Hellenistische Filosofie, Epicurisme & Stoa PDF

Vanaf ca. 300 v.C. nieuwe scholen en richtingen: Ca. 300 v.C. Epicurisme Ca. 300 v.C. Stoa Ca. 270 v.C. Sceptische Academie Ca. 80 v.C. Pyrrhonisme Kenmerken Dogmatisch (Epicurisme, Stoa) of sceptisch (Pyrrhonisme) t.o. Aristotelisme en Platonisme als ‘werk in uitvoering’ Sectarisch (Ep...

Vanaf ca. 300 v.C. nieuwe scholen en richtingen: Ca. 300 v.C. Epicurisme Ca. 300 v.C. Stoa Ca. 270 v.C. Sceptische Academie Ca. 80 v.C. Pyrrhonisme Kenmerken Dogmatisch (Epicurisme, Stoa) of sceptisch (Pyrrhonisme) t.o. Aristotelisme en Platonisme als ‘werk in uitvoering’ Sectarisch (Epicurisme, Stoa) je hoorde erbij of niet, t.o. openheid van Lyceum en Academie Egalitair (Epicurisme, Stoa): wezensgelijkheid van alle mensen (buitenlanders, vrouwen, slaven) Persoonlijke ethiek als doel en bekroning van de filosofie -> ‘levensfilosofie’: streven naar ataraxia (gemoedsrust) Epicurisme Epicurus Stichter van 'de tuin' the Athene, zijn School. Hij zou een groot oeuvre hebben gehad, zijn nog enkele brieven van over. Lucretius Romeinse dichter en aanhanger van Epicurus. Schreef leerdicht De rerum natura (‘Over de natuur der dingen’), en herschreef filosofie die er al was op Romeinse manier toegankelijk. Was vroeger waarschijnlijk helemaal niet bekend. Canonica - epicureische kenleer Alle waarnemingen zijn waar, uitspraken over de werkelijkheid kunnen waar of onwaar zijn. Twijfelen aan de input is onbegonnen werk, het gaat fout in vellen van oordeel of eigen mening meenemen. Dus, er zijn waarheidscriteria: Zintuiglijke waarneming, daar moet alles aan gekoppeld zijn. Ook het zesde zintuig telt, 'beeldvormende activiteit van het verstand', al is die wel aan verstoringen onderhevig. Prolêpsis, natuurlijk algemeen begrip, die door herhaalde waarneming tot stand komt. Pathê, genot en pijn, dat zijn eigenlijk de enige gevoelens (en de basis van de ethiek) Toetsen van oordelen:  Waar Onwaar waarneembare verschijnselen epimarturêsis ouk epimarturêsis (bevestiging) (niet bevestiging) slecht/niet waarneembare verschijnselen ouk antimarturêsis antimarturêsis (niet weerlegging) (weerlegging) Als je iets niet kan zien, kan je ook niet tot een sluitend oordeel komen, dus kunnen meerdere verklaringen naast elkaar bestaan. Fysica Verwant aan Democritus. Alles bestaat uit atomen en lege ruimte, die zijn oneindig, daardoor zijn er ook oneindig veel werelden. Atomen hebben vorm, grootte en gewicht, alle andere eigenschappen zijn secundair. Voorkeursrichting van atomen is vrije val, maar, ze kunnen botsen, samenklitten, etc. Epicurus dacht ok dat ze een klein sprongetje of zwenking kunnen maken (the swerve), daardoor is er ruimte voor andere atomen om de vrije val te maken. Verschil met Democritus is dat die er deterministisch was en Epicurus daar juist angstig voor was. Waarneming gaat door middel van de vijf zintuigen. Visuele waarneming d.m.v. eidôla, flinterdunne membranen die de uiterlijke vorm van het object bewaren. Beeldvormende activiteiten van het verstand (dromen, herinneringen, gedachten), daar worden de eidôla meer verstoord. Door herhaalde waarneming ontstaat prolêpsis, natuurlijk algemeen begrip. Goden bestaan op basis van prolêpsis, zijn onsterfelijk en volmaakt gelukkig. Dat is de essentie van God, de rest is verzonnen. De ziel is materieel, dus onderhevig aan ontstaan en vergaan. Overige theorieën: Astronomie & meteorologie Fysische oorzaken, niks met Goden Meervoudige verklaring want je kan het niet met waarneming bevestigen Ontstaan van de kosmos Toevallige samenklontering van atomen ( open hand 2. synkatathesis (‘instemming’) -> gekromde vingers 3. katalêpsis (‘begrip’) -> vuist 4. epistêmê (‘kennis’) -> vuist omsloten door andere hand Waarheidscriteria: phantasia katalêptikê (‘begripsvormende voorstelling’). Alleen begrip is een soort kennis bouwen met rotte stenen. prolêpsis (algemene natuurlijke notie) -> oerkennis