Anamneza dhe Ekzaminimi Klinik

Anamneza

• Gastrointestinale: Oreksi, nauze, të vjella (të lidhura me ushqimin ose jo, sasia, përmbajtja e gjakut ose bilës), lëvizjet e zorrëve, të dalat jashtë (numri dhe karakteri), dhimbja ose fryrja e barkut, ikter.
• Genito-urinare: Shpeshtësia e urinimit, dizuria, hematuria, oliguria/poliuria, enureza, sekrecione uretrale/vaginale.
• Gjymtyrët: Dobësi, shtrembërime, vështirësi në lëvizje, dhimbje/enjtje kyçesh, dhimbje/krampe muskulore.
• Neurologjike: Dhimbje koke, dobësi, të fikët, marrje mendsh, moskoordinim, konvulsione, të dridhura.
• Lëkura: Ekzantema, të kruara, ngjyra dhe ndryshimi i saj, flokët dhe thonjtë, gjakderdhje.
• Psikike: Mënyra e të sjellurit, të qenët nevrik, shqetësime të ndryshme, abuzim me barna.

Historia Familjare

• Mund të japë të dhëna për sëmundje të trashëguara dhe ngjitëse.
• Nëse sëmundja është trashëguese, përpilohet pema farefisnore.
• Duhen përfshirë mbindjeshmëritë, sëmundjet e gjakut, mushkërive, veshkave, TBC, diabeti, konvulsionet, sëmundjet e lëkurës, çrregullimet e sjelljes mendore.
• Të merren të dhëna për familjen, pjesëtarët, divorcet e prindërve, gjendja ekonomike, përdorimi i alkoolit, drogave.
• Nëse është e mundur, të merren informacione dhe nga fëmija.

Ekzaminimi Objektiv

• Përfshin shikimin dhe kontrollimin e të gjithë trupit, mundësisht krejtësisht i zhveshur.
• Fëmijës i zbulohet krejt trupi, ndoshta dhe pjesë-pjesë.
• Vizita të bëhet në dhomë të përshtatshme, me dritë, ngrohje, në shtrat, karrocë ose në duart e nënës.
• Kjo ka rëndësi në fillim që të kapen dukuri si shpeshtësia e frymëmarrjes, cianoza, ritmi i pulsit.
• Gjatë vizitës, fëmija mund të përkëdhelet për krijimin e një mjedisi të këndshëm.
• Ekzaminimi duhet të jetë i kujdesshëm, i plotë, edhe në urgjenca.
• Në urgjenca si apnea, konvulsionet, mungesa e pulsit, ekzaminimi bëhet shkallë-shkallë ndërkohë që jepet ndihma.
• Të dhënat e përftuara duhen hedhur në dokumentacion (kartela tip).

Ekzaminimi i Mushkërive

• Frymëmarrja dëgjohet e dobësuar në forcim të indit të mushkërive ose lëng pleural, dhe e shtuar në pneumoni.
• Zhurma e ashpër (ronke) mund të dëgjohet në trupa të huaj ose sekrecione në rrugët e ajrit.
• Ralet e njoma bronkiale dëgjohen në inspirim dhe ekspirim dhe hasen në inflamacion të bronkeve.
• Ralet fishkëllyese shkaktohen në prekje të bronkioleve nga asthma.
• Ralet e vogla, fine, krepitante dëgjohen në fund të inspirimit dhe janë tipike në pneumonitë lobulare, bronkopneumonitë.

Zemra

• Inspeksioni: Shtrembërime, palpitacione. Në fëmijë të dobët mund të shihen qartë rrahjet e zemrës.
• Rrahja e majës së zemrës jashtë vijës medioklavikulare mund të flasë për zmadhim të saj.
• Palpacioni: Mund të hasim ndjesi të veçanta si në stenozën mitrale.
• Auskultimi: Të përcaktohet shpeshtësia e toneve dhe ritmi. Fillohet nga maja e zemrës.
• Auskultimi zhvillohet në kufirin e poshtëm të djathtë të sternumit, në hapësirën e dytë ndërbrinjore majtas, dhe në hapësirën e dytë djathtas. Pastaj kalohet në zonat rreth zemrës, sqetull, prapa dhe në qafë.
• Zhurmat fiziologjike janë të ëmbla, muzikore, sistolike, me intensitet të ulët, dëgjohen në hapësirën e dytë majtas.
• Sipas vendit dhe llojit të defektit, stenozë ose insufiçiencë, dëgjohen zhurmat patologjike, sistolike ose diastolike, me përhapje drejt sqetullës ose prapa.
• Zhurmat diastolike thuajse gjithmonë janë patologjike.
• Shkallëzimi i zhurmave: 1-2 zhurmë e butë, e vështirë për t'u dëgjuar; 3 zhurma dëgjohet lehtë, pa dridhje; 4-6 zhurma është e lartë, me dridhje.
• Pulsi matet në arteriet periferike radiale, femorale dhe karotide.
  • Në lindje është 70-170 në minutë.
  • Menjëherë pas lindjes 120-140 për minutë.
  • Në moshën 1-2 vjeç 80-120.
  • Në 3 vjeç 80-120.
  • Mbi 3 vjeç 70-115 për minutë.
  • Pulsi në gjumë është rreth 20 rrahje më pak se zgjuar.

