Stuvia-2189775-samenvatting-auditing.pdf

Samenvatting auditing written by TEWaanUA The Marketplace to Buy and Sell your Study Material At Stuvia, you will find the best notes, summaries, flashcards & other stud...

Samenvatting auditing written by TEWaanUA The Marketplace to Buy and Sell your Study Material At Stuvia, you will find the best notes, summaries, flashcards & other study material. Search for your school or uni and find the study material you need. www.stuvia.com Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material Auditing Deel 1: Het auditberoep Hoofdstuk 1: Inleidende begrippen o Auditing is een attestatie (= geschreven verklaring door een deskundige) o Auditing is: Een systematisch proces: controle via een gestructureerde aanpak Auditor verzamelt en analyseert controle-informatie op objectieve manier Meedelen van resultaten aan de belanghebbenden o Wijze van rapportering hangt af van het type en het doel van de audit o Doel financiële audit: bijdragen aan betrouwbaarheid van financiële overzichten o Bestuursorgaan onderneming is verantwoordelijk dat jaarrekening getrouw beeld geeft van het vermogen, financiële positie en resultaat van de vennootschap Auditor controleert de mate van overeenstemming tussen deze beweringen en de vastgelegde criteria of normen ter zake o Als auditor het niet eens is met de getrouwheid kan hij verschillende uitspraken doen: Oordeel onder voorbehoud Afkeurend oordeel Onthoudende verklaring o Auditing  accountancy Accountancy bestaat uit 4 componenten: - Gebeurtenissen analyseren - Gebeurtenissen administratief verwerken - Geheel samenvatten in financiële overzichten - Raadpleegbaarheid waarborgen Auditing is enkel gericht op nazicht van het getrouwe beeld - Nood aan diepgaande kennis van de GAAP o Interne versus wettelijke auditor Beide als taak controle-informatie verzamelen Verschil in de relatie met de buitenwereld - Interne: werknemer dus andere graad van onafhankelijkheid en moet rapporteren aan voldoende hoog hiërarchisch niveau ▪ Kijkt vooral boekhouding na en beoordeelt de efficiëntie - Wettelijke: buitenstaander van het bedrijf ▪ Oordeel uitbrengen over getrouwheid jaarrekening 1.1 Historische roots o Auditing is onlosmakelijk verbonden met accounting (Mesopotanië, Oude Egypte, Babylonië,…) o Afgeleid van het Latijnse werkwoord ‘audire’ (aanhoren) Mondelinge verificatie o Vrijwillige aanstelling externe auditor door ondernemingen sinds ten minste de 13de eeuw o 1800-… professionalisering (“moderne audit”) 1 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material o Tweede industriële revolutie Snelle economische groei Toenemende scheiding eigendom en controle o 1844 ‘Joint Stock Companies Act’ Balans opstellen voor aandeelhouders Controle van deze rekeningen door een auditor Er kwamen meer en meer verplichtingen voor bedrijven o 1900 ‘Companies Act’ (t.g.v. reeks schandalen) Aanstellen van een onafhankelijke auditor o Oprichting professionele auditkantoren en beroepsorganisaties (formele certificatie) 1854: Royal Charter of the Society of Accountants in Edinburg (Nu: Institute of Institute of Chartered Accountants of Scotland [ICAS]) 1880: Institute of Chartered Accountants in England and Wales (ICAEW) 1887: American Association of Public Accountants (Nu: American Institute of Certified Public Accountants [AICPA]) 1895: Nederlandsch Instituut van Accountants - België is dus vrij laat op dit vlak, maar snelle industriële revolutie Hoofdstuk 2: De vraag naar externe auditdiensten o Bijzondere kenmerken van de audit(markt): Sterk gereguleerde markt Substantiëel deel van de vraag naar auditing vloeit voort uit wettelijke verplichtingen (inelastische vraag) Sterk geconcentreerde aanbodzijde