Motivet në Psikologji

Motivet në Psikologji

• Individët dallohen sipas llojeve dhe fuqinë e motiveve.
• Këto ndryshime zakonisht janë të matshme.
• Ndryshimet mund të shkaktojnë ose të shoqërohen me ngjarje të rëndësishme jetësore.
• Ndryshimet janë zakonisht stabile për një periudhë të caktuar.
• Motivet na ndihmojnë të kuptojmë pse njerëzit bëjnë gjëra specifike.
• Karakteristikat individuale na ndihmojnë të kuptojmë se si bëjnë ato gjëra.

Teoritë e Motivimit

• Teoria e Hierarkisë së Nevojave (Maslow): Një hierarki e nevojave njerëzore, nga nevojat themelore (si ushqimi dhe siguria) deri te vetë-aktualizimi.
• Teoria e Dëshirave (Drive Theory): Sjellja është e nxitur nga dëshirat biologjike, si uria apo etja, për të reduktuar tensionin.
• Teoria e Përforcimit (Reinforcement Theory): Sjellja motivohet nga shpërblimet dhe ndëshkimet që pasojnë veprimet.
• Teoria e Vendosjes së Qëllimeve (Goal-Setting Theory): Qëllimet e qarta dhe sfiduese rrisin performancën.
• Teoritë e Vetëvendosjes (Self-Determination Theories): Motivimi ndahet në brendshëm (nga kënaqësia personale) dhe të jashtëm (nga shpërblimet ose presioni social).

Komponentët e Motivimit

• Aktivizimi: Fillimi i një veprimi motivues (p.sh., vendosja e qëllimit).
• Drejtimi: Përpjekja për të arritur një qëllim të caktuar.
• Intensiteti: Sasia e energjisë dhe fokusi i dedikuar një detyre.

Instinktet

• Instinkti: Sjellje e lindur dhe e pandryshueshme e drejtuar nga qëllimi, e përbashkët për të gjitha specieve.
• William James krijoi një listë instinktesh njerëzore, si gjuetja, rivaliteti, frika, etj.

Kritikat ndaj teorisë së instinkteve

• Sjellja njerëzore është më shumë e mësuar sesa e lindur.
• Sjellja njerëzore nuk është aq e pandryshueshme sa në specie të tjera.
• Lista e instinkteve njerëzore nuk sqaron sjelljet e tilla si anti-shoqërore.

Konceptet kryesore

• Motivi: Gjendje e brendshme e nevojës specifike që udhëheq sjelljen drejt një qëllimi.
• Nevoja: Një tension që e përjeton individi.

Teoria e dobësimit të shtysës

• Nevojat si uria dhe etja krijojnë një tension që motivon sjelljen drejt të qetësimit të tensionit.

Homeostaza

• Gjendje ekuilibri ku organizmi funksionon normalisht.

Shtysa

• Gjendje tensioni ose nxitje që motivon sjelljen.
• Shtysat primare janë të pamësuara (p.sh., uria, etja).
• Shtysat sekondare janë të mësuara (p.sh., ambicia).

Teoria e nxitjes

• Organismi kërkon një nivel optimal të nxitjes për optimizim të performancës.
• Niveli i nxitjes ndryshon gjatë ditës dhe ndër situata të ndryshme.
• Sjellja është e nxitur nga dëshira për të mbajtur një nivel optimal të nxitjes.

Ligji Yerkes-Dodson

• Për detyra të thjeshta, një nivel optimal i nxitjes është i nevojshëm për një performancë më të mirë.
• Për detyra të ndërlikuara, një nivel shumë i lartë i nxitjes mund të pengojë kryerjen e tyre.

Motivimi i brendshëm dhe i jashtëm

• Motivimi i brendshëm është i nxitur nga kënaqësia që ne përjetojmë gjatë kryerjes së një aktiviteti.
• Motivimi i jashtëm është i nxitur nga pasojat e një aktiviteti (p.e., shpërblim).

Motivet biologjike

• Motivi i urisë
• Motivi i etjes
• Motivi amnor
• Motivi seksual

Motivet social-psikologjike

• Motivi për shoqëri dhe lidhje afective
• Motivi për arritje
• Motivi për dominim
• Motivi luftarak
• Motivi i vetëaktualizimit

Uria edhe etja

• Faktorët biologjikë dhe emocionalë ndikojnë në uri.
• Studimet tregojnë se hipotalamusi, korteksi dhe palca kurrizore luajnë një rol në rregullimin e urisë.
• Hormonet si leptina dhe grelina luajnë një rol në kontrollin e oreksit.
• Faktorët socialë dhe kulturorë gjithashtu ndikojnë në uri dhe etje. (p.sh., orari i ngrënies, tipi i ushqimit)

Motivi seksual

• Faktorët biologjikë dhe emocionalë ndikojnë në sjelljen seksuale.
• Hormonet e seksit janë kryesore në motivimin seksual.
• Cikli i reagimit seksual përfshin faza të ndryshme (p.sh., ekstimin, stabilizimin, orgazmën).

Motivet kulturorë dhe socialë

• Historia dhe normat kulturore ndikojnë në nevojat dhe sjelljet seksuale.
• Konceptet e pëlqyeshme dhe normave seksuale ndryshojnë ndër kultura.
• Moshat specifike dhe niveli i aktivitetit seksual janë të ndryshme ndër grupe të ndryshme moshore.

Motivi për arritje

• Individët që janë të motivuar nga arritja kanë një preferencë për detyra sfiduese, kanë nevojë për feedback.

Motivi për fuqi/dominim

• Gatishmëria e njerëzve të ndikojnë në të tjerët.
• Pëlqimi i kontrollit të situatave dhe njerëzve të tjerë.
• Personat me këtë motiv mund të kenë probleme me ballafaqimin me probleme dhe/ose konflikte.

Motivi për lidhje afektive

• Bazuar në evolucion, nevojat e lidhjes ndikohen nga mbijetesa dhe riprodhimi.
• Gatishmëri për afërsi, butësi dhe komunikim me të tjerët.
• Mund të perceptohen emocione pozitive në afërsi me njerëzit.

Motivi i agresivitetit

• Sjellja që ka qëllim dëmtimin e të tjerëve është e lidhur me agresivitet.
• Agresiviteti mund të jetë i lindur ose i mësuar.
• Agresiviteti i mësuar lidhet me norma, shembuj apo vlerat e përbashkëta.

Motivi i vetë-aktualizimit

• Nevoja për të realizuar potencialin e plotë.
• Karakteristika si zhvillojnë talent, aftësi unike, identitet dhe kreativitet.
• Përkushtim ndaj qëllimeve të larta, shërbimi ndaj të tjerëve, zhvillimi i njohurive.
• Ndjenja e plotësisë dhe kënaqësisë së brendshme.

Kush e arrin vetë-aktualizimin?

• Përmbushja e nevojave bazë (p.sh., ushqim, siguri)
• Përmbushja e nevojave psikologjike (p.sh., dashuri, respekt).
• Aftësi për introspeksion, kurajë në sfid, pranim i vetes me të tjere.

Shembuj të vetë-aktualizimit

• Mësues që ndihmojnë nxënësit.
• Udhëheqës me një vizion frymëzues.
• Një individ i kënaqur me pasionet dhe përmbushjen personale.