VRAESTEL 2 (2) PDF - Verskille tussen Bestuur en Leierskap

VRAESTEL 2 Verskille tussen bestuur en leierskap LEIERSKAP BESTUUR Inspireer en motiveer werknemers deur hul Bestuur prosesse deur hul gesag te gebruik. leiding. Verskaf leiding en rigting aan werknemers....

VRAESTEL 2 Verskille tussen bestuur en leierskap LEIERSKAP BESTUUR Inspireer en motiveer werknemers deur hul Bestuur prosesse deur hul gesag te gebruik. leiding. Verskaf leiding en rigting aan werknemers. Volg 'n instruksie-benadering wanneer hulle met werknemers te doen het. Bevorder kreatiwiteit om produktiwiteitsvlakke Volg die planne om teikens te bereik. te verbeter. Fokus op die visie en missie van die organisasie. Fokus op organisatoriese teikens. Beinvloed die optrede van werknemers. Beheer die optrede van werknemers. Verskillende leierskapstyle 1. Demokratiese leierskapstyl: 'n Demokratiese leier betrek werknemers by die besluitnemingsproses. Toepassing/Situasies waartydens die leierskapstyl in die werkplek toegepas kan word o Die leier ken eie beperkings en is oop vir nuwe idees/innoverende denke. o Die leier vereis 'n ander perspektief op 'n saak en ervare werknemers kan waardevolle inligting verskaf. o Werknemers is ervare en kundiges in hul gekose beroepsvelde. Impak Voordele Nadele ✓ Die leiers hoef nie slegs op hul eie/vaardighede ✓ Insette van onervare werknemers kan lei tot staat te maak om komplekse probleme op te los besuite wat nie in die beste belang van die nie. organisasie is nie. ✓ Werknemers voel bemagtig/gemotiveerd, wat lei ✓ Werknemers se insette word nie altyd aanvaar tot verhoogde produktiwiteitsvlakke. nie, wat demoraliserend kan wees vir hulle. ✓ Beter besluitneming vind plaas as gevolg van die ✓ Die betroubaarheid van terugoer wat deur gereelde en goeie kommunikasie tussen leiers en sommige werknemers verskaf word, is dalk nie werknemers. akkuraat nie. 2. Outokratiese leierskapstyl: 'n Outokratiese leier betrek nie werknemers by die besluitnemingsproses nie. Toepassing o Wanneer 'n krisis binne'n organisasie ontstaan en onmiddellike optrede van die leier vereis. o Die leier het die vertroue van die werknemers verdien en hulle is bereid om eie oordeel te aanvaar. o Die besigheid het onervare/nuwe werknemers aangestel wat by hierdie tipe leierskapstyl kan baat. Impak Voordele Nadele ✓ Die leier is in 'n posisie om vinnige besluite te ✓ Werknemers kan gefrustreerd/geirriteerd raak neem, sonder om werknemers te raadpleeg. omdat hulle nie vir enige insette gevra word nie. ✓ Die groot arbeidsmag in sekere besighede maak ✓ Spanning kan ontstaan tussen die leiers en dit onprakties om werknemers te werknemers indien daar meningsverskille is. ontmoet/konsulteer. ✓ duidelike leiding kan aan nuut ✓ Die leiers kan weerstand van ervare en hoogs- aangestelde/onervare personeel gegee word. vaardige werknemers ervaar. 3. Laissez-faire/Vrye-teuels Leierskapstyl: 'n Laissez-faire leier delegeer besluitneming aan werknemers wat vertrou word. Die leier is nie betrokke by die besluitnemingsproses nie Toepassing o Werknemers wat ervare is in hul gekose velde, word dikwels deur die leier vertrou om verantwoordelike besluite te neem. o Leierskap potensiaal bestaan onder werknemers en dat hulle geleenthede benodig om bykomende vaardighede aan te leer. o Werknemers het 'n groter vlak van kennis/ vaardighede oor 'n bepaalde onderwerp aangeleer as wat die leier verwerf het. Impak Voordele Nadele  ✓ Werknemers word vertrou en word die ✓ Werknemers kan huiwerig wees om beslissende verantwoordelikheid gegee om besluite te neem aksies te neem, wat hul werkprestasie kan in areas van hul kundigheid. beinvloed. ✓ Produktiwiteitsvlakke van die organsasie Kan ✓ Die leier raak nie betrokke by aansienlik toeneem omdat meningsverskille/onenighede tussen werknemers nie. ✓ Werknemers hoef nie die leier te raadpleeg ✓ Produktiwiteitsvlakke kan afneem as die wanneer hulle besluite neem wat die organisasie werknemers nie die vaardighede het om die kan bevoordeel nie. regte besluite te neem nie. 4. Charismatiese leierskapstyl: 'n Charismatiese leier gebruik sy/haar persoonlikheid en sjarme om die gedrag en optrede van werknemers te beinvloed. Toepassing o Die leier wil die moraal van werknemers, wat dalk gedemotiveerd is, 'n hupstoot gee. o Die leier wil hê werknemers moet voortgaan op die pad van hoë produktiwiteit/doeltreffendheid vlakke. o Vlakke van vertroue van werknemers is laag, en werknemers moet geinspireer word Impak Voordele Nadele ✓ Werknemers word geinspireer deur die ✓ 'n Leier kan sy eie persoonlike belange bevorder, energie/passie van die charismatiese leier. in plaas daarvan om tot voordeel van die organisasie te lei. ✓ Werknemers word gemotiveer om hul ✓ Werknemers maak staat op die leier om hul verwagtinge te oortref en hul vrese te oorkom. moraal/motiveringsvlakke te verbeter. ✓ 'n Leier kommunikeer die visie van die ✓ Werknemers kan ook huiwerig wees om die leier organisasie op 'n duidelike wyse uit te daag oor belangrike kwessies, wat die organisasie negatief kan beinvloed in die bereiking van hul doelwitte. 5. Transaksionele leierskapstyl: 'n Transaksionele leier gebruik belonings en strawwe om werknemers na besigheidsdoelwitte en teikens te dryf. Toepassimg o Werknemers het 'n lae moraal. o Die leier wil hê werknemers moet teikenvlakke oorskry. o Die besigheid wil werknemers se prestasie maksimeer. Impak Voordele Nadele ✓ Die bereiking van die organisatoriese doelwitte ✓ Werknemers kan gedemoraliseer voel as hulle word makliker omdat werkers gewaardeer voel. gestraf word omdat hulle nie teikens bereik nie. ✓ Die koppeling van belonings aan teikens moedig ✓ Die leier sal dalk die prestasie van werknemers werkers aan om effektief/ doeltreffend te werk. moet moniteer om te verseker dat teikens bereik word. ✓ Werknemers is bewus van die straf indien ✓ Die gesondheid van werknemers kan negatief teikens nie bereik word nie. beinvloed word deur verhoogde stresvlakke in Verskille tussen die demokratiese leierskapstyl en outokratiese leierskapstyl Demokratiese leierskapstyl Outokratiese leierskapstyl ✓ Nooi werknemers uit om deel te wees van die ✓ Alle besuite word deur die leier alleen geneem - besluitnemingsproses. sonder werknemer betrokkenheid. ✓ Oop kommunikasie tussen die leier en ✓ Werknemers word vertel wat om te doen en hoe werknemers. dit gedoen moet word. ✓ Mens-georienteerd, met inagneming van die ✓ Taak-georienteerd, met die fokus op die uitslag menings van werknemers. en nie die werknemers nie. ✓ Bemagtig werkers deur hulle by die ✓ Positiewe effek op beginner/nuwe werkers wat besluitnemingsproses te betrek. die mikrobestuurstyl waardeer Begrip van die drie leierskapsteorie 1) Situasionele-leierskapsteorie: Daar word van leiers verwag om werknemers onder verskillende omstandighede te bestuur en verskillende karaktereienskappe word vereis om elke situasie binne die werkplek te hanteer. ✓ Verskillende leierskapstyle sal deur die leier toegepas word, gebaseer op die heersende omstandighede op 'n bepaalde tyd. ✓ Effektiewe leiers kan die leierskapstyl aanneem wat sal verseker dat die doelwitte van die organisasie bereik word. ✓ Die verhouding tussen die leier en die werknemers is gebaseer op waardes van vertroue ✓ Konflik kan ontstaan as die leierskapstyl as inkonsekwent geag word wanneer 2) Transformasie/oorgangsbestuur-leierskapsteorie: deur die leier toegepas word gedurende 'n tydperk waarin die organisasie radikale veranderinge ervaar. ✓ Die leier kan sy/haar kommunikasievaardighede, passie en interaksie met werknemers gebruik om werknemers te oortuig om die veranderinge wat in die organisasie beplan word, te aanvaar. ✓ Werknemers op hul beurt respekteer en bewonder die leier en vertrou die leiers se oordeel rakende die beplande veranderinge binne die organisasie. ✓ Strategiese denkende leiers gebruik hierdie leierskapsteorie om werknemers te oortuig om die langtermyn visie van die organisasie te aanvaar. 3) Leiers en volgelinge-leierskapsteorie ✓ Die verhouding tussen die leier en werknemers het 'n groot impak op die doelwitte wat die organisasie beoog om te bereik. ✓ Leiers lei deur voorbeeld en verskaf aansporings vir positiewe gedrag. ✓ Volgelinge neem verantwoordelikheid vir doelwitte/teikens wat nie bereik is nie. Die rol van persoonlike ingesteldheid/houding in suksesvolle leierskap Positiewe ingesteldheid/houding stel leierskap-potensiaal vry. 'n Leier se goeie/slegte houding kan die sukses of mislukking van die besigheid beinvloed. Leiers moet hul sterkpunte en swakpunte ken om hul leierskapstyle effektief toe te pas Groot leiers verstaan dat die rege houding die regte atmosfeer sal skep. Leiers se houding kan werknemers/spanne se denke/gedrag beinvloed. Leiers moet die gedrag modelleer wat hulle by spanlede wil sien. Entoesiasme verskaf en skep vertroue in 'n leier. 'n Positiewe houding is van kritieke belang vir goeie leierskap Belegging en sekuriteit Die volgende is van die funksies van die JSE: ✓ Gee geleenthede aan finansiele instellings soos versekeringsmaatskappye om hul fondse in aandele te belê. ✓ Dien as 'n barometer/aanwyser van ekonomiese toestande in Suid-Afrika. ✓ Hou beleggers op hoogte van aandeelpryse deur die aandeelpryse daagliks te publiseer. ✓ Dien as 'n skakel tussen beleggers en openbare maatskappye. ✓ Aandele word deur kundiges gewaardeer en beoordeel. ✓ Waagkapitaal word op die ope mark beskikbaar gestel. Faktore wat oorweeg moet word wanneer belegging besluite geneem moet word 1) Opbrengs op belegging (00B) o Verwys na die bedrag geld wat die belegger bykomend tot die oorspronklike beleggingsbedrag kry. o Die bykomende bedrag na belasting word uitgedruk as 'n persentasie van die oorspronklike beleggingsbedrag. o Sal hoër wees as die risiko's verbonde aan die belegging hoog is. o Sal laer wees as die risiko verbonde aan die belegging laag is. o Die opbrengs op belegging na aftrekking van belasting moet hoër wees as die algemene verhoging. 2) Risiko o Verskillende beleggingsgeleenthede het verskillende risiko's daaraan gekoppel. o Sekere aandele het wel 'n lae risiko oor 'n lang beleggingstydperk. o Aandele met hoër risiko's het 'n groter potensiaal vir hoër opbrengste.  o Belegging in gewone-aandele hou 'n hoër risiko in aangesien die belegger die volle/deel van die belegging kan verloor wanneer die maatskappy bankrot verklaar o Die belegging in voorkeuraandele het 'n laer risiko daaraan gekoppel omdat die belegger rege op die maatskappy se bates sal hê sou dit insolvent verklaar word. 3)Beleggingstermyn o Die beleggingstermyn verwys na die duur van die belegging vanaf die aanvanklike datum van belegging tot die beeindiging daarvan. o Die duur van belegging kan wissel van kort-, middel- of langtermyn aard, afhangende van die individuele behoeftes van die belegger. o Hoër opbrengste kom die belegger toe met langtermynbeleggings. o Beleggers het die opsie om op kort-, medium- of langtermyn te belê 4)Inflasiekoers o Inflasie verwys na'n algemene styging in die prys van goedere en dienste oor tya, terwyl die waarde van geld as gevolg daarvan afneem. o Hoe hoër die inflasiekoers, hoe laer is die koopkrag van geld. o Beleggers soek daardie beleggingws waarin die opbrengs op belegging hoër as die inflasiekoers is. o Die waarde van sekere bates soos eiendom neem toe namate inflasie toeneem, en bied dus beleggers 'n hoër opbrengskoers. 5)Belasting o ‘n Goeie belegging sal bepaal word deur die persentasie opbrengs na betaling van belasting o Die belegger moet voorsiening maak vir inkomstebelasting betaalbaar aan die SAID om 'n hoe netto nabelaste opbrengs te verseker o Beleggers moet kennis neem van die feit dat verskillende belastingkoerse van toepassing is vir elke vorm van belegging. 6)Likiditeit o Likiditeit venuys na die spoed waarmee 'n belegging in kontant omgeskakel kan word. o Hoe makliker dit is om 'n belegging in kontant om te skakel, hoe meer likied is die belegging. o Hoe moeiliker dit is vir 'n belegging om in kontant omgeskakel te word, hoe minder likied is die belegging. o 'n Bedrag moet belê word in 'n tipe belegging wat maklik in kontant omgeskakel kan word. Beleggingsgeleenthede 1.Gesamentlike fondse/Stokvel 'n Stokel word gestig deur 'n klein groepie mense wat informeel en vrywillig bydraes tot 'n spaarfonds maak. Die stokvel laat elke lid toe om geld uit die kollektiewe poel fondse te onttrek vir persoonlike gebruik. Die opbrengs op belegging is beperk weens die gereelde fonds-onttrekkings Lede van die stokvel word aangemoedig om maandeliks vir 'n spesifieke doel Risiko Lede kan bydra tot 'n onwettige finansiele skema en kan al die geld wat hulle bydra, verloor. Die moontlikheid bestaan dat 'n lid nie sy/haar maandelikse spaargeld sal kan bydra nie. Die belegging is gekoppel aan lae risiko, en die geld van die beleggers is relatief veilig. 2.Bestuurde portefeulje 'n Belegger het die geleentheid om van 'n finansiele adviseur gebruik te maak om al sy/haar beleggings in een portefeulje te bestuur. Die finansiele adviseur het volle beheer oor die beleggings in die belegger se portefeulje en kan beleggingsopsies verander op grond van hul prestasie in die mark Risiko Die risiko's verbonde aan in bestuurde portefeulje is laer oor 'n langer tydperk. Die risiko's verbonde aan die beleggings is versprei omdat beleggings in verskeie maatskappye gemaak word. Finansiële adviseurs verkies om fondse in die kapitaalmark te belê. 3.Besigheidsgeleenthede/Waagkapitaal Beleggers stel fondse beskikbaar aan 'n voornemende besigheid om 'n besigheid te begin, en hulle word mede-eienaars van die besigheid. 'n Belegger moet homself/haarself vergewis van die mark waarin die besigheid bedrywig is voordat hy/sy die belegging maak. Risiko  Die risiko's verbonde aan hierdie tipe belegging kan hoog wees indien die belegger nie vertroud is met die mark waarin die besigheid bedrywig gaan wees nie. Entrepreneurs met beperkte ondervinding sal moontlik nie die besigheid suksesvol kan bestuur nie, wat veroorsaak dat die belegger 'n deel of alles van die belegging kan. 4. 32 dae-kennisgewing deposito's (medium termyn) Die belegger sal rente verdien teen 'n hoër koers in vergelyking met die lopende/spaarrekening. Die belegger verdien rente teen 'n hoer koers as wat hy/sy sou verdien het as die belegging in 'n spaarrekening gemaak is. Risiko Lae risiko, aangesien belegging plus rente op die vervaldatum van belegging uitbetaal sal word. Die rente word daagliks saamgestel, en dit verhoog die waarde van die belegging. Die rentekoers is onderhewig aan heersende marktoestande, wat die risiko van die belegging vir die belegger verhoog. 5. Skuldbriewe Skuldbriewe word uitgereik om geleende kapitaal van die publiek in te samel Die uitlener/skuldbriefhouer stem in om geld aan die maatskappy te leen op sekere voorwaardes vir 'n sekere typerk. Die meeste tipes skuldbriewe kan op die JSE verhandel word Risiko Skuldbriewe het 'n lae risiko aangesien dit terugbetaal moet word Maatskappye is aanspreeklik om die oorspronklike bedrag van die skuldbrief plus rente terug te betaal, wat die risiko vir die belegger verminder. 6.Lewensversekering/Aftree-annuiteite 'n Belegger betaal maandelikse premies aan 'n versekeringsmaatskappy en is'n voorafbepaalde vaste bedrag gewaarborg aan die einde van die typerk of by afterwe. Hierdie belegging bied aan die belegger en hul afhanklikes finansiele sekuriteit in die geval van dood. Risiko Die risiko vir die belegger is laag omdat betalings gemaak sal word by die plaasvind van ‘n toekomstige gebeurtenis Belegger kan geld verloor indien die versekeringsmaatskappy bankrot verklaar word voor die gebeure waarteen verseker is Beleggingsvorme Die impak van RSA kleinhandel-spaareffekte Voordele Nadele Die belegger ontvang rentebetalings twee keer Hierdie beleggingsvorm kan nie gebruik word as per jaar van die regering. 'n vorm van sekuriteit in ruil vir lenings van finansiële instellings nie. Die belegger het vrye toegang tot sy/haar Beleggers het nie die opsie om vrylik belegging en kan na die eerste jaar van die kleinhandel-effekte onder mekaar te ruil nie. belegging kontant onttrek Die belegging is beskikbaar vir mense van alle Mense jonger as 18 het nie die opsie om in inkomstegroepe. hierdie beleggingsvorm te belê nie. Impak van effektetrusts Voordele Nadele Die bedrae wat elke maand belê kan word wissel Aandeelpryse is as 'n reël onderhewig aan van klein bedrae tot groot bedrae fluktuasies, wat die risiko van hierdie tipe belegging kan verhoog. Verlaag die potensile risiko en laat meer mense Hierdie beleggingsopsie word nie aanbeveel vir in die fonds belê beleggers wat vir 'n beperkte typerk wil belê nie. Die fondsbestuurder kies uit 'n verskeidenheid Die fondse van die effektetrust is beperk tot die aandele-opsies wat lae- tot hoë risiko beleggings bydraes van lede en mag nie deur ander lenings bied. verhoog word nie Impak van aandele Voordele Nadele Die aandele kan vrylik op die JSE verkoop en Beleggers moet staatmaak op die welwillendheid gekoop word. van die maatskappy om 'n dividend te verklaar. Die beleggers het stemregte by die Algemene Aandeelhouers kan hul belegging verloor indien Jaarvergaderings (AJV) van die publieke die maatskappy insolvent verklaar word, wat die maatskappy. risiko hoog maak. Die belegger se opbrengs op belegging is Die waarde van die dividende wat deur die gebaseer op die finansiële prestasie van die maatskappy verklaar word, word deur die maatskappy direkteure van die maatskappy bepaal. Impak van vaste deposito's Voordele Nadele Die duur van die beleggingstyperk word Die opbrengs in beleggings kan laer wees as die uitsluitlik deur die belegger bepaal. algemene inflasiekoers Die opbrengs op belegging van hierdie tipe Boetes kan gehef word vir vroeë onttrekking belegging is hoër. Beleggers verdien 'n beter opbrengs op Hierdie tipe belegging bied gewoonlik aan die belegging as op 'n gewone spaarrekening. beleggers laer opbrengste as ander tipes beleggings.. Tipes aandele Gewone-aandele Gewone aandele ontvang slegs dividende wanneer winste gemaak word. Normaalweg hoe hoer die netto wins, hoe hoër is die dividend Aandeelhouers het 'n reg om by die Algemene Jaarvergadering/AJV te stem Voorkeuraandele Sommige van hierdie tipe aandele ontvang dividende ongeag of 'n wins gemaak word. 'n Vaste opbrengskoers word op hierdie tipe aandele betaal. Aandeelhouers het 'n voorkeur-eis op maatskappybates Bonusaandele Betaling in die vorm van aandele aan aandeelhouers. Uitgereik as vergoeding vir onbetaalde dividende. Aandeelhouers sal meer aandele besit en in die toekoms meer dividende insamel. Stigtersaandele Uitgereik aan die stigters en promotors van die maatskappy. Hulle ontvang dividende nadat alle ander aandeelhouers betaal is. Tipes voorkeuraandele Deelnemende voorkeuraandele Die belegger is seker om 'n minimum vaste dividend van die maatskappy te ontvang. Enige surplus-wins wat die maatskappy gemaak het, moet met die belegger gedeel word. Nie-deelnemende voorkeuraandele/Gewone voorkeuraandele Hulle deel nie in enige surplus-wins wat die maatskappy gemaak het nie. Die belegger is nie geregtig om hoer dividendbetalings te ontvang as die maatskappy 'n hoër wins maak nie. Kumulatiewe voorkeuraandele Beleggers sal betalings ontvang vir vorige dividende wat nie uitbetaal is nie, weens swak inan siele prestasie deur die maatskappy. Nie-kumulatiewe voorkeuraandele Beleggers sal nie betalings ontvang vir vorige dividende wat nie uitbetaal is nie weens swak finansile prestasie deur die maatskappy. Aflosbare voorkeuraandele Beleggers kan die aandele terugverkoop aan die maatskappy waaruit hulle dit gekoop het teen 'n vaste prys indien die maatskappy dit verlang. Nie-aflosbare voorkeuraandele Beleggers kan die aandele terugerkoop aan die maatskappy wat hulle gekoop het sou die maatskappy sluit om ander redes as bankrotskap/ insolvensie. Omskepbare voorkeuraandele  Die belegger kan die aandele omskep in 'n vaste aantal gewone-aandele op 'n toekomstige datum wat bepaal word op die datum waarop die aandele uitgereik is. Nie-omskepbare voorkeuraandele Die belegger kan die aandele in 'n vaste aantal gewone-aandele omskep. Verskille tussen gewone-aandele en voorkeuraandele Gewone-aandele Voorkeuraandele Die aandeelhouer het die reg om aan die Die stemreg van die aandeelhouer is beperk tot Algemene Jaarvergaderings van die maatskappy kwessies wat die regte van die deel te neem en te stem. voorkeuraandeelhouers raak. Die aandeelhouer ontvang standaard-aandele Die aandeelhouer ontvangspesiale voorregte ten sonder spesiale voorregte opsigte van dividendbetalings. Sou die maatskappy gelikwideer word, sal die Indien die maatskappy gelikwideer word sal die aandeelhouer eers betaal word nadat die aandeelhouer betaal word voordat die gewone voorkeuraandeelhouers uit die verkoop van die aandeelhouers uit die verkoop van die oorblywende bates betaal is oorblywende bates betaal word Die dividendbetalings aan aandeelhouers wissel Die dividendbetalings aan aandeelhouers is vas, van jaar tot jaar, en in sekere jare word geen en betalings wat gemaak word hang af van die dividende betaal nie. tipe voorkeuraandele wat gekoop word. Regte van gewone aandeelhouers ✓ Die aandeelhouers het die reg om kennis te ontvang van en die Algemene Jaarvergaderings van die maatskappy by te woon. ✓ Die aandelhouers het die reg om aan die Algemene Jaarvergaderings van die maatskappy deel te neem en te stem. ✓ Hulle het die reg om die Algemene Jaarvergadering by te woon om meer te wete te kom oor die maatskappy se prestasie. ✓ Die aandeelhouer moet toegelaat word om vir die direkteure van die maatskappy te stem. Regte van voorkeuraandeelhouers ✓ Die belegger is geregtig om dividende te ontvang ongeag die winsvlakke van die maatskappy. ✓ Hulle het slegs stemregte by die AJV onder bepaalde omstandighede/vir ✓ In die geval van die maatskappy wat bankrot/insolvent verklaar word, het hulle 'n eis op die bates van die maatskappy voor gewone aandeelhouers. ✓ Die stemreg van die belegger is beperk tot kwessies wat die regte van die voorkeuraandeelhouers raak. Beleggingskonsepte Skuldbriewe Dit is 'n finansiële instrument wat maatskappye toelaat om geld by die publiek Die belegger leen 'n sekere bedrag geld aan 'n maatskappy vir 'n sekere Maatskappye wat bykomende befondsing benodig, kan toegang tot skuldbriewe op die JSE verkry. Dividende Die opbrengs op 'n belegging in aandele wat gereeld deur 'n maatskappy aan sy aandeelhouers betaal word. Dividende word deur die maatskappy se direksie besluit en bestuur en deur die aandeelhouers deur hul stemregte goedgekeur. Kapitaalwins Dit vervys na die groei in waarde van eiendom/bates/beleggings in verhouding met die oorspronklike bedrag wat oor 'n sekere typerk belê is. Die belegger is verplig om belasting aan die SAID te betaal op die bykomende bedrag van groei van die eiendom/bates/belegging oor 'n sekere typerk. Enkelvoudige rente: Vertys na die bedrag rente wat verdien word op grond van die oorspronklike belegging van die belegger. Saamgestelde rente: Vervys na die bedrag rente verdien gebaseer op die oorspronklike bedrag wat belê is, sowel as rente verdien in die voorafgaande jare wat bygevoeg is tot die oorspronklike bedrag belê. Die verskille tussen enkelvoudige en saamgestelde rente word hieronder verskaf Enkelvoudige rente Saamgestelde rente ✓ Rente word slegs op die oorspronklike bedrag ✓ Rente word op die oorspronklike bedrag wat belê verdien. is verdien, en die rente wat in die voorafgaande jare verdien is, word by die oorspronklike bedrag gevoeg ✓ Die waarde van die oorspronklikebedrag bly ✓ Die waarde van die oorspronklike bedrag neem dieselfde vir die duur van die belegging. toe namate addisionele rente in die daaropvolgende jare wat bygevoeg word ✓ Die opbrengs op belegging is laer as die ✓ Die opbrengs op belegging is hoër as die opbrengs op belegging van saamgestelde rente. opbrengs op belegging van enkelvoudige rente Berekening van saamgesteld Berekening van enkelvoudige rente 𝑃 𝑥 (1 + 𝑖)𝑛 − 𝑃 P x r x t. P x r x tP= Versekeringskonsepte: Twee partye is by alle versekeringskontrakte betrokke - naamlik die versekeraar en die versekerde. Die versekerde sluit in versekeringskontrak met die versekeraar en maak gereelde betalings, bekend as premies, aan die versekeraar. Die versekeraar onderneem om die versekerde skadeloos te stel teen moontlike verliese wat in die versekeringskontrak gespesifiseer word. Nie-verpligte versekering o Vermys na versekering waar die versekerde die opsie het om te verseker teen sekere risiko's wat mag of nie mag voorkom nie. o Die besluit om 'n bate of risiko te verseker, lê uitsluitlik by die versekeraar en word nie deur die regering beinvloed nie. Oorversekering o Dit vind plaas wanneer bates of risiko's deur die versekerde vir meer as die markwaarde daarvan verseker word. o Die versekeraar kan verkies om eerder die beskadigde bate te herstel/reg te maak, eerder as om die bedrag van skade uit te betaal Onderversekering o Vind plaas wanneer items of bates vir minder as die markwaarde daarvan verseker is. o Die versekerde sal gedeeltelik vergoed word vir verliese of skade gely. Awery-klousule/Gemiddelde klousule o 'n Bepaling gestel deur die versekeraar wat van toepassing is wanneer eiendom of goedere onderverseker is. o Die versekeraar sal vir versekerde verlies of skade in verhouding tot die versekerde waarde daarvan betaal. 𝑣𝑒𝑟𝑠𝑒𝑘𝑒𝑟𝑑𝑒 𝑏𝑒𝑑𝑟𝑎𝑔 FORMULE: 𝑥 𝐵𝑒𝑑𝑟𝑎𝑔 𝑣𝑎𝑛 𝑠𝑘𝑎𝑑𝑒 𝑤𝑎𝑎𝑟𝑑𝑒 𝑣𝑎𝑛 𝑑𝑖𝑒 𝑣𝑒𝑟𝑠𝑒𝑘𝑒𝑟𝑑𝑒 𝑖𝑡𝑒𝑚 Herinbesitstelling o Dit is 'n bepaling waarvolgens die versekeraar verlore of beskadigde eiendom of goedere mag vervang in plaas daarvan om die versekerde in kontant te vergoed. o Hierdie bepaling is van toepassing wanneer die versekerde items oorverseker is. o Skade aan versekerde items sal vergoed word deur die item te herstel of te vervang in plaas daarvan om 'n kontantbetaling aan die versekerde te maak Bybetaling o Bybetaling verteenwoordig in bedrag wat van die skadevergoeding afgetrek word voordat 'n eis afgehandel word. o Bybetaling is 'n bedrag wat die versekerde instem om uit eie sak by te dra tot die vergoeding van die skade gely.  o Bybetalings hou versekeringspremies laer en dit ontmoedig bedrog Verskille tussen oorversekering en onderversekering. Oorversekering Onderversekering Die versekerde verseker bates of besittings vir Die versekerde verseker bates of besittings vir minder as meer as die markwaarde. die markwaarde. Die versekeraar sal die herinbesitstelling - Die versekeraar sal die awery-klousule toepas indien die klousule toepas om versekerde 'n eis vir verliese of skadevergoeding indien. te vergoed vir verliese wat aangegaan Vergoeding deur die versekeraar sal nie meer as Die versekerde sal gedeeltelik of proporsioneel vergoed die markwaarde wees van die items wat word vir skade of verliese wat aangegaan is. beskadig of verlore is nie. Versekering Assuransie Gebaseer op die beginsel van Gebaseer op die beginsel van sekerheid. skadeloosstelling/vrywaring. Dit dek 'n bepaalde gebeurtenis wat mag Gespesifiseerde gebeurtenis is 'n voorkom sekerheid, maar die tyd van die gebeurtenis is onseker. Van toepassing op korttermynversekering. Van toepassing op langtermynversekering. Voorbeelde;Eiendomsversekering, Kontant in transito, Voorbeelde: Lewensversekering, Aftree-annuiteite Diefstal, Brand Korttermynversekering Langtermynversekering Eiendomsversekering ,Geld in transito, Diefstal, Aftree-annuiteite, Lewensversekering, Inbraak, Brand Pensioenfonds of Voorsorgfonds, Begrafnisversekering, Mediese versekering Die beginsels van versekering 1. Skadeloosstelling/Vrywaring ✓ Dit is gewoonlik van toepassing op korttermynversekering, aangesien die versekerde vergoed word vir 'n gespesifiseerde/bewese skade of verlies. ✓ Versekeraar stem in om die versekerde te vergoed vir skade of verliese gespesifiseer in die versekeringskontrak, in uil vir premies wat die versekerde aan die versekeraar betaal. ✓ Beskerm die versekerde teen die gespesifiseerde gebeurtenis wat mag voorkom. Uitbetalings van die versekeraar sal slegs gemaak word: indien daar bewys is dat die gespesifiseerde gebeurtenis plaasgevind het, of as die versekerde die bedrag van die verlies of skade kan bewys. 2. Sekuriteitstelling/Sekerheid Van toepassing oplangtermynversekering waar die versekeraar onderneem om 'n ooreengekome bedrag uit te betaal in die geval van lewensverlies. 'n Voorafbepaalde bedrag sal uitbetaal word wanneer die versekerde 'n voorafbepaalde ouderdom bereik word a.g.v 'n voorafbepaalde gebeurtenis. 3. Uiterste goeie trou Versekerde moet eerlik wees in die verskaffing van besonderhede wanneer 'n versekeringskontrak aangegaan word. Beide die versekeraar en versekerde moet alle relevante feite openbaar. Versekerde moet alles openbaar wat die omvang van die risiko kan beinvloed 4. Versekerbare belang Die versekerde moet bewys dat 'n finansiele verlies gely sal word indien die versekerde item verlore raak, beskadig word of ophou bestaan. n Versekerbare belang moet in finansiële terme uitgedruk word. Voordele/Belangrikheid van versekering vir besighede ✓ Dra die risiko oor vanaf die besigheid/versekerde na 'n versekeringsmaatskappy of versekeraar. ✓ Oordrag van risiko is onderhewig aan die bepalings en voorwaardes van die versekeringskontrak.  ✓ Beskerm besighede teen oneerlike werknemers. ✓ Beskerm besighede teen verliese as gevolg van die dood van 'n skuldenaar. ✓ Besighede sal vergoed word vir versekerbare verliese, byvoorbeeld vernietiging van eiendom deur brand. ✓ Besigheidsbates, byvoorbeeld voertuie/toerusting of geboue, moet teen skade en/of diefstal verseker word. Versekerbare risiko's: Hierdie risiko's word deur Nie-versekerbare risiko's: Sekere risiko's is nie- versekeringsmaatskappye verseker. versekerbaar, wat beteken dat versekerings- Diefstal, getrouheidsversekering, huisbraak maatskappye nie nie-versekerbare risiko's dek nie. o Verskille tussen verpligte en nie-verpligte versekering o Daar bestaan 'n duidelike verskil tussen verpligte versekering en nie-verpligte versekering. Besighede moet duidelik wees oor hierdie verskille en die wetlike implikasies van die twee tipes versekering. o Kom ons kyk na die verskille tussen verpligte en nie-verpligte versekering Verpligte versekering Nie-verpligte versekering Besighede/individue word deur die wet verplig om Besighede/individue verseker vrywillig sekere tipes sekere tipes risiko's te verseker. risiko's. Die tipe risiko's word deur die staat gereguleer. Die staat reguleer nie hierdie tipes risiko's nie. Voorbeelde Voorbeelde Werkloosheidsversekeringsfonds [WVF] korttermynversekering Padongelukkefonds [POF] langtermynversekering Vergoeding vir Beroepsbeserings en siektes [WVBBS] Tipes verpligte versekering 1. Werkloosheidsversekeringsfonds (WVF) Die Werkloosheidsversekeringsfonds (WVF) is gestig om werknemers te help met finansiële hulp indien hulle werkloos raak weens die beeindiging van hul indiensnemingskontrak deur die werkgewer. Die WVF verskaf finansiele bystand vir 'n beperkte typerk aan die athanklikes van 'n afgestore werknemer wat by die WVF geregistreer was. Die werkgewer word verplig om hul werknemers by die WVF te registreer en om die heffing van 2% van die werknemer se salaris of vergoeding elke maand aan die SAID te betaal. Die werknemer dra 1% van sy/haar salaris of vergoeding by tot die WVF. Die werkgewer dra 'n bykomende 1% van die werknemer se salaris of vergoeding by tot die WF-fonds. Werklose werknemers moet by die Departement van Arbeid registreer, en alle geldige eise sal deur die WF verwerk word. Werklose werkers mag nie van die WF eis as hulle bedank of uit hul werk ontslaan word nie. Die voordele van die WVF Werkloosheidsvoordele Indien die werkgewer die diens van 'n werknemer beeindig, kan die werknemer by die WVF aansoek doen vir voordele. Die voordele is slegs beskikbaar vir werklose werknemers wat tot die WVF bygedra het terwyl hulle in diens was Die werklose werknemer mag nie vir WVF-voordele eis as hul bedank het, geskors is of pligte ontwyk het nie. Hulle kan egter vir voordele by die WVF eis indien die Kommissie vir Versoening, Bemiddeling en Arbitrasie (KVBA) hul bedanking as konstruktiewe ontslag beskou. Om vir voordele te kwalifiseer, moet werklose werknemers by die Departement van Arbeid registreer as 'n werksoeker. Tydelike Werkgewer/Werknemerverligtingskema (TWVS/TERS) Alle werkgewers en werknemers wat by die Departement van Indiensneming en Arbeid geregistreer is, kan vir hierdie verligting aansoek doen.  Dit geld ook vir werknemers wat gedwing is om verlof te neem as gevolg van die Covid-19 pandemie. Siekte-/Ongeskiktheidsvoordele 'n Werknemer kan aansoek doen vir siekte- of ongeskiktheidsvoordele indien hul 'n werkende bydraer tot die WF is en weens siekte of ongeskiktheid nie sy/haar pligte kan uitvoer nie. Om vir die voordele te kwalifiseer, moet die werknemer minder as hul normale loon ontvang terwyl hul met siekverlof is. Kraamvoordele in Werkende vroulike bydraer tot die WVF kan aansoek doen vir kraamvoordele wanneer sy met kraamverlof gaan. Om vir die voordele te kwalifiseer, moet sy minder as haar normale lone ontvang terwyl sy met kraamverlof is. 'n Werklose werknemer is geregtig om hierdie voordele vir tot vier opeenvolgende maande te ontvang. Aannemingsvoordele 'n Bydraende werkgewer kan aannemingsvoordele eis indien hul'n kind jonger as twee jaar wettiglik aangeneem het. Om vir die voordeel te kwalifiseer, moet die bydraende werknemer verlof neem of ophou werk om na die aangenome kind om te sien. Voordele vir afhanklikes Die afhanklikes van 'n bydraer tot die WVF kan hierdie voordeel eis na daardie persoon se dood. Die volgende persone word volgens die WF-reëls as afhanklikes beskou: eggenoot, lewensmaat, voog, of kind van die oorlede bydraer. 2. Padongelukkefonds (POF)/Padongelukvoordeelskema Die POVS is verantwoordelik vir die verskaffing van toepaslike dekking aan alle padgebruikers binne die grense van SA Die Fonds vergoed 'n persoon volgens die POF/POVS Wet vir verliese of skade wat verkeerdelik veroorsaak is deur 'n motorvoertuig te bestuur. Die POF/POVS verskaf 'n maatskaplike sekuriteitsveiligheidsnet aan die land en ekonomie deur verpligte sosiale versekeringsdekking aan alle Suid-Afrikaanse padgebruikers beskikbaar te stel. Die POF/POVS vrywaar die oortreder van aanspreeklikheid teenoor enige slagoffer van 'n motorongeluk. Bydraes tot die POF/POVS word ingesamel by wyse van 'n heffing op brandstof wat vir padvervoer gebruik word. Die sosiale versekeringsdekking dek egter nie nalatige bestuurders van motorvoertule nie.. 3. Vergoedingsfonds/Wet op Vergoeding vir Beroepsbeserings en siektes (WVBBS/ COIDA) Die Wet op Vergoeding vir Beroepsbeserings en -siektes dek beroepsiektes en beserings wat werknemers opgedoen het tydens die uitvoering van hui amptelike pligte. Die WVBBS maak voorsiening vir die vergoeding van werknemers wat beserings of siektes by die werk opdoen. Alle werkgewers is verplig om by die Vergoedingsfonds te registreer sodat werknemers vergoed kan word vir ongelukke en siektes wat in die werkplek opgedoen word. Werkgewers word verplig om alle ongelukke binne sewe dae en beroepsiektes binne veertien dae by die Vergoedingskommissaris aan te meld. Die heffing wat aan die Vergoedingsfonds betaal word, is die verantwoordelikheid van die werkgewer. Geen bydraes van die werknemer word tot die Vergoedingsfonds vereis nie. Beoordeling van spanprestasie en konflikbestuur Kriteria vir suksesvolle spanprestasie OInterpersoonlike gesindhede en gedrag Lede het 'n positiewe gesindheid van ondersteuning en motivering teenoor Spanlede werk passievol saam om 'n gemeenskaplike doel te bereik Spanleier gee krediet aan lede vir positiewe bydraes. Gedeelde waardes/Wedersydse vertroue en ondersteuning Spanlede respekteer en vertrou mekaar ten spyte van verskille wat tussen die span mag bestaan  Die ervaring, kennis en vaardighede van ander spanlede word erken en gerespekteer. Kommunikasie Die rolle van elke spanlid word uiteengesit in die prosedures waaraan die span moet voldoen. Goeie kommunikasie tussen spanlede kan vinnige besluite tot gevolg hê. Gehalte-terugvoering verbeter die moraal van die span. Samewerking. Spanlede is bereid om met mekaar te werk om die doelwitte van die span na te streef. Werk saam met bestuur om span- en besigheidsdoelwitte te bereik. Alle lede neem deel aan besuitneming. Kenmerke van suksesvolle spanprestasie ✓ Daar is 'n klimaat van respek, vertroue en eerlikheid. ✓ Deel 'n stel spanwaardes en implementeer groepsbesluite. ✓ Suksesvolle spanne het goeie intra-span verhoudings. ✓ Spanne waardeer die bydraes van individuele lede en bereik konsensus oor verskille. ✓ Spanlede geniet oop kommunikasie en hanteer konflik kwessies onmiddellik. ✓ Spanne is aanspreeklik en lede ken die tydsraamwerke om hul doelwitte te bereik. Stadiums van spanontwikkeling 1. Vorming Dit is die eerste fase van spanontwikkeling waarin spanlede aan mekaar voorgestel word. Hierdie stadium word gekenmerk deur die fokus op die roetine en administratiewe besonderhede van die doelwitte van die span. Spanlede neem mekaar se gedrag waar en is beleefd teenoor mekaar 2. Storm Konflik vind plaas tussen spanlede nadat die vormingstadium afgehandel is. Spanlede met verskillende idees ruil hierdie idees uit, wat tot konflik lei. Spanlede staan die idees van ander tee wanneer hulle nie met hul idees ooreenstem nie. 3. Normering/Skikking/Versoening Die konflik tydens die storm-stadium moet so gou moontlik opgelos word. Dit sal die span toelaat om na die normering stadium te beweeg Spanlede bereik kompromie oor hul idees en aanvaar dat hulle in harmonie met mekaar moet werk. Spanlede kom tot 'n ooreenkoms en bereik konsensus. 4. Prestering/Werk as 'n span na 'n doel Spanlede is bewus van strategiee en doelwitte van die span. Die leier vertrou die span en vermy inmenging in die werksaamhede van die span. Prosesse en strukture is in plek om die gladde uitvoering van die taak te verseker. 5. Ontbinding/Rou stadium Die fokus is op die voltooing van die taak/beindiging van die projek. Sommige spanlede pas swak aan dat die span uitmekaar gaan omdat hulle dit moeilik vind om weer op hul eie te werk. Alle take moet voltooi word voordat die span finaal ontbind en individuele lede hul eie pad gaan. Die belangrikheid van spandinamika-teoriee in die verbetering van spanprestasie ✓ ISpandinamika-teorie word gebruik om die doeltreffendheid en belangrikheid van spanwerk te verduidelik. ✓ Take word aan spanlede toegeken in ooreenstemming met die rol wat die spanlid binne die span vervul. ✓ Die vaardighede/ervaring/talente van die spanlid bepaal die rol wat aan hom/ haar toegeken sal word. ✓ Individue kry die kans om optimaal binne die span te presteer, gegewe die rolle wat aan hulle toegeken is. ✓ Individue binne die span met soortgelyke vaardighede/talente/ervaring mag meeding vir sekere verantwoordelikhed ✓ Onenighede tussen spanlede kan verminder word wanneer spanlede spesialiseer in hul rolle Oorsake van konflik in die werkplek ✓ Werknemers van verskillende agtergronde stem nie altyd saam oor die pad wat hulle moet volg in die nastrewing van die organisasie se doelwitte nie. ✓ Gebrek aan erkenning deur die bestuur vir werkers wat bykomende pligte op hoë vlakke presteer.  ✓ Onrealistiese spertye kan die stresvlakke van sekere werknemers verhoog ✓ Onregverdige werkslading kan veroorsaak dat sommige werknemers gemarginaliseer ✓ Gebrek aan duidelike kommunikasie kan onsekerheid onder werknemers veroorsaak. Stappe van konflikoplossing Stap 1: Erken dat konflik bestaan. Stap 2: Bepaal die oorsaak van die konflik. Stap 3: Nooi werknemers wat in konflik is om hul menings en perspektiewe afsonderlik te stel Stap 4: Verduidelik die doel van die vergadering aan die botsende werknemers. ✓ Verskille in agtergrond Stap 5: Nooi werknemers wat in konflik is na 'n gesamentlikevergadering. Stap 6: Reël 'n tyd en plek vir botsende werknemers om te vergader. ✓ Gebrek aan samewerking Stap 7: Laat elke werknemer toe om mening uit te spreek. ✓ Gebrek aan behoorlike Stap 8: Moedig botsende werknemers aan om te aanvaar dat hul sienings verskil. kommunikasie Stap 9: Evalueer die standpunte wat uitgespreek is en neem 'n objektiewe besluit. ✓ Onrealistiese spertye ✓ Onregverdige werksladings Die verskille tussen griewe en konflik ✓ Gebrek aanerkenning Griewe Konflik ✓ Wanneer 'n werknemer ongelukkig is of 'n ✓ Botsing van menings, idees en standpunte in die probleem het of 'n klagte in die werkplek het werkplek ✓ Dit is wanneer 'n individu/groep'n werkverwante ✓ Onenighede tussen twee of meer partye in die kwessie het. werkplek ✓ Voorbeelde: Diskriminasie, onregverdige ✓ Voorbeelde: 'n Gebrek aan vertroue, behandeling, swak werksomstandighede wankommunikasie, persoonlikheidsbotsings, verskillende waardes. Korrekte prosedures om griewe in die werkplek te hanteer ✓ Die klaer moet die grief mondelings aan toesighouer rapporteer. ✓ Die toesighour moet die grief binne 3 tot 5 werksdae oplos. ✓ Indien die toesighouer nie in staat is om die grief op te los nie, kan die klaer die grief na die bestuurder van die toesighouer neem. ✓ Die grief wat aan die bestuurder van die toesighouer gestuur word, moet skriftelik wees. ✓ Die bestuurder van die toesighouer verskaf 'n skriftelike antwoord aan die klaer in reaksie op die skriftelike grief ✓ Die bestuurder moet alle partye by die grief na'n vergadering nooi. Die hantering van die SEWE tipes moeilike mense/persoonlikhede Klaer; Luister na die klagtes, maar moenie dit erken deur jou kop te knik nie Besluitloos: Stel alternatiewe benaderings voor en lei die werknemer deur die alternatiewe. Stem saam met alles: Wees ferm met die werknemer en moenie toelaat dat beloftes gemaak word wat nie kan gekom kan word nie Negatief: Luister na die werknemer, maar moenie saam stem nie. Kundige/Kenner: Luister na die werknemer maar laat weet dat jy in beheer van die situasie is. Stil: Gee die wernemer genoeg tyd om saak te stel Aggressief: Gee die werknemer genoeg tyd om saak te stel. Hantering van moeilike werknemers in die werkplek ✓ Noem die doel van die vergadering om enige vrees wat die werknemer mag hê te verlig. ✓ Wees spesifiek oor die gedrag van die werknemer wat as onaanvaarbaar geag word ✓ Gee die moeilike werknemer geleentheid om sy/haar kant van die onaanvaarbare gedrag te verduidelik. ✓ Bepaal 'n sperdatum waarteen die gedrag van die moeilike werknemer moet verbeter. ✓ Verskaf die moeilike werknemer met riglyne vir die verbetering van sy/haar gedrag. ✓ Help die moeilike werknemer om realisties te wees oor veranderinge in hul gedrag Begrip van etiese gedrag: optredes wat volgens ‘n stel waardes wat morel aanvaarbaar in die samelewing is VB van etiese gedrag en onetiese gedrag Etiese Onetiese ✓ BS maak nie van kinderarbeid gebruik nie ✓ Storting van besoedelde afvalmateriaal ✓ BS kom beloftes aan hul werknemers na ✓ Vrystelling van gifstowwe in die lug ✓ BS is nie betrokke by onwettige ✓ Doelbewuste vervalsing van inligting besigheidspraktyke nie ✓ BS verseker dat die omgewing nie tydens hul ✓ Deelname aan prysvasstelling om kleiner produksieprose besoedel word nie mededingers uit BS te dwing Professionele gedrag: beskryf die internasionale aanvaarde standaarde en verwagtinge wat BS en die samelewing van mense se gedrag en vlakke van bevoegdheid in die werkplek het VB van professionele en onprofessionele gedrag Professionele Onprofessionele Om jouself en ander te respekteer Om kliente se inligting te bespreek Om beleefde taal met kollegas te gebruik Die gebruik van onbeskofte taal Goeie gebruik van werktyd Misbruik van werktyd Neem verantwoordelikheid vir jou dade Veskaffing van misleidende inligting NB Verskille tussen eties en professionele gedrag Etiese Professionele Aanvaarbare beginsels in die samelewing Aanvaarbare beginsels in die BS Voldoen aan stel waardes wat morel Stel standaarde van verwagte gedrag aanvaarbaar is Fokus op die ontwikkeling van ‘n moreke kompas Fokus op die handhawing van die reputasie van vir besluitneming ‘n BS NB King-kode Ontwikkel deur voormatige regter van hooggeregshof Mervyn King en King kommisie Doel: om ‘n kode vir etiese en effektiewe leierskap deur die direksie daar te stel Toepassing van die beginsels van King-kode 1) Deursigtigheid Besluite moet duidelik wees vir alle belanghebbendes Personeel en ander prosesse moet oop en deursigtig wees Werknemers moet bewus wees van die indiensnemingsbeleide Gereelde oudits moet gedoen word 2) Aanspreeklikheid/Verantwoordbaarheid Gereelde kommunikasie tussen die bestuur en rolspelers Moet interne en eksterne ouditeurs aanstel BS behoort verantwoordelik vir hulle besluite te wees Akkurate jaarverslae aan aandeelhouers voor te le 3) Verantwoordelikheid BS moet programme ontwikkel en implementeer wat daarop gemik moet wees om die gemeenskappe waarin hulle bedrywig is te beskerm BS moet remediërende programme ontwikkel om die omgewing te beskerm Maniere waarop professionele, verantwoordelike, etiese en effektiewe besigheidspraktyk uitgevoer behoort te word  BS moet aanspreeklik wees vir hul besluite en optredes BS moet earlike rekemeesters met goeie geloofsbriewe aanstel Betaling van belasting moet gereeld en betyds wees BS moet ‘n gedragskode opstel Deurlopende ontwikkeling en opleiding vir alle werknemers van die besigheid wees NB Uitdaging van onetiese en onprofessionele besigheidspraktyke 1) Oneerlike advertensies: Gebruik van vals misleidende stellings in die advertensie wat lei tot die wanvoorstelling van ‘n produk wat verbruike negatief kan raak Uitdaging wat deur oneerlike advertensies gestel word Gebruik van misleidende stellings in advertensies lei tot wanvoorstelling van produk wat verbruiker negatief kan raak Kan die vertroue van verbruikers skend en BS verhoudings vernietig Kan verbruikers negatief beinvloed Sommige advertensies kan as diskriminerend beskou word Maniere waarop BS oneerlike advertensies kan hanteer BS moet onregverdige advertensies by Advertensiestandaarde-owerheid(ASO) aanmeld BS moet aangemoedig word om hul advertensie regverdig en in lyn met Grondwet te hou BS moet seker maak dat hulle nie kern-inligting in die advertensie weglaat nie Advertensies moet eerlik wees en nie verbruikers se vertroue misbruik nie 2) Pryse van goedere in landelike gebiede: BS vra dikwels hoë pryse vir goedere in landelike gebiede, dus is mense in landelike gebiede dikwels nie in staat om pryse te vergelyk nie Uitdagings Sommige BS in landelike gebiede buit kliente uit deur hulle pryse hoog te maak BS kan afname in verkope ervaar agv hoë koste BS kan monopuliee in landelike gebiede vorm en hul pryse eensydig verhoog Kan algemene praktyk wees om hoër pryse te betaal vir goedere van minderwaardige gehalte in landelike gebiede Maniere vir hantering BS kan met ander BS in die area invloed-werwing deel neem om die regering te oortuig om infrastruktuur in landelike gebied te verbeter BS moet billike en markverwante pryse vir goedere en dienste hef Besigheid moet bereid wees om onetiese besigheidspraktyke te vermy om klientelojaliteit te verseker BS moet saam met verskaffer werk om afleweringskoste na afgelee landelike gebiede te deel 3) Belastingontduiking: onwettige optrede waarin ‘n persoon of BS doelbewus nalaat om ‘n ware belastingaanspreeklikheid te betaal, as jy ontduik kan jy kriminele aanklagtes of strawwe kry Uitdaging BS kan swaar boetes betaal Kan negatiewe impak op die beeld van BS he  Rekenmeester kan hoë boetes betaal vir die vervalsing van finansiele state BS kan sleutel-belanghebbendes verloor as belastingontduikin aangemeld word Maniere vir hantering BTW moet gehef word op items Dien die korrekte belastingopgawes betyds by die SAID in Alle produkte moet korrek gefaktureer en aangeteken word Maak alle bronne van inkomste bekend vir belastingbetalings-doeleindes Tipes onprofessionele besigheidspraktyke 1) Seksuele teistering: ongewenste aandag van ‘n seksuele aard van iemand by die werk, veroorsaak ongemak Uitdagings Geaffekteerde party is gewoonlik huiwerig om die voorval aan te meld Veroorsaak ongemak en belemmer die vermoe van slagogger om werktake suksesvol te voltooi Kan werkers verloor agv van hulle wat nie veilig voel nie Soms verkies slagoffer om weg te bly van werkplek Maniere/Hanteer Interne klagtes en dissiplinere prosedures implementeer Werknemers opvoed oor kwessie rakende seksuele teistering Beleid ten opsigte van seksuele teistering formuleer Goeie werksomgewing skep waar alle werknemers se regte gerespekteer word 2) Ongematigde gebruik van werkplekfondse en hulpbronne Uitdagings Bedrog verhoog die koste om sake te doen Mededingendheid van die BS beinvloed Kan klient ontmoedig wanneer pryse verhoog word Kan beleggers ontmoedig wanneer die BS slegte publisiteit ontvang Maniere/Hantering BS moet gereelde oudits doen Moet risiko-areas identifiseer Aantal werknemers wat toegang tot besigheidsfondse het beperk BS moet bedrog voorkomingstrategie implementeer 3) Misbruik van werktyd Uitdagings Misbruik van werktyd verlaag produktiwiteit en winsgewendheid BS kan ook kliente verloor en nie spertye haal nie Tyd is geld, dus ‘n verlies aan werktyd beinvloed die wins van die BS Maniere/Hanteer  Praat direk met daardie werknemer wat werktyd misbruik Gedragskode moet duidelike reels oor misbruik van werktyd bevat BS moet opleiding gee oor die inhoud van die gedragskode BS moet werknemers monitor om te verseker dat take voltooi word Kreatiewe denke en probleemoplossing Verskille tussen besluitneming en probleemoplossing Besluitneming Probleemoplossing ✓ Besluit word dikwels deur een persoon gedoen ✓ Probleme kan deur ‘n groep opgelos word ✓ Persoon sal verskeie alternatiewe oorweeg ✓ Groep sal verskeie oplossings genereer en dan voordat daar op beste een besluit word elk evalueer Probleemoplossing stappe 1) Identifiseer die probleem: erken probleem voordat dit opgelos kan word 2) Definieer die probleem: verkry dieper begrip van die aard van die probleem 3) Identifiseer alternatiewe oplossings: identifiseer verskillende moontlike oplossings deur ‘n probleemoplossingstegniek te gebruik 4) Evalueer alternatiewe oplossings: gebruik kritiese evaluering en analitiese vaardighede om elke oplossing te evalueer 5) Kies die beste oplossing: stel kriteria vir die beste oplossing met inagneming van aspekte soos tyd 6) Formuleer ‘n aksieplan: reel die nodige hulpbronne en delegeer take 7) Implementeer die aksieplan: voer die beplande aksie uit om die probleem op te los 8) Evalueer die geimplementeerde aksie plan: monitor die oplossing en aksieplan deurlopend deur die toepaslike toetse te gebruik Probleemoplossing: proses om die feite in te samel wat nodig is om ‘n spesifieke uitdaging te oorkom Probleemoplossingstegnieke: metode wat gebruik word om komplekse besigheidsverwante probleme op te los 1) Delphi-tegniek: om ‘n konsensus te verkry oor toekomstige tendense en projeksies deur ‘n sistematiese proses van inligting-insameling te gebruik Maniere waarop BS kan toepas ✓ Paneel kundiges nooi om navrsing te doen oor uitdaging ✓ Kenners hoef nie op een plek te wees nie ✓ Vraelys van uitdaging van BS moet ontwerp word ✓ Kundiges sal versoek word om vraelys te voltooi en terug te stuur ✓ BS moet antwoorde van kundiges opsom deur terugvoerverslag op te stel ✓ Terugvoerverslag word word aan kundiges teruggestuur indien nodig sal tweede vraelys opgestel word ✓ Paneellede sal versoek word om verdere insette oor hoe om uitdaging op te los ✓ Indien nodig word n derde vraelys gebaseer op terugvoer van die tweede op gestel ✓ Laastens sal BS terugvoer van kundiges in ‘n verslag opsom ✓ Nadat consensus bereik is moet BS die beste oplossing kies Impak van Delphi-tegniek Voordele Nadele ✓ Groep kundiges gebruik sonder om hulle ✓ Duur tegniek agv hoë administratiewe koste bymekaar te bring  ✓ Konflik kan vermy word veral as kundiges goed ✓ Tydrowend en ingewikkeld wees om data te gekwalifiseerd is ontleed ✓ Geraasvlakke in die kantooromgewing kan vermy ✓ Nie alle kundiges is bereid om vraelyste te word voltooi nie 2) Kragveld-ontleding: weeg BS se dryfkragte em terughoudende kragte teen mekaar op en besluit dan watter veranderinge moet plaasvind Maniere waarop BS kan toepas ✓ Beskryf huidige probleem en die verlangde situasie en skryf dit waar almal dit kan sien ✓ Maak lys van dryfkragte en terughoudende kragte wat verandering sal ondersteun ✓ Ken ‘n telling aan elke krag toe deur numeriese skaal ✓ Weeg die positiewe en negatiewe punte op en besluit of projek lewensvatbaar is ✓ Kies die krag met die hoogste telling as oplossing ✓ Projek lewensbaar is, vind maniere om die kragte vir verandering te verhoog ✓ Identifiseer prioriteite en ontwikkel ‘n aksieplan Impak van kragveld-ontleding Voordele Nadele ✓ Verskaf visuele opsomming van al die faktore ✓ Tydrowend aangesien jy BS moet stabiliseer wat ‘n bepaalde idee ondersteun voordat veranderinge gemaak kan word ✓ Werknemers voel ingesluit en verstaan ✓ Vereis die deelname van alle besigheidseenhede waarheen die BS op pad is ✓ Werknemers ontwikkel en groei saam met die BS ✓ Gehalte van die ontleding is afhanklik van die vaardigheidsvlak van die groep 3) Dinkskrum: groepakt om ‘n oplossing vir ‘n spesifieke probleem te vind deur spontaan ‘n lys te maak, kreatiewe probleemoplossing te inspirer deur groeplede aan te moedig Maniere waarop BS kan toepas ✓ BS moet die probleem duidelik definieer ✓ Groep moet ‘n tydsbeperking vir elke dinkskrum opstel ✓ Mense in groep moet ewekansig idees voorstel en alles idees moet op blaaibord geskryf word ✓ Elke voorstel moet gebruik word om nuwe gedagtes of idees te inspireer ✓ Groepleier moet niemand toelaat om enige idees te oordeel nie ✓ Groep moet idees verfyn ✓ Na die bespreking moet groep idees beoordeel en beste oplossing kies ✓ Groeplede moet dan ‘n plan van aksie bespreek oor hoe om beste idee te implementeer Impak van dinkskrum Voordele Nadele ✓ Unieke oplossings word ontwikkel ✓ Tydrowend aangesien dalk teveel idees genereer ✓ Produktiwiteit neem toe as BS idees genereer ✓ Sommige spanlede kan bespreking oorheers ✓ Werknemers word gemotiveerd aangesien hulle ✓ Bespreking kan konflik tot gevolg he agv toegelaat word om by te dra verskillende menings 4) Nominale groeptegniek: elke werknemer in staat te stel om hul insette te lewer en dit dan met hul kollegas te deel Maniere waarop BS kan toepas ✓ Moedig groep aan om probleme te definieer ✓ As groep te groot is verdeel in kleiner ✓ Versoek elke werknemer om stilweg te dinkskrum  ✓ Elke werknemer in kleingroep sal sal geleentheid kry om hul idee aan te bied ✓ Alle idees word op ‘n groot papier neergeskryf sodat almal dit kan sien ✓ Werknemers word aangemoedig om vrae te vra oor aspekte wat onduidelik is ✓ Kritiek en idees sal nie toegelaat word nie ✓ Soortgelyke idees uit te skakel ✓ Elke werknemer sal dan toegelaat word om deur die voorstelle te lees end it anonym gradeer ✓ Alle gradering word ingesamel en totale punte vir elke voorstel word bereken ✓ Klein groep moet een oplossing aan die groot groep aanbied Impak van nominale groeptegniek Voordele Nadele ✓ Tyd om in stilte oor die vraag te dink ✓ Minimaliseer bespreking en belemmer volle ontwikkeling van idees ✓ Elke spanlid het ‘n kand om deel te neem sonder ✓ Tydrowend aangesien elke lid ‘n aanbieding inmenging van ander maak ✓ Stemming oor die idees is anonym en kan meer ✓ Moeilik om effektief te implementeer met groot betroubaar wees groepe Kreatiewe denke NB Maniere waarop BS ‘n omgewing kan skep wat kreatiewe denke in die werkplek bevorder ✓ Altyd bereid wees om te luister en entoesiasties op nuwe idees te reageer ✓ Alle personeellede aanmoedig om nuwe/unieke idees te ontwikkel ✓ Tyd maak vir die skepping van nuwe idees bv deur werkswinkels ✓ Personeellede oplei in inniverende tegnieke ✓ Seker maak dat die werkomgewing vry is van steurnisse soos hoë geraasvlakke ✓ Werkuitruilings met ander BS organiseer om te leer van ander meer kreatiewe maniere om situasies te hanteer NB Voordele van Kreatiewe denke in die werkplek ✓ Beter/unieke idees en oplossings word gegenereer ✓ Kan BS mededingende voordeel gee as unieke oplossings geimplementeer word ✓ Komplekse besigheidsprobleme kan opgelos word ✓ Bestuur en werknemers kan tred hou met vinnig veranderende tegnologie ✓ Verbeter motivering onder personeellede ✓ Kreatiwiteit kan lei tot nuwe uitvindings wat die algemene lewenstandaard verbeter