Welvaartsstaten en Sociale Zekerheid

Hoofdstuk 13: Macht en de Architectuur van de Samenleving

• Macht wordt op 3 niveaus gedefinieerd: de verdeling van schaarse goederen, macht en machtsverwerving, en de fundamentele spelregels waarmee het gebruik van macht wordt gereguleerd.
• De verdeling van schaarse/begeerde goederen beïnvloedt levensstijlen, smaak en meningen.
• Macht en machtsverwerving betreffen de verschillende soorten macht die worden verworven, omgezet en gecombineerd binnen een maatschappij.
• Fundamentele spelregels bepalen de manier waarop macht kan worden gebruikt en zijn de basis van de samenleving.
• Macht is vergelijkbaar met een spel met winnaars, verliezers, armen en rijken en spelers met verschillende inzicht.
• Spelregels bepalen de architectuur van de samenleving via de scheiding van machten, beperkingen op macht en gegarandeerde minimum aan macht (bijvoorbeeld burgerrechten).
• Verschillende machten (politiek, expertise, sociale invloed) kunnen in elkaar worden omgezet en zijn daarmee onderling verbonden.
• Mensen zijn voortdurend bezig met het verwerven, gebruiken en omzetten van macht. Sommige mensen starten het spel vanuit een voordeelpositie (heersende klasse).

Hoofdstuk 13.1: De Heersende Klasse

• De heersende klasse is relatief onzichtbaar maar speelt een grote rol in vermogen.
• Marcuse (1964): Veel aspecten van individuele diversiteit zijn verloren gegaan in Westerse landen, de staat, grote ondernemingen en vakbonden streven naar continue economische groei.
• C. Wright Mills (1956): De machtelite in Amerika beheerst economische, politieke, sociale en culturele macht. Deze macht wordt overgedragen via het industriëel-militair complex en coöptatie.
• William Domhoff (1993): Verzameling van mensen met macht. Deze elite komt vaak uit dezelfde gezinnen, gaat naar dezelfde scholen en behoort tot dezelfde sociale kringen.

Hoofdstuk 13.1.1: Heersende klasse versus Pluralisme

• De theorie over de heersende klasse plaatst zich tussen stratificatie- en politiek systeem.
• Pluralisten verwerpen het bestaan van een heersende klasse en betogen dat macht in democratieën verdeeld is over verschillende groepen.
• De meningenverschillen tussen individuele pluralistische groepen en politieke partijen vormen een tegenmacht.
• Maatschappelijke breuklijnen (bijvoorbeeld sociaal en cultureel) vormen een belangrijke bron van conflict en dynamiek.

Hoofdstuk 13.2: Burgerschap: Gegarandeerd Minimum aan Macht

• Samenlevingen organiseren zich door middel van natiestaten en supranationale organisaties.
• Burgerschap impliceert rechten en plichten.
• Burgerschap ontwikkelt zich geleidelijk in fases: eerst burgerrechten, daarna politieke rechten en ten slotte sociale rechten.
• Ontwikkeling moderne burgerschap is een manier om klassenongelijkheid in maatschappijen aan te pakken

Hoofdstuk 13.2.1: Groei van het moderne burgerschap

• Modern burgerschap heeft geëvolueerd doorheen de tijd in stappen en omvat de evolutie van rechten.
• Burgerschap evolueerde in de jaren 18-20e eeuw van een beperkte reeks rechten naar een uitgebreide reeks van rechten, waaronder sociale rechten, die een minimaal niveau van economische macht moeten garanderen.

Hoofdstuk 13.2.2: Burgerschap en Migratie

• Burgerschapsproblemen ontstaan bij migratie met een discussie over welke eisen men stelt aan nieuwkomers.
• Deze problemen zijn geassocieerd met de vraag naar toegankelijkheid tot burgerschap en de manier waarop maatschappijen zijn georganiseerd.

Hoofdstuk 13.3: Spelregels, Conflicten en Breuklijnen

• Regels/spelregels van samenleving zijn relatief constant.
• Conflicten rondom spelregels zijn afhankelijk van historische context.
• Breuklijnen zorgen voor duurzaam conflict.
• Levensbeschouwelijke, taal of links-rechts breuklijnen hebben invloed op de politieke orde in een land.

Hoofdstuk 13.3.1: Waardeconflict

• Waardeconflicten komen voort uit verschillen in maatschappelijke of culturele opvattingen.
• Verschillende groepen proberen de invloed over instellingen uit te oefenen om hun waarden te verspreiden.
• In de 19e eeuw speelden scholen een belangrijke rol in het verspreiden van waarden.
• Verzuiling was een manier om verschillende levensbeschouwingen in een samenleving te organiseren.

Hoofdstuk 13.3.2: Economische Conflicten

• Conflicten over productiemiddelen vormen een centrale factor in economische systemen.
• Marxistische benadering: de eigendom van productiemiddelen creëert klassen en sociale conflicten.
• Kapitalistische maatschappijen zijn gebaseerd op prive-eigendom -> leidt tot stratificatie en conflict -> streven naar meer gelijkheid.

