Çocuk Psikolojisi Temel Kavramlar (2) PDF

ÇOCUK PSİKOLOJİSİNİN TEMEL KAVRAMLARI  PSİKOLOJİ Psikoloji, insan ve hayvan davranışlarını ve bu davranışların altında yatan nedenleri inceleyen, bilimsel yöntemlerle oluşturulan kuramları içeren bilim dalıdır. Psikolojinin bulguları, hem kendimizin hem de çevremizd...

ÇOCUK PSİKOLOJİSİNİN TEMEL KAVRAMLARI  PSİKOLOJİ Psikoloji, insan ve hayvan davranışlarını ve bu davranışların altında yatan nedenleri inceleyen, bilimsel yöntemlerle oluşturulan kuramları içeren bilim dalıdır. Psikolojinin bulguları, hem kendimizin hem de çevremizdekilerin davranışlarının ve zihinsel süreçlerinin nedenlerini anlamamızda ve kabullenmemizde bize yardımcı olur. Psikoloji sadece gözlenen davranışları değil,bu davranışların altında yatan zihinsel süreçleri de inceler. Bu konudaki en önemli adımlardan biri, alman fizyolog wilhelm wundt’un 1879 da ilk psikoloji laboratuarını kurmasıdır.  PSİKOLOJİNİN AMAÇLARI İnsan davranışlarını tanımlama Psikoloji, bilimsel yöntemlerin kullanılması ile insan davranışlarının daha güvenilir şekilde tanımlanabileceğini öngörmektedir. İnsan davranışlarını anlama ve açıklama Psikoloji, konu edindiği insan davranışlarını genel bir şekilde anlamak ve açıklamak ister. İnsan davranışlarını önceden kestirebilme Psikoloji, içinde bulunduğu koşullarda gelecekle ilgili tahminlerde bulunur. İnsan davranışlarını etkileme ve kontrol Psikoloji, insan davranışlarını etkileyerek kontrol altına alır. PSİKOLOJİNİN ALT DALLARI 6  GELİŞİM VE GELİŞİMLE İLGİLİ KAVRAMLAR GELİŞİM: Döllenme anından ölüme kadar süren ve bireyin yaşamı boyunca geçirdiği değişimleri ifade eden bir kavramdır. Her birey kendine özgü bir gelişim gösterir. Gelişim; büyüme, olgunlaşma, öğrenme ve yaşantılar sonucunda bireyde görülen düzenli ve sürekli değişiklikler şeklinde tanımlanabilir. BÜYÜME: Olgunlaşmanın alt boyutu olan büyüme, insan gelişiminin gözlenebilir boyutudur. Boy, kilo ve hacimdeki artış, bedensel değişimlerdir. Büyüme bedenin hem iç hem de dış organlarında meydana gelir. Büyümenin en hızlı olduğu dönem anne karnındaki (doğum öncesi) dönemdir. Daha sonra en hızlı olduğu dönem bebeklik ve ergenlik dönemidir. OLGUNLAŞMA: Organizmanın temelindeki potansiyel güçlerin görev yapabilecek düzeye ulaşmasını ifade eder. Vücut organlarının kendilerinden beklenen görevleri yerine getirebilecek düzeye gelmesidir. Olgunlaşma biyolojik temellidir ve yetişkinlerin müdahaleleri ile hızlandırılamaz.  ÖĞRENME: Bireyin çevresiyle etkileşimi sonucu meydana gelen kalıcı davranış değişikliğidir. HAZIRBULUNUŞLUK: Bireyin herhangi bir organının vazifesi olan işi yapabilecek düzeye erişmesinin yanı sıra; o iş için gerekli olan ön bilgi, beceri ve tutuma yani ön öğrenmelere sahip olmasıdır. KRİTİK DÖNEM: Kritik dönem; organizmanın farklı gelişim dönemlerinde öğrenmeye ve gelişmeye en çok eğiliminin olduğu, istekli ve çevredeki uyarıcılara en açık ve alıcı olduğu dönemi ifade eder. * Söz konusu beceri ilgili dönemde kazanılmadığı zaman, daha sonraki dönemlerde kazanılamaz veya kazanılması çok zor. Bu tip dönemlere kritik dönem denir.  