overal ter wereld Auditdiensten zijn ervaringsgoederen (experience goods) of zelfs vertrouwensgoederen (credence goods) o Vraag en aanbod naar audits is gereguleerd en inelastisch o De vraag naar auditing (en auditkwaliteit) is vermoedelijk kleiner in een ongereguleerde omgeving, maar … Vrijwillige aanstelling externe auditor door ondernemingen sinds 13de eeuw Vrijwillige aanstelling door 82% van de in 1926 op NYSE genoteerde ondernemingen Zonder wettelijke verplichting zou 50-75% van de (kleinere) ondernemingen een auditor aanstellen o Hoe zou de auditmarkt eruit zien als hij niet gereguleerd was? -> Zelfs als het niet verplicht zou zijn, zouden veel bedrijven een audit aanstellen 2.1 Agencytheorie 2.1.1 Vraag naar audit o Waarom bestaat er een vraag naar auditing? Agencytheorie (monitoring hypothese) - Auditing als monitoring/bonding: belangenconflicten vermijden ▪ Management (A) – Eigenaars (P) ▪ Eigenaars/managers (A) – Schuldeisers (P) - Controle van de jaarrekening verkleint de informatie-asymmetrie - Omvang van agencyproblemen beïnvloedt: ▪ Kans op vrijwillige aanstelling auditor neemt toe naarmate onderneming met meer problemen geconfronteerd wordt ▪ Omvang/kwaliteit gevraagde auditdienst (+) 2 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material - Voorbeeld: management misbruikt een aantal activa zoals luxueuze kantoren of het opdrijven van de onkosten voor snoepreisjes, project met veel risico,… - Probleem oplossen door adequate prikkels te voorzien om de agent te motiveren om te handelen in belang van de principaal - Probleem tussen eigenaars en managers oplossen door de managers aandeelhouder te maken -> nuttig om welvaart bedrijf te maximaliseren 2.1.2 Keuze van auditor o Differentiële vraag naar auditors omdat niet iedereen zelfde problemen heeft Grotere problemen -> vrijwillig auditor aanstellen en betere kwaliteit aannemen o Het beroep van bedrijfsrevisor staat of valt met het geloof van de gebruikers van gecertificeerde informatie in de onafhankelijkheid van het oordeel van de revisor Auditkwaliteit = “the market-assessed joint probability that a given auditor will both (a) discover a breach in the client’s accounting system and (b) report the breach” o Auditkwaliteit hangt af van: Waarschijnlijkheid dat auditor fouten ontdekt Waarschijnlijkheid dat auditor fouten rapporteert o Over het algemeen hebben grotere auditkantoren een grotere onafhankelijkheid Aantal klanten en de omvang zijn een belangrijke factor bij onafhankelijkheid - Bij grote klant minder geneigd een negatief rapport af te geven o Naamsbekendheid auditor ook belangrijk (iedereen kent de ‘Big N’ kantoren) 2.2 Signaalfunctie 2.2.1 Vraag naar audit o Signaaltheorie (informatie hypothese): informatie-asymmetrie tussen insiders en (potentiële) kapitaalverstrekkers (outsiders) ‘Market for lemons’ (Akerlof 1970) - Leveranciers van hoge kwaliteit worden uit de markt gedreven omdat klant de gemiddelde prijs wil betalen ondanks welke kwaliteit het dan is o Incentive om kwaliteit te signaleren voor leveranciers van bovengemiddelde kwaliteit Outsiders kunnen de kwaliteit namelijk moeilijk beoordelen o Belangrijk om een signaal van betrouwbaarheid te geven Vrijwillig een auditor aanstellen geeft zo een signaal Heel belangrijk bij IPOs want investeerders kennen je bedrijf niet - Onderwaardering nieuwe aandelen wordt beperkt door audits hoge kwaliteit 2.2.2 Keuze van auditor o Auditor geeft investeerders informatie waardoor ze goed de kwaliteit kunnen inschatten o Aanstellen dure audit van hoge kwaliteit zal zijn vruchten afwerpen bij investeerders Extra premie zijn ze bereid te betalen als bedrijf niks te verbergen heeft o Bewezen dat een auditor van hoge kwaliteit de