Ilmiy tadqiqot asoslari
45 Questions
3 Views

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to Lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Ilmiy izlanishlardan boshlanish nuqtasi ________ bo‘ladi.

ilmiy tadqiqiy faoliyat

Har qanday ilmiy tadqiqotning asosiy maqsadi ________ o‘rganishdir.

obyektni

Ilmiy faoliyatning asosiy jihatlaridan biri ________ bo‘lib, u ratsional va isbotlangan bo‘ladi.

ilmiy bilim

Bilimning kumulyativ xarakteriga egaligi ilm-fan rivojining eng muhim ________ dan biridir.

<p>omillaridan</p> Signup and view all the answers

Ilm-fani egallashning bosh maqsadlardan biri ________ olishdir.

<p>bilim</p> Signup and view all the answers

Maqsadga erishishning alohida vositasi ________ hisoblanadi.

<p>bilim</p> Signup and view all the answers

Ilm-fan - bu kishilik jamiyatining ________ anglashga urinishi jarayonida qo‘lga kiritgan bilimlar jamlanmasidir.

<p>o‘z-o‘zini</p> Signup and view all the answers

To‘plangan bilim ________ deb nomlanadi.

<p>ilmiy axborot</p> Signup and view all the answers

Savollari orqali predmet, voqea-hodisalarni bir-biridan farqlay ______.

<p>boshlaydi</p> Signup and view all the answers

Oddiy qiziqishdan kelib chiqadigan savollar bola katta bo‘lgan sari uni ______ o‘rganishga yetaklaydi.

<p>chuqurroq</p> Signup and view all the answers

Ta’limning o‘rni nihoyatda katta bo‘lib, maktab ta’limi o‘quvchilarni ______ bilan tanishtiradi.

<p>fan asoslari</p> Signup and view all the answers

O‘quvchi, bola muayn sohani tanlab olib, shu soha bo‘yicha ______ bo‘lishga qaror qilgach.

<p>mutaxassis</p> Signup and view all the answers

Darslik va o‘quv qo‘llanmalar muayyan o‘quv ______ bilan bog‘liq.

<p>fanlari</p> Signup and view all the answers

Fanning rivoji tadqiqot ishlarining olib borilishi, ushbu tadqiqot ishlarining avloddan-avlodga ______ borishi bilan belgilanadi.

<p>kuchayib</p> Signup and view all the answers

Tadqiqotlar olib borilmayotgan sohalar esa rivojlanmaydi, aksincha, yo‘qolishga ______ bo‘lib qoladi.

<p>mahkum</p> Signup and view all the answers

Ilm bilan shug‘ullangan, ilm yo‘lidan ketgan insonlar esa ______ bo‘lib yetishadilar.

<p>olimlar</p> Signup and view all the answers

Ilm olish nihoyatda murakkab, sermashaqqat va ______ davom etadigan ish.

<p>uzoq</p> Signup and view all the answers

Ilm-fanni egallash uchun ______ tashkil etish kerak.

<p>faoliyatini</p> Signup and view all the answers

______ ishlar qanday yoziladi va qanday rasmiylashtiriladi?

<p>Ilmiy</p> Signup and view all the answers

Tadqiqot ishlarini qanday olib ______ kerak.

<p>borish</p> Signup and view all the answers

Ilmiy ish asoslari fani aynan ilmshunoslik ______ bilan tanishish imkonini beradi.

<p>tushunchalari</p> Signup and view all the answers

Ilm-fan tushunchasining mohiyatini ______ etish talab etadi.

<p>tushunish</p> Signup and view all the answers

Ilmiy tadqiqot ishining maqsadi ilmiy ______ chuqurlashtirishdir.

<p>bilimlarni</p> Signup and view all the answers

______ ilmiy dalilni aniqlashning o'zi bilan ilmda kashfiyot yaratib bo'lmaydi.

<p>Fanda</p> Signup and view all the answers

Ilmiy tavsifda ikki tur xususiyatlar ajratiladi: birinchisi, bu tavsiflanayotgan obyektlar, hodisalarning umumiy _____ ga oid.

<p>sinfi</p> Signup and view all the answers

Tadqiq qilinayotgan obyektning umumiy yoki farqli xususiyatlariga ko‘ra muayyan guruhlarga ajratib o‘rganilishi _____ deb ataladi.

<p>ilmiy tasnif</p> Signup and view all the answers

Tasnif arab tilidan olingan so‘z bo‘lib, _____, sinflarga ajratish ma’nosini bildiradi.

