Tıp ve Sanat 3 PDF

SANAT VE TIP Doç. Dr. E. Zeynep Tuzcular Vural HEKİMLİK SANATI • Hasta ve sağlık personeli arasındaki ilişkiye baktığımızda amaç aynı… • Hastalar sağlığına kavuşmak için uğraşırlar. Sağlık çalışanları/hekimler de onları sağlığına kavuşturmak için çalışırlar… • Yabancı ve bilinmeyen olandan en çok...

SANAT VE TIP Doç. Dr. E. Zeynep Tuzcular Vural HEKİMLİK SANATI • Hasta ve sağlık personeli arasındaki ilişkiye baktığımızda amaç aynı… • Hastalar sağlığına kavuşmak için uğraşırlar. Sağlık çalışanları/hekimler de onları sağlığına kavuşturmak için çalışırlar… • Yabancı ve bilinmeyen olandan en çok korkarız… İlk karşılaşmada hekim de, hasta da bir yabancı ve bilinmeyenle karşı karşıyadır. Ancak hasta daha büyük çapta ve çok yönlü bir korku ve yabancılık içindedir. • Hastalık durumu yabancı bir durumdur, bir yandan acı ve sıkıntı verdiği gibi, bir yandan da yok olma, yani ölüm kaygısıyla birliktedir. Üstelik yardım almayı ümitlendiği kişi de kendisine yabancıdır. Ona ne kadar güvenebileceğini de bilmemektedir. Bu yüzden sorunlarını, duygularını dolayısıyla kendini açmakta tutuk ve çekimser olabilir. İYİ HEKİMLİK • Hipokrat’tan günümüze gelen “Hastalık Yoktur, Hasta Vardır” anlayışının bir gereği olarak her hastaya özgü yapılacaklar farklı olacağından her hastayla hekimin ilişkisi farklıdır. • Hasta-hekim ilişkisi sadece hasta ve hekim arasındaki kurulan anlık bir iletişim süreci ile açıklanamaz.. • En iyi klinisyen merhamet ve anlayışla bilgisini klinik karar verme becerisi ile harmanlayarak sanatını icra eden hekimdir. • Tıp sanatını icra edebilme becerisi, iletişimi yönetme becerisi, çalıştığı alana dair algıları, hasta haklarını gözetip gözetmediği, tıp etiğine uygun davranıp davranmadığı … Hekim-Hasta İlişkisi için Öneriler • Hastayı tanımak ve beklentilerini anlamak • Hastaların hekime bakışını anlamak • Hastaların neden memnun, neden memnun olmadıklarını tanımlamak • Hastaya dair anamnez alırken hastalığın yanında hastayı da tanımak • Hastanın beklentilerini tespit etmek ve yönetmek • Hastanın kaygılarını yönetmek • Hekim olarak; Kişisel iletişim becerilerini arttırmak • Sağlık çalışanı olarak ancak iyi bir iletişim kurarsa işini tam anlamıyla yapabileceğinin farkına varmak • Hasta ile yaşanabilecek olası problemlerle nasıl baş edeceğine dair stratejilere sahip olmak ( “Nereye şikayet edersen et “ değil, “sorunu nasıl çözebilirim?” • Hastanın niye orada olduğunu önemsemek, tedavi süreci hakkında bilgi vermek, süreci yönetebilmek • Tıp etiğine uygun hareket etmek • Hasta haklarını gözetmek • Karşılıklı güven duygusu • Hizmet verilen mekan hem hasta mahremiyetini, hem tıbbi bakım gereksinimlerini ve konforunu temin edecek şekilde dizayn edilmelidir… Kötü iletişim • Hastayı dinlediğini gösteren davranışlar göstermeyebilir. Hastanın anlayamayacağı teknik sözcüklerle dolu bir dil kullanabilir. • Sürekli saatine yada kapıya göz atabilir. • Hasta üzerinde bir şey düşündüğü ya da rahatsız edilmemesi gerektiği izlenimi bırakacak biçimde kendi kendine bir şeyler mırıldanabilir. • Hastanın sözünü kesebilir ya