onderwaardering van aandelen beperkt 2.3 Verzekeringstheorie 2.3.1 Vraag naar audit o Verzekeringstheorie (‘diepe zakken’ hypothese): auditor als verzekeraar ten aanzien van derden (investeerders, banken, …) Vooral belangrijk in landen waar rechtszaken tegen auditors gebruikelijk is o Auditor kan mee in verlies gesleept worden Enkel als hem nalatigheid verweten kan worden 3 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material 2.3.2 Keuze van auditor o Enkel aansprakelijk in landen waar aansprakelijkheidsregime voldoende uitgewerkt is o Vooral aanstelling grotere auditkantoren (‘deep pockets’) o Impact op het auditproces: Risico-inschatting Audithonorarium: hoe hoger, hoe hoger betaalde verzekeringspremie en dus hoe hoger de terugbetaling in geval van een schadeclaim Verslaggeving o Leidt tot directe kosten (claim) en indirecte kosten (reputatieverlies) o In België is dit een slechte theorie voor te verklaren waarom er audits zijn -> Weinig rechtszaken tegen audits o Beëindiging controleopdracht Aanstelling commissaris voor 3 jaar! Op straffe van schadevergoeding is ontslag enkel mogelijk door de AV om wettige redenen zoals bijvoorbeeld het ontstaan van belangenconflicten Behoudens gewichtige persoonlijke redenen mag de commissaris geen ontslag nemen tenzij ter AV en nadat de AV schriftelijk is ingelicht over de beweegreden - Schadevergoeding voor geleden schade - Omgekeerde richting geldt ook -> commissaris is ook gebonden aan 3 jaar behalve bij bijvoorbeeld familiale conflicten of ziekte 2.4 De toegevoegde waarde van audit o 3 theorieën zijn complementair, niet de ene is beter dan de andere o Toegevoegde waarde van een audit: Effect(en) van auditing per se moeilijk na te gaan (jaarrekeningen niet-geauditeerde ondernemingen beperkt beschikbaar) - Vrijwillige aanstelling van auditors doorheen de tijd Geauditeerde ondernemingen hebben eenvoudiger toegang tot schuldfinanciering (en lagere rentevoeten) De kwaliteit van de informatie in de jaarrekeningen van geauditeerde ondernemingen is hoger (e.g. minder winststuring) Financiële audit vermindert informatierisico voor belanghebbenden o 65% van de bedrijven zou vrijwillig een auditor aanstellen dus toegevoegde waarde 2.5 Regulering auditmarkt o Zowel vraag als aanbod externe audit gereguleerd in vrijwel alle landen o Economische argumenten pro regulering: Monopolievorming Publieke goederen - Audit in het belang van alle stakeholders - Individueel belang < totale kostprijs - Coördinatieprobleem neemt toe naarmate het # stakeholders toeneemt - Leidt tot onvoldoende investering in audits (i.e., Pareto-inefficiënt) Netwerkvoordeel: zorgt voor grotere vergelijkbaarheid Positieve externaliteiten 4 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material o Externe effecten van een audit: Aanstelling auditor indien kosten < baten Voordelen audit ruimer dan de onderneming en haar aandeelhouders (e.g., goede werking financiële markten, fiscus) Managers nemen (mogelijk) onvoldoende de baten van de audit voor andere stakeholders Auditverplichting gaat gepaard met verplichting inzake te volgen auditregels en – standaarden Netwerkvoordelen: uniforme uitvoering audits verhoogt de vergelijkbaarheid (ergo relevantie) van jaarrekeningen (kwalitatieve vereisten financiële informatie – IASB) Gelet op de veelheid aan betrokken actoren (auditors, ondernemingen, aandeelhouders,…) zou dit moeilijk te bekomen zijn behalve d.m.v. wetgeving Hoofdstuk 3: Het aanbod aan externe auditdiensten 3.1 Kwaliteit en differentiatie o Controversieel topic -> kwaliteit is afhankelijk van het opdrachtrisico Bevat risico dat er rechtszaken tegen hem worden aangespannen, reputatierisico en het risico op tuchtsanties o Beroepsbeoefenaars en