İş Hukuku: İş Sözleşmesi ve Türleri

• İş sözleşmesinin temel özellikleri şunlardır: kişisel ilişki kurması, karşılıklı borç doğurması ve sürekli bir borç ilişkisi yaratması.

İş Sözleşmesinin Türleri

• Süreksiz iş: En fazla otuz iş günü süren işlerdir.
• Sürekli iş: Süreksiz iş tanımının dışında kalan, otuz günden fazla süren işlerdir.
• Belirli süreli iş sözleşmesi: İşveren ile işçi arasında, işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak yazılı şekilde yapılan sözleşmedir.
• İş ilişkisi süreye bağlanmamışsa, sözleşme belirsiz süreli kabul edilir.
• İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması esastır, ancak kanunda belirtilen şartlar varsa belirli süreli de olabilir.

Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Özellikleri

• Belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadan üst üste yapılamaz; aksi takdirde belirsiz süreli sayılır.
• Esaslı bir nedene dayalı zincirleme sözleşmeler, belirli süreli olma özelliğini korur.
• Sözleşmede belirtilen sürenin dolmasıyla sözleşme kendiliğinden sona erer.
• Belirli süreli sözleşmeler, süresinden önce taraflarca feshedilemez; ancak haklı nedenle fesih mümkündür.

Deneme Süreli İş Sözleşmesi

• Taraflar, sözleşmeye deneme kaydı koyabilir; bu durumda deneme süresi en çok iki ay olabilir, toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir.
• Deneme süresi içinde taraflar, bildirim süresine gerek olmadan ve tazminatsız sözleşmeyi feshedebilir, ancak işçinin çalıştığı günlerin ücreti ve diğer hakları saklıdır.
• Deneme süresi, işçinin kıdemine dahil edilir.

Tam Süreli ve Kısmi Süreli İş Sözleşmesi

• Tam süreli iş sözleşmesi: Haftalık ve günlük çalışma sürelerine uygun olarak çalışma süresinin kararlaştırıldığı sözleşmedir.
• Kısmî süreli iş sözleşmesi: İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda yapılan sözleşmedir.

Uzaktan Çalışma

• İşçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında, iş görme edimini evinde veya teknolojik iletişim araçlarıyla işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı, yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.
• Uzaktan çalışan işçiler, esaslı bir neden olmadıkça, sadece iş sözleşmesinin niteliği nedeniyle emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz.
• İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın iş sağlığı ve güvenliği önlemleri konusunda bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.

Geçici İş İlişkisi

• Özel istihdam bürosu aracılığıyla ya da holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde görevlendirme yapılmak suretiyle kurulabilir.

Özel İstihdam Bürosu Aracılığıyla Geçici İş İlişkisi

• Kanunda belirtilen hallerde ve sürelerde yazılı olarak kurulabilir. İşveren özel istihdam bürosudur. Geçici işçi ile iş sözleşmesi ve geçici işçi sağlama sözleşmesi yazılı olarak yapılır.

Meslek Edinilmemiş Geçici İş İlişkisi

• İşverenin, yazılı rızası alınarak bir işçisinin holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde iş görme edimini yerine getirmek üzere geçici olarak devretmesiyle kurulur.
• En fazla altı ay için yazılı olarak kurulabilir ve en fazla iki defa yenilenebilir.
• İşçisini devreden işverenin ücret ödeme yükümlülüğü devam eder. Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, işçinin ödenmeyen ücretinden, işçiyi gözetme borcundan ve sosyal sigorta primlerinden devreden işveren ile birlikte sorumludur.

İş Sözleşmesinde İşçinin Borçları

• İş Görme Borcu (TBK m. 395):
• Bizzat İfa
• Özenle İfa (TBK m. 396)
• İtaat Borcu (TBK m. 399)
• Sadakat Borcu (TBK m. 396)
• Rekabet Etmeme Borcu

İşçinin Borçları (Detaylar)

• Bizzat Çalışma Borcu (TBK m. 395): Aksi belirtilmedikçe, işçi işi bizzat yapmakla yükümlüdür.
• Özen ve Sadakat Borcu (TBK m. 396): İşçi, işini özenle yapmalı ve işverenin çıkarlarını korumalıdır. İşverene ait araçları usulüne uygun kullanmak ve gerekli malzeme özen göstermekle yükümlüdür. Hizmet ilişkisi süresince ücret karşılığında üçüncü kişiye hizmet edemez ve rekabete girişemez. İşçi, iş sırlarını saklamakla yükümlüdür.
• Düzenlemelere ve Talimatlara Uyma Borcu (TBK m. 399): İşveren, işin görülmesi ve işçilerin davranışlarıyla ilgili genel düzenlemeler yapabilir ve özel talimatlar verebilir. İşçiler bunlara uymak zorundadır.

Rekabet Etmeme Borcu

• İş ilişkisi sırasında: İşçi, sadakat borcuna aykırı olarak ücret karşılığında üçüncü kişiye hizmet edemez ve işvereni ile rekabet edemez.
• İş ilişkisi sona erdikten sonra: Taraflar, iş sözleşmesi yapılırken veya sona ermeden önce "rekabet yasağı sözleşmesi" imzalayabilir. Bu sözleşmeyle işçi, sözleşme sona erdikten sonra belirli bir süreyle belirli işlerde çalışmayarak işverenle rekabet etmemeyi kabul eder.

Rekabet Yasağı Sözleşmesi (TBK M. 444)

• İşverenin korunmaya değer bir menfaatinin varlığı gerekir (üretim sırları, müşteri çevresi hakkında bilgi edinme olanağı, önemli zarar uğrama ihtimali).
• İşçinin ekonomik geleceği tehlikeye düşmemelidir. Rekabet yasağı yer, süre ve konu olarak sınırlandırılmalıdır.
• Süre olarak yasak iki yılı aşamaz; aşarsa aştığı kısım geçersiz olur.