<p>guruhlash</p> Signup and view all the answers

Ilmiy tadqiqotning keyingi bosqichi olingan bilimlarni talqin qilish – _____ qilish bo‘lib.

<p>integratsiya</p> Signup and view all the answers

Ijodiy talqin obyektni shunchaki _____ emas, balki uni zamonaviy ilmiy qarashlarga bog‘lab o‘rganish.

<p>izohlash</p> Signup and view all the answers

Ijodiy tanqid ham ilmiy talqinning bir turi, ammo unda matn, asarning nafaqat _____ tomonlari, balki kamchiliklari ham yoritib berilishi kerak.

<p>ijobiy</p> Signup and view all the answers

Ushbu jarayonda bilim chegara _____, yangicha dunyoqarash, ilm-fanda yangi katetoriyalar paydo bo‘ladi.

<p>kengayadi</p> Signup and view all the answers

Ilmiy talqinda tabiat va jamiyat _____ ochib berish, talqin qilish muhim o‘rin tutadi.

<p>qonunlarini</p> Signup and view all the answers

Ba’zan tadqiqotchi ______ taqlididan foydalanadi.

<p>taqlidiy</p> Signup and view all the answers

Taqlidchilik ilmiy izlanishlarga kirishilayotgan ______ bosqichda ko‘zga tashlanadi.

<p>ilk</p> Signup and view all the answers

Dogmatik talqin o‘rnatilgan tushuntirish usuli sanaladi.

<p>qat’iy</p> Signup and view all the answers

Izlanishlarini real hayot ______ bilan bog‘lay olmaslik...

<p>muammolari</p> Signup and view all the answers

Ratsional talqin ______, idrok, bilimga asoslangan izohlash usulidir.

<p>aql</p> Signup and view all the answers

Tadqiqotchining ______ talqin tarafdori bo‘lishi muhimdir.

<p>ratsional</p> Signup and view all the answers

Erkin talqin tayyor ______ chetga chiqish usuli hisoblanadi.

<p>qoliplardan</p> Signup and view all the answers

Badiiy asarlar va matnlarni ilmiy ______ qilish.

<p>talqin</p> Signup and view all the answers

Badiiy talqinda hayotiylikka asosiy belgi sifatida ______ qilinadi.

<p>qaraladi</p> Signup and view all the answers

Dogmatik talqin – ilm-fan sohalarida qat’iy o‘rnatilgan, avtoritetlar ______ ma’qullaydigan tushuntirish usuli.

<p>ma’qullaydigan</p> Signup and view all the answers

Ijodiy talqin – obyektni o‘rganishda uni shunchaki izohlash emas, balki uni zamonaviy ______ qarashlarga bog‘lagan holda, sintezdan o‘tkazish.

<p>ilmiy</p> Signup and view all the answers

Kompilyativ talqin yakunda yo‘q ______ sifatlarni bor qilib, bo‘rttirib ko‘rsatishga olib keladi.

<p>ijobiy</p> Signup and view all the answers

Differensiatsiya – o‘rganilayotgan obyekt xususiyatlarini boshqalaridan ______ orqali o‘rganish.

<p>farqlash</p> Signup and view all the answers

Flashcards

Bilishning boshlanishi

Oddiy qiziqishdan kelib chiqadigan savollar, muntazam rivojlanib, ilmiy bilishga o‘sib boradi.

Ta’limning roli

Maktab ta’limi o‘quvchilarni fan asoslari bilan tanishtiradi va qiziqishni intilishga aylantirishga yordam beradi.

Mutaxassis bo‘lish

O‘quvchi muayyan sohani tanlab olib, mutaxassislik yo‘liga kirganda, u har qanday voqea-hodisani tahlil qilish va tushunishga qodir bo‘lishi kerak.

Darsliklar va qo‘llanmalar

Darsliklar va qo‘llanmalar ma’lum bir fanga oid bilimlarni yoritib berishga xizmat qiladi.

Signup and view all the flashcards

Fanning rivojlanishi

Har bir fanning rivojlanishi uchun noma’lumlarni aniqlash va o‘rganish muhimdir.

Signup and view all the flashcards

Tadqiqiy faoliyat

Tadqiqotlar ilmu fan rivojini ta’minlaydi va jamiyat taraqqiyotiga xizmat qiladi.

Signup and view all the flashcards

Olimlar

Ilm bilan shug‘ullangan insonlar olimlar hisoblanadi va ular jamiyatni rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi.

