Teoria stopy procentowej - Ekonomia II rok

Teoria stopy procentowej - rok II studiów ekonomia

• Teoria stopy procentowej jest przedmiotem wykładu na II roku studiów I stopnia na kierunku ekonomia.
• Pieniądze są niezbędne w funkcjonowaniu gospodarki, ale nie są wszystkim.
• Plan wykładu obejmuje definicje i funkcje pieniądza, genezę pieniądza, system i politykę pieniężną oraz stopę procentową.

Definicje pieniądza

• Pieniądz, według słowników języka polskiego, jest środkiem płatniczym za towary i usługi lub zwalniającym od zobowiązań.
• Pieniądz to również zbiór aktywów, którymi ludzie regularnie posługują się w celu kupowania dóbr i usług.
• Pieniądz to wszystko, co jest powszechnie akceptowane jako zapłata za dobra i usługi oraz spłata długu, i znaczy co innego niż dochód i majątek.

Funkcje pieniądza

• Miernik wartości: Pieniądz służy do porównywania wartości różnych dóbr i usług.
• Środek cyrkulacji: Pieniądz umożliwia wymiany pomiędzy sprzedającym a kupującym.
• Środek płatniczy: Pieniądz umożliwia rozliczanie płatności w czasie, gdy sprzedaż towarów jest oddzielona w czasie od przekazania równowartości pieniądza (np. spłata kredytu).
• Środek oszczędności, akumulacji i tezauryzacji: Pieniądz może być oszczędzać, gromadzić jako skarb, kapitał lub odłożony popyt.
• Pieniądz światowy: Służy do regulowania zobowiązań międzynarodowych, dzięki wymienialności wewnętrznej i zewnętrznej.

Cechy dobrego pieniądza

• Akceptowalność: Pieniądz musi być powszechnie akceptowany jako środek płatniczy.
• Trwałość: Pieniądz musi być trwały i odporny na uszkodzenia.
• Podzielność: Pieniądz musi być podzielony na mniejsze jednostki, aby ułatwić dokonanie transakcji.
• Stabilność: Pieniądz powinien zachować stałą wartość przez dłuższy czas.
• Jednolitość: Pieniądz powinien być jednorodny i łatwy do identyfikacji.
• Przenośność: Pieniądz powinien być łatwy do przenoszenia.

Siła nabywcza

• Siła nabywcza to stosunek ilości pieniądza do ilości towarów rynkowych, wskazująca na ile i jakich dóbr i usług można nabyć za daną walutę.
• Inflacja: Wzrost cen powoduje spadek siły nabywczej. Skutki inflacji to m.in. spadek siły nabywczej koszyka dóbr konsumpcyjnych w okresie roku.

Geneza pieniądza

• Barter: Wymiana towaru za towar bez użycia pieniądza. Wadą barteru jest trudność w ustaleniu wartości przedmiotów.
• Płacidła: Muszle, bydło, skóry, sól, konie, tytoń pełniły funkcję pieniądza w różnych kulturach.
• Pieniądz kruszcowy (metalowy): Pieniądz w postaci bryłek metalu, później monet.
• Monety: Kawałki metalu z trwale oznakowanym cekiem gwarantującym wartość pieniężną. Stempel na monecie był osobistą pieczątką osoby gwarantującej wagę i jakość metalu.

Ewolucja pieniądza

• Pieniądz papierowy (banknoty): Wywodzący się z kwitów potwierdzających wartość monet zdeponowanych u bankiera.
• Pieniądz wymienialny: Może być wymieniony na kruszec lub inne waluty.
• Pieniądz bezgotówkowy i elektroniczny: Czeki, przelewy bankowe, karty płatnicze (karty kredytowe, obciążeniowe, debetowe).

Charakteristika pieniądza

• Pierwotnie i obecnie pieniądzem mogą być towary stanowiące nadwyżkę w gospodarstwie i pełniące funkcje pieniądza (np. alkohol, wyroby tytoniowe).
• Pieniądz jako narzędzie władzy (ściągania podatków).
• Rozwój bankowości, pieniądza bezgotówkowego i kredytowego.
• Pieniądz jako narzędzie kreowania wydatków państwa w formie deficytu budżetowego.
• Wymienialność zewnętrzna walut narodowych.
• Pieniądz elektroniczny i plastikowy.

Podstawowe formy pieniądza

• Pieniądz pełnowartościowy (kruszcowy, towarowy) -złoto i srebro.
• Pieniądz niepełnowartościowy – papierowy i elektroniczny.