Ushqyerja Artificiale

• Qumështi i adaptimit: Për 4-5 muajt e parë, prodhuar nga qumështi i lopës dhe i përpunuar.
• Qumështi i vazhdimësisë: Dallon nga i pari nga përmbajtja më e ulët në proteina.
• Ka më shumë kripëra minerale, hekur e vitamina.
• Sasia e qumështit që i jepet fëmijës llogaritet:
  • Për javën e parë: ml qumësht për vakt = (numri i ditëve të jetës – 1) x 10 (7 vakte).
  • Pas javës së parë: ml qumësht në ditë = pesha në kg x 150.
• Javët e para fëmija ushqehet 7 herë në ditë, 6 herë nga muaji 2-3 dhe 5 herë në ditë deri në fillimin e zverdhjes.
• Dhënia e qumështit artificial bëhet me biberon.
• Shishet të jenë me grykë të gjerë, biberonat të pastrueshëm.
• Kujdes i veçantë në sterilizimin e tyre si dhe pastrimin e duarve.
• Uji për përgatitjen e qumështit duhet të zihet.
• Pozicioni i mbajtjes së fëmijës është thuajse i njëjtë me mbajtjen në gji. Shishja mbahet në mënyrë që të mos hyjë ajër gjatë gëlltitjes.
• Ushqyerja vazhdon 10-25 minuta.
• Pas pirjes fëmija mund të mbahet në poz. vertikal për nxjerrjen e ajrit të thithur.
• Hapësirat kohore të dhënies së qumështit varen nga fëmija, zakonisht çdo 3-4 orë.
• Të dalat jashtë në fëmijën e ushqyer artificialisht janë më të forta, me më shumë mbetje, në ngjyrë të verdhë në të bardhë.
• Mospranimi i proteinave të qumështit të lopës mund të japë diarre, të vjella, dhimbje barku.
• Hollimi i qumështit më shumë se duhet çon në prapambetje në zhvillim, malnutricion.

Ushqyerja me Gji

• Në qumështin e nënës ndodhen Ig, enzima si lipaza, laktoferrina, lizozima, faktor antistafilokoksik, interferone.
• Është i pasur në vitamina C dhe A.
• Ka përmbajtje të ulët në vitaminë D, hekur e fluor.
• Dhënia e gjirit fillon shumë shpejt.
• Fëmija do të vihet në gji sipas dëshirës së tij, ai rregullon vetë ritmin e të ushqyerit.
• Në javën e parë mund të pijë çdo 1,5-3 orë, zakonisht bëhen 8-12 dhënie gjiri në 24 orë.
• Pozicioni i nënës është ai i uljes në karrige, ose shtrirë në njërin krah.
• Goja e fëmijës të mbështetet mirë në gji, të kapë thithin dhe një pjesë të kurorës.
• Kohëzgjatja e një pirje shkon nga 10 në 30 minuta.
• Zbrazja e gjive gjatë ditës është e nevojshme për ngacmimin e faktorëve përgjegjës për prodhimin e qumështit.
• Sasia e qumështit që del në fund ka një përqëndrim më të lartë në yndyrna.
• Pas gjirit fëmija duhet të mbahet për 10 minuta në pozicion vertikal.

Ushqyerja Komplementare

• Perimet mund të shtohen nga muaji i 5-6-të në formë supe ose pureje.
• Më shpesh përdoret patatja, karrota, spinaqi.
• Janë burim i mirë kriprash minerale dhe vitaminash.
• Nga muaji i 6-të fillohet e verdha e vezës e zier mirë.
• Buka, patatet, orizi, makaronat kanë vlera në ushqyerje.
• Mishi i homogjenizuar mund të jepet qysh nga muaji i 6-të.
• Zakonisht mishi fillohet nga mosha 9-10 muaj
• Ushqimet e ëmbla pëlqehen nga fëmija, por ato do të jepen vetëm pasi ai të ketë marrë ushqimet e tjera.
• Uji i vetëm që këshillohet është ai i zakonshmi.
• Nga fundi i vitit të parë fëmijës duhet t’i mësohet të mbajë në dorë lugë apo gotë.
• Ushqyerja gjatë vitit të dytë të jetës - është koha kur ai duhet të mësohet të marrë ushqime të shumëllojshme.
• Fëmija në këtë moshë ushqehet 3-4 herë në ditë, veç dhëniet ndërmjetëse.

Faktorët që Ndikojnë në Ushqyerje

• Infeksionet e ndryshme akute e kronike ndërhyjnë në marrjen e ushqimeve e metabolizimin e tyre.
• Mosmarrja e ushqimeve të përshtatshme ka në bazë pamjaftueshmërinë e proteinave.
• Ndikon dhe dëmtimi i përthithjes së ushqimeve në sëmundje kronike (diarre e zgjatur, humbje proteinash si në nefrozë, gjakderdhje).

Problemet e Ushqyerjes

• Lidhja me të pasurit dhe të diturit.
• Të pasurit varet nga mundësia qe shoqëria i jep individit për të plotësuar nevojat e përditshme.
• Të diturit, ka të bëjë me ngritjen e nivelit të nënave për t'i shërbyer fëmijës në të gjitha drejtimet.
• Rol luajnë dhe faktorët mjedisorë si mbipopullimi dhe kushtet e papërshtatshme higjieno-sanitare.
• Ndikohet nga sindromat keqpërthithëse si AIDS, fibroza kistike, zorra e shkurtër, sëmundja inflamatore e zorrës, celiakia.
• Rritje të ritmit metabolik mund të japin dhe sëmundjet e lindura të zemrës, displazia bronko-pulmonare, diarretë.
• Faktorë rreziku janë marrjet e pamjaftueshme, të vjella, refluksi gastro-ezofageal.

Klasifikimi i Problemeve të Ushqyerjes

• Parësor: nga marrja e papërshtatshme e ushqimeve.
• Dytësor: nga kërkesat ushqimore në rritje, ulje e aftësive përthithëse dhe humbje ushqimore.