Signup and view all the flashcards

Ilmning asoslari

Ilm o‘zining rivojlanishida muntazam tadqiqot ishlariga asoslanadi.

Signup and view all the flashcards

Ilmiy asoslash

Ilmiy kashfiyotlar va ixtirolarni fan nuqtai nazaridan asoslash, ularning nazariy va amaliy ahamiyatini ko'rsatish jarayoni.

Signup and view all the flashcards

Ilmiy izlanishlar

Ilmiy tadqiqotlarning boshlang'ich nuqtasi, yangi hodisalar va jarayonlarni o'rganishdan boshlanadi.

Signup and view all the flashcards

Tadqiqot maqsadi va farazi

Tadqiqot ishining asosini tashkil etuvchi maqsad, shuningdek, tadqiqotchining shaxsiy fikri yoki taxmini.

Signup and view all the flashcards

Ilmiy natijalar

Ilmiy tadqiqot orqali olinadigan yangi bilimlar, hodisalar va jarayonlar haqidagi tushuncha.

Signup and view all the flashcards

Ilmiy axborot

Ilmiy tadqiqot jarayonida to'plangan faktlar, kuzatuvlar va o'lchov natijalari. Bu tadqiqotning asosini tashkil etadi.

Signup and view all the flashcards

Ilmiy faoliyat

Ilmiy bilim to'plash, qayta ishlash va saqlashga qaratilgan faoliyat.

Signup and view all the flashcards

Ilm-fan

Kishilik jamiyatining o'zini va atrof-olamni anglashga urinish jarayonida olingan barcha aniq, obyektiv bilimlarning to'plami.

Signup and view all the flashcards

Ilmiy bilimlar

Ilmiy bilish ratsional, isbotlangan va eksperimental usullar bilan olingan bilim.

Signup and view all the flashcards

Ilm-fanni egallash

Ilm-fanni egallash, ilmiy bilish jarayoni. Bunda voqelikni idrok etish, o‘rganish va atrof-muhit bilan tanishish alohida o‘rin tutadi.

Signup and view all the flashcards

Ilmiy bilish

Ilmiy bilish deganda, ilmiy metodlar orqali mavjud narsalarni o‘rganish, ularni tahlil qilish, umumlashtirish va tizimlashtirish jarayoni tushuniladi.

Signup and view all the flashcards

Ilmiy tadqiqot

Ilmiy tadqiqotlar ilmiy bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish maqsadida olib boriladi. Ular aniq maqsad va vazifalarga ega bo‘ladi.

Signup and view all the flashcards

Ilmiy etika

Ilmiy etika ilmiy tadqiqotlar va ilmiy faoliyatning asosiy qoidalarini, prinsiplarini va axloqiy me'yorlarini belgilaydi.

Signup and view all the flashcards

Ilmiy tavsiflash

Ilmiy tavsiflash ob'ekt yoki hodisaning asosiy xususiyatlarini aniqlash va ularni sodda, tushunarli va ob'ektiv tarzda bayon qilishdan iborat.

Signup and view all the flashcards

Ilmiy tasniflash

Ilmiy tasniflash ob'ektlarni yoki hodisalarni o‘xshash xususiyatlariga ko‘ra guruhlash va ular orasidagi farqlarni aniqlash jarayoni.

Signup and view all the flashcards

Ilmiy ishni aprobatsiya qilish

Ilmiy ishni aprobatsiya qilish - uni mutaxassislar tomonidan baholash, tanqid qilish va takomillashtirish jarayonidir.

Signup and view all the flashcards

Ilmiy ish natijalarini aniqlash

Ilmiy ishning natijalarini aniqlash - tadqiqotlar natijasida olingan ma'lumotlarni tahlil qilish, umumlashtirish va xulosalar chiqarish jarayonidir.

Signup and view all the flashcards

Obyektning umumiy sinfini aniqlash

Ilmiy tavsifda o'rganilgan obyekt yoki hodisaning umumiy sinfiga oid xususiyatlarini aniqlab, unga tegishli turini belgilash.

Signup and view all the flashcards

Obyektni guruhlardan ajratib ko'rsatish

Ilmiy tavsifda o'rganilgan obyektni xuddi shu turdagi boshqa obyektlardan farqlash imkonini beruvchi xususiyatlarni topish.