Pieniądze bezgotówkowe

• Zapis na rachunku bankowym, którym dysponuje właściciel.
• Rachunek na żądanie (a vista)
• Rachunek terminowy.
• Rachunek debetowy.

Rozwój pieniądza bezgotówkowego

• Rewolucja w stosunku do pieniądza gotówkowego, po przejściu na pieniądz papierowy.
• Powstanie wskutek potrzeby dokonywania rozliczeń wielu podmiotów za pośrednictwem tego samego banku.
• Emisja powstaje, kiedy klient składa depozyt gotówkowy lub bank udziela kredytu.

Formy rozliczeń bezgotówkowych

• Czeki bankowe: Dokument, na którym wystawca daje polecenie swojemu bankowi wypłacenia określonej sumy okazicielowi czeku.
• Polecenie przelewu: Dyspozycja obciążenia rachunku podmiotu i na innego rachunku.
• Wypłaty z bankomatów.
• Platności w kasach/terminalach bankowych.
• Home banking.

Pieniądz elektroniczny

• Pieniądz na nośnikach pamięci cyfrowej.
• Mobilność i zasięg.
• Wymienialność na waluty lokalne.

System i polityka pieniężna

• System pieniężny przyjęty przez państwo, określający jednostkę pieniężną, jej podział, sła nabywczą, kurs do innych walut, zdolność płatniczą, zakres wymian, zabezpieczenia.
• Zasady emisji, pokrycie wartości pieniądza w skarbie państwa, limity deficytu budżetowego i długu publicznego.

Waluta narodowa

• Niewymienialna i wymienialna, częściowo lub całkowicie.

Kurs walutowy

• Cena zagranicznych walorów, walut i dewiz w walucie krajowej.
• Rynkowy, płynny, czarnorynkowy, administrowany, stały, sztywny.

Funkcje kursu walutowego

• Informacyjna.
• Cenotwórcza.
• Antycykliczna.

Zmiany kursów

• Dewaluacja/rewaluacja.
• Deprecjacja/aprecjacja.

Ilościowa teoria pieniądza

• Twierdzenie o istnieniu zależności przyczynowo-skutkowej między ilością pieniądza w obiegu a poziomem cen.

Inflacja

• Proces wzrostu przeciętnego poziomu cen w gospodarce.
• Skutkiem jest spadek siły nabywczej.

Rodzaje inflacji

• Inflacja popytowa (przyczyną jest przewyższający popyt w stosunku do podaży).
• Inflacja kosztowa (wysokie koszty produkcji).
• Inflacja strukturalna (przerwy w produkcji, zakłócenia).

Natężenie inflacji

• Pełzająca.
• Krocząca.
• Galopująca.
• Hiperinflacja.

Przyczyny inflacji

• Nadmierna podaż pieniądza.
• Konieczność reperowania finansów publicznych.
• Nadmierny wzrost płac.
• Wzrost cen surowców energetycznych.
• Ograniczone podaży towarów.
• Wysokie obciązenie podatkowe.
• Nadmierna ilość monopoli gospodarczych.

Skutki inflacji

• Spadek wartosci oszczędności.
• Brak stabilności w prowadzeniu działalności gospodarczej.
• Naciski pracowników na wzrost płac.
• Spadek wartości i zaufania do pieniądza.

Dwa poglądy dot. ilości pieniądza

• Szkoła bankowa (liberalna) – podaż pieniądza zależy od rozmiarów produkcji i handlu.
• Szkoła kruszcowa – podaż pieniądza nie powinna zależeć od produkcji i handlu, ale od reglamentacji i kontroli emisji.

Polityka monetarna

• Mechanizm kreacji (emisji) i funkcjonowania obiegu i kontroli ilości pieniądza w danym kraju.
• Bank centralny ma za zadanie wyznaczać cele, a następnie prowadzić i nadzorować politykę monetarną, za pomocą instrumentów.
• Dylemat zależności między polityką monetarną a polityką finansową.

Metody wpływania na podaż pieniądza

• Zwiększenie podaży: Obniżenie stopy redyskontowej, zakup papierów wartościowych na otwartym rynku.
• Zmniejszenie podaży: Podwyższenie stopy redyskontowej, sprzedaż papierów wartościowych.

Teoria podaży pieniądza bankowego

• W dwustopniowym systemie bankowym istnieje pieniądz banku centralnego i banków komercyjnych.

Pieniądz banku centralnego

• Jest zobowiązaniem banku centralnego wobec jego posiadaczy. Obejmuje banknoty i bilon.
• Niewygodny w rozliczeniach, ponieważ może być nie zawsze dostępny.

