Eklemler (Arthrologia)

Eklemler (Arthrologia)

• Hareket sisteminin pasif unsurları arasında yer alır.
• Kemikler ve kaslarla birlikte görev yaparlar.

Eklemlerin Sınıflandırılması

• Eklemler, hareket yeteneğine, ekleme katılan kemik sayısına ve yapılarına göre sınıflandırılır.
• Hareket yeteneğine göre eklemler: Oynamaz, yarı oynar ve oynar eklemlerdir.

Ekleme Katılan Kemik Sayısına Göre Eklemler

• Articulatio simplexa: 2 kemikten oluşur.
• Articulatio composita: 2'den fazla kemikten oluşur.

Eklemlerin Yapılarına Göre Sınıflandırılması

• Articulationes fibrosae (Fibröz eklemler, synarthrosis, synosteos)
• Articulationes cartilaginea (Kartilaginöz eklemler, amphiarthrosis)
• Articulationes synoviales (Synovial eklemler, diarthrosis)

Eksen Sayısına Göre Eklemler

• Tek eksenli
• İki eksenli
• Çok eksenli

Articulationes Fibrosae(Fibröz Eklemler)

• Eklemi oluşturan kemikler birbirlerine fibröz bir doku aracılığıyla bağlanmıştır.

Fibröz Eklemlerin Tipleri

• Sutura
• Sutura serrata
• Sutura denticulata
• Sutura squamosa
• Sutura plana

Sutura Eklemler

• Sadece kafatasında görülen eklemlerdir.
• Sutura tipi eklemler, eklem yapan kemiklerin ekleme katılan kenarlarının şekline göre farklı isimler alırlar.
• Yenidoğan bebeklerde kemikler arasında fibröz bağlarla örtülmüş yumuşak alanlar bulunur (Bıngıldak/Fonticulus).
• Kafatası kemikleri arasında en sık görülen sutura tipi Sutura serrata'dır.

Diğer Sutura Tipleri

• Sutura denticulata
• Sutura lambdoidea
• Sutura squamosa
• Sutura plana
• Visserocranium'daki eklemler sutura plana tipindedir.

Schindylesis

• Özel bir sutura tipidir, ibik şeklinde bir çıkıntının bir oyuğa girmesiyle oluşur.

Ghomphosis

• Bir tahta parçasına çakılmış çivi biçimindedir.
• Ligamentum periodontale adı verilen fibröz doku diş kökünü sıkıca bağlar.

Syndesmosis

• Kemiklerin fibröz ligament veya membranlarla bağlandığı fibröz eklem tipidir.
• Membrana interossea antebrachii, ön kolun pronasyon ve supinasyon hareketlerine izin verecek kadar geniştir.

Articulationes Cartilaginea (Kartilaginöz Eklemler)

• Eklem yüzleri kıkırdakla örtülüdür.
• Sınırlı hareketlere izin verirler.
• Kıkırdak tipine göre ikiye ayrılırlar: Synchondrosis ve Symphysis.

Synchondrosis

• Hyalin kıkırdak yapısındadır ve sonradan kemikleşir.
• Epifiz ve metafiz arasındaki epifiz kıkırdağı bu eklem tipine örnektir.
• Cartilago costalis, 1. kaburgayı sternuma bağlayan kalıcı bir synchondrosis eklemdir.

Symphysis

• Eklem yüzleri arasında fibrokartilaginöz bir disk bulunur.
• Kemikler fibröz doku veya fibröz kıkırdak ile birbirine bağlanmıştır.
• Discus intervertebralis, columna vertebralis'i birbirine bağlayan tipik örnektir.
• Os pubis arasında symphysis pubis bulunur.
• Yeni doğan bebeklerde mandibulanın sağ ve sol yarımlarının birleştiği symphysis menti bu gruba örnektir.

Articulationes Synoviales (Synovial Eklemler)

• Vücuttaki eklemlerin büyük bölümünü oluşturur.
• Fonksiyonel olarak en önemli ve tam hareketli eklemlerdir.

Synovial Eklemlerin Temel Özellikleri

• Facies articularis (eklem yüzeyi)
• Cartilago articularis (eklem kıkırdağı)
• Capsula articularis (eklem kapsülü)
• Cavum articulare (eklem boşluğu)
• Ligamentler
• Discus articularis
• Meniscus
• Labrum articulare

Facies Articularis (Eklem Yüzleri)

• Çoğunlukla 2-5 mm kalınlığında hyalin kıkırdak ile kaplıdır.
• Discus articularis içeren bazı eklemlerde fibröz kıkırdak ile kaplı olabilir.
• Örnekler: Art. temporomandibularis, Art. sternoclavicularis, Art. acromioclavicularis.
• Cartilago articularis, eklem yüzeyinin her yerinde eşit kalınlıkta değildir; daha fazla kuvvete maruz kalan yerlerde daha kalındır.
• Hareket sırasında kemik uçlarının birbiri üzerinde kaymasını sağlar.

Meniscus

• Fibrokartilaginöz yapıda yarımay şeklindeki oluşumlardır.

Labrum Articulare

• Fibröz bağ dokusundan yapılmış halka şeklindeki oluşumlardır.

Discus Articularis

• Eklem boşluğunu kısmen veya tamamen ikiye ayıran fibrokartilaginöz yapılardır.

Capsula Articularis (Eklem Kapsülü)

• Yapı ve işlev bakımından farklı iki tabakadan oluşur.
• Membrana fibrosa: Fibröz bağ dokusundan yapılmıştır, eklemi dış etkilerden korur ve periost ile devam eder.
• Membrana synovialis: Membrana fibrosanın iç yüzünü örter, fibrosaya gevşek bağ dokusu ile tutunur ve synovia adı verilen bir sıvı salgılar.

