Klasik Koşullanma Üzerine Quiz

Öğrenme

• Öğrenme, bir şeyi nasıl yapılacağını öğrenmektir.
• Davranışta tekrar veya yaşantı yoluyla meydana gelen oldukça kalıcı bir değişikliktir.
• Oldukça kalıcı değişiklik, belleğin bir parçasıdır.
• Beyindeki fiziksel değişiklikler öğrenmeyle ilişkilidir.
• Hatırlama yeteneğimiz olmadan hiçbir şey öğrenemeyiz.
• Güçlü bir şekilde öğrenilen her şey, bellekte belirli bir yerde daima mevcuttur (geri getiremeyiz ama oradadır).
• Tekrarlanan yaşantılardan kaçınmak için davranışlarımızı değiştiririz.
• Öğrenme süreci, beynin genetik kodu tarafından kontrol edilen fiziksel değişikliklerden oluşur.
• Öğrenme, biyolojik süreçlere bağlıdır ve tekrarlarla ilgili değildir, (örneğin; yürümek, genetik koda bağlıdır ve tekrarlarla ilgili değildir).

Klasik Koşullanma

• Köpeklerin salya salgılamaları gerekmediği zamanlarda da salya salgılamaları, klasik koşullanma örneğidir.
• Koşullanma, istemsiz refleks benzeri tepkileri, doğal uyarıcıdan farklı bir uyarıcıya tepki vermeyi öğrenmektir.
• Koşulsuz, öğrenilmemiş, doğal olarak ortaya çıkan bir durumdur.
• Koşulsuz uyarıcı, istemsiz tepkiye yol açan uyarıcıdır (örn. yiyecek). -Nötr uyarıcı: Salya salgılamayı etkilemeyen bir uyarıcıdır (örneğin; zil sesi).
• Koşullu uyarıcı: Başlangıçta etkisiz olan, fakat koşulsuz uyarıcıyla eşleştirildikten sonra koşullu tepkiye yol açan uyarıcıdır (örn. zil sesi).
• Koşullu tepki: Koşullu uyarıcıya verilen öğrenilmiş tepkidir (örn. salya).
• Öğrenme, nötr bir uyarıcının koşulsuz uyarıcıyla tekrar tekrar eşleştirilmesi yoluyla aynı tür refleks tepkiye neden olmasıyla meydana gelir.
• Bu süreç, tekrar tekrar tekrarlayan bir işlemdir (tecrübeyle öğrenme).
• Köpeklerin sindirim sistemi üzerine çalışan Pavlov, köpeğin ağzından salyanın akmasını fark edip, klasik koşullanma kanunlarını keşfetmiştir.

Klasik Koşullanma İlkeleri

• Koşullu uyarıcı, koşulsuz uyarıcıdan önce gelmelidir.
• Koşulsuz uyarıcı ve koşullu uyarıcının verilme zamanları birbirine çok yakın olmalıdır.
• Koşullama gerçekleşmeden önce nötr uyarıcı, koşulsuz uyarıcı ile birkaç kez eşleştirilmelidir.
• Koşullu uyarıcı belirgin olmalı ve diğer uyarıcılardan farklılaşmalıdır.

Klasik Koşullanma Örnekleri

• Hava üflenen gözlerin kırpılması
• TV'de yiyecek göründüğünde ağızdan salyanın akması
• Dişçi aletinin tiz sesiyle oluşan mide bulantısı
• Bebek arabasına binmeyi öğrenme
• Limon görünce ağzın sulanması
• Yiyeceklerle ilgili öğrenilenlerin çoğunun klasik koşullanma türlerinden oluştuğu

Sönme

• Pavlov, köpeklerine gerçek koşullu uyarıcıdan sonra yiyecek vermeyi durdurmuş ve koşullu tepki (salya salgılaması) kademeli olarak sonlanmıştır.
• Koşulsuz uyarıcı olmaksızın koşullu uyarıcının tek başına verilmesiyle koşullu tepki (salya) azalarak kaybolur.
• Bu olaya "sönme" denir.
• Bu süreç, koşullu uyarıcının koşulsuz uyarıcıyla ilişkisinin zayıfladığını gösterir.

Yüksek Dereceden Koşullanma

• Güçlü bir koşullu uyarıcının nötr bir uyarıcıyla eşleştirilmesi sonucu nötr uyarıcının da koşullu uyarıcıya dönüşmesi, yüksek derecede koşullanma olarak adlandırılır.
• Önceden nötr olan uyarıcı ikinci bir koşullu uyarıcı haline gelebilir.
• Nötr uyarıcı, koşullu uyarıcı ve koşullu tepkiler bir kaç kez tekrarlanır ve sonucu yeni koşullu uyarıcı meydana getirir.

Edimsel Koşullanma

• Tüm organizmalar, istemli ve istemsiz davranışlar sergileyebilir.
• Otomatik istemsiz davranışlar ortaya çıktığı için bir öğrenme türüdür.
• İstemli davranışa uygulanan öğrenme tarzıdır.
• İstendik tepkileri nasıl öğrendiğimizi kapsar.
• İyi/kötü sonuçların davranışları etkilediğini gösterir

Thorndike ve Skinner'ın Katkıları

• Engellenmiş kediler ve Thorndike'ın etki yasası
• Kedilerin kutunun kolunu tesadüfen açması, yiyeceğe ulaşıp kaçma çabası (tecrübeyle öğrenme)
• Kol uyarıcı, kaçma davranışı ve yiyecek sonuçtur.
• Sürekli kolu açmak, yiyeceğe ulaşma süresinin hızlanması.