GELİŞİM İLKELERİ Gelişim, kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünüdür. Gelişim süreklidir ve belli aşamalarda gerçekleşir. Gelişim nöbetleşe devam eder. Düzenli ve aşamalı olarak gerçekleşir. Gelişim baştan ayağa, içten dışa doğrudur. Gelişim, genelden özele doğrudur. Gelişimde kritik dönemler vardır. Gelişim bir bütündür. Gelişimde bireysel farklılıklar vardır. Gelişimin hızı, dönemlere göre değişir.  Gelişimi etkileyen biyolojik ve çevresel faktörler Biyolojik Faktörler: Kalıtım ve hormonlar Kalıtım: Gelişimi yöneten biyolojik güçleri ifade eder. Cinsiyet, boy, beden yapısı, zayıf ya da şişman olma eğilimi, saç ve göz rengi vb. gibi özellikler kalıtımdan etkilenir. Kalıtım, genel zeka, temel kişilik özellikleri, saldırganlık, şizofreni, depresyon vb. patolojileri de etkiler. Hormonlar: Hormonlar, iç salgı bezleri tarafından doğrudan kana salınan kimyasal maddelerdir. Hormonların az ya da fazla salınımı büyüme ve gelişme üzerinde de olumsuz etkilere neden olabilir. Çevresel Faktörler: Çevre, Aile, Tarihsel Dönem (yaşadığımız dönem), Kültür ve Din, Kurumlar, Okul ve Öğretmenler, Akranlar  GELİŞİM GÖREVLERİ Yaşam süreci içerisinde birey belli dönemlerinde bir takım gelişim görevlerini yerine getirmek zorundadır. Gelişim görevleri başarıldığında bireyi mutlu eden, ve bir sonraki dönemlerde başarıyı kolaylaştıran , başarısız olunduğunda bireyi mutsuz eden ve sonraki gelişim görevlerini olumsuz etkileyen görevlerdir. Gelişim görevleri kavramı, yaşam dönemlerinde sergilenmesi gereken davranışlar, ulaşılması gereken yeterlilikleri ifade eder. İlk çocukluk döneminde kavramları öğrenemeyen çocuğun okuma-yazma öğrenmesi beklenemez. Dolayısıyla bireyler yaşamlarını sürdürmek için çeşitli becerileri edinmek durumundadır.  GELİŞİM GÖREVLERİ BEBEKLİK DÖNEMİ (0-2 YAŞ) Nefes almayı ve emmeyi öğrenme Doğumdan sonra fiziksel çevredeki değişikliklere uyum sağlama Dönemin sonlarına doğru dışkı kontrolünü gerçekleştirme Dönemin sonlarına doğru yürümeyi öğrenme Katı yiyecek yemeyi öğrenme Belirli zamanlarda uyanık kalmayı ve uyumayı gösterme İLK ÇOCUKLUK DÖNEMİ (2-6) YAŞ El göz koordinasyonu sağlama Öz bakım becerilerini (giyinme, yemek yeme vb.) yerine getirebilme Okuma yazmaya hazır duruma gelme Cinsiyet farklılıklarını öğrenme Toplumsal kurallara dair yanlış ve doğru davranışı ayırt etmeye ve toplumsal rolleri öğrenmeye başlama  SON ÇOCUKLUK DÖNEMİ (6-12) YAŞ Zaman kavramını tanıma, okuma, yazma ve hesaplama ile ilgili üç temel beceriyi geliştirme Cinsiyetine uygun rolleri benimseme Davranışlarının sorumluluğunu alabilme Yaşıtlarıyla geçinmeyi ve kişiler arası ilişkilerini geliştirme Yetişkinleri büyük ölçüde model alarak cinsiyetine uygun roller geliştirme Vicdan ve değerler sistemi geliştirme Somut düşünmeyi öğrenme Kişisel bağımsızlığı kazanma ERGENLİK DÖNEMİ GELİŞİM GÖREVLERİ(12-18) YAŞ Yetişkin cinsiyetinin erkek ya da kadın sosyal rolünü edinme Aile içinde duygusal bağımsızlığını kazanma Bedensel özelliklerini kabul edip etkili biçimde kullanma Bir mesleğe doğru yönelme ve hazırlanma Akran gruplarına girme Evliliğe ve aile kurmaya hazırlanma Kişisel değerlerine göre bir yaşam