Hoofdstuk 13.3.3: De Nieuwe Strijd voor Invloed

• Nieuwe communicatietechnologie heeft de traditie van de samenleving op de proef gesteld.
• Dit heeft geleid tot conflicten ten aanzien van de interpretatie en verspreiding van waarden.

Hoofdstuk 13.3.4: Nieuwe Breuklijnen

• Massamedia en veranderende communicatiemethoden creëren nieuwe conflicten en breuklijnen.
• Nieuwe breuklijnen gaan over de opvattingen over hoe de maatschappij grenzend aan andere culturen moet worden samengesteld.
• Door de migratie ontstaat vragen naar homogeniteit in de samenleving.
• conflicten zijn voortgezet om conflicterende waarden en interpretaties op te lossen

Hoofdstuk 14: De Aanloop tot Modernisering

• Macrosociologische vraag: wat bepaalt de waarden, normen en spelregels in een maatschappij?
• Modernisering is een project met ontwikkelings, mogelijkheden, waarden, spelregels,…
• Moderne samenlevingen hebben elementen van historische ontwikkeling.

Hoofdstuk 14.1: Een Beschavingsproject

• Mensen maken handelingen, gedrag en overtuigingen die beperkingen opleveren.
• Mensen worden gedwongen aan regels en waarden te conformeren.
• Moderne beschavingseenheden hebben een collectieve historische context.
• Mensen kunnen waarden, normen en regels veranderen, maar deze veranderen niet abrupt.

Hoofdstuk 14.2: De Moderne Beschaving

• Beschaving is een samenhangend geheel van waarden, normen, condities, middelen, spelregels.
• Dit geheel wordt ontwikkeld in verschillende maatschappijen. Modernisering is een belangrijk element in de ontwikkeling van beschavingen.

Hoofdstuk 14.2.1: 1400 jaar Modernisering

• Moderne maatschappij evolueerde de laatste 400 jaar fundamenteel op basis van de modernisering.
• Modernisering impliceert maatschappelijke veranderingen die beperkingen op het menselijk gedrag opheffen.

Hoofdstuk 14.3: Wetenschap en Technologie

• De moderne staat en de ontwikkeling van het kapitalisme zijn twee krachten geweest die vorm hebben gegeven aan wetenschap en technologie.
• Belangrijk dat er samenwerking was tussen wetenschappelijke en technologische projecten.
• Wetenschap en technologie veranderen en evolueren door de eeuwen heen en maken het mogelijk om steeds meer complexere problemen op te lossen.

Hoofdstuk 14.3.1: Moderne Staatsvorming

• De staat (of natiestaat) is een politiek georganiseerde samenleving met wetgevende en uitvoerende macht.
• Staatsvorming omvat het proces dat een samenleving de nodige capaciteiten ontwikkelt om problemen binnen een bepaalde jurisdictie op te lossen.
• Externe en interne conflicten hebben de staat steeds meer gedefinieerd en gecontroleerd.

Hoofdstuk 14.3.2: De Dynamiek van het Kapitalisme

• Het kapitalisme is een wijze van organisatie, waarin goederen en diensten worden geproduceerd voor de markt.
• Centrale aspect is private eigendom van de productiemiddelen.
• De sociale klassen van de maatschappij zijn verbonden aan de productiemiddelen.

Hoofdstuk 14.3.3: Wetenschap en Technologie

• Wetenschap en technologie zijn onlosmakelijk verbonden met de moderne staat en de ontwikkeling van het kapitalisme.
• Deze ontwikkelingen hebben belangrijke veranderingen in de wereld en de manier van leven gebracht.
• Wetenschap en technologie streefden naar een systematische kennismaking van de mens.

Hoofdstuk 14.4: Puritanisme, Rationalisering en Verlichting

• De puriteinen hebben een sterke invloed gehad op de moderne houding en opvattingen.
• Ze zochten naar een geloof waarin ze zelf de ware principes konden interpreteren en deze in de wereld konden verdedigen.
• De opvattingen van de puriteinen zijn te vergelijken met de verlichtingsdenkers en hun focus op de reden.

Hoofdstuk 14.5: De Geest van het Kapitalisme

• Uitdaging in het kapitalisme is het succesvol moderniseren zonder de historische en sociologische context van de maatschappij te vergeten.
• Religieuze en filosofische ideeën spelen een rol in het succes van kapitalisme.

Hoofdstuk 15: De Transformatie

• De transitie naar de moderne maatschappij gebeurde geleidelijk en begon in Noord-Engeland.
• De moderne wereld is ontstaan vanuit enkele kritische tendensen.
• Economisch, politiek, sociaal en demografische aspecten van de samenleving zijn veranderd.

Hoofdstuk 15.1: Voor de Transformatie

• De industriële revolutie in Noord-Engeland, en een aantal andere landen, was een essentiële start van de transformatie.
• Verschillende aspecten van de nieuwe wereld werden gedefinieerd en ontwikkeld.

Hoofdstuk 15.2: Na de Transformatie

• De moderne staat, economie, onderwijs en demografie werden gekarakteriseerd door een drastische verandering in de kwaliteit en de omvang.