Signup and view all the flashcards

Ilmiy tasnif (klassifikatsiya)

Tadqiq qilinayotgan obyektlarning umumiy yoki farqli xususiyatlari asosida ularni muayyan guruhlarga ajratish va o'rganish.

Signup and view all the flashcards

Ilmiy talqin

Ilmiy tadqiqotning bilimlarni tanlab-tanlab talqin qilish va birlashtirish bosqichi bo'lib, tadqiqotning originalligi asosan shu bosqichda aks etadi.

Signup and view all the flashcards

Ijodiy talqin

Obyektni zamonaviy ilmiy qarashlarga bog'lab o'rganish va sintezi

Signup and view all the flashcards

Ijodiy tanqid

Tekshirilgan matn, asar yoki hodisaning ijobiy va salbiy tomonlarini ochib berish.

Signup and view all the flashcards

Ilmiy talqin maqsadi

Faktlar, hodisalar, xususiyatlar va belgilarni izohlash, tushuntirish va bilishga yo'naltirilgan jarayon.

Signup and view all the flashcards

Tabiat va jamiyat qonunlarini ochish

Ilmiy talqinda tabiat va jamiyat qonunlarini ochish, ularning sabab-oqibat munosabatlarini tushuntirib berish muhimdir.

Signup and view all the flashcards

Ilmiy Taqlid

Tadqiqotchi avvalgi olimlarning uslublari va usullariga taqlid qilish orqali o'z tadqiqotini boshlaydi.

Signup and view all the flashcards

Dogmatik Talqin

Ilm-fanda avtoritetlar tomonidan qat'iy e'tirof etilgan tushuntirish va izohlash usuli, erkin fikr yurishga yo'l quymaydi.

Signup and view all the flashcards

Ratsional Talqin

Ilmiy asar yoki izlanishni aql-u idrok asosida tushuntirish, empirik tajribalarga va umuminsoniy qadriyatlarga asoslangan.

Signup and view all the flashcards

Irratsional Talqin

Ilmiy tadqiqotlarni bajarishda ratsional talqin bilan birga uchrab turadigan, aql-u idrordan tashqari elementlarni o'z ichiga oladigan yondashuv

Signup and view all the flashcards

Badiiy Talqin

Estetika va adabiyotshunoslikni boyitadigan, badiiy asarlarni ilmiy jihatdan tahlil qilish usuli.

Signup and view all the flashcards

Erkin Talqin

Ilmiy tadqiqotlarda an'anaviy qoliplardan chetga chiqish, yangi usullarni qo'llash va erkin fikr yurishni o'z ichiga oladi

Signup and view all the flashcards

Qaytarish, Takrorlash

Ilm-fan sohalarida taqlidchilik qilish, yangi g'oyalarni yaratish o'rniga, bor mavjud narsani takrorlash.

Signup and view all the flashcards

Buyurtmachi Eshitishni Xohlaydigan Natijalar

Ilmiy tadqiqotning maqsadi, natijasi va yo'nalishini boshqa tomonga burib, kerakli natijalarni olishga harakat qilish.

Signup and view all the flashcards

Kompilyativ talqin nima?

Obyektning haqiqiy holatini berkitish, muallifga tilyog‘lamalik qilish, 'men senga tegmayman, sen ham menga tegma' qoidasidan kelib chiqadigan talqin turi. Bu talqin yakunda yo‘q ijobiy sifatlarni bor qilib, bo‘rttirib ko‘rsatishga olib keladi.

Signup and view all the flashcards

Differensiatsiya nima?

Biror narsani boshqa narsalardan farqlash orqali o‘rganish, alohidalash. Masalan, turli hayvon turlarining xususiyatlarini bir-biridan farqlab o‘rganish.

Signup and view all the flashcards

Dogmatik talqin nima?

Fanlarda qat’iy o‘rnatilgan, avtoritetlar ma’qullaydigan, erkin fikrlashga yo‘l qo‘yilmaydigan tushuntirish va izohlash usuli. Bu usul o‘zgarmas qoidalarga asoslangan bo‘lib, yangi g‘oyalarni qabul qilishga imkon bermaydi.

Signup and view all the flashcards

Ijodiy talqin nima?

Obyektni shunchaki izohlash emas, balki uni zamonaviy ilmiy qarashlarga bog‘lagan holda, ular sintezidan o‘tkazish. Bu talqin turli ilmiy bilimlarni birlashtirish orqali chuqurroq tushunishga yordam beradi.

Signup and view all the flashcards

Fan nima?

