្យន្់សខាយមួ យដ៏សមផងណដលស្វើឲ្យរដឌដនទ្យសទ្យៀតមិន្អាចទ្យទ្យួ លយកបាន្ សទោះបី ជាឆាបុំ ១៩៨០ ្៉ា សេសុីបាន្របកាសកាន្់ កាប់តុំបន្់ សសដឌកិចចផាថច់ មុខ្ន្ច្ងយ២០០ ្៉ា យ(Nautical Miles) ជា្លូវការកបុងរដឌរបស់ខួន្ក៏ ល សោយ។ ២.លក្ខណៈភូមិសាស្តេត របសទ្យស្៉ា សេសុី្ន្រដឌស ព័ ន្ច ន ុំ ន្ួន្ដប់បី សៅកបុងតុំ បន្់ អាសុីអាសគបយ៍សៅសលើឧបទ្យវីប្៉ា សេ ន្ិ ង្ន្តុំ បន្់ ភូមិសាស្តសថពីរបាន្ណបងណចកជាសមុ រទ្យចិ ន្ខាងតផូង ន្ិ ងឧបទ្យវីប្៉ា សេសុី ឬ្៉ា សេសុី ខាងលិច សកាោះកាលី្៉ាន្់តាន្់ របសទ្យស្៉ា សេសុីន្ិងរបសទ្យស្៉ា សេសុីឬរបសទ្យស្៉ា សេសុីខាងសកើ ត។ របសទ្យស្៉ា សេសុីសិត ទ សៅកបុងតុំ បន្់ អាសុីខាងតផូងភាគខាងសកើត-ជាមួ យរបសទ្យសនៃន្ិងមួ យភាគបី នន្ ន ុុំ វ ិញ សកាោះកាលី្៉ាន្់ តាន្់ ជាប់ រពុំណដន្ភាគខាងសជើ ងនន្ឧបទ្យវីបន្ិងព័ទ្យជ សោយរបសទ្យសឥែូឍ សន្សុី សរៀបសរៀងសោយន្ិសិសត មុុំ សុផាន្បី ន្ិងតាន្់ បុន្ឆាយ 11 សាស្តសាថចារយណែនុំ ជុុំ ចាន្់វ ិតាទ សកលវ ិទ្យាល័យភូមិន្ន្ ធ ីតិសាស្តសថ ន្ិង វ ិទ្យាសាស្តសថសសដឌកិចច បរ ិញ្ញដបរតន្ីតិសាស្តសថ របុ យសែ ន្ិ ងសមុ រទ្យចិន្ខាងតផូងន្ិងភាគខាងតផូងនន្របសទ្យសសវៀតណ្តម។ របសទ្យសសន្ោះក៏ រម ួ បញ្ូច លទុំងការសាបាន្ិងសារា៉ា វា៉ា ក់សៅសលើសកាោះកាលី្៉ាន្់ តាន្់ ខាងសកើ តសន្ោះ។ វាជាទ្យី តាុំងភូមិសាស្តសថ 2'30 ° N ស ើយ 112'30 ° E។ រពុំ របទ្យល់សរុប 2.669 គី េណម៉ា ូ រតដីមួយជាមួ យរបុ យសែរគបដែថប់ 381 គី េូណម៉ា រតរបសទ្យស្៉ា សេសុី ឥែូឍ សន្សុី 1.782 គី េូណម៉ា រត ន្ិ ងរបសទ្យសនៃ 506 គីេូណម៉ា រត ។ រចាុំងសមុ រទ្យរគបដែថប់ សរុប 4.675 គី េូណម៉ារតណដល្ន្ឧបទ្យវីប្៉ា សេសុីជាប់រពុំ ណដន្ 2.068 គី េូណម៉ា រតសៅភាគខាងតផូងនន្របសទ្យសនៃ ភាគខាងសជើងនន្របសទ្យសសិងាបុរ ីន្ិងភាគខាងសកើ តនន្សកាោះសូ្៉ារតាឥែូឍ សន្សុីន្ិង្៉ា សេសុីខាងសកើ ត សោយ្ន្ 2.607 គីេូណម៉ា រតណដល្ន្ទ្យី តាុំងសទិតសៅសលើសកាោះកាលី្៉ាន្់តាន្់ ន្ិងការណចករ ុំណលក រពុំ ណដន្ជាមួ យរបុ យសែន្ិងឥែូឍ សន្សុីមួយ ។ ក្ថាខណឌទី៥ ក្រណីប្បសទេហ្វល ី ព ី ន ី ១.