Hoofdstuk 15.3: De Verspreiding van de Reis rond de Wereld

• De verspreiding van de transformatie over verschillende regio's en continenten is over meerdere fases gebeurd, waarbij de verschillende regio's verschillende tijdstippen in de transformatie hadden.
• Sociale veranderingen hebben verschillende gevolgen op de levensverwachting, onderwijs, en economisch succes.

Hoofdstuk 15.3.1: De Timing van de Modernisering

• De timing van de modernisering in verschillende landen verschilde, waardoor de evolutie van democratieën en totalitaire regimes in verschillende contexten plaatsvond.

Hoofdstuk 15.3.2: Late en Afhankelijke Ontwikkeling

• De timing van de modernisering verschilde tussen verschillende landen met verschillen in de graad van afhankelijkheid van buitenlandse machten.
• Verschillende landen volgden verschillende paden van ontwikkeling en hadden verschillende outcomes in termen van economisch succes.

Hoofdstuk 15.3.3: Endogene en Exogene Verklaringen van Economische Groei

• Er is discussie tussen culturele en afhankelijkheidsverklaringen van economische groei.
• Culturele verklaringen focussen op endogene factoren, terwijl afhankelijkheidsverklaringen focussen op exogene factoren.

Hoofdstuk 15.4: Demografische Transitie en Bevolkingsexplosie

• De modernisering bracht demografische veranderingen mee, zoals vergrijzing en vergroening in veel ontwikkelde landen.
• De gemiddelde levensverwachting steeg en het geboortecijfer daalde in de meeste ontwikkelde landen.
• De wereldbevolking groeit niet altijd even snel, soms zijn er dalingen.

Hoofdstuk 16: De Transformatie van Interactiekaders

• Interactiekaders zijn gedefinieerd door de manier waarop mensen verbonden zijn binnen een maatschappij
• Interactiekaders bevatten verbanden en wederzijdse verwachtingen.
• De veranderende interactiekaders leiden tot differentiatie.
• Primaire relaties hebben te maken met persoonlijke relaties, die dicht en vertrouwd zijn.
• Niet-primaire relaties kunnen vaak indirect of impersonal zijn.
• Het proces van differentiatie leidde tot verandering van betekenis en functie van de interactiekaders; een voorbeeld hiervan is de opkomst van het romantische huwelijk.

Hoofdstuk 16.1: Bindingen

• Groepen, collectiviteiten, sociale systemen, maatschappijen zijn interactiekaders.
• Deze zijn gedefinieerd door de manier waarop mensen binnen deze systemen met elkaar verbonden zijn, met verwachtingen, en wederzijdse taken en rollen.
• Interactiekaders evolueerden in de richting van meer complexiteit en individualisering.

Hoofdstuk 16.2: Interactiekaders; Netwerken van Verwachtingen

• Rollen zijn verbonden met verwachtingen over de manier van handelen in bepaalde posities binnen een kader.
• Positie speelt een rol in wie je bent en welke verwachtingen andere mensen over je hebben.
• Rollen bestaan niet geïsoleerd maar zijn complementair aan andere verbanden.

Hoofdstuk 16.3: Differentiatie

• Differentiatie proces waarbij sociale systemen en de interactie tussen individuen verandert.
• Primaire relaties zijn direct en onmiddellijk, terwijl secundaire relaties indirect en afstandelijker zijn en vaak gebaseerd zijn op grotere en ingewikkelde systemen.
• Kinderen hebben in de loop van de tijd een andere betekenis gekregen; van een waarde in de economie tot een bron van affectie.

Hoofdstuk 16.3.1: Kinderen Verliezen Hun Economische Betekenis

• Kinderen verloren economisch belang aan het einde van de 19e eeuw.
• Mensen zagen steeds minder waarde in kinderarbeid.
• Een nieuwe ideologie van kinderen ontstond ten aanzien van liefhebben en opvoeding.

Hoofdstuk 16.3.2: Liefde en het Romantische Huwelijk

• Huwelijken veranderden met een toenemende focus op een romanticatie.
• Seksualiteit en wederzijdse aantrekkingskracht werd steeds belangrijker.
• Echtscheidingen namen toe, waardoor er een veranderende status van het huwelijk ontstond.

Hoofdstuk 16.3.3: De Betekenis van Kinderen

• Kinderen verwierven andere, meer gevoelige rollen in de maatschappij.
• Kinderen werden gezien als affectieve waarde en minder als economische waarde.
• Het sacraliseren van kinderen maakte hen onschuldig en kwetsbaar.

Hoofdstuk 16.4: Conclusie

• De verandering in interactiekaders bracht meer complexe sociale bindingen voort.
• Formele organsiaties (bedrijven, scholen etc) kregen een grotere taak.

Test je kennis over verschillende typen welvaartsstaten en hun kenmerken. Dit quiz onderzoekt de Beveridgiaanse type, sociaal-democratische en conservatief-corporatistische stelsels. Ontdek belangrijke concepten zoals decommodificatie en de rol van gelijkheid in verzorgingsstaten.