bij oude dichters Sceptische kritiek:  Arcesilaüs: identieke tweeling, eieren, zandkorrels, etc. Perfecte waarneming kan ook tot niet kennis leiden. Carneades: phantasia pithanê (‘overtuigende voorstelling’) als alternatief Logica Propositielogica. Vijf onbewijsbare syllogismen: Vijf onbewijsbare syllogismen: 1. Als het 1 e dan het 2 e, maar het 1 e, dus het 2 e. (modus ponens) (x→y), x ∴ y 2. Als het 1 e dan het 2 e, maar niet het 2 e, dus niet het 1 e. (modus tollens) (x→y), ¬y ∴ ¬x 3. Niet (het 1 e en het 2 e), maar het 1 e, dus niet het 2 e. ¬ (x∧y), x ∴ ¬y 4. Òf het 1 e òf het 2 e, maar het 1 e, dus niet het 2 e. (x ∨ y), x ∴ ¬y 5. Òf het 1 e òf het 2 e, niet het 1 e, dus het 2 e. (x ∨ y), ¬x ∴ y Fysica Beginselen zijn lichamelijk, maar passief of actief. Actief: God, oorzaak, noodlot, natuur, rede, pneuma. Vuur en lucht. Passief: materie. Water en aarde. Pantheïsme De hele kosmos is een organische eenheid doortrokken van redelijkheid, die ook Natuur en God wordt genoemd. Teleologie De redelijkheid van de kosmos verraadt zich onder meer in de doelmatigheid van de natuur, en de regelmatige beweging van de hemellichamen. Natuurlijk is er een God. Voorzienigheid Alles verloopt volgens een goddelijk plan ten bate van de mens. Determinisme Het hele wereldgebeuren ligt onwrikbaar vast: het noodlot De kosmos begint en eindigt in vuur (ekpurôsis): daarna begint alles weer opnieuw, op precies dezelfde manier Universele natuur/individuele natuur: Menselijke natuur bij Aristoteles. Stoa hebben het over individuele natuur en universele natuur. Mens is onderdeel van de universele natuur net zoals blad onderdeel is van boom. God Het bestaan, de redelijkheid en de voorzienigheid van God blijken uit de orde van de schepping. Argument from design Ook de prolêpsis van god houdt in dat deze voorzienig is. Let op contrast met Epicurus! Er is één god die alles doordringt (pantheïsme) De goden van traditionele godsdienst zijn manifestaties van de ene God. Ethiek Het doel is te leven volgens de natuur, d.w.z. volgens de rede. Oikeiôsis: het zich stapsgewijs toeëigenen van de hele kosmos Classificatie van dingen en gebeurtenissen in inwendige en uitwendige: inwendige zaken zijn goed of slecht, uitwendige zijn moreel indifferent. Dit besef leidt tot autarkeia (‘onafhankelijkheid’). Sommige uitwendige goederen zijn wel verkieslijker dan andere Apatheia: het uitbannen van emoties (pathê) als onjuiste waarde‐oordelen t.a.v. indifferente zaken. Acceptatie van het lot (‘hond aan kar’) Geloof in divinatie Zelfmoord Epictetus: dingen liggen wel of niet in je macht. wat wel: alles wat tot onze taken behoort - vrij, onbelemmerd, ongehinderd - goed en kwaad. wat niet: alles wat niet tot onze taken behoort - is zwak, belemmerd, van een ander - indifferent (doen er in moreel opzicht niet toe). (Cicero zeg dat indifferente dingen nog steeds in te delen zijn in te verkiezen/afkeuren. Wij vinden dingen die met de natuur in overeenstemming zijn te verkiezen.) Vroeg stoicisme gaat er vanuit dat mensen niet de perfecte stoicijn zijn. Eerst bezighouden met dingen vermijden, want dat is makkelijker dan naar dingen streven. De dingen die al in onze macht liggen kosten al inspanning, dus mik je je ook nog op iets anders, kan het zijn dat je dan met niks eindigt - en niet rijk, en geen goed mens Wees er ook op voorbereid dat de mensen/dingen waar je van houdt bij je weggenomen kunnen worden: ze zijn een sterfelijk wezen of een breekbaar object. Toevoeging van Cicero: Stoïcijnse wijze is een boogschutter, beperkt tot dat wat in zijn macht ligt, maar heeft wel een extern doelwit nodig. Stoïcijn kijkt naar buitenwereld, die geeft richting van handelingen, maar welslagen ligt binnen macht van stoïcijn. Ook benadering dood als niet zo erg, maar verschil met Epicurus: Epictetus stelt dat onze eigen opvatting onszelf bang maakt. Als we die opvatting weghalen is er niks angstaanjagends aan de dood.