Bank komercyjny

• Nie trzyma pieniędzy w skarbcu, lecz obraca nimi, aby zarobić zysk.
• Rezerwy (gotówkowe, czyli depozyty klientów).

Rezerwa gotówkowa

• Część kwoty depozytów, która jest pogotowie kasowego, wystarczającego do realizacji operacji.

Pieniądz bankowy

• Powstaje poprzez emisje kredytów ponad wartość złożonych depozytów.
• Powiążksza wielkość pieniądza gotówkowego.

Stopy rezerwy obowiązkowej

• Stopa procentowa dla środków złotowych i obcych zgromadzonych w bankach.
• Stopa od środków uzyskanych z tytułu operacji.

Rzeczywista kreacja pieniądza

• Przykład tabeli ilustrującej rzeczywistą kreacje pieniądza przy określonym wskaźniku rezerwy.

Podaż pieniądza

• Ilość pieniądza w obiegu (gotówka, wkłady oszczędnościowe, terminowe, wysoce płynne aktywa finansowe).
• Agregaty pieniężne.

Polityka pieniężna

• Zwiększanie i zmniejszanie ilości środka płatniczego przez bank centralny.
• Metody zwiększania ilości pieniądza i zmniejszania.

Baza monetarna

• Łączna podstawa emisji pieniądza bankowego w gospodarce. Inaczej mówiąc: rezerwy obowiązkowe + gotówka w systemie bankowym.

Agregaty pieniądza

• MO, M1, M2, M3 - poszczególne kategorie podaży pieniądza w gospodarce.

Podaż pieniądza M1, M2, M3 w Polsce i wykresy

• Dane i dane historyczne podaży pieniądza w Polsce.

Stopa procentowa

• Cena dysponowania pożyczonym kapitałem finansowym.
• Stosunek kosztów obsługi do wielkości pożyczonego lub zainwestowanego kapitału.

Stopa realna i nominalna

• Stopa nominalna – nominalny przychód z posiadanego kapitału lub cenę kapitału udostępnionego.
• Stopa realna – stopa procentowa pomniejszona o oczekiwaną stopę inflacji.

Efektywne oprocentowanie

• Stosunek wielkość zapłaconych do rzeczywistiej wartości wpływu gotówkowego.

Konstrukcja stopy procentowej

• Efektywna stopa to stopa procentowa realna, wolna od ryzyka oraz marża na pokrycie po stronie ryzyka systematycznego i indywidualnego plus marża tytułem płynności (od okresu) oraz marża banku (koszt banku+zysk banku).

###Procent(odsetki) a stopa procentowa

• Równania dotyczące przyszłej i obecnej wartości instrumentów finansowych.

Równanie stopy procentowej

• Równania stopy procentowej przeliczeniowe dla jednego i dla wielu okresów.

Formy stóp procentowych

• Podstawowa stopa NBP: referencyjna, lombardowa, depozytowa i redyskontowa.

Rada Polityki Pieniężnej

• Organ decyzyjny NBP.
• Ustalanie wysokości stóp procentowych.

Zadania RPP

• Ustalanie corocznych założeń polityki pieniężnej i przedkłanie do Sejmu.
• Sprawozdanie z wykonania zadań.

Podstawwe stopy procentowe NBP

• Wykaz stóp referencyjnej, lombardowej, depozytowej i redyskontowej.

Stopa referencyjna

• Minimalna rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych emitowanych przez NBP.

Stopa kredytu lombardowego

• Cena pożyczek banku centralnego dla banków komercyjnych.

Stopa depozytowa

• Oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym.

Stopa redyskontowa

• Cena pieniądza, czyli podstawa dyskontowania weksli banków komercyjnych w BC.

Stopa procentowa a ryzyko

• Pozycja kredytobiorcy i wierzyciela.
• Poziom ryzyka a sposób inwestowania.

Wnioski teoretyczne

• Wysoki ryzyko i zyski.
• Okres lokaty i kwota.
• Ryzyko kredytowe, koszty obsługi.

Wnioski teoretyczne c.d.

• Stopa procentowa to premia za ryzyko.
• Instrumenty o niskim i wysokim ryzyku, o długim i krótkim okresie.

Rentowność inwestycji a koszt kapitału

• Wymóg rentowności inwestycji to Bank winien wyznaczyć wyższą stopę procentową na kredyt niż na depozyt.

Podaż pieniądza a stopa procentowa

• Im większa podaż pieniądza, tym niższe stopyprocentowe.
• Wzrost dochodów, rosnące oszczędności, spada stopa procentowa.

Wskutek wzrostu dochodów

• Rosną oszczędności, spada stopa procentowa.
• Niższa stopa procentowa pobudza inwestycje.

Stopa inwestycji a stopa procentowa

• Stopy procentowe związane z koniunkturą gospodarczą.
• Wzrost koniunktury pobudza ogólnie wzrost oprocentowania depozytów.

Czynniki mające wpływ na poziom stóp procentowych

• Cykliczność zmian stóp procentowych
• Polityka banku centralnego
• Ryzyko gospodarczo-polityczne kraju.
• Stopień otwartości gospodarki.
• Oczekiwania.

Stopy procentowe w transakcjach międzybankowych

• London Inter Bank Offered Rate (LIBOR): Podstawowa stopa procentowa międzybankowych transakcji określna codziennie w Londynie.

WIBOR i stopa bazowa NBP - wykres

• Wykres przedstawiający dynamiczną korelację WIBOR i stóp bazowa NBP w różnych okresach.

Stopa oprocentowania różnych produktów kredytowych

• Kredyty konsumpcyjne, obrotowe, inwestycyjne, hipoteczne.

Mechanizm stopy procentowej

• Teoria funduszy pożyczkowych i preferencji płynności.

Teoria funduszy pożyczkowych

• Osobom preferującym wydawanie pieniędzy natychmiast, i osobom preferującym oszczędzanie na przyszłość.
• Stopa procentowa jako cena równowagi między popytem na kredyt i podażą funduszy.

Teoria preferencji płynności

• Wahania stóp procentowych jako efekt makroekonomczny.
• Skłonność do utrzymywania rezerw pieniężnych.
• Pieniądz jako nagroda za oszczędzanie.

Interes podmiotów

• Pożyczki jako wynagrodzenie podmiotów gospodarczych.
• Inwestowanie kapitału jako możliwość zwiększenia bogactwa.

Determinanty stopy procentowej

• Wpływy różnych segmentów rynku finansowego.
• Oszczędności, inwestycje, koniunktura, inflacja, przepływy kapitału.

Równowaga

• Krótkookresowa (podaż/popyt pieniądza).
• Długookresowa (produktywność kapitału i oczekiwania na zmianę).

Rentowność inwestycji rzeczowych

• Najniższy koszt pozyskania środków finansowych.

Determinanty wysokości stopy procentowej

• Popyt i podaż kapitału, ryzyko inwestycyjne, rentowność kapitału.
• Konkurs różnych form lokat, stopy procentowe za granicą, bilans handlowy, kurs walutowy.
• Polityka interwencyjna.

Stopa procentowa a ryzyko

• Ryzyko po stronie pożyczkobiorcy.
• Ryzyko po stronie wierzyciela.

Stopa procentowa a ryzyko c.d.

• Skłonność do ryzyka i premia za ryzyko.
• Oprocentowanie papierów dłużnych.

Wnioski teoretyczne

• Wysokie ryzyko, wysokie zyski, okres lokaty, zwrot, kredyty.
• Zasady ograniczania ryzyka kredytowego.
• Instrumenty długoterminowe i krótkoterminowe.

Wnioski teoretyczne c.d.

• Stopa procentowa – premia za ryzyko.
• Zarządzanie od strony finansowej i operacyjnej.

Rentowność inwestycji a koszt kapitału

• Bank powinien wyznaczyć wyższą stopę procentową na kredyty niż na depozyty.

Podaż pieniądza a stopa procentowa

• Zależność podaży pieniądza i stóp procentowych.
• Wzrost dochodów, wzrost oszczędności.

Wskutek wzrostu dochodów

• Rosną oszczędności, spada stopa procentowa.
• Niższa stopa pobudza inwestycje.
• Czasami wpływ wiele innych czynników.

Stopa inwestycji a stopa procentowa

• Związek stóp procentowych i koniunktury gospodarczej.
• Poziom inwestycji i popyt na kapitał.
• Oddziaływanie jest odwrotnie proporcjonalne.

Czynniki wpływające na poziom stóp procentowych

• Cykliczność zmian stóp
• Polityka banku centralnego
• Ryzyko gospodarczo-polityczne kraju
• Stopień otwartości gospodarki
• Oczekiwania na przyszłość

Quiz ten dotyczy teorii stopy procentowej, omawiając kluczowe aspekty związane z funkcjami pieniądza i systemem pieniężnym. Uczestnicy sprawdzą swoją wiedzę na temat definicji pieniądza oraz jego roli w gospodarce. Idealny dla studentów II roku studiów ekonomicznych.