Kalp Damar Hastalıkları ve Ateroskleroz

Kalp Damar Hastalıkları

• Kalp damar hastalıkları, tüm dünyada önemli bir ölüm nedenidir.
• Her yıl 17,3 milyon kişi kalp damar hastalıklarından dolayı kaybedilmektedir.
• Bu hastalıkların içinde felç, koroner kalp hastalığı, yüksek tansiyon ve arter hastalıkları yer almaktadır.
• Tüm ölümlerin %31.5'i kalp damar hastalıklarına bağlıdır.
• Amerika'da her yıl 800.000'den fazla kişi kalp damar hastalığı nedeniyle hayatını kaybetmektedir.
• 2030 yılında bu sayının 22,2 milyona ulaşması tahmin edilmektedir.
• Kalp hastalıkları, ülkemizdeki ölüm nedenleri arasında en başta yer almaktadır.
• 2021 ve 2022 yıllarında, Türkiye'deki ölümlerin %33.5'i dolaşım sistemi hastalıklarından kaynaklanmaktadır.

Kaynaklar

• American Heart Association (www.nhlbi.nih.gov/guidelines)
• Framingham Heart Study (www.eatright.org)

Ateroskleroz

• Ateroskleroz, atardamarların içinde darlık, tıkanma ve sertlik oluşturacak şekilde yağlı plakların birikmesiyle karakterizedir.
• Yağlı plakların oluşumu, lipit ve sitokinlerin (TNF-α, interlökin-8, interlökin-6 gibi) etkileşimiyle başlayan bir enflamasyon sürecidir.
• Bu hastalık, kalp, beyin ve diğer organların arterleri ile aort da oluşabilecek bozukluklardan sorumludur.
• Koroner kalp hastalığı, felç ve diğer damar hastalıklarına yol açar.

Arter Yapısı

• Arterler, intima, media ve adventisya olmak üzere üç temel tabakadan oluşur.
• İntima, en iç tabakadır ve endotel hücreleri içerir.
• Media, düz kas hücreleri ile elastik lifler içerir.
• Adventisya, en dış tabakadır ve bağ dokusu içerir.
• Ateroskleroz, bu katmanlarda plak birikimine yol açar.

Endotel Disfonksiyonu

• Endotel, seçici geçirgen bir bariyerdir.
• Endotel disfonksiyonunda, endotele bağlı vazodilatasyon bozulur.
• Endotel, NO (nitrik oksit) üretimini azaltır ve vazokonstrüksiyonu artırır.
• Yüksek kolesterol, endotelden serbest oksijen radikallerinin salgılanmasına neden olur, bu da NO'nun aktivitesini bozar.
• Disfonksiyonla ilişkili artan risk faktörleri arasında yaş, cinsiyet, diyabet, obezite, yüksek yağlı beslenme, sigara, yüksek serum kolesterol, düşük HDL yer almaktadır.
• Disfonksiyonu azaltabilen faktörler ise östrojen, antioksidanlar, ACE inhibitörleri, egzersiz ve sigaranın bırakılmasıdır..

Risk Faktörleri

• Davranışsal risk faktörleri arasında sigara içme, hareketsizlik ve sağlıksız beslenme yer alıyor.
• Metabolik risk faktörleri arasında yüksek tansiyon, yüksek kan şekeri ve yüksek kan lipitleri sayılabilir.
• Diğer risk faktörleri arasında ileri yaş, genetik yatkınlık ve psikolojik faktörler bulunmaktadır.
• Yeni tanımlanan risk faktörleri, koagülasyonu artıran faktörler ve inflamasyon göstergeleridir (fibrinojen, CRP vs).

C-Reaktif Protein (CRP)

• Akut faz reaktanı ve inflamasyon belirtecidir.
• Yüksek CRP seviyeleri koroner kalp hastalığı riskini artırır.
• Obezite ile CRP arasında ilişki vardır.

Kolesterol

• Diyetle alınan doymuş yağlar serum kolesterolünü yükseltir.
• Karaciğerde sentezlenir.

Homosistein

• Kanda yükselmesi Koroner Kalp Hastalığı için bağımsız bir risk faktörüdür.
• Endotele direkt toksik etki yapar.
• NO sentezini azaltır ve endotel bağımlı vazodilatasyonu bozar.
• Folat, B6 ve B12 eksikliğinde artar, Özellikle erkeklerde daha yüksektir.

Trimetilamin-N-oksit (TMAO)

• Bağırsak mikrobiyotasına bağımlı bir metabolittir.
• Kalp hastalıkları ile bağlantılıdır.
• Bağırsak bakterileri tarafından, hayvansal proteinlerin sindirimi sonucu üretilir.

Chlamydia Pneumonia

• Ateroskleroz plaklarında bu bakteri görülse de ateroskleroz oluşumuna doğrudan bir neden olduğu kanıtlanmamıştır.

Fibrinojen

• Pıhtılaşma sürecinde görev alan bir proteindir.
• Yüksek seviyeleri koroner kalp hastalığı riskini arttırır.

