Welzijns- Gezondsheidspromotie Volledig PDF

lOMoARcPSD|22097469 Welzijns- gezondsheidspromotie volledig Welzijns- en gezondheidspromotie (Hogeschool Vives) Studocu wordt niet gesponsord of ondersteund door een hogeschool of universiteit Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 WELZIJNS- & GEZ...

lOMoARcPSD|22097469 Welzijns- gezondsheidspromotie volledig Welzijns- en gezondheidspromotie (Hogeschool Vives) Studocu wordt niet gesponsord of ondersteund door een hogeschool of universiteit Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 WELZIJNS- & GEZONDHEIDSPROMOTIE 1. GEZONDHEID, -INDICATOREN & VOLKSGEZONDHEID 1.1 VISIES 1.1.1    Gezondheid = afwezigheid van ziekte en lichaamsgebrek Ontstaan van ziekte heeft 1 oorzaak  directe link zoeken tussen ziekte en oorzaak ervan -> geen oorzaak = gezond physician- centered care  zorgverlener en systeem centraal, rol van de zorgvrager is passief (geen deelname aan eigen zorg en niet betrokken bij besluitvormingen) >< patient- centered- care (patiënt staat centraal en heeft inspraak) 1.1.2     HUMANE MULTICAUSALE VISIE Verbindt biologische, psychologische & sociale visie (humane visie = hollistisch mensbeeld) Well- being = subjectieve beleving van de gezondheid 1.1.6    SOCIALE VISIE Maatschappelijk functioneren staat centraal, individu met eigen gevoelens & behoeften is ondergeschikt Persoon is niet gezond als hij niet in staat is zich aan de waarden & normen van de cultuur aan te passen 1.1.5  PSYCHOLOGISCHE VISIE Je geestelijk optimaal voelen Persoonlijk/ individueel Observeren/ praten met zorgvrager 1.1.4  BIOLOGISCHE VISIE Wanner de persoon in staat is onder wisselende externe factoren zijn intern milieu constant te houden (interne homeostase) 1.1.3    MEDISCH MONOCAUSALE VISIE DYNAMISCHE VISIE Gezond wanneer men in balans is met zichzelf als met het extern milieu Rekening gehouden met aspect van de veranderende gezondheid Accent  aanpassingsvermogen van de mens & bereiken van een evenwicht met de omgeving Evenwicht draagkracht >< draaglast is zeer belangrijk 1 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 1.1.6.1   Vertrekt vanuit aanpassingsvermogen & zelfmanagement 6 dimensies van het menselijk functioneren  “spinnenweb” o Zorgvrager brengt zelf in kaart hoe hij zijn gezondheid ervaart 1.1.7   POSITIEVE GEZONDHEID VISIE ZORGVRAGER EN -VERLENER KENNEN Elke interactie wordt bepaald door de bril waardoor we zelf kijken Hoe iemand naar eigen gezondheid kijkt heeft invloed op leefstijl keuzes die hij maakt  invloed op objectieve, meetbare gezondheidsstatus van het individu 1.2 CLASSIFICATIESYSTEMEN WHO 1.2.1     International classification of diseases Biedt informatie over de gezondheid, ziekte en sterfte Internationale standaard voor het definiëren en rapporteren van ziekte en aandoeningen Wordt gebruikt In de klinische zorg, onderzoek naar ziekten, bestuderen van ziektepatronen en in het beheer van de gezondheidszorg. 1.2.2     ICD ICF International Classification of Functioning Disability and Health Informatie over het functioneren van mensen en de eventuele problemen die mensen bij dat functioneren ondervinden, organiseren en registreren op basis van coderingsstelsel. Begrippenkader dat toelaat de gezondheidstoestand van mensen en hun functionele beperkingen te definiëren en te meten Integreert een medisch en een sociaal model door middel van bio-psychosociale benadering 2 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469   Gezien het functioneren zich ook in een specifieke context afspeelt, bevat de ICF ook omgevingsfactoren Laat toe gegevens te verzamelen en te vergelijken op nationaal en internationaal niveau 1.3 GEZONDHEIDSINDICATOREN EN VOLKSGEZONDHEID   Gezondheidstoestand kan worden beschreven aan de hand van gezondheidsindicatoren. Dit zijn objectieve en meetbare grootheden van gezondheid en ziekte. Ze Laten zien hoe gezond een bevolking is en/ of geven aan welke gezondheidsproblemen vaak voorkomen en/ of welke van deze gezondheidsproblemen leiden tot een hoge sterfte Op verschillende niveaus om de gezondheid van de bevolking te monitoren en het beleid uit te stippelen o Vlaamse gezondheidsindicatoren o Europese gezondheidsindicatoren o Gezondheidsindicatoren op wereldniveau  Epidemiologie bestudeert welke ziekten en aandoeningen onder de bevolking voorkomen en welke verschijnselen hiermee samenhangen o Etiologische factoren: bepalend voor het ontstaan van een gezondheidsprobleem en gaan de ziekte vooraf o Prognostische factoren: Invloed op het verloop van de aandoening. Een al aanwezig gezondheidsprobleem wordt erger of stopt. o Diagnostische factoren: maken duidelijk of er sprake is van een bepaald gezondheidsprobleem. Mogelijk om een ziekte op te sporen aan de hand van deze factoren. 1.3.1 1.3.1.1    ALGEMENE GEZONDHEID LEVENSVERWACHTING Verwachte levensjaren vanaf de geboorte Gunstige levensomstandigheden verhogen deze levensverwachting De levensverwachting op een bepaalde leeftijd is het gemiddelde aantal jaren dat een persoon van die leeftijd nog zal leven 3 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469  Gezonde levensverwachting telt het aantal jaren dat men mag verwachten te leven in goede gezondheid 1.3.1.2   Subjectieve gezondheid Geeft kwaliteit van leven in brede zin weer o Functioneren van mensen op het fysieke, psychische en sociale gebied en de objectieve evaluatie daarvan o Ook de ervaren gezondheid is een gezondheidsindicator. Beleving van de gezondheid staat hierbij centraal 1.3.1.3      1.3.2.1   INCIDENTIE MORTALITEIT Percentage personen dat sterft aan een bepaalde aandoening gedurende een bepaalde tijdseenheid Bij elk overlijden moet de arts op het overlijdenscertificaat invullen wat de oorzaak was van het overlijden. Alle doodsoorzaken worden volgens internationale regels omgezet in codes (zie ICD) 1.3.2.4  PREVALENTIE Aantal nieuw optredende ziektegevallen of personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde tijdsperiode 1.3.2.3  HET OPTREDEN VAN AANDOENINGEN Totale aantal personen of bestaande ziektegevallen op een bepaald moment of in een bepaalde periode De prevalentie van een bepaalde ziekte = het aantal mensen met die ziekte op een bepaald tijdstip 1.3.2.2  QALY Maat voor levensverwachting die ook rekening houdt met kwaliteit van leven Weegt de geleefde jaren naar de gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven Hoe lager de kwaliteit van leven in een bepaald levensjaar, hoe minder dit levensjaar meetelt In de berekening Quality- adjusted life years  aantal jaren levensverlenging wordt vermenigvuldigd met de kwaliteit van leven gedurende de levensverlenging  Resultaat is een cijfer tussen 0 en 1 Vaak gebruikt in patiëntgebonden onderzoek naar effecten van levensverlengende therapieën, waarbij het extra aantal geleefde jaren worden gewogen naar de kwaliteit van leven gedurende de door de therapie gewonnen jaren. 1.3.2  ERVAREN GEZONDHEID MORBIDITEIT – MULTIMORBIDITEIT Morbiditeit = Percentage mensen met een gezondheidsprobleem binnen een populatie. Hoe vaker een ziekte voorkomt., hoe hoger de totale ziektelast van die ziekte In de bevolking 4 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469  Voorkomen van twee of meer chronische aandoeningen bij dezelfde persoon= Multi morbiditeit o Chronische, lang aanhouden, niet spontaan verdwijnen en zelden volledig genezen. o Groter risico op functionele achteruitgang, slechtere levenskwaliteit, groter gebruik van de gezondheidszorg en hoger sterftecijfer. 