felsefesi kurma Toplumsal görevleri yerine getirme ve toplumsal sorumluluklar almaya istekli olma Yaşıtlarıyla olgun ilişkiler kurabilme  GENÇ YETİŞKİNLİK DÖNEMİ (18-25) YAŞ Bir işe başlama Eş seçme Aile kurma girişimi Yakın ilişkiler kurabileceği arkadaşlar ve sosyal gruplar bulma Vatandaşlık sorumluluklarını üstlenme Ev yönetimini ve çocuk sorumluluğunu üstlenebilme ORTA YETİŞKİNLİK DÖNEMİ (30-60) YAŞ Toplumsal sorumluluğa erişme. Ekonomik standartlara ulaşma. Gençlere iyi yetişkinler olması için rehberlik etme Boş zamanları değerlendirme. Orta yaşın fizyolojik değişikliklerine ayak uydurma İLERİ YETİŞKİNLİK(YAŞLILIK)DÖNEMİ (60-65/..) YAŞ Azalan fiziksel güce ve sağlığa uyum sağlama. Emekliliğe ve azalan gelire uyum sağlama. Eş kaybına uyum sağlama. Yaş grubu ile yakınlık kurma. Toplumsal ve vatandaşlık yükümlülüklerini yerine getirme. Doyurucu fiziksel yaşantı düzeni oluşturma.  ÇOCUK PSİKOLOJİSİ Çocuk Psikolojisi, Bireyin doğum öncesinden itibaren ergenliğin sonuna kadar olan tüm gelişim dönemleri ile ilgilidir. Gelişme ve büyüme çoğunlukla karıştırılmasına ve birbirinin yerine kullanılmasına rağmen aynı şey değildir. Büyüme fiziksel değişiklikleri içerirken; gelişme, düzenli ve uyumlu bir ilerlemeyi anlatmaktadır. Çocuk Psikolojisi büyüme ve gelişim aşamalarını, ilk toplumsal yaşantı olan aile faktörü ile daha sonraki çevresel ilişkileri ve çocuğun toplumsal yaşantı içindeki etkileşimlerini kapsar. Çocuk psikolojisi gelişimi şu başlıklar altında toplanabilir: Sosyal gelişim Duygusal gelişim Zihinsel gelişim Fiziksel gelişim  Her yaşın dönem özellikleri farklılıklar gösterirken, dönemler kendi içinde de ortak özelliklere sahiptir. Çocukta sağlıklı dönemsel gelişim özelliklerinin bilinmesi önemlidir. Gelişim özellikleri bilinirse, gelişim alanlarındaki gecikmeleri ya da sapmalarını fark etmek, ruhsal gelişimin yolunda gidip gitmediğini anlamak daha kolaylaşır. Çocuk gelişim dönemleri birbirinden kesin sınırlarla ayrılamazlar. Bir önceki dönemin özellikleri bir sonraki dönemde de sürebilir. Bu durum, bir dönemde görülen problemlerin, bir sonraki dönemdeki gelişimi ve uyumu bozabileceğini düşündürtmelidir. Çocukluk ve ergenlik çağlarında görülen pek çok sıkıntı-sorun, aslında çocukluk dönemine ait ( travmatik yaşantı- doyum – doyumsuzluk – fixasyon (takılma ) vb.) izleri taşırlar. Çocuklukta yaşanan olumlu/olumsuz tüm gelişmeler, kişiliğin oluşumunda çok önemlidirler. Çocuk psikolojisi gelişimindeki gecikmeler ve sapmalar, erken ve zamanında saptanır ise, bunların sürekli uyumsuzluklara dönüşmeden çözüme kavuşturulması çok daha başarılı olur. Bu sıkıntıların erken tespiti ile sorunların çok hafifletilmesi, bireyin daha sağlıklı ve dengeli yaşam sürmesine olanak sağlamaktadır.  ÇOCUK PSİKOLOJİSİ İLGİ ALANLARI Çocuk psikolojisinde kimlik gelişimi Çocuk psikolojisine göre okul olgunluğu- Okul sisteminde çocuk Çocukluk dönemi uyum ve davranış sorunları ve bozuklukları- korkular, yeme bozuklukları, davranım bozukluğu, depresyon, kaygı bozukluğu, uyku bozukluğu, dikkat eksikliği vb. Aile yapısı içinde çocuk Çocuk ihmali ve istismarı Çocuklarla psikolojik danışma