ប្បវត្តសា ិ ស្តេត ការអោះអាងរបស់របសទ្យស ីល វ ីពីន្មុ ន្ការអោះអាងរបស់របសទ្យសចិន្ ន្ិងរបសទ្យសសវៀតណ្តម ស ើយណ្អកសៅសលើការរកសឃើញ“discovery”នន្សកាោះមួយចុំ ន្ួន្សោយពាែិជជករ ីល វ ីពីន្្ន្ស្មោះ ថា Thomas Cloma សៅកបុងឆាបុំ ១៩៤៧។ 9សោក Cloma បាន្របកាសការបសងាើតនន្រដឌៃីម ម ួ យណដល សោកបាន្សៅថា "Kalayaan" សៅថាណដន្ដី សសរ ីភាព (Freedom-land) កបុងឆាបុំ 1957 ស ើយសទោះជា ោ៉ា ងណ្តក៏ សោយគ្នមន្រោឌភិ បាលណ្តមួ យរបកាសទ្យទ្យួ លសាគល់រដឌៃីម ម ួ យសន្ោះ ណដលបាន្អោះអាង សោយគ្នត់ សនោះសទ្យ។ សលើសពី សន្ោះសៅសទ្យៀតវាជាការសុំខាន្់ ណ្តស់សរ្ប់របសទ្យស ីល វ ីពីន្ណដល សកាោះសន្ោះបាន្កាលយសៅជាកមមសិទ្យិ រន បស់ខួន្ ល (nullius res) បនធប់ ពីការចាកសចាលរបស់ជប៉ាុន្សរកាយ ស្គ្រាគមសោកសលើកទ្យី២។ ជាស តុ ្លណតមួ យគត់ របស់សោក Cloma ្ន្សិទ្យិស្ន សបចាប់ សដើ មផីអោះ អាងសលើតុំបន្់ សនោះ ។ 9 Gjetnes, Marius. "THE LEGAL REGIME OF ISLANDS IN THE SOUTH CHINA SEA." Masters Thesis of Law, Norway, 2000. សរៀបសរៀងសោយន្ិសិសត មុុំ សុផាន្បី ន្ិងតាន្់ បុន្ឆាយ 12 សាស្តសាថចារយណែនុំ ជុុំ ចាន្់វ ិតាទ សកលវ ិទ្យាល័យភូមិន្ន្ ធ ីតិសាស្តសថ ន្ិង វ ិទ្យាសាស្តសថសសដឌកិចច បរ ិញ្ញដបរតន្ីតិសាស្តសថ ២.លក្ខណៈភូមិសាស្តេត របសទ្យស ីល វ ីពីន្ជារបសទ្យសសកាោះមួ យណដល្ន្ទ្យី តាុំងសទិតសៅកបុងតុំបន្់ អាសុីអាសគបយ៍ រវាង សមុ រទ្យ ីល វ ីពីន្ន្ិងសមុរទ្យចិន្ខាងតផូងភាគខាងសកើតនន្របសទ្យសសវៀតណ្តម។ សន្ោះសបើ សោងតាម ភូ មិសាស្តសថរបស់របសទ្យស ីល វ ីពីន្របសទ្យសសន្ោះរតូវបាន្បសងាើតសេើង 7.107 សកាោះសោយ្ន្ន្ធដីសរុប 300.000 គី េូណម៉ា រតរកឡា។ តុំ បន្់ដីរបស់របសទ្យសសន្ោះ្ន្ទ្យុំ ុំ 298.170 គីេូណម៉ា រតរកឡាខែៈ សពលណដលតុំបន្់ ទ្យឹក្ន្ទ្យុំ ុំរតឹ មណត 1.830 គី េណម៉ា ូ រតរកឡានន្ន្ធដីទុំងមូលន្ិ ង្ន្ជួរសមុ រទ្យ 36.289 គី េូណម៉ា រត។ លកខែៈពិ សសសមួ យដ៏ សុំខាន្់នន្ភូ មិសាស្តសថនន្របសទ្យស ីល វ ីពីន្គឺ ថារបសទ្យស សន្ោះគឺ ជាណ្បកមួ យនន្របព័ន្្ ន ូសោកខាងលិ ប ចសៅតុំ បន្់បា៉ាសុី ិក វ ណដលរតូវបាន្កុំ ែត់សោយភបុំសភលើង សកមម។ សកាោះទុំងអស់របស់របសទ្យសគឺ គ្រាយន្ឹ ងការរញ្ួជ យដី។ របសទ្យសជិ តខាងជិតបុំ ្ុតរបស់ របសទ្យសសន្ោះគឺ នតវា៉ា ន្់សៅភាគខាងសជើង ន្ិងរបសទ្យស្៉ា សេសុីន្ិងឥែូឍ សន្សុីសៅភាគខាងតផូង។ រាជធាន្ី របស់របសទ្យសសន្ោះរតូវបាន្ទ្យី រកុង្៉ា ន្ី លណដល្ន្ទ្យី តាុំងសទិតសៅសលើសកាោះតុំ បន្់ Luzon ។ សរៀបសរៀងសោយន្ិសិសត មុុំ សុផាន្បី ន្ិងតាន្់ បុន្ឆាយ 13 សាស្តសាថចារយណែនុំ ជុុំ ចាន្់វ ិតាទ សកលវ ិទ្យាល័យភូមិន្ន្ ធ ីតិសាស្តសថ ន្ិង វ ិទ្យាសាស្តសថសសដឌកិចច បរ ិញ្ញដបរតន្ីតិសាស្តសថ ជំពូក្ទី ២៖ សាានភាពជស្លោះេមុប្ទចិនខាងត្បង ូ សាទន្ភាពជស្លោះសមុ រទ្យចិន្ខាងតផូងរ ូតមកទ្យល់សពលសន្ោះ សៅណត្ន្ភាពតាន្តឹងណដល មិ ន្ដឹ ងចាស់ថារដឌណ្តមួយ្ន្សិទ្យិ ស្ឌ សបចាប់ កាន្់ កាប់ សៅសលើសកាោះជស្លោះសនោះសទ្យ។ ការស្វើសម យុទ្យឌសោធាក៏ អាចកាលយជាសញ្ញដនន្ការសកើន្សេើងកុំសៅនន្ជស្លោះ។ ការលូកនដចូ លរបស់មហា អុំ ណ្តចដនទ្យសទ្យៀតជាពិ សសសស រដឌអាសមរ ិចជាបញ្ញ ា រសសើបរបស់ន្សោបាយពិ ភពសោក។ កបុងរដឌ ការរបស់សោកអូ បា៉ា្៉ា បាន្បណងវរសគ្នលន្សោបាយការបរទ្យសរបស់ខួន្មកកប ល ុងតុំបន្់ អាសុី ជា ពិ សសសបញ្ញ ា សមុ រទ្យចិ ន្ខាងតផូងសោយជាក់ ណសថង គឺ ការស្វើសមយុទ្យនសោធាជាមួ យសាធារែៈ រដឌ ីល វ ីពីន្។ បញ្ញ ា សមុ រទ្យចិន្ខាងតផូងរតូវបាន្សគចាត់ទ្យុកថាជាបញ្ញ ា រសសើបរបស់ពិភពសោកបុង សតវតសទ្យី ២១។ សពលខលោះ វាក៏ កាលយជាសមសរាគរាុំងសធោះដុំ សែើរការសសដឌកិចចពិភពសោក ន្ិងកបុងតុំ បន្់ ្ងណដរ ឧទ រែ៍ភាពតាន្តឹងរវាង ីល វ ីពីន្ន្ិងចិ ន្។ សទោះបី ជាោ៉ា ងណ្តក៏ សោយ ភាគី ទុំងអស់ ណតងណតខិតខុំណសវងរកដុំ សណ្តោះស្សាយ សោយសន្ថិវ ិ្ី តាមរយៈកិ ចរច ពមសរពៀងសទ្យវភាគី ឬកិចចរបជុុំ អន្ថរជាតិដូចជាកិ ចរច បជុុំ អាសាន្ជាសដើ ម តាមរយៈដុំសែើរនន្ការសចញសសចកថីណៃលងការែ៍នន ន្ិង រកមរបតិបតថិសមុ រទ្យចិន្ខាងតផូងជាសដើម។ ក្ថាខណឌទី ១៖ ឥទឋព ិ លននជស្លោះក្នងទំ ុ នាក្់ទំនងអនតរជាត្ិ សៅកបុងអតី តកាល ជាពិ សសសសៅចសនលោះទ្យសវតសទ្យី ៦០ ន្ិ ង ៧០ បណ្ត ថ របសទ្យសអាសុីអាសគបយ៍ ណតងណតចាត់ទ្យុកចិ ន្ថាជាសរគ្នោះថាបក់ មួយដ៏ ្ុំ។ កាលជុំ នន្់ សនោះចិ ន្ជាសរគ្នោះកុ មុយន្ិ ម សស ថ រ្ប់ ឥែូឍ សន្សុី នៃ ីល វ ីពិន្ សិងប ា ុ រ ី ន្ិង ភូ ្។ របសទ្យសទុំងសន្ោះខាលចចិន្ខាលុំង ន្ិ