Synovia

• Eklemler arasında rengi ve miktarı farklılık gösteren, yumurta akı kıvamında bir sıvıdır.
• İçinde birkaç hücre, yağ taneleri ve plika synovialis'ten kopmuş küçük partiküller bulunur.

Cavum Articulare (Eklem Boşluğu)

• Eklem yüzleri arasındaki potansiyel boşluktur ve negatif basınç bulunur.

Ligamentler

• Eklemi oluşturan kemikleri birbirine bağlayan yapılardır.

Dış (Ekstrinsik) Bağlar

• Eklem kapsülünün dışında bulunur ve bir kemikten diğerine uzanır.
• Eklem kapsülü de bir dış bağdır.

İç (İntrinsik) Bağlar

• Eklem boşluğu içerisinde bulunur ve eklem yüzeyleri arasında uzanır.

Eklem Yüzeyinin Şekline Göre Eklemler

• Ginglymus (art. trochlearis)
• Art. trochoidea
• Art. bicondylaris
• Art. ellipsoidea (art. condylaris)
• Art. sellaris
• Art. spheroidea
• Art. plana

Ginglymus (Art. Trochlearis)

• Bir eklem yüzeyi konveks makara şeklinde, diğeri ise bu konveks yüzeyi içine alacak şekilde konkavdır.
• Transvers eksende fleksiyon ve ekstansiyon hareketlerini mümkün kıldığından menteşe şeklinde eklemler olarak bilinirler.
• Örnek: Art. humeroulnaris.

Art. Trochoidea

• Konkav eklem yüzü osteofibröz halka, konveks eklem yüzü ise silindir şeklindedir.
• Tek eksenlidirler ve yalnızca vertikal eksende rotasyon hareketleri yapabilirler.
• Örnek: Art. radio-ulnaris proximalis.

Art. Bicondylaris

• Dışbükey eklem yüzleri iki kondil, içbükey eklem yüzleri ise sığ çukur şeklindedir.
• Art. genu bu eklem tipinin örneğidir.
• Menteşe şeklindeki eklemlere benzerler, ancak fleksiyon ve ekstansiyonun yanı sıra bazı pozisyonlarda az da olsa rotasyon ve yanal kayma hareketleri yapabilirler.

Art. Ellipsoidea (Art. Condylaris)

• Oval biçimde konveks bir eklem yüzü, elipsoid şeklindeki konkav bir eklem yüzü üzerine oturur.
• Transvers ve sagittal olmak üzere iki ekseni vardır.
• Örnek: Art. radiocarpalis.

Art. Sellaris

• Eklem yüzeyleri karşılıklı olarak hem konveks hem de konkavdır.
• Her iki eklem yüzeyi birbirini saran eyer şeklindedir.
• Transvers ve sagittal olmak üzere iki ekseni vardır.
• Transvers eksende fleksiyon-ekstansiyon, sagittal eksende ise abdüksiyon-addüksiyon yaptırırlar.
• Örnek: Art. carpometacarpea pollicis.

Art. Spheroidea

• Eklem yüzlerinden biri küre şeklinde konvekstir.
• Diğeri onu içine alacak şekilde konkavdır.
• Sagittal, transvers ve vertikal olmak üzere üç ana eksende abdüksiyon-addüksiyon, fleksiyon-ekstansiyon ve rotasyon hareketlerini yapabilirler.
• Örnek: Art. coxae.

Art. Plana

• Eklem yüzeyleri oldukça düzdür.
• Örnekler: Vertebraların Proc. articularis'leri, Art. zygapophysialis.

Hilton Kanunu

• Eklemlerin innervasyonu; o eklemi hareket ettiren kasları ve üzerlerini örten deriyi innerve eden sinirlerce sağlanır.

Eklem Kıkırdağı

• Eklem kıkırdağı sinir uçları içermez.

Eklemlerin Arteryel Beslenmesi ve Venöz Drenajı

• Eklemler, özellikle eklem kapsülü zengin arteryel beslenmeye sahiptir.
• Arterler, eklem çevresindeki a. epiphysialis gibi damarlardan köken alır ve yaygın anastomozlar ile bir damar ağı oluştururlar.
• Eklem çevresindeki kapillerlerden, eklem kıkırdağı synovia sayesinde beslenir.
• Venler de arterlere eşlik eder ve arterler gibi özellikle eklem kapsülünde fazla miktarda bulunur.

Eklem Stabilitesini Sağlayan Faktörler

• Eklem boşluğundaki negatif hava basıncı, eklem kapsülü ve bağları, eklemi saran kas ve kirişler, eklem yüzlerinin şekli.

Eklem Hareketleri

• Fleksiyon - Extensiyon
• Adduksiyon - Abduksiyon
• Sirkumduksiyon
• Rotasyon

Fleksiyon - Ekstansiyon

• Transvers eksende yapılır.
• Fleksiyon: İki kemik arasındaki açı küçülür.
• Ekstansiyon: İki kemik arasındaki açı büyür.

Abduksiyon - Addüksiyon

• Sagittal eksende yapılır.
• Abduksiyon: Sagittal eksende vücuttan uzaklaşma.
• Addüksiyon: Sagittal eksende vücuda yaklaşmdır.

Sirkümdiksiyon

• Fleksiyon, ekstansiyon, addüksiyon ve abdüksiyon hareketlerinin kombinasyonu ile oluşan bir harekettir.