Tabiat va jamiyatning taraqqiyot qonuniyatlarini ochib beruvchi hamda o‘zi erishgan natijalar bilan atrof-muhitga ta’sir ko‘rsatuvchi bilimlar tizimi, yoki shunday bilimlar tizimining alohida tarmog‘i, yo‘nalishlari, sohalari.

Signup and view all the flashcards

Study Notes

Seminar Mashg'ulotlari Mavzusi: Ilm-fanning Jamiyat Taraqqiyotida Tutgan O'rni, Fanning Maqsad va Vazifalari

  • Ilm-fan taraqqiyot uchun asosiy vosita hisoblanadi.
  • Yoshlar ilm-fan bilishga intilishi mamlakat intellektual boyligi.
  • Yaponiya va Koreya kabi mamlakatlarning rivojlanishi intellektual zahiralarga asoslangan.
  • Ta'lim islohotlari intellektual boylikni oshirish, yoshlarning ilmga qiziqishini kuchaytirishga qaratilgan.
  • O'qituvchilar va murabbiylar vazifasi yoshlarni ilm va hunar egallashga yo'naltirish.
  • Oliy ta'lim muassasalarida talabalarga ilmiy izlanishlar olib borish uslublari o'rgatiladi.
  • Inson voqelikni tug'ilishidan o'rganishga harakat qiladi.
  • O'rganish ilk bosqichlari – idrok etish va narsalarni farqlash.
  • Bu bosqichlar asta-sekin ilmiy bilishga yo'naltirilishi mumkin.
  • Ilm-fan rivojidan mamlakat rivojlanadi.
  • Ilm-fan sohalari doimo o'zgarib va rivojlanadi.
  • Fan muammolarini echish tadqiqot ishlari va ilmiy izlanishlar bilan amalga oshiriladi.

Ilm-fan, Ilmiy Bilim, Ilmiy Tadqiqot, Ilmiy Etika tushunchalari

  • Ilm-fan tushunchasi – ilmiy izlanish jarayoni, bilim olish va tadqiqot.
  • Olamni idrok etish, qiziqishlarga asoslangan fanlar o'rganish.
  • Ilmiy tadqiqot – voqelikni chuqurroq o'rganish, yangi dalillarni asoslash jarayoni.
  • Tadqiqot qilish – noma'lum jarayonlar va hodisalarni oldindan bilish, dolzarb muammolarni aniqlash va ularni yechish bo'yicha farazlar bildirish.
  • Ilmiy tadqiqot maqsadi – obyektni oʻrganish, natijalarni oldindan ko'ra bilish, hodisaning rivojlanishini bashorat qilish.
  • To'g'ri tadqiqot - dolzarb muammolarni aniqlash, izlanish maqsadi,
  • Tadqiqot metod va vositalari.
  • Tadqiqot natijalarini yozish va taqdim etish.
  • Ilm-fanning maqsadi – aniq, obyektiv bilimlarni to'plash va ularni rivojlantirish, tadqiqotlar orqali yangi bilimlar yaratish.
  • Ilmiy bilim – nazariy, kontseptual boʻlib, u ratsional va isbotlangan.
  • Fan sohalari –maxsus sohalar va yo'nalishlar sifatida shakllantiriladi.
  • Fanlararo aloqalar va sintez – ilm-fanning rivojlanishi uchun muhim omillar.

Ilmiy tavsiflash va tasniflash

  • Ilm-fan oʻrganish uchun maqsad qilingan obyekt tavsiflash, tasniflash, ilmiy talqin.
  • Ilmiy tavsiflash – obyekt xususiyatlarini izohlab, aniqlash.
  • Ilmiy talqinlarning turlari – ijodiy, ilmiy, kompilyativ, dogmatik, badiiy, erkin.
  • Dogmatik talqin – qattiq asoslangan, erkin fikrlashga to'sqinlik qiladi.
  • Kompilyativ talqin – avvalgi bilimlarni birlashtirish, o'z fikrlarini ko'rsatish.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Quiz Team

Related Documents

ITM 1 (1) PDF Seminar Mashg‘ulotlari

Description

Bu viktorina ilmiy izlanishlar, ularning maqsadi va bilim olish jarayonlarini o'rganadi. Har bir savol ilmiy faoliyatning asosiy jihatlarini yoritadi. O'quvchilar uchun ilm-fan va ta'limning muhimligi haqida bilish imkonini beradi.

More Like This

Use Quizgecko on...
Browser
Open
Browser
Browser