Böbrek Hastalığı

• Böbrekler, vücutta toksik maddelerin atılmasını,
• Kan basıncının düzenlenmesini ve
• elektrolit dengesini sağlar.
• D vitamini aktivitesinde rol oynar.
• Hormonların yapımında ve salgılanmasında rol oynar.
• Böbrek fonksiyon bozukluğu kalp krizi ve inme riskinde artışa yol açar.

Oksidasyon Stres

• Serbest radikallerin hasar verici etkilerine karşı savunma mekanizmalarıda yetersizliktir.
• ROS; serbest radikaller.
• LDL, oksidasyonunu arttırır.

Şişmanlık

• Yüksek tansiyon, diyabet ve uyku apnesi gibi hastalıkların risklerini arttırır.

Egzersiz

• HDL-k değerlerini yükseltir.

Apolipoproteinler

• Kolesterol ester transferini ve taşınmasını düzenleyen proteinlerdir .

Lipid Metabolizması Bozuklukları

• Hiperkolesterolemi, dislipidemi, Tip 1 ailesel hiperlipidemi, Tip 2 ailesel hiperlipidemi ve Tip 3 ailesel hiperlipidemi gibi farklı bozukluklar içerir.

Metabolik Sendrom

• Obezite, hipertansiyon, dislipidemi, hiperglisemi ve insülin direnci gibi risk faktörlerinin birleşimi.
• Kardiyovasküler hastalıklar ve tip 2 diyabeti geliştirme riskini artırır.

Polipol, Fibrin, CRP

• Koagülasyonu artıran ve inflamasyonu gösteren moleküller.

Posa

• Çözünür ve çözünmez posa, kalp sağlığını olumlu etkileyebilir.
• Günlük posa alımı, kolesterolü düşürmeye yardımcı olabilir.

Yağlar

• Doymuş yağ alımı yüksek, doymamış yağ asidi alımı düşük ise, kalp sağlığı olumsuz etkilenir.
• Trans yağlar, LDL'yi yükseltirken, HDL'yi düşürür.
• Çoklu doymamış yağ asitleri (MUFA ve PUFA) ise, kalp hastalığı riskini azaltabilir.

Omega-3

• Trigliserid (TG) düzeylerini düşürür ve kalp hastalığı riskini azaltır.
• Endotele bağlı vazodilatasyon yanıtı arttırır.

Kakao ve Çikolata

• Polifenoller içerir ve bu da kalp sağlığı üzerinde olumlu etkiye sahiptir.
• Bitter çikolata, sütlü çikolatadan daha yüksek polifenol içerir.

Sarımsak

• Kan basıncını düşürebilir, fakat kolesterol üzerinde belirli bir etkisi olmadığı düşünülüyor.

Resveratrol

• Güçlü bir antioksidan görevi görür.

Ginkgo Biloba

• Kanama riskini artırır.

Amerikan Ginseng

• Kardiyovasküler hastalıklar ile ilgili bazı çalışmalarda olumlu etkiler görülmüştür.

Diyet Faktörleri

• Yüksek tansiyon, fazla sodyum alımı, fazla yağ ve şeker tüketimi risk faktörleri olarak karşımıza çıkar.
• Sağlıklı beslenme, fiziksel aktivite, yeterli uyku, düzenli yaşam tarzı ve stres yönetimi, koruyucular olarak değerlendirilir.

Vitaminler

• A vitamini, C vitamini, E vitamini, K vitamini, D vitamini, ve diğerleri.
• Bazıları damar sağlığını korur.

Mineraller

• Potasyum, kalsiyum, magnezyum, selenyum, manganez vb. mineraller.
• Kalp sağlığı üzerindeki etkileri önemlidir.

Alkol

• Fazla alkol tüketimi hipertansiyon riskini artırır.

DASH Diyeti

• Hipertansiyon tedavisinde kullanılan ve kalp sağlığını koruyan bir beslenme modeli.
• Şeker ve şekerli yiyecekler, kırmızı et, yağlı ürünler, vb azaltılır.

Nordik Diyeti

• Bitki temelli, yerel üretimi içeren bir beslenme modelidir.
• Genel olarak kalp sağlığına olumlu etki yaptığı belirtiliyor.

Tütün ve Alkol

• Tütün kullanımı ve aşırı alkol kullanımı, sağlığa zararlıdır ve hipertansiyon riskinin artması söz konusu.

Etkileşimler

• Bazı bitkisel takviyeler ve ilaçların bir arada alınması, istenen sonuç alınmamasına veya yan etkilere yol açabilir. Doktor ile görüşülerek, önerilen kullanım şekillerine uyulması çok önemlidir.

Kalp damar hastalıkları, dünya çapında önemli bir ölüm nedenidir. Bu hastalıkların yönetimi ve önlenmesi hakkında bilgi edinmek için bu quizde, kalp sağlığının korunmasıyla ilgili temel kavramları keşfedeceksiniz. Aterosklerozun oluşumu ve etkileri de ele alınmaktadır.