beroepsorganisaties houden vast aan het mantra “an audit is an audit is an audit” o = elke audit geeft dezelfde mate van (redelijke) zekerheid inzake betrouwbaarheid van de JR Geen impact van klantkarakteristieken Geen impact auditorkarakteristieken o Elke audit moet voldoen aan dezelfde ethische vereisten, standaarden,… GAAS waarborgt minimumlevel van zekerheid inzake betrouwbaarheid van JR o Klanten kunnen een hogere mate van zekerheid vragen en auditors kunnen die aanbieden (i.e. kwaliteitsdifferentiatie) Verschillen tussen ondernemingen (e.g. eigendomsstructuur) kunnen aanleiding geven tot andere vraag naar/behoefte aan auditing Auditors hebben incentives om zich te differentiëren (mogelijkheid tot quasi-rentes) o Differentiatie in de omvang en kwaliteit van de gevraagde auditdienst Mate van zekerheid dat de jaarrekening getrouw is Mate waarin winstmanipulatie wordt tegengegaan Mate waarin continuïteitsproblemen worden voorspeld o Auditkwaliteit wordt ook beïnvloed door contextuele factoren Vb. factoren gerelateerd aan klant en opdracht, kenmerken auditmarkt, etc. o Belangrijke contextuele factor: biedt audit ook andere (advies)diensten aan Vergroot de economische afhankelijkheid en sociale binding o Hoe differentieert de auditor zich in de markt? Prijs Kwaliteit - Industriespecifieke kennis (bv. jaarrekening supermarkt ziet er anders uit dan de jaarrekening van een holding) - Aanbod van bijkomende diensten (e.g. consulting) - Bekwaamheid/voorkeuren inzake auditproces, werkrelatie auditor-klant, … ▪ Verschillende manieren om te werk gegaan en klant kan een voorkeur hebben voor een bepaald proces 5 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material o Auditkwaliteit is contextafhankelijk en wordt bepaald aan de hand van 4 kenmerken: Institutionele kenmerken (wetgeving, juridische aansprakelijkheid,…) Kenmerken van de auditmarkt (industriestructuur, concurrentie, toegangsbarrières…) Kenmerken van het auditkantoor (technologie, menselijk kapitaal, …) en individuele auditors (industriekennis, ervaring,…) Opdrachtgerelateerde factoren (ambtstermijn, NAS, type klant [e.g. beursgenoteerd],…) 3.2 Structuur van de auditmarkt Dominantie Big 4 o Kleine groep bedrijfsrevisorenkantoren aan aanbodzijde (sterke marktconcentratie) o De Big 4 (benaming omdat kloof met second tier-kantoren groot is) Dienstverlening in diverse domeinen: auditing, accounting, fiscale dienstverlening, juridisch advies, management consulting, … Verhouding van niet audit diensten t.o.v. wel audit diensten Hoe hoger de ratio, hoe meer andere diensten worden aangeboden door een auditkantoor -> Sterke daling door stijgende regulering door hoog aantal schandalen Tot 1989 was er sprake van Big 8 Consulting en auditing hadden spanningen in 1990 bij Arthur Andersen & co -> Zorgde voor afsplitsing 8 -> 6 -> 5 -> 4 (final 4) Grote beursgenoteerde vennoot- schappen kiezen een van de Big 4 6 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material Historische evolutie o M&A sinds begin 20ste eeuw o Einde jaren 1980: M&A tussen de grootste 8 kantoren (‘the Big 8’) onderling o Meeste ‘Big 8’ kantoren vinden hun oorsprong in allianties tussen Britse en Amerikaanse auditkantoren (einde 19de eeuw en begin 20ste eeuw) Eind jaren ’80 begon de eerste fusie o 1913: Andersen, DeLany & Co. opgericht door Arthur Andersen en Clarence DeLany. o 1918: Naamswijziging Arthur Andersen & Co. o 2000-2001: Afsplitsing van de consulting afdeling (hernoemd tot Accenture) o 2001: Enron (en andere schandalen) o 2002: AA levert zijn CPA licentie in o Sterke algemene concentratie aanbodszijde o … met belangrijke gradaties en variaties in verschillende marktsegmenten: Geografisch/institutioneel (e.g. belang