Pekiştirme Kavramı

• "Benim çıkarımım ne olacak?", pekiştirme kavramını temsil eder. Güçlendirmek anlamına gelir.
• Davranışın tekrar olma olasılığını artıran herhangi bir durumdur (örn. yiyecek, para, vs).
• Organizmanın haz almasına neden olan herhangi bir durum.
• Hoşa gitmeyen şeyler (mesela; bulaşıkları yıkama, vs).
• Pekiştirme, öğrenmenin anahtarıdır.

Birincil ve İkincil Pekiştiriciler

• Birincil pekiştireçler, temel ihtiyaçları karşılayan, organizmayı belirli yönlerde harekete geçiren ve öğrenmeye yönlendiren öğrenilmemiş uyarıcılardır.
• Örnek: Yiyecek, su, uyku, cinsellik, korunma, dokunma, fiziksel acı.
• Bebek ve çocuklar kolaylıkla birincil pekiştireçlerle pekiştirilebilirler.
• İkincil pekiştireçler, geçmişte birincil pekiştireçlerle ilişkilendirilen ve pekiştireç özellik kazanmış uyarıcılardır.
• Örnek: Saygı, takdir, para, not, alkış, olumlu etkinlikler, film, bilgisayar oyunu, aferin

Olumlu ve Olumsuz Pekiştirme

• Olumlu pekiştirme, hoşa giden bir uyarıcının konulmasıyla, belli bir davranışın tekrarlanma olasılığını artırma durumudur (örn. ödül, takdir).
• Olumsuz pekiştirme, hoşa gitmeyen bir uyarıcının ortamdan kaldırılmasıyla (çıkarma) belli bir davranışın tekrarlanma olasılığını artırma durumudur (örn. acıdan kaçınmak için davranmak).

Pekiştirme Tarifeleri

• Pekiştirme zamanlamasının öğrenmeyi hızlandırma ile ilişkisini gösteren tarifeler. -Sürekli pekiştirme: her davranış için pekiştirme uygulanır.
• Kısmi pekiştirme: her davranış için pekiştirme uygulanmaz.
• Sabit aralıklı pekiştirme: belirli zaman aralıkları ile pekiştirme.
• Değişken aralıklı pekiştirme: değişken zaman aralıkları ile pekiştirme.
• Sabit oranlı pekiştirme: belirli sayıda davranış için pekiştirme.
• Değişken oranlı pekiştirme: değişken sayıda davranış için pekiştirme.

Ceza

• Bir davranışın tekrarlanma olasılığını azaltan herhangi bir olay ya da uyarıcı.
• Pekiştirmenin tersidir ve istenmeyen davranışların tekrarlanma oranını düşürmeye yarar.
• Çıkarılan pekiştireç hoşa giden bir şey olan "uygulama yoluyla ceza" ve ortamdan kaldırılarak cezalandırılabilen bir durum olan "çıkarma yoluyla ceza" olarak adlandırılır.
• Olumsuz pekiştirmenin zıttıdır.

Şiddetli Ceza

• Cezalandırma, davranışın yerine kaçınmayı teşvik eder.
• Cezalandırılan davranış yerine, cezalandıran kişiden kaçınmayı teşvik eder.
• Olumsuz duygu ve davranışların, korku, kaygı, ve saldırganlık gibi öğrenilmesine sebep olabilir.

Ceza Verme Yöntemleri

• Ceza, cezalandırılmak istenen davranışın hemen ardından verilmelidir.
• Ceza tutarlı olmalıdır.
• Yanlış davranış cezalandırılırken, mümkün olduğunca doğru davranışlar pekiştirilmelidir.

Gözleyerek Öğrenme

• Bir modelin davranışlarını izleyerek, yeni davranışlar öğrenme.
• Modellerin davranışları, taklit etme ve gözlem yoluyla öğrenme biçimidir.
• İnsanlarda gözlem yoluyla öğrenme, çevredeki insanları ve olayları izleyerek öğrenilebilir ve davranış değişikliklerine yol açabilir.
• Öğrenme sürecinde pekiştirme gerekli değildir.

Bilişsel Öğrenme Kuramı

• Davranışı etkileyen zihinsel süreçleri içeren öğrenme türüdür.
• Öğrenme, gözlem ve deneyim yoluyla zihinsel süreçlerden oluşur.
• Öğrenme, deneyimlere ek olarak, düşünme, akıl yürütme ve bilgi işleme dahil zihinsel aktiviteleri de kapsar.
• Zihinsel yapılar bilgi işleme süreci olarak değerlendirilmelidir.
• Tolman ve Honzik, gizli öğrenme üzerine çalışmalar yapmıştır (labirentte giden farenin deneyleri).
• Köhler, bilişsel öğrenme üzerine çalışmıştır (sempanzelerin problem çözme yetenekleri üzerine).
• Seligman, öğrenilmiş çaresizlik üzerine çalışmıştır (kedilerin problem çözme yetenekleri üzerine).