1.3.3 IMPACT VAN AANDOENINGEN 1.3.3.1   Vroegtijdige sterfte = sterven voor het verwachte levensjaar Verloren levensjaren = aantal overlijdens in een leeftijdsklasse maal de resterende levensverwachting op de leeftijd midden in de klasse  nuttig om effecten van doodsoorzaken met elkaar te kunnen vergelijken 1.3.3.2     IMPACT VAN STERFTE IMPACT VAN PREVALENTIE Ziektelast = hoeveelheid gezondheidsverlies in populatie die wordt veroorzaakt door ziekten  DALY = disability adjusted life years DALY: kwalificeert gezondheidsverlies en bestaat uit 2 onderdelen  jaren verloren door vroegtijdige sterfte en jaren geleefd met de ziekte o Veel gebruikt voor het vergelijken van aandoeningen o Is NIET hetzelfde als QALY Medische consumptie  gebruik van voorzieningen in de gezondheidszorg  hoog gebruik = minder gezonde bevolking Ziekteverzuim: afwezigheid op het werk door ziekte  hoe hoger, hoe ongezonder de bevolking 2. GEZONDHEID EN GEZONDHEIDSDETERMINANTEN 2.1 DETERMINANTEN VAN GEZONDHEID – HET HEALTH FIELD CONCEPT VAN L ALONDE 5 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 2.1.1 MENSELIJKE BIOLOGIE      Alle biologische factoren die de gezondheid en ziekte van de mens beïnvloeden Endogene/ persoonsgebonden gezondheidsdeterminanten  genetische eigenschappen & groei- en verouderingsprocessen, kunnen aangeboren of verworven zijn Genetische bagage van het individu bepaalt zijn uiterlijke kenmerken, maar ook fysiologie, aanleg en persoonskenmerken Erfelijke factoren beïnvloeden de gezondheid vanuit de genen en chromosomen Verworven eigenschappen van de mens spelen een rol in zijn gezondheidstoestand: veranderingen die het lichaam oploopt doorheen het leven 2.1.2 OMGEVING     Bevat alle elementen die buiten het menselijk lichaam gelegen zijn en waarop de mens weinig of geen invloed kan uitoefenen Kan opgesplitst worden in fysieke omgeving en sociale omgeving Ook sociale omgeving mag geen negatieve impact hebben op de gezondheid, hangt ook vaak samen met iemands sociaaleconomische status Sociale omgeving bevat ook hoe andere mensen met ons omgaan 2.1.3 LEEFSTIJL   Levensstijl legt het verband tussen het persoonlijk gedrag, keuzes en gewoontes van de mens en zijn eigen gezondheidstoestand Gezondheidsvaardigheden: het gezond of ongezond gedrag dat iemand stelt en de keuzes die je hierbij maakt worden beïnvloed door het geheel van kennis en vaardigheden 2.1.4 GEZONDHEIDSZORG     Bevat aanbod en kwaliteit, organisatie, mensen en bronnen van het gezondheidszorgsysteem: medische, verpleegkundigen en paramedische zorgverlening, ziekenhuizen, revalidatie instellingen, woonzorgcentra, beschikbaarheid van medicatie, ziekenwagen diensten, goed opgeleide artsen. Ook thuisverpleging, gezinszorg, mantelzorgers en zelfhulpgroepen horen hier toe = gezondheidszorgsysteem Zorgvoorzieningen: instellingen van de gezondheidszorg, term gebruikt door de Vlaamse overheid Goede organisatie van de gezondheidszorg kan levensverwachting In de bevolking doen toenemen en morbiditeit en mortaliteit verminderen door betere preventie, medische technieken, medicatie, vroege opsporing en behandeling van aandoeningen Gezondheidszorg kan ook een negatieve invloed hebben op de gezondheid van gebruikers: bijwerkingen van geneesmiddelen, schade die een patiënt kan oplopen tijdens zijn verblijf In het ziekenhuis, resistente micro-organismen door antibioticagebruik, overconsumptie van medicatie en gezondheidsproducten 6 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 Aan de hand van het model van Lalonde kan je een gezondheidsprobleem analyseren. Vanuit de 4 invalshoeken kan je nagaan welke gezondheidsdeterminanten invloed hebben op een gezondheidsprobleem, of op de gezondheid van de mens, of op de gezondheid van een hele bevolkingsgroep 2.2 GEZONDHEIDSONGELIJKHEID   Onlosmakelijk verbonden met andere behoeften en rechten (recht op onderwijs, leefbaar inkomen, energie & water,…) Zowel nationaal als internationaal erkend  universele verklaring van de rechten van de mens, doelstellingen van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van VN, Belgische Grondwet 2.2.1 BEGRIPSOMSCHRIJVING    Gezondheidsongelijkheid: ongelijke verdeling van gezondheid volgens de sociaaleconomische status (SES) van mensen Gezondheidskloof: kloof die bestaat tussen mensen aan het gunstige uiteinde van de sociale hiërarchie en mensen aan het ongunstige uiteinde Gezondheidsgradiënt: lineair verband tussen sociale positie en gezondheid  gezondheid van een persoon verslechtert gradueel naarmate zijn sociale positie lager is 7 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 2.2.2 VERMIJDBARE VERSCHILLEN    Bepaalde verschillen zijn onvermijdbaar (geslacht, genen) Vermijdbare verschillen: de linken aan de omstandigheden waarin mensen geboren zijn en opgroeien Wie zich in een minder bevoorrechte maatschappelijke positie bevindt, heeft frequenter en ernstigere gezondheidsproblemen 2.2.3 WIE WORDT GETROFFEN DOOR GEZONDHEIDSONGELIJKHEID  Mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties 2.2.4 HOE VERKLEIN JE DE GEZONDHEIDSONGELIJKHEID  Proportioneel universalisme is richtinggevend voor het uitstippelen van een concrete aanpak RECHTVAARDIGHEID      Rechtvaardig om aandacht te hebben voor ongelijkheid en diversiteit tussen mensen Niet iedereen heeft dezelfde kansen  omstandigheden en kennis/krachten verschillen zodat niet iedereen kans heeft op een gezond leven Het is nodig om het gezondheidsbevorderende aanbod aan te passen aan deze verschillen. Het helpt de drempels die mensen ervaren om gezond te leven weg te werken doordat mensen boven het hek kunnen kijken Het aanbod kan ook bestaan uit items om het toegankelijker te maken of een nieuwe creatie waarbij Iedereen een toegankelijk aanbod heeft Variëren in ondersteuning is nodig om gelijke outcome voor mensen mogelijk te maken. Daarom mag het rechtvaardigheidsprincipe niet verward worden met het gelijkheid principe. Het principe van een gelijk aanbod voor Iedereen gaat te weinig uit van verschillen tussen mensen en zal er daarom niet in slagen om gezondheidsongelijkheid te verkleinen UNIVERSELE AANPAK     Een puur universele aanpak heeft niet hetzelfde effect bij Iedereen In de samenleving Een universele benadering kan niet voldoende garanderen dat beantwoordt aan de variëteit aan behoeften en omstandigheden waarin mensen leven je regel heeft vooral effect bij mensen in niet maatschappelijk kwetsbare situaties Interventies die eigenlijk universeel bedoeld zijn, zijn vaak niet universeel maar categoriaal naar de hogere middenklassen en andere sociale groepen met kenmerken die als norm gelden In de samenleving Het principe van proportioneel universalisme is niet alleen een keuze binnen aanpak maar ook een beleidskeuze: manifesteert zich duidelijk bij budgetten waar men keuzes moet maken 3. PREVENTIE BINNEN DE VERPLEEGKUNDIGE BEROEPSUITOEFENING 3.1 UNIVERSELE, PRIMAIRE PREVENTIE 8 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469     Richt zich op de gezondheid van de Algemene bevolking of een deel ervan doel: ziekten en aandoeningen voorkomen en zo de incidentie en prevalentie ervan omlaag Laten brengen Zowel individuele, gedragsmatige als een omgevingsgerichte aanpak hanteren Omgevingsgericht de interventies streven ernaar om de techniek van nudging toe te passen Nudging: zorgt ervoor dat mensen een subtiel duwtje in de rug krijgen in de richting van een gezonde levensstijl 3.2 SELECTIEVE, GEÏNDICEERDE EN SECUNDAIRE PREVENTIE    Selectieve preventie: richt zich op bevolkingsgroepen met een verhoogd risico komen zogenaamde hoog risicogroep o Hulpmiddel: case finding: vorm van screening waarbij geen bevolkingsonderzoek plaatsvindt, maar waarbij in een specifieke groep mensen systematisch wordt gezocht naar de risicofactor, het risicogedrag, en/ of het gezondheidsprobleem Geïndiceerde preventie: richt zich op individuen die niet voldoen aan de diagnostische criteria voor een ziekte of aandoening, maar wel al beperkte symptomen hebben o Via screening probeert men in een vroeg stadium vast te stellen of er sprake is van een ziekte of aandoening of van gedrag dat de gezondheid schaadt. De diagnose wordt naar voren gehaald waardoor eerder met de behandeling kan worden gestart en ongunstige gevolgen van de ziekte kunnen worden beperkt of vertraagd Secundaire preventie: vroeg opsporen en vroegtijdig behandelen van ziekten en aandoeningen, en het zoeken naar ziekten en aandoeningen in een beginstadium o Bij screening wordt rekening gehouden met betrouwbaarheid, sensitiviteit en specificiteit o Een screening mag niet resulteren in veel vals positieven en fout negatieven o Sensitiviteit: gevoeligheid van de screeningsmethode ofwel het percentage werkelijke zieke personen dat door de screening wordt opgespoord. Hoe kleiner het aantal fout negatieven, hoe hoger de sensitiviteit o Specificiteit: percentage werkelijk gezonde personen dat door de test als zodanig wordt aangegeven o Patient’s delay: patiënt met duidelijke symptomen raadpleegt geen arts o Doctor’s delay: Diagnose wordt door de arts onterecht niet gesteld 3.3 ZORGGEREL ATEERDE, TERTIAIRE PREVENTIE   Zorggerelateerde preventie: richt zich op mensen die voldoen aan criteria om gediagnosticeerd te worden met een gezondheidsprobleem en voorkomt dat bestaande aandoening leidt tot complicaties, beperkingen, een lagere kwaliteit van leven of sterfte Tertiaire preventie: bij een al bestaande ziekte of aandoening de gezondheidssituatie optimaliseren, uiteraard binnen de mogelijkheden en met de beperkingen die door de ziekte of aandoening zijn ontstaan. Men wil voorkomen dat het gezondheidsprobleem leidt tot complicaties en het ontstaan van blijvende stoornissen, beperkingen of handicaps 9 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 3.4 INDELINGEN VAN PREVENTIE TEN OPZICHTE VAN GEZONDHEID EN ZIEKTE, FUNCTIES EN BEPERKINGEN EN GERICHT OP POPUL ATIE OF INDIVIDU 3.5 PREVENTIE EN PATIËNT-CENTERED CARE/ SHARED-DECISION MAKING   Patient- centered care: zorg die respecteert en reageert op individuele voorkeuren, behoeften en waarden van de patiënt voor alle klinische beslissingen o Plaatst elke zorgontvanger In het centrum van de zorg en herkent zorgontvanger als geheel met fysieke, psychologische en maatschappelijke behoeften o Zorgontvangers krijgen volledige en ongekleurde informatie over de best beschikbare evidence, rekening houdend met culturele tradities, persoonlijke voorkeuren en waarden, gezinssituatie, sociale omstandigheden en levensstijl o Effectiviteit en veiligheid van de behandeling verbetert o 4 principes:  Iedere zorgontvanger is een unieke persoon met eigen behoeften, voorkeuren, gevoelens, cognities, verwachtingen en vaardigheden  Professionals hebben specifieke competenties nodig, zoals respectvol, empathisch, tolerant, aansprakelijk en toegewijd aan de zorgontvanger zijn  De patiënt professional relatie voor een kern en hierin is sprake van een partnerschap op basis van wederzijds vertrouwen  Uitgang van een bio psychosociale visie op gezondheid: het gezondheidsprobleem van de zorgontvanger wordt in zijn biologische coma psychologische en sociale context bekeken Shared-decision making: de zorgontvanger wordt geïnformeerd over alle behandelingsopties en de hieraan verbonden voor- en nadelen. Zorgontvanger spreekt zijn voorkeuren uit over de behandelopties en wordt betrokken bij het maken van afspraken over de behandeling 10 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 o Ervaring en deskundigheid van de professional, en de ervaring en deskundigheid van zorgontvanger met betrekking tot zijn eigen gezondheidsprobleem worden als even belangrijk aanzien 3.6 ZIEKTEPREVENTIE VERSUS GEZONDHEIDSPROMOTIE 3.6.1 ZIEKTEPREVENTIE      Er wordt geprobeerd om het gezondheidsprobleem te voorkomen Indien het gezondheidsprobleem aanwezig is zal men proberen om om te gaan met de beperkingen die bij de gezondheidsproblemen horen om verslechtering van de situatie tegen te gaan Verwijst naar interventies die doorgaans vanuit de verpleegkundige en medische sector worden ondernomen en het doel hebben bepaalde ziekten of aandoeningen te voorkomen of de gevolgen ervan te beperken Interventies zijn gericht naar individuen of groepen die blootstaan aan bepaalde risico’s of naar de algemene populatie waarvoor maatregelen van algemeen belang moeten getroffen worden Binnen preventieve gezondheidszorg ligt de klemtoon sterk op klassieke ziektepreventie 3.6.2 GEZONDHEIDSPROMOTIE        = gezondheidsbevordering Proces waardoor mensen of groepen van mensen in staat gesteld worden om meer controle te verwerven over de determinanten van hun gezondheid, en zo hun gezondheid verbeteren Doel: bevorderen en in stand houden van een gezonde levensstijl en een gezonde sociale en fysieke omgeving Wordt effectiever als er sprake is van participatie en empowerment van de doelgroep. Daarnaast zorgt continuïteit van de interventies en het aanbieden op het geschikte moment ervoor dat Mensen meer worden aangetrokken Universele, primaire preventie neemt een belangrijke plaats in Richt zich ook op selectieve en geïndiceerde secundaire preventie Richt zich ook op zorggerelateerde tertiaire preventie waarbij gezondheid en zelfmanagement wordt bevorderd bij mensen met acute of chronische aandoeningen 3.6.3 GEZONDHEIDSVOORLICHTING EN PATIËNTENVOORLICHTING    Gezondheidsvoorlichting: alle interventies die bewust worden ondernomen om het gezondheidsgedrag van Mensen te beïnvloeden Patiëntenvoorlichting: optimaliseren van gedrag dat gunstig is voor het omgaan met gezondheidsproblemen en de kansen op gezondheid vergroot Als verpleegkundige is het belangrijk dat men niet enkel aandacht schenkt aan het informeren van de patiënt over het ongezonde gedrag, maar ook zelf doelen laat stellen omtrent gedragsverandering en aanleren van sociale en praktische vaardigheden om het gewenst gedrag te kunnen uitvoeren 4. PREVENTIEF GEZONDHEIDSBELEID 11 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 4.1 HET MONDIALE EN EUROPEES (PREVENTIEVE) GEZONDHEIDSBELEID    De EU heeft sterke banden gesmeed met de Verenigde Naties via nauwe samenwerkingen Samenwerking heeft zowel betrekking op wereldwijde gezondheid, als op kwesties die rechtstreeks verband houden met gezondheid zoals ontwikkeling, mensenrechten, klimaatverandering, crisisbeheersing en humanitaire hulp De EU steunt de WHO, de belangrijkste autoriteit inzake wereldwijde gezondheid In het VN- systeem 4.1.1 DUURZAME ONTWIKKELINGSDOELSTELLINGEN     Doelstellingen die de wereld zich stelt richting 2030 om aan duurzame ontwikkeling te werken 17 hoofddoelstellingen en 169 subdoelstellingen vormen het belangrijkste internationaal duurzaamheidskader Vele van deze doelstellingen houden verband met gezondheid, maar één is er specifiek opgericht: doelstelling 3 is namelijk gezondheid en welzijn voor Iedereen op elke leeftijd: o Besmettelijke ziekten zoals HIV/AIDS, tuberculose, hepatitis o Niet overdraagbare ziekten en geestelijke gezondheid o Drugsmisbruik o Bestrijding van tabaksgebruik o Toegang tot vaccins en geneesmiddelen o Kwesties in verband met financiering en de opleiding van gezondheidswerkers De Europese Commissie en de EU-landen zijn Samen verantwoordelijk voor het bereiken van de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen 4.1.2 WERELDGEZONDHEIDSORGANISATIE OF WORLD HEALTH ORGANIZATION    Gespecialiseerde organisatie van de Verenigde Naties Doel: wereldwijde aspecten van de gezondheidszorg in kaart brengen, activiteiten op het gebied van gezondheidszorg coördineren en de gezondheid van de wereldbevolking bevorderen Houdt zich ook bezig met classificatie van aandoeningen en geneesmiddelen 12 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469     IJveren ervoor dat een miljard meer mensen een universele gezondheidsdekking hebben, een miljard meer mensen beschermd zijn tegen noodsituaties op gezondheidsgebied en nog eens een miljard mensen een betere gezondheid en welzijn geboden worden Activiteiten worden gestroomlijnd in 5 jaren plannen: o Uitgangspunt: de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen 2030 o Impact van het plan wordt voortaan gemeten o 3 prioriteiten: universele zorgverstrekking, het behandelen van internationale noodtoestanden en het bevorderen van de Volksgezondheid In het algemeen o Het overheidsbeleid sturen In de richting van een verantwoord gezondheidsprogramma, op basis van evidence-based ervaringen o Opvoeren van activiteiten in diverse lidstaten, in overleg met nationale partners o Het uitbreiden van het normatieve werk: standaarden conventies en overeenkomsten, en het verzamelen en verspreiden van kennis ter zake o Het zoeken naar flexibele ad hoc financiering, naast de gewone bijdrage van lidstaten Heeft een lijst samengesteld met medicijnen die een dusdanige werking hebben dat ze voor Iedereen beschikbaar zouden moeten zijn, terwijl de stoffen een dusdanige prijs hebben dat dat ook mogelijk is Missie: gezondheid bevorderen, de wereld veilig houden en de kwetsbaren dienen 4.2 HET FEDERALE (PREVENTIEVE) GEZONDHEIDSBELEID      Bevoegdheden van de federale overheid bevat belangrijke delen van Volksgezondheid De federale overheid behoudt een aanzienlijk gemeenschappelijk erfgoed, daaronder valt de sociale zekerheid en de belangrijke wetten over sociale bescherming Eveneens bevoegd voor alles wat niet uitdrukkelijk onder de bevoegdheid valt van de gemeenschappen en de gewesten. De federale staat is tevens bevoegd voor de uitzonderingen en beperkingen op de bevoegdheden van de gemeenschappen en gewesten Gezondheidsbevordering kunnen we op federaal vlak vooral terugvinden onder het beleidsdomein van de minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Hoofdbevoegdheden van de minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid: o FOD sociale zekerheid o FOD Volksgezondheid, veiligheid van de voedselketen en leefmilieu o Federaal agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten o Rijksinstituut voor ziekte en invaliditeitsverzekering o Controledienst voor de ziekenfondsen en de landsbonden van ziekenfondsen o Hulpkas voor ziekte en invaliditeitsverzekering o Kruispuntbank voor sociale zekerheid o Fedris (Federaal agentschap voor beroepsrisico's) o Famifed o E health platform o Dienst bijzondere socialezekerheidsstelsels 13 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 o o Rijksdienst voor sociale zekerheid Federaal kenniscentrum voor gezondheidszorg 4.3 HET VL AAMSE PREVENTIEVE GEZONDHEIDSBELEID   Bevoegd voor het beleid rond de zorgverstrekking binnen en buiten de zorginstellingen komen de preventieve gezondheidszorg en de erkenning van gezondheidszorgberoepen Algemeen doel: gezondheidswinst op bevolkingsniveau realiseren en zo mensen niet alleen langer te laten leven maar ook hun levenskwaliteit behouden en verhogen o Gebeurt door initiatieven binnen de gezondheidszorg en daarbuiten, het zogenaamde facetten beleid o Moeten wetenschappelijk onderbouwd zijn o Facetten beleid: elk beleidsdomein van de Vlaamse overheid moet het gezondheidsaspect voor ogen houden en verplicht samenwerken tussen verschillende ministers en beleidsdomeinen De wettelijke basis voor dit beleid is gelegd In het decreet van 21 november 2003 betreffende het preventieve gezondheidsbeleid 4.3.1 VLA AMSE GEZONDHEIDSDOELSTELLINGEN EN PRIORITEITEN      Specifieke, meetbare en algemeen aanvaarde doelstellingen die men in een bepaalde periode wil realiseren om gezondheidswinst op bevolkings niveau te realiseren Geven richting aan het beleid, vormen een basis voor het bepalen van strategieën en acties, bevorderen samenwerking en communicatie tussen de verschillende actoren op het vlak van preventieve gezondheidszorg Gezondheidsdoelstellingen wordt bepaald, bijgestuurd via een gezondheidsconferentie en goedgekeurd door de Vlaamse regering In het Vlaamse Parlement Gezondheidsconferentie brengt verschillende deskundigen rond een gezondheidsprobleem samen. Dit kan leiden tot het formuleren van een voorstel van gezondheidsdoelstellingen, de wetenschappelijk onderbouwde preventiestrategieën om de doelstelling te realiseren en het inventariseren van de daarvoor nodige geachte middelen Huidige gezondheidsdoelstellingen: o Gezonder leven: tegen 2025 leven we gezonder op vlak van gezond eten, sedentair gedrag, lichaamsbeweging, tabak en alcohol en drugs o Suïcidepreventie: de sterfte door zelfdoding bij mannen en vrouwen moet tegen 2020 verminderd zijn met 20% ten opzichte van 2000 o Bevolkingsonderzoeken naar kanker: tegen 2020 zijn de Vlaamse bevolkingsonderzoeken naar kanker van de baarmoederhals, borst, en dikke darm efficiënt georganiseerd, rekening houdend met de kosteneffectiviteit en met de maatschappelijke en wetenschappelijke evoluties op vlak van bevolkingsonderzoek, en dragen ze bij tot de gezondheidswinst voor de bevolking van Vlaanderen o Vaccinaties: tegen 2020 moet een kwaliteitsvol vaccinatiebeleid in Vlaanderen erop gericht zijn de bevolking gedurende het hele leven 14 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469  doeltreffend te beschermen tegen vaccineerbare infectieziekten die een ernstige impact kunnen hebben op de levenskwaliteit Beleidsprioriteiten: o Algemene preventie:  Gezonde school en het bijstaan van goed ondersteunende structuren zoals pedagogische begeleidingsdiensten en centra voor leerlingenbegeleiding  Gezond werken: erkennen van departementen en afdelingen medisch toezicht van interne en externe diensten voor preventie en bescherming op het werk, procesbegeleiding voor ondernemingen voor het opzetten van een preventief gezondheidsbeleid  Procesbegeleiding voor preventie in woonzorgcentra, met betrekking tot ondervoeding, psychofarmaca, val en fractuurpreventie, preventieve mondzorg  Gezonde gemeenten  Proportioneel universalisme  Seksuele gezondheid: algemene bevolking, sekswerkers, Subsaharaanse Afrikaanse migranten  Bevolkingsonderzoek naar aangeboren aandoeningen bij pasgeborenen  Preconceptionele gezondheid  Diabetes  Preventieve mondzorg o Milieu gezondheid:  Aandachtsgebieden en humane biomonitoring  Binnenmilieu  Drinkwater  Hitte en ozon  Legionella  Luchtverontreiniging en geluid: gezondheidsimpact mobiliteit  Zwem- en recreatiewater  Studiedag teken& tekenziekten in Vlaanderen 4.3.2 BEVOLKINGSONDERZOEK    Niet toegelaten zonder toestemming van de Vlaamse minister bevoegd voor gezondheidsbeleid  beschermen van de bevolking tegen nutteloze screening en kwaliteit van bevolkingsonderzoeken garanderen Veralgemeende en gestructureerde vorm van screening naar bepaalde ziekten of risico's bij mensen die in principe nog geen gezondheidsklachten hebben. Zo kan men het tijdstip van de diagnose vervroegen en een betere behandelingsresultaat bekomen of complicaties voorkomen Huidige bevolkingsonderzoeken: aangeboren aandoeningen bij pasgeborenen, baarmoederhalskanker, borstkanker, dikke darmkanker 4.3.3 VLA AMSE GEZONDHEIDSINDICATOREN  Uit diverse registratiesystemen is het mogelijk om op basis van gezondheidsindicatoren de gezondheidstoestand van de Vlaamse bevolking in kaart te brengen 15 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469    Indicatoren geven weer wat belangrijkste gezondheidsproblemen zijn, vormen het uitgangspunt voor het bepalen van de prioriteiten, Laten toe de evolutie van de gezondheid van de Vlamingen te monitoren en helpen om het preventieve gezondheidsbeleid te evalueren Men maakt ook gebruik van een bevraging in diverse levensdomeinen om te peilen naar het preventiebeleid dat er gevoerd wordt. Zo kan men procesindicatoren opvolgen Wordt aangevuld met een evaluatie van de werking van diverse organisaties binnen het preventieve gezondheidsbeleid die meestal is opgebouwd rond resultaatgebieden en operationele doelstellingen 4.3.4 PARTNERS EN ORGANISATIES VLAAMSE OVERHEID: MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID, GEZIN EN ARMOEDEBESTRIJDING EN AGENTSCHAP ZORG EN GEZONDHEID    Zijn de opdrachtgevers, en zorgen voor het wetgevende kader van het preventieve gezondheidsbeleid en de erkenning en subsidiëring van organisaties en projecten Na een gezondheidsconferentie is het de minister van welzijn, Volksgezondheid, gezin en armoedebestrijding die de Vlaamse gezondheidsdoelstellingen goedkeurt Via het principe van facetten beleid zorgen alle ministers en beleidsdomeinen samen voor een gunstig klimaat voor de preventieve gezondheidszorg PARTNERORGANISATIES      Organisaties met expertise in één of meerdere domeinen van de preventieve gezondheidszorg Vormen een kern binnen een expertise netwerk op het vlak van ziektepreventie, gezondheidsbevordering of gegevensbeheer over gezondheidszorg Verstrekken onder andere informatie en advies, ontwikkelen methodieken en materialen, ondersteunen de implementatie en het gebruik ervan. Zij zijn de experten en zorgen voor de wetenschappelijk onderbouwde kennis en uitgewerkte methodieken en materialen Samenwerking tussen de Vlaamse overheid en een partnerorganisatie wordt vastgelegd in een meerjarige beheersovereenkomst en geconcretiseerd in jaarplannen en bijbehorende begrotingen Huidige partner organisaties: diabetes liga, domus medica, eetexpert, expertise val- en fractuurpreventie Vlaanderen, free clinic, instituut tropische geneeskunde, kind en gezin, sciensano, sensoa, Vlaams instituut gezond leven, VAD, Vlaams instituut mondgezondheid, Vlaams expertisecentrum voor suïcidepreventie, Vlaamse wetenschappelijke Vereniging voor jeugdgezondheidszorg ORGANISATIES MET TERREINWERKING    Organisaties die, naast individuele zorgaanbieders en anderen, instaan voor het veldwerk binnen de preventieve gezondheidszorg. Ze doen daarvoor een beroep op de expertise van de partnerorganisaties Samenwerking met de Vlaamse overheid wordt vastgelegd in een meerjarige beheersovereenkomst en geconcretiseerd in jaarplannen en begrotingen Huidige organisaties met terreinwerking: centrum voor kanker opsporing, centra voor leerlingenbegeleiding, centrum ter preventie van zelfdoding, 16 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 consultatiebureaus kind en gezin, de sleutel, fysisch- technische controleorganisaties, Instituut voor tropische geneeskunde, landsbonden van de ziekenfondsen, middelen preventiewerking van de centra voor geestelijke gezondheidszorg, suïcidepreventiewerking van de centra voor geestelijke gezondheidszorg, pas op, sciensano, free clinic, Vlaams bevolkingsonderzoek naar aangeboren aandoeningen bij pasgeborenen, Vlaamse Vereniging voor respiratoire gezondheidszorg en tuberculosebestrijding, cgg passant REGIONALE VERSPREIDERS: LOGO'S        Samenwerkingsverband voor locoregionale gezondheidsoverleg en -organisatie Worden erkend door de Vlaamse overheid voor een periode van 6 jaar en wordt door hen gesubsidieerd Ondersteunt de uitvoering van het Vlaamse preventieve gezondheidsbeleid en de realisatie van de Vlaamse gezondheidsdoelstellingen. Het treedt daarbij op als aanspreekpunt voor de Vlaamse overheid en voor zijn locoregionale letter werk van preventieorganisaties Vormen geografisch afgebakende netwerken waarbinnen verschillende organisaties samenwerken om het Vlaamse preventieve gezondheidsbeleid uit te voeren op lokaal regionaal niveau nieuwe wegen helpen in hun werkgebied initiatieven en methodieken bekend te maken die de Vlaamse overheid aanbiedt om de gezondheid van de bevolking te bevorderen, te beschermen of te behouden Focus ligt vooral op de uitrol en aanpak van Vlaamse gezondheidsdoelstellingen en lokale milieuproblematiek en andere lokale noden op vlak van gezondheidsbevordering Taken: o Welbepaalde jaarlijks geformuleerde deeltaken uitvoeren binnen het preventieve gezondheidsbeleid en de realisatie van de Vlaamse gezondheidsdoelstellingen o Adviseren over het Vlaamse preventieve gezondheidsbeleid, over de behoefte aan methodieken en de noden bij de implementatie ervan o Voorstellen doen met betrekking tot efficiëntie verhoging van de eigen werking o Fungeren als aanspreekpunt voor én een samenwerking uitbouwen met de preventieorganisaties o Preventieorganisaties wegwijs maken In de gevalideerde methodieken In het kader van de preventieve gezondheidszorg en het vastzetten beleid o Geschikte preventie organisaties zoeken en informeren met betrekking tot deze methodieken, en aanmoedigen deze methodieken toe te passen en eventueel doorverwijzen voor gepaste ondersteuning van de uitvoering o Lokale besturen begeleiden en ondersteunen bij het uitwerken en opvolgen van hun lokale preventieve gezondheidsbeleid o Eerstelijns functie binnen het Vlaams medisch milieukundig netwerk opnemen voor de milieu gerelateerde gezondheidsproblemen Preventieorganisaties die moeten worden uitgenodigd: o Huisartsenkringen o Centra voor leerlingenbegeleiding o Externe en interne diensten voor preventie en bescherming op het werk o Lokale besturen: gemeentebesturen en ocmw's 17 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 o o Diensten van de ziekenfondsen die de gezondheidsbevordering behartigen Consultatiebureaus van kind en gezin MAMMOGRAFISCHE EENHEDEN     Radiologische dienst van een ziekenhuis, een vennootschap van één of meerdere radiologen, of een zelfstandige radioloog die instaat voor het nemen en het voor een eerste maal beoordelen van de screenings mammografieën Staat onder leiding van een radioloog. Worden door de erkenning van de mammografische eenheid gemachtigd om het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker mee uit te voeren Heeft een samenwerkingsovereenkomst met het centrum voor borstkanker opsporing van de regio waar ze werkzaam is. Naar dat centrum stuurt de eenheid zijn screenings mammografieën voor de tweede lezing Heeft een erkenning van de Vlaamse overheid nodig om werkzaam te mogen zijn in Vlaanderen AFDELINGEN EN DEPARTEMENTEN MEDISCH TOEZICHT        Elke werkgever in België is verplicht maatregelen te nemen om het welzijn van zijn werknemers bij de uitvoering van hun werk te bevorderen, te beschermen en te behouden Elke werkgever moet een interne dienst voor preventie en bescherming op het werk oprichten. Binnen deze dienst moet steeds een preventieadviseur aanwezig zijn, met uitzondering voor kleine ondernemingen Kunnen uit twee departementen bestaan: een departement medisch toezicht, een departement risicobeheersing Wanneer de interne dienst niet zelf alle wettelijke verplichte opdrachten kan vervullen, kan de werkgever een beroep doen op een externe dienst voor preventie en bescherming het werk Afdelingen en departementen medisch toezicht staan in voor het gezondheidstoezicht op de werknemers, een betere afstemming van de werknemer op zijn taak enerzijds en de aanpassing van het werk aan de werknemer anderzijds, en het toezicht op de organisatie van de eerste hulp Concreet zorgen ze ervoor dat aan elke werknemer preventief een aantal onderzoeken wordt aangeboden Geven advies over de inrichting van de werkplek en over persoonlijke beschermingsmiddelen. Hoe frequent onderzoeken nodig zijn hangt af van het risico dat verbonden is aan het werk INDIVIDUELE ZORGAANBIEDERS   Gezondheidsmedewerkers die naast organisch met de werking instaan voor het veldwerk binnen de preventieve gezondheidszorg (huisartsen, thuisvpk, kinesisten) Vlaamse overheid kan individuele zorgaanbieders opdrachten geven op het vlak van preventieve gezondheidszorg en hen daarvoor eventueel erkennen of subsidiëren BELANGRIJKSTE SPELERS VLAAMSE PREVENTIEVE GEZONDHEIDSZORG 18 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 5. GEZONDHEIDSBEVORDERING EN -VOORLICHTING DOOR VERPLEEGKUNDIGEN  Gezondheidsvaardigheden hebben een grote invloed op het begrijpen en toepassen van gezondheidsinformatie 5.1 INTENTIONELE EN FACILITERENDE VOORLICHTING   Intentionele: door middel van een voorlichtingsinterventie een poging doen om de leefstijl positief om te buigen o Doel: veranderen van ongunstig gedrag dat schadelijk is voor de gezondheid tot een leefstijl die de gezondheid bevordert o Gericht op het veranderen van gedrag om een positief effect op de gezondheid te verkrijgen o Doelbewust stimuleren van verandering in kennis, attitude en gedrag van een persoon zonder dat er sprake hoeft te zijn van een duidelijke behoefte daaraan bij de persoon o Zorgontvanger beslist zelf of die al dan niet zijn gedrag wil aanpassen Faciliterende voorlichting: richt zich uitsluitend op kennisoverdracht of kennisvermeerdering o Meerwaarde is beperkt omdat het alleen over verstrekken van informatie gaat o Objectieve informatie die vrijblijvend gegeven wordt o Ook om zorgontvangers te informeren over belang van veranderen ban leefstijl en gedrag  zelden effectief  meer kennis leidt zelden tot gezonder gedrag 19 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469  Als verpleegkundige  vooral intentionele gezondheidsvorlichting  coachen van zorgontvanger  ook faciliterende gezondheidsvoorlichting: louter gericht op informatie verstrekken & dient ter ondersteuning van faciliterende gezondheidsvoorlichting 5.2 PL ANMATIGE BEVORDERING VAN GEZOND GEDRAG  Intentionele gezondheidsvoorlichting stapsgewijs en planmatig ontwikkelen, implementeren en evalueren vergroot de kans op succes  model van planmatige gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering o 6 stappen hoe een interventie kan ontwikkeld & uitgevoerd worden 5.3 DETERMINANTEN VAN GEDRAG 5.3.1 ONTSTA AN VAN GEDRAG       Klassieke conditioneringstheorie: gedrag is aangeleerd en ontstaat door de koppeling van een ongeconditioneerde stimulus aan een geconditioneerde stimulus Operante conditioneringstheorie: gedrag ontstaat door belonen van gewenste responsen Sociaal-leertheorie van Bandura: gedrag ontstaat niet alleen door directe beloningsmechanismen, maar ook door indirecte beloningsmechanismen zoals waarnemen van gedrag van anderen dat beloond wordt, en het imiteren van dat beloond gedrag Automatisch gedrag: reacties vinden onbewust plaats, hierbij weet men niet dat men op een prikkel reageert o Essentieel om te overleven o Kan moeilijkheden opleveren bv. ergernis  verbaal agressief worden o Gewoontes: automatisch geactiveerde gedragingen die beïnvloed of bestuurd kunnen worden o Hoe meer gedrag tot gewoonte is geworden, hoe minder weloverwogen en beredeneerd het plaatsvindt Gecontroleerd gedrag: reacties vinden bewust plaats Biopsychosociale & evolutionaire factoren kunnen ook ons gedrag beïnvloeden  erfelijkheid, leeftijd, gevoel van eigenwaarde, sociale kwetsbaarheid en burgerlijke staat kunnen bv. Een depressie laten ontstaan; antihypertensiva kan een depressie uitlokken 20 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 5.3.2 SOCIAAL-COGNITIEVE GEDRAGSVERKL ARINGSMODELLEN NIET TE KENNEN! IS ENKEL TER HERKENNING BIJ LEZEN VAN AANVERWANTE LECTUUR 5.3.3 HET GEDRAGSWIEL ©      Praktisch hanteerbaar model om gezond & ongezond gedrag te begrijpen en hieruit een zicht te krijgen op bijhorende methodiek of actie om hierop in te zetten Gericht op gezondheidsprofessionals in het Vlaamse werkveld  bieden van een houvast bij ontwikkelen van methodieken om gezond gedrag te bevorderen 3 voorwaarden om gedrag te stellen of te veranderen: o Je moet het kunnen en hebt dus bepaalde competenties nodig o Je moet het willen en hebt dus drijfveren nodig o Het moet mogelijk zijn binnen de context waarin je leeft o Men moet voldoen aan deze 3 voorwaarden om de kans op gezonder leven te vergroten 3 grote categorieën van determinanten: competentie, drijfveren en context  staan niet los van elkaar & vormen een complex samenspel van invloeden die bij elk individu verschillend zijn  elkaar versterken of ondermijnen Als je gedrag wil veranderen moet je op zoek naar de belangrijkste & meest veranderbare determinanten  mix van strategieën die inwerken op verschillende soorten determinanten heeft een grote kans om effectieve gedragsverandering te garanderen 21 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 5.3.4 GEZONDHEIDSVA ARDIGHEDEN          Kennis, motivatie en competenties die mensen bezitten om juiste informatie te vinden over gezondheid, deze informatie te verwerken en te begrijpen om zo geschikte gezondheidskeuzes te kunnen maken  zelf oordelen en beslissen over medische zorgen, preventie van ziekte en gezondheidspromotie om langer gezond en kwaliteitsvol te leven Worden ingezet om informatie te verkrijgen over gezondheid  men moet deze ook kunnen begrijpen Bepalen of mensen hun weg kunnen vinden in de gezondheidszorg Zijn een belangrijke voorspeller van de algemene gezondheid en van de doeltreffendheid waarmee mensen van gezondheidszorg gebruik maken Gelinkt aan leeftijd en sociaal-economische status van mensen & hebben invloed op uiteindelijke gezondheidsniveau Per geslacht is er geen eenduidigheid in de wetenschappelijke literatuur Als zorgverlener moet je rekening houden met gezondheidsvaardigheden van de doelgroep en hierop inspelen  beter zelfmanagement, vlotter verloop van behandeling en betere therapietrouw Zorgverleners moeten alert zijn voor risicofactoren die grote kans op lage gezondheidsvaardigheden signaleren  socio-economische status, moedertaal, culturele achtergrond, leeftijd, aanwezigheid van chronische gezondheidsproblemen & aangeboren of verworven beperkingen Zorgverleners moeten zorgen voor aangepaste communicatie die aansluit bij de leefwereld van de zorgvrager  brochures, bijsluiters, websites... 5.4 PREVENTIEMETHODIEKEN       Bevatten verschillende thema’s & kunnen in diverse settings geïmplementeerd worden Hebben betrekking op: o Educatie o Informeren & sensibiliseren van intermediairs o Vaardigheden verstrekken bij de doelgroep en/of naaste omgeving o Deskundigheid bevorderen van intermediars (tussenpersonen) o Omgevingsinterventies o Afspraken & regels  vastleggen, structureel bepleiten & ondersteunen o Zorg en begeleiding  vroegdetectie organiseren & uitvoeren Professionelen kunnen binnen dit platform op zoek gaan naar methodieken, materialen & diensten in het kader van een preventief gezondheidsbeleid binnen de verschillende levensdomeinen  biedt inspiratie en ondersteuning bij preventief gezondheidsbeleid met als doel voorkomen, begeleiden & informeren van burgers wat betreft gezondheidsbevordering & ziektepreventie Geheel van te volgen, vaste, weldoordachte werkwijzen om een bepaalde doelstelling te bereiken  omvat materialen & diensten en is gericht op 1 of meer types van strategieën (educatie, omgevingsinterventies,..) Omvat een heel aantal thema’s die ondergebracht zijn binnen verschillende levensdomeinen  gezin, lokale gemeenschap, onderwijs, vrije tijd, werk, zorg & welzijn Intervention mapping kan gebruikt worden als een protocol om preventiemethodieken te ontwikkelen 22 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 5.5 INTERVENTION MAPPING 5.5.1 STAP 1: PROBLEEMANALYSE OF “NEEDS ASSASSMENT”      wat is het gezondheidsprobleem? o gebruik maken van epidemiologie en gezondheidsindicatoren --> zicht krijgen op omvang, ernst en spreiding van het gezondheidsprobleem wat is de invloed van het gezondheidsgedrag op het gezondheidsprobleem? o leefstijl wordt bepaald door meerdere gedragingen o gezondheidsschadend gedrag heeft een negatief effect op de gezondheid o gezondheidsbevorderend gedrag beschermt de mens tegen het ontstaan of verergeren van gezondheidsproblemen wat is de invloed van de omgeving op het gezondheidsprobleem? o relevante omgevingsfactoren in kaart brengen die een relatie hebben met het gezondheidsprobleem o omgevingsanalyse kan plaatsvinden op allerlei niveau's (school, stad,..) welke sociaal-cognitieve gedragsdeterminanten bepalen (de intentie tot) het gezondheidsgedrag? o uitgaan van het gedragswiel o kijken naar determinanten die het ongezonde gedrag uitlokken of in stand houden bepalen van de doelgroep o groepen kunnen verschillen qua risicogedrag dat het probleem veroorzaakt, maar ook wat betreft de determinanten van deze gedragingen o belangrijk om op basis van een kritische analyse een gemotiveerde keuze te maken voor de doelgroep van je toekomstige interventie 5.5.2 STAP 2: BEPALEN VAN DOELEN    Noodzakelijk om eerst stil te staan bij de doelstellingen die we met de interventie willen bereiken  gerichter werken & kunnen op die manier na de interventie evalueren of vooropgestelde doelstellingen werden bereikt Einddoel: o Moet steeds specifiek en meetbaar zijn, te realiseren binnen een bepaalde tijdsperiode & relevant voor de gekozen doelgroep o 4 soorten doelen:  Voorkomen dat het ongezonde gedrag over een langere periode wordt voortgezet  Voorkomen dat leden van de doelgroep het ongezonde gedrag gaan uitvoeren  Toename van gezond gedrag bij de leden van de doelgroep, waardoor zij zich gezonder gaan gedragen  Voorkomen dat een afname van gezond gedrag ontstaat Gedragsdoelen: o Geven concreet weer welk gedrag(-ingen) je wil bereiken met je toekomstige interventie 23 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 Kern = wat leden van de doelgroep moeten doen om zich het gewenste gedrag eigen te maken o Gewenste gedragingen kunnen we specifiëren in subgedragingen o Wanneer men onvoldoende rekening houdt met verschillende stappen die de doelgroep moet zetten, bestaat de kans dat de gedragsverandering vastloopt Veranderdoelen: o Kijken welke determinanten of drempels moeten worden aangepakt om tot verandering te komen o Geven weer welke verandering je wil zien in de gedragsdeterminanten om op die manier het gedragsdoel te behalen o  5.5.3 STAP 3: KIEZEN VAN METHODIEKEN EN GEDRAGSVERANDERINGSTECHNIEKEN OP BASIS VAN VERANDERDOELEN         Maken van inventaris van methodieken en technieken die geschikt lijken om de veranderdoelen te realiseren “Met welke methode kan de verandering in de gedragsdeterminanten leiden tot het bereiken van de specifieke gedragsdoelen en veranderdoelen” Bruikbare methodiek = angstaanjagende voorlichting  inspelen op risicoperceptie  mensen laten beseffen dat bepaald gedrag een (potentieel) gezondheidsrisico met zich meebrengt  gevaar: te veel benadrukken heeft een tegengesteld effect (demotivatie) Decisional balance: persoon wordt aangemoedigd om de voor- en nadelen van de gewenste gedragsverandering op een rijtje te zetten op zowel korte als lange termijn  mensen leren kritisch de voor- en nadelen te evalueren in termen van kosten & baten Geanticipeerde spijt: attitude positief beïnvloeden door te anticiperen op spijt en rouw dat mensen zouden vertonen indien ze het ongezonde gedrag zouden stellen Vergroten van weerbaarheid en mobiliseren van sociale steun: aanleren om sociale druk te weerstaan en sociale steun op te zoeken  aanleren van assertiviteit om te leren omgaan met negatieve invloeden van personen in de omgeving & aanleren om sociale steun te zoeken bij het aanleren van het gewenste gedrag o Emotionele steun: biedt warmte, goedkeuring, steun en waardering voor het gedrag o Informatieve steun: bieden van advies en informatie  Praktische steun: materiële of praktische ondersteuning bieden Geven van feedback: men leert reflecteren over het gedrag of de gevolgen ervan. Automatisch gedrag zal verdwijnen en worden omgezet tot bewuste gedrag Nudging: via kleine aanpassingen in omgeving of in communicatie wordt het gedrag richting gezonde keuzes gestuurd  subtiele “duwtjes in de rug” die het gewenste gedrag stimuleren o Zijn overal aanwezig in ons dagelijks leven en worden door marketingspecialisten gebruikt voor verkoop  snoep in de winkel aan de kassa op ooghoogte om kinderen aan te sporen tot impulsaankopen o Gezond nudgen is ook mogelijk  keuzeopties in de gezonde richting sturen waardoor het gedrag gaat veranderen 24 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 Kan via communicatiemiddel gebruikt worden  formulieren voor screenings... o Kan door korte boodschappen te integreren in de omgeving waar het gedrag gesteld en de keuze gemaakt wordt  winkels, tearoom, .. o Verwijst naar verzameling van technieken die inspelen op allerlei automatische manieren waarop mensen keuzes maken  Aandacht trekken en zichtbaarheid vergroten  Standaardkeuze hanteren  gewenste keuze als standaard voorstellen  Anker in de gewenste richting gebruiken  startpunt gebruiken bij het maken van keuzes  Keuzeprocedure en boodschap vereenvoudigen  Positieve sociale norm gebruiken  aangeven wat de meerderheid vindt  Keuze aantrekkelijk en fun maken  Feedback of reminders gebruiken  nu en dan wijzen op huidig gedrag Persuasieve communicatie: engagerende en overtuigende communicatie, richt zich op het versterken van mensen  inwerken op bepaalde gedragsdeterminanten die aan de basis liggen van het (on)gezonde gedrag van de burger o Kan succesvol inwerken op drijfveren van de doelgroep & automatische drijfveren beïnvloeden o Verhoogt kennis bij de doelgroep o Werkt in op de sociale norm met betrekking tot een bepaald gezondheidsthema Aanspreken en versterken van de autonome motivatie vanuit het abc van de zelfdeterminatietheorie  essentiële methodiek bij leefstijlinterventies  behoefte-ondersteunende aanpak hanteren zodat het gezonde gedrag opgepikt en volgehouden wordt o Autonomie-ondersteunend: komen tot persoonlijk betekenisvolle en gewenste doelen, zonder de doelgroep onder druk te zetten o Relationeel ondersteunend: sociale omgeving kan mee de motivatie voor gedragsverandering bepalen  het gevoel hebben er niet alleen voor te staan o Competentie-ondersteunend/ structureel: te hoog gegrepen doelen of te weinig uitdagende doelen ondermijnen de behoefte aan competentie en verminderen de kwaliteit van motivatie o   Deze vormen de basis van 1-op-1-coaching maar kunnen ook gebruikt worden bij grotere doelgroepen 5.5.4 STAP 4: ONTWERP VAN DE GEZONDHEIDSKUNDIGE INTERVENTIE   Vormgeven van de interventie om gedragsdeterminanten en gezondheidsgedrag te veranderen bij de doelgroep Effectiviteit van een gezondheidskundige interventie neemt toe als het aantal gebruikte methoden of theorieën toeneemt  valkuil: vergeten na te gaan wat de beste interventie is om het doel te bereiken 25 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469    Hulpmiddelen: folders, brochure, video, werkboek  belangrijk om te bepalen op welk niveau effect verwacht mag worden Hulpmiddelen kunnen het leren van een persoon bevorderen en zijn interesses & betrokkenheid bij de voorlichting vergroten Tailoring: computergestuurde gezondheidsvoorlichting op maat & gaat uit van de behoeften en kenmerken van individuele personen  invullen vragenlijst zorgt voor een profiel, op basis hiervan advies door app, website, ... o Voordeel: geen overbodige informatie wordt gegeven en beat de mogelijkheid om individueel feedback te krijgen over vorderingen of terugval 5.5.5 STAP 5: IMPLEMENTATIE   Implementatieplan: beschrijven hoe, wat, wanneer moet gebeuren om kans op slagen van het interventieontwerp mogelijk te maken o Draaiboek: omschrijven in een gedetailleerd plan wat er wanneer moet gebeuren, hoe de taakverdeling eruitziet, welke materialen nodig zijn Communicatieproces tussen voorlichter en ontvanger bestaat uit volgende onderdelen: o Wie: bron: degene die het bericht overbrengt naar de doelgroep. Deze moet beschikken over de nodige kennis, vaardigheden en vooral geloofwaardigheid naar die specifieke doelgroep toe o Voorlichtingsbericht: moet de motivatie van de doelgroep prikkelen. De effectiviteit van het voorlichtingsbericht wordt beïnvloed door de inhoud en de opbouw ervan. Opbouw van een voorlichtingsboodschap moet logisch en gestructureerd zijn. De doeltreffendheid neemt toe als mijn onnodige ballast en al te veel details vermijdt o Via welke educatieve strategie: weg waarlangs het bericht gegeven wordt aan de doelgroep. Combineren van diverse strategieën kan een meerwaarde zijn gezien Mensen op verschillende manieren leren.de keuze van de strategie hangt af van het doel die men wil bereiken o Hoe: kanaal, methode o Ontvangers: kan één of meerdere personen zijn. Hier dient mijn eerste grondig de doelgroep te exploreren alvorens te kiezen hoe men deze het beste kan bereiken o Doel: doelstelling kan één of meerdere subdoelen omvatten gericht op gezond gedrag of afname van ongezond gedrag 5.5.6 STAP 6: EVALUATIE     Evaluatie is zowel gericht op de planning als de uitvoering van de interventie. Het begint daarom al best vanaf het moment van de interventie ontwikkeling Zeer belangrijk om tijdens de planning van de interventie duidelijke interventiedoelen te ontwikkelen aan de hand van de gedrags- en verander doelen binnen de matrix In het evaluatieplan beschrijven we hoe de gezondheidskundige interventie geëvalueerd kan worden In procesevaluatie wordt nagegaan waarom de gezondheidskundige interventie wel of niet effectief was 26 Gedownload door Patricia Silverans ([email protected]) lOMoARcPSD|22097469 We kijken kritisch naar hoe processen verlopen zijn bij het uitvoeren van de gezondheidskundige interventie. Wat is goed verlopen en dus bepalend voor het succes van de interventie, wat is anders gelopen dan gepland In effectevaluatie wordt nagegaan op welk niveau er effecten zijn bereikt, zoals bijvoorbeeld op het niveau van een verandering in gedragsdeterminanten, op het niveau van een werkelijke verandering in gedrag of op het niveau van langdurig gedrag behoudt o Onderzoeken van doeltreffendheid van de interventie en het effect bij de doelgroep o Vanuit de effectevaluatie wordt nagegaan of de uitgevoerde methodieken en technieken geleid hebben tot de verwachte verandering bij de doelgroep Belangrijke valkuil: tevreden zijn met een uitgevoerde gezondheidskundige interventie terwijl het gezondheidsprobleem niet werkelijk is verminderd of het ongewenst gedrag niet werkelijk is veranderd o   5.6 ETHIEK VAN DE GEZONDHEIDSBEVORDERING EN -VOORLICHTING     Goed bedoelde interventies, gezondheidsadviezen kunnen zorgen voor nieuwe problemen zoals stigmatisering, angst en schuldgevoelens als men in een bepaalde levenssituatie zit waar men het gezondere gedrag moeilijk kan waarmaken Vaak zijn gezondheidskundige interventies meer en beter afgestemd op hoger opgeleiden, mensen met een hogere sociaaleconomische status en betere gezondheidsvaardigheden. Op deze manier kan deze gezondheidsbevordering leiden tot gezondheidsongelijkheid Autonomie: individuele vrijheid om te leven zoals men dat wil 12 ethische criteria van het Vlaams instituut gezond leven zijn geclusterd in 3 groepen: kernprincipes die het doel van ethische gezondheidsbevordering omvatten, criteria van deontologisch handelen en criteria van sociaal en rechtvaardig handelen 5.6.1 KERNPRINCIPES VAN ETHISCHE GEZONDHEIDSBEVORDERING    Interventie en het partnerschap genereren maximale en duurzame gezondheidswinst en vermijden maximaal gezondheidsschade. Er wordt bij voorkeur samengewerkt met