kapitaalmarkten, rechtshandhaving) Industrietak Beursgenoteerde vs. niet-beursgenoteerde ondernemingen Grootte klant o Big 4 is nu in 150 landen actief en stellen meer dan een miljoen mensen te werk Kunnen grensoverschrijdend advies verlenen Grote en snelle groei te wijten aan onderlinge fusies o Audit en niet-auditdiensten Toename NAS vanaf midden jaren ‘70 - 1978: 6 van de ‘Big 8’ kantoren ranken met hun omzet uit consulting in de top 10 van grootste aanbieders van consulting in de VS Focus in de jaren ‘70 en ‘80 op NAS als groeistrategie Evolutie tot volwaardige internationale multidisciplinaire professionele dienstverleners (‘professional service firms’) in de jaren ‘90 Na 2000- heden: afname relatief belang NAS o Veelvuldige claim dat audits weinig winstgevend zijn Consulting is winstgevender dus als er te veel zever rond is zijn grote bedrijven bereid om de auditafdeling te laten vallen o Bekommernis omtrent mogelijke negatieve impact van NAS op onafhankelijk/auditkwaliteit sinds jaren ‘70 Economische afhankelijkheid Sociale binding o MAAR: Kennisoverdracht Tal van onderzoek: geen (negatieve) impact van NAS op auditkwaliteit Perceptie = belangrijk (vertrouwensgoed) Zonder vertrouwen heeft de audit geen zin Moet geloven dat audit geloofwaardig en kwalitatief werk levert, anders kan hij net zo goed de jaarrekening niet checken o Is de bekommernis terecht? -> bekommernis over onafhankelijkheid van de audit -> regelgeving zorgt vaak dat audit moeilijk onafhankelijk kan blijven 7 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material o The magic circle is minder geglobaliseerd en zijn veel kleiner qua omzet en personeel o Grootste juristenkantoren ter wereld zijn nog veel kleiner dan de grootste auditkantoren o The ‘Next 4’ hebben nog steeds een grote achterstand op de grootste 4 De Belgische auditmarkt Marktaandeel big 4 ligt boven de 70% maar 7937/17066 is niet 70% maar gaat over aantal klanten, dus grotere ondernemingen huren grotere auditkantoren o Aandeel Big 4 in de totale audit markt # klanten: 46,5% Totale omzet: 72,8% o Aandeel Big 4 beursgenoteerde ondernemingen # klanten: 55,3% Totale omzet: 88,4% o Aandeel Big 4 ‘Bel-20’ ondernemingen # klanten: 92% Totale omzet: 92% o Concentratie op de auditmarkt 8 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material België is bijna perfect en je kan over bijna alle beursgenoteerde bedrijven informatie vinden, in vergelijking met andere landen is dit goed -> Frankrijk: men moet 2 auditors aanstellen dus minder keuzeruimte en 1 van de twee zal een kleiner kantoor zijn o Aandeel Big 4 ondernemingen met een beurswaarde equivalent aan de FTSE 350 (#) VS: 85% VK: 97% Frankrijk: 58% Duitsland: 82% Zweden: 94% Italië: 97% Nederland: 100% EU: 83% China: 14% Rusland: 52%* o China en Rusland zijn belangrijke economieën maar geven een ander beeld -> Rusland: ontwikkelingsland dus lage concentratie -> China: historisch zo bepaald (zeer recent pas toegang tot Chinese markt) en er kan niet gewerkt worden onder de naam Deloitte of PwC want moet een Chinese naam hebben o Concentratie is industriespecifiek Marktaandeel op basis van verworven audithonoraria: Industrieën die complex zijn of waar niet veel auditoren in gespecialiseerd zijn hebben hoge aandelen -> specifieke kennis nodig dus wordt niet veel in geïnvesteerd omdat het niet opbrengt Concentratie auditmarkt o De evolutie van concentratie Toenemende concentratie - 1988: 63% auditmarkt VS door 4 grootste auditors - 1997: 71% auditmarkt VS door 4 grootste auditors - 2002: 97% auditmarkt VS door 4 grootste auditors 2002-…: zeer kleine afname concentratie - Aantal klanten is grote afname maar op basis van omzet is de daling miniem -> kleinere ondernemingen