da kendisi tamamlayarak sonlandırabilir. • Ön yargılarına uygun bilgi alabilir. Hastayı seçici dinleyebilir. • Hastanın konuşması bitmeden ortamdan uzaklaşabilir. • Hastanın sorularını duymazdan gelebilir. • Aynı şekilde hekim de konuşuyordur ancak hasta ile sağlıklı iletişim içinde değildir. Anamnez Alma • Hasta hekim ilişkisinin ilk adımını anamnez (öykü) oluşturur. • Anamnezin iyi olabilmesi için iyi diyalog ilk koşuldur. • İyi diyalog da dinlemeyi bilmeye ve iyi soru sormaya bağlıdır. İletişim • Görüşme sırasında hastaya karşı üstünlük kurucu, baskılayıcı bir ortam olmamalıdır. • Doktorun kullandığı masa, kılık ve kıyafeti iyi iletişim sağlaması açısından önemlidir. Örneğin oturma pozisyonunda hekim için büyük gösterişli bir koltuk, hasta için küçük koltuk olmamalıdır, oda düzenlenmesi, erişebilirlik açısından uygun olmalıdır. • Hastayla iletişimde sosyokültürel düzeyinin belirlenmesi hastayla güvenli ve samimi bağların kurulmasında önemlidir. • Hastayı dikkatle inceleyerek, söylediklerini dinleyerek, dış görünüşüne bakarak, giyim tarzından, yüz ifadesinden, postüründen, mimiklerinden bilgi sahibi olabiliriz. • Hasta birşey söyler söylemez konuşma aksanından bölgesel yada etnik kökeni hakkında bilgi sahibi olabiliriz. Kullandığı sözcükler, deyimler, tasvirler, konuşma üslubu, konuşmasındaki eksiklikler, çarpıtmalar ve genellemeler bize hastanın sosyokültürel düzeyi ve iç dünyası hakkında ipuçları verir. İletişim • Bu ipuçlarını hekim kendi kültürü ve daha önce aldığı eğitimin ışığı altında sentez ederek değerlendirip hastasıyla nasıl konuşacağına karar verir. Hastayla konuşurken rahat bir üslup benimseyerek dostça ve nazik bir tavır içinde olmalıyız. Yerinde kullanılan küçük espiriler, sevecen birkaç sözcük,ortamın yumuşamasına, hastanın rahatlamasına yol açar. • Hastayla ilk tanışma çok önemlidir, genelde ilk kanaat son kanaattir. • Hasta ilk tanışmada size bir sempati ve güven duyduysa başka bir hekime gitmesi çok az bir olasılıktır. • Hastayla iyi iletişim kurmanın en önemli kuralı güleryüzlü olmaktır • Güleryüz her kapıyı açan, aradaki buzları eriten, korku ve çekingenliği gideren sihirli bir formüldür. • Hastanın duygularını hissetmek, onlara ortak olup paylaşmak iyi iletişimde önemli kurallardır. Teşhis Aşamasında Hasta ile İletişim • Her aşamada olduğu gibi bu aşamada da sevecen ve dürüst olmak gerekir. • Kesin tanı konulmadan hastaya olası tanılardan bahsederken dikkatli olmak gerekir. Çünkü hasta bu tanılardan kendine en hoş ve basit geleni yakıştırır ve beklediği olmayınca hekime olan güveni sarsılabilir. • Hastaya tanının henüz kesinleşmediğini tüm tahlil sonuçları belli olunca hep birlikte tekrar görüşeceğimizi belirtmeliyiz. Kanser Teşhisi Konulan Hasta ile İletişim Hastaya kötü haberi vermemizde yardımcı olacak dört kural vardır. • Hastayı ve hasta yakınlarını olaya dahil edin. • Hastanıza empati, şefkat gösterip hassas davranmaya özen gösterin. • Hasta ve hasta yakınlarını eğitin. • Hasta ve hasta yakınlarına tedavi planınızı açıklayın. • Hastanızın duygularını göz önünde bulundurun, soru sormaları için onlara zaman tanıyın, yeterli cevabı verin. • Hastaya devamlı destek olacağınızı hissettirin. Devam eden destekleyici bir ilişkide kötü haberi vermek daha kolay olur. Sinema • Tiyatro, sinema, müzik, dans, bale, opera ve diğer izleyici veya dinleyici önünde icra edilen sanat dallarının tümü sahne ve gösteri sanatları olarak adlandırılır. • Bunlardan en yenisi ve yedinci sanat olarak değerlendirilen sinemanın; • 1895’de Lumiere Kardeşler’in Paris’te 25 kişiye yaptıkları on filmlik sinema gösterimleri ile başlamış olduğu kabul edilir. • Ancak sinema yoluyla belirli bir öykü anlatma dönemi Fransız yönetmen Georges Melies ile 1896’da başlar. • Başlangıçta görüntü ve sesi aynı anda kaydeden bir aygıt olmadığı için sessiz sinema devri 1912’deki ilk sesli filmlere kadar sürmüştür. Edgar Dale Yaşantı Konisi • Yaşantı konisine göre; en iyi öğretim somuttan soyuta ve basitten karmaşığa doğru giden öğretimdir. • Öğrenme işlemine katılan duyu organ sayısı arttıkça daha iyi öğrenilmekte ve daha geç unutulmaktadır. • Film gösteriminin ise koninin ortalarında olduğunu ve % 50 hatırlama düzeyi sağladığını görmekteyiz. Tıp Eğitiminde Sinemanın Kullanımı • Öğrencilerin sağlık bakımının biyo-psiko-sosyal-manevi yönleri hakkında eğitilmelerine yardımcı olacak videoların veya filmlerin kullanımı • Tıp eğitiminde istenilen, hem teorik hem de pratik anlamda donanımlı hekimler yetiştirmektir. Ancak hem teorik hem pratik açıdan donanımlı bir hekim “iyi bir hekim midir?” sorusu günümüzde sorgulanmaya açıktır. • Hekimlik eğitiminde mesleki değerlerin, etik duyarlılığın ve akıl yürütmenin öğretilmesi ile ahlâki karakter gelişiminin desteklenmesi, tutum, bağlılık ve sorumluluk duygusunun güçlendirilmesi için farklı öğretim yöntemlerine başvurmaya ihtiyaç vardır. Gerçekler • Çekici • Hatırlaması kolay • Verimli zaman • Empati uyandırmakta • Eğlenceli • Az temsil edilen popülasyonlar • Tehditkar olmayan durumlar Wit-2001 Vivian Bearing işine çok bağlı, disiplinli ve dediğim dedik bir edebiyat profesörüdür. Karnındaki bir ağrı nedeniyle doktoruna gittiğinde oldukça ilerlemiş yumurtalık kanseri hastası olduğunu öğrenir. Doktor Kelekian kanser hakkında bir araştırma yürütmektedir. VB ilerlemiş bir vaka olduğundan ona kendi tabiriyle tam doz kemoterapi uygular ve onu aynı zamanda araştırması için bir denek haline getirir. Kelekian’ın öğrencisi Jason da pek çok doktorda görüldüğü üzere hastalarının duygularını pek önemsemeyen biridir. Jason, VB’i dersine girmiş olmasından dolayı tanımaktadır. VB çok ağır olan tam doz ilaç tedavisini aldıkça sağlığını yitirir ve hasta olmasına rağmen onun duygularını önemsemeyen hastane çalışanlarının tutumunu sorgular. Kendisini oldukça yalnız hisseder ve sık sık geçmişteki anılarını, okuduğu edebiyat yazılarını, şiirleri düşünür. Yine de kendisini anlayan ve onun duygularını önemseyen Susie adında bir hemşiresi vardır. • VB kendisine çok güvenen biri olmasına rağmen kanser olduğunu öğrenmesi onu derinden sarsıyor ve iyileşeceğini ummasına rağmen ilaçların da etkisiyle gittikçe daha kötü oluyor. Duyguları alt üst olan Vivian’ın kendi kendisiyle yaptığı konuşmalar bir hastanın neler hissedebileceğini göstermesi bakımından önemli. • Vivian’ın geçmişteki anılarına döndüğü sahneler oldukça etkileyici ve acıklı. Bu sahnelerden birinde bir yakını öldüğü için ödevini tamamlayamayan bir öğrencisinin, ödevini geç getirmek istemesini sert bir şekilde reddediyor. Sağlıklıyken kendisinin de başkalarının duygularına önem vermiyor… • Susie’nin Vivian’a dondurma getirip onu bir arkadaş gibi dinleyişi, baygın yatarken onun ellerine krem sürmesi, Vivian’ın DNR kodlu hasta olmak istemesini anlayışla karşılaması filmin güzel ve iç açıcı taraflarından biri. • Filmin en etkileyici sahnesi ise sonlara doğru… Vivian’ın hocası olan yaşlı edebiyat profesörünün gelip ona anne şefkatiyle davranması ve masal okuması, hastalığından dolayı çok acı çeken Vivian’ı bir nebze olsun rahatlatır. Hekim Kimliği • Filmde hekimlerin geçtiği sahnelerde hastayı umursamamazlık, hastayı bir insandan çok bir nesne gibi değerlendirme durumları hakim. Örneğin; Kelekian arada sırada Vivian’ın yanına gelip bağışıklık sistemini çöktüren tam doz ilaç tedavisini almaya devam etmesi gerektiğini söylüyor. • Jason, Vivian’a vajinal muayene yaptıktan sonra hiçbir bilgi vermiyor ve her gün kontrole gelip hastasının çok kötü bir durumda olduğunu gördüğü halde yapmacık bir “Bugün nasılsınız?” sorusu soruyor. • Jason ve Kelekian, Vivian’ın sağlığından çok araştırmalarının seyriyle ilgileniyorlar. Bu sahneler vasıtasıyla filmde haklı olarak hasta duygularını önemsemeyen tıp sistemi eleştiriliyor. Doktor-1991-Hasta merkezli yaklaşım Jack McKee zengin ve başarılı bir doktordur. Düzgün seyrinde giden hayatı kanser teşhisi konmasıyla değişecektir. Yıllarca hekim-hasta ilişkisine hekim gözüyle bakan Jack, olaya bir de hasta gözüyle bakmak zorunda kalacak ve yaptığı hataların farkına varacaktır. Hasta-2007 Bu Oscarlı belgeselde; elinde iğne iplikle pantolon söküğünü dikercesine sakin, karpuz gibi yarılmış dizini diken sağlık sigortasız adamı, elektrikli testereye iki parmağını kaptıran ve cebindeki paraya güvenip hastaneye gitmeye cesaret eden, fakat parası tek parmağını diktirmeye yeten diğer adamı, devlet hiç bir olanak sağlamadığı için kanser tedavisiyle tüm serveti eriyen ve zenginlikten muhtaç duruma düşen orta yaşlı bir çifti, komşu şehirlerden gelip 11 Eylül enkazında vatan millet aşkıyla haftalarca gönüllü çalışıp sonra ciğerlerinden olan, sahipsizlikten kafayı sıyıran kahraman itfaiyecileri, burunlarının dibindeki fakir ülke Küba'da 2 sent'e satılan ilacı 200 dolardan alıp kullanabilmek için 80 yaşında çöpçülüğe zorlanmış yaşlı adamı izleyeceksiniz. Patch Adams https://www.youtube.com/watch?v=byPJ22JDFjI "Patch" Adams (Robin Williams), tıp fakültesine öğrenci olarak girer. Okulda başarılı bir öğrenci olmasına karşın, ideallerinden dolayı hocalarından tepki görür. Amacı "hayata renk katarak" mizah yoluyla tedaviye katkıda bulunmaktır. Teşekkürler… https://www.drtus.com/forum/viewtopic.php?t=119006 https://www.iyihisset.com/yasa/kultur-sanat/tip-ogrencilerininizlemesi-gereken-10-film