Polski System Ubezpieczeń Społecznych

Podstawy finansów Cz. II

• Tematem są finanse ubezpieczeń społecznych
• Finanse ubezpieczeń społecznych obejmują wydatki na świadczenia z ubezpieczeń społecznych oraz dochody, takie jak składki i dotacje z budżetu państwa.
• Zakres i skala finansowania zależą od przyjętych rozwiązań, determinujących prawa i obowiązki stron.
• System repartycyjny charakteryzuje się powszechnością i obowiązkowością, a składki są pobierane i zarządzane zbiorczo. Zdefiniowane świadczenia nie wiążą się z płaconymi składkami, ale z faktem zatrudnienia.
• System ten obarczony jest ryzykiem politycznym, nacisków społecznych i zmian demograficznych, a związek między wpłaconymi składkami a otrzymywanymi świadczeniami może być nieobecny.
• System kapitałowy charakteryzuje się indywidualną obsługą składek i emerytur pochodzących z procentującego kapitału, ryzykiem rynków kapitałowych i wysokimi kosztami funkcjonowania.
• System mieszany łączy repartycyjny i kapitałowy, a emerytury pochodzą z bieżących składek i procentującego kapitału. Uważany jest za odporny na zmiany demograficzne i nieefektywności rynku pracy.
• Kategorie ryzyka ubezpieczeniowego obejmują ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe.
• Składki są różnicowane w zależności od rodzaju ubezpieczenia. Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe płacą pracownicy i pracodawcy, składki na ubezpieczenie chorobowe finansuje pracownik, a składki na ubezpieczenie wypadkowe pracodawca.
• Istotnym problemem jest wysoka wysokość kosztów pośrednich pracy.

Filary polskiego systemu emerytalnego

• Obecny system powstał na końcu lat 90. XX wieku.
• System opiera się na trójfilarowym modelu.
• I filar to Fundusz Ubezpieczeń Społecznych zarządzany przez ZUS.
• II filar to Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE).
• III filar to Pracownicze Programy Emerytalne (PPE), Indywidualne Konta Emerytalne (IKE), Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE), Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK), Ogólnoeuropejski Indywidualny Produkt Emerytalny (OIPE).
• I filar (obowiązkowy) to emerytura z tego filaru zależy głównie od wysokości wpłaconych składek i długości okresu aktywności.
• Składka na emeryturę z I filaru wynosi 12,22% wynagrodzenia i środki nie podlegają dziedziczeniu.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS)

• ZUS jest państwową jednostką organizacyjną, odpowiedzialną za ubezpieczenia społeczne.

• Realizuje przepisy dotyczące ubezpieczeń społecznych i umów międzynarodowych. Dysponuje środkami finansowymi Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i Rezerwy Demograficznej.

• Kontroluje obowiązki płatników składek i ubezpieczonych.

• Rozlicza wypłaty świadczeń.

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS)

• FUS jest częścią systemu ubezpieczeń społecznych i zarządza wydatkami z niego pochodzącymi.
• Wydatki zależą od czynników takich jak liczba świadczeniobiorców, waloryzacja rent i emerytur, wysokość przeciętnego wynagrodzenia oraz poziom zatrudnienia.
• Przychody zależą od składek i dotacji.

Czynniki kształtujące poziom dochodów i wydatków FUS

• Sytuacja makroekonomiczna (wynagrodzenie, zatrudnienie, stopy procentowe, inflacja).
• Sytuacja demograficzna (liczba urodzeń, zgonów, struktura demograficzna).
• Założenia odnośnie świadczeń (dostępność, liczba, wysokość).

Ubezpieczenie (pracownicy) i Płatnicy składek (pracodawcy)

• Opis działania ZUS, między innymi zgłaszanie do ubezpieczeń, składanie deklaracji, odprowadzanie składek oraz wypłata należnych świadczeń.
• Omówienie procesów związanych z wydawaniem rozporządzeń i obwieszczeń przez ministra rodziny, pracy i polityki społecznej.
• Wykaz instytucji zaangażowanych w procesy ubezpieczeniowe w Polsce.

Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE)

• OFE tworzą II filar systemu emerytalnego.
• Administrują je prywatne Powszechne Towarzystwa Emerytalne (PTE).
• Mają obowiązek przekazywania pieniędzy na subkonto w ZUS, w przypadku, braku wystarczającego czasu do osiągnięcia wieku emerytalnego.
• W zależności od okresu oszczędności mogą mieć różne formy inwestowania środków na rynkach finansowych, z różnym poziomem ryzyka.

Pracownicze Programy Emerytalne (PPE)

• PPE stanowią III filar systemu emerytalnego - są dobrowolne dla pracowników.
• Zarządzane przez Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI) i/lub Zakłady Ubezpieczeń oraz PTE.
• Pracownicy mogą z nich korzystać przy pomocy IKE i IKZE.
• Wysokość zgromadzonych kwot zależy od efektywności inwestowania i wysokości składek.

Indywidualne Konta Emerytalne (IKE) i Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)

• IKE i IKZE to formy inwestowania emerytalnego i są częścią III filaru.
• Opodatkowanie i limity wpłat zależą od roku.
• Można korzystać z IKE i IKZE do prowadzenia na określonych warunkach (w przypadku założenia na przykład w banku lub innym podmiocie).

Ogólnoeuropejski Indywidualny Produkt Emerytalny (OIPE)

• OIPE to uzupełniający produkt emerytalny w Polsce, oparty na unijnym rozporządzeniu.

• Zmieniając kraj, inwestor może kontynuować oszczędzanie na korzystnych zasadach.

• Limit kosztów związanych z OIPE nie przekracza 1%.

• Zasady i limity wpłat są porównywalne z IKE.

• Podstawowe dane statystyczne dotyczące OFE (stan na II kwartał 2024).

• Podstawowe dane statystyczne dotyczące PPK (stan na kwartał 2024).

• Podstawowe dane statystyczne dotyczące IKE/IKZE (stan na 30.06.2024).

• Podstawowe dane statystyczne dotyczące PPE (stan na koniec 2023).

Finanse systemu ochrony zdrowia

• Źródła finansowania systemu to publiczne (z budżetu państwa, składek i instytucji finansowych) oraz prywatne (z ubezpieczeń).
• Istnieją również dodatkowe finansowania, jak: finansowanie grupowych ubezpieczeń, współpłacenie świadczeń przez pacjentów, specjalne podatki (np. od spółek farmaceutycznych, akcyzy).
• W Polsce podstawą finansowania są środki publiczne (NFZ, samorządy), a dodatkowo prywatne.
• System finansowania w innych krajach różni się i może mieć charakter ubezpieczeniowy lub być finansowany z podatków.

Modele finansowania systemu ochrony zdrowia

• Określenie różnic pomiędzy modelem obowiązującym w Stanach Zjednoczonych oraz w Wielkiej Brytanii.
• Zdefiniowanie modeli finansowania obowiązujących w Belgii i Niemczech.

Finansowanie systemu ochrony zdrowia w Polsce

• Omówienie źródeł finansowania (publiczne i prywatne).
• Określenie poziomu finansowania (niższy poziom dostępności do świadczeń medycznych).
• Przedstawione są propozycje zmian z wykorzystaniem danych międzynarodowych, np. wprowadzenie dodatkowych ubezpieczeń, częściowej odpłatności, i wykorzystanie innych źródeł.

Ten quiz sprawdzi Twoją wiedzę na temat polskiego systemu ubezpieczeń społecznych, w tym działań płatników składek, ról ZUS oraz różnych rodzajów świadczeń. Odpowiedz na pytania dotyczące przepisów, organizacji i praw świadczeniobiorców. Sprawdź, jak dobrze znasz zasady i funkcjonowanie systemu emerytalnego w Polsce.