die kleinere audits aanstellen zijn de reden 9 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material Oorzaken concentratie auditmarkt o 4 belangrijke factoren Schaalvoordelen (economies of scale) - Auditkantoren moeten op efficiënte schaal werken om te overleven in markt - Productiekost daalt naarmate je meer produceert - 3 factoren die een impact hebben op schaalvoordelen in de auditmarkt ▪ Boekhoudregels en -wetgeving (moet gekend zijn, zekere expertise) o = Sunk cost ▪ Technologie ▪ Concentratie van vraagzijde Synergievoordelen (economies of scope) - Auditklanten hebben niet enkel behoefte aan auditdiensten (e.g. vraag naar juridisch advies, boekhouddiensten, fiscale dienstverlening, …) - Professionele dienstverleners (met goede reputatie) die dienst aanbieden aan klant hebben competitief voordeel ten aanzien van concurrenten voor het aanbieden van andere diensten (t.g.v. informatieasymmetrieën) ▪ Diensten combineren omdat klanten weten dat je betrouwbaar bent Toegangsbarrières - Audits mogen uitsluitend worden uitgevoerd door erkende auditors (i.e. men moet over een “vergunning” beschikken) - Verplichtingen inzake opleiding, het verkrijgen van een vergunning,… maken toegang tot de markt kostelijker dan zonder de regels ▪ Zorgt voor minder toetreders dus minder concurrentie en dus wordt het een geconcentreerdere markt - Titel van bedrijfsrevisor kan niet gebruikt worden in andere landen van EU Reputatievoordelen - Auditdiensten zijn ervaringsgoederen of zelfs vertrouwensgoederen - In markten waar kwaliteit moeilijk meetbaar is, kan kwaliteit worden gesignaleerd a.d.h.v. de reputatie van de leverancier ▪ Managers geven aan dat reputatie van cruciaal belang is bij hun keuze van auditor ▪ Investeringen door auditors in hun merknaam ▪ ‘Big 4 clausules’ ▪ … 10 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material o Het belang van reputatie Arthur Andersen - Teloorgang Arthur Andersen na reeks schandalen in VS - Negatieve gevolgen van het reputatieverlies van AA beïnvloedde ook de klanten van AA in andere landen (Cahan et al. 2009/AJPT) ComROAD AG - Boekhoudschandaal in Duitsland - Ook andere klanten van KPMG leden onder het reputatieverlies dat KPMG leed t.g.v. dit schandaal (Weber et al. 2008/JAR) ChuoAoyama (Japans auditkantoor/= Japanse tak van PwC) - Veel klanten nemen andere auditor nadat duidelijk wordt dat ChuoAoyama in een reeks schandalen verwikkelt zit (Skinner & Srinivasan 2012/TAR) - Ook klanten van PwC in de VS voelen de reactie van de markten ten gevolge van het falen van ChuoAoyama (Saito & Takeda 2014/JAAF) Gevolgen concentratie auditmarkt o Wetgevers waren bang voor te weinig concurrentie wat zou leiden tot hogere prijzen en zou zorgen voor lagere auditkwaliteit o Moeilijk te bepalen hoe concurrentieel de auditmarkt is o Verschillende onderzoeken zien de positieve kant van de concentratie van de markt o Gevolgen concentratie auditmarkt Concentratie stijgt dus concurrentie daalt en concentratie is goed voor consument Wetgevers over de gehele wereld hebben de voorbije jaren ernstige bezorgdheid uitgedrukt over de (toegenomen) mate van concentratie in de auditmarkt - Negatieve effecten op de auditkwaliteit en op de prijszetting o Concentratie en concurrentie Wat zegt concentratie over concurrentie? Mate van marktconcentratie zegt niet noodzakelijk iets over mate van concurrentie - Klassiek voorbeeld van zeer geconcentreerde, maar zeer concurrentiële markt: frisdrankenmarkt (Coca Cola vs. Pepsi) o Concentratie en auditkwaliteit Recent onderzoek geeft aan: - Concurrentie in de auditmarkt verlaagt de prijs van auditopdrachten ▪ E.g. Numan & Willekens 2012/JAE - Sterkere prijsconcurrentie in sterker geconcentreerde auditmarkten ▪ E.g. Willekens & Achmadi 2003/IJA - Reductie van Big 8 tot Big 6 leidde noch in de VS noch in het VK tot hogere auditprijzen -> prijzen zijn minder belangrijk dan kwaliteit - De auditkwaliteit is lager in minder geconcentreerde auditmarkten ▪ E.g. Francis et al. 2010/CAR Auditkantoren moeten idealiter ongeveer even groot zijn Minder concentratie – lagere auditkwaliteit - Auditkwaliteit hoger wanneer de Big 4 als groep dominanter zijn in de markt - Auditkwaliteit lager wanneer de marktaandelen van de Big 4 ongelijker zijn - Marktaandelen Big 4 gelijker na verdwijnen van Arthur Andersen in de VS 11 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material Internationale context o IFAC: International Federation of Accountants (IFAC) Vereniging van professionele accountancyorganisaties Opgericht in 1977, 170 leden uit 130 landen - Voor België: IBR en IAB Doelstelling: ontwikkeling en harmonisatie globale standaarden die accountants in staat stellen diensten van hoge kwaliteit te verlenen in belang van de samenleving Taken: - Ontwikkelen en promoten van (vak)technische, professionele en ethische standaarden ▪ Vb. Code of Ethics for Professional Accountants - Adviserende rol in andere organisaties zoals de International Accounting Standards Board (IASB) - Huisvest een aantal technische committees waaronder de IAASB dat richtlijnen formuleert op het vlak van auditing en controle International Auditing and Assurance Standards Board (IAASB) - T/m 2001: International Auditing Practices Committee - Tracht te streven naar harmonie en universeel Publiceert normen die het auditberoep aanbelangen (vnl. ISA’s) - Sinds einde jaren ’70 (IAPC) richtlijnen als onderdeel van het harmonisatieproces van het IFAC - 1991 eerste ISA, 1994 codificatie richtlijnen in ISA’s - 2006-2009: ‘Clarity project’ (Clarified ISA’s) -> update ISA’s o ISQC1: Internationale standaard inzake kwaliteitsbeheersing Aangenomen door de IAASB op 15 december 2009 Behandelt verantwoordelijkheden van revisorenkantoren - Het kantoor dient een zodanig systeem van kwaliteitsbeheersing op te zetten dat een redelijke mate van zekerheid wordt verschaft, dat het kantoor en zijn personeel voldoen aan de vaktechnische standaarden en de door wet- en regelgeving gestelde eisen en dat de door het kantoor of de door zijn voor opdrachten verantwoordelijke partners uitgebrachte rapporten onder de gegeven omstandigheden juist zijn - Personeelsbeleid, samenstelling opdrachtenteams, ethische voorschriften, … Aangenomen door de Raad van het IBR op 5 december 2013 Goedgekeurd door de Hoge Raad voor de Economische Beroepen op 11 maart 2014 en door de Minister bevoegd voor Economie op 29 juli 2014 (BS 08/08/2014) In werking sinds: - Voor controle van OOB’s: datum publicatie BS - Voor controle andere entiteiten: BJ afgesloten vanaf 15 december 2014 o FEE: Fédération des Experts Comptables Européens Werd opgericht in 1987 (2016: Accountancy Europe) Europese tegenhanger van de IFAC -> verenigen landen Representatieve beroepsorganisaties uit 37 Europese landen (incl. alle 28 EU lidstaten) 12 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material Zeer actief promotor introductie ISA’s in Europa - Publicatie discussiedocument “Proposal on International Standards on Auditing in the European Union” (2001): invoering van de ISA’s samen met de invoering vanaf 2005 van IAS/IFRS binnen de EU o Europese Unie (betrekking op jaarrekening, audits,…) Richtlijnen vennootschapsrecht - Vierde Richtlijn (78/660/EEG) betreffende de jaarrekening van bepaalde vennootschapsvormen - Zevende Richtlijn (83/349/EEG) betreffende de geconsolideerde jaarrekening - Achtste Richtlijn (84/253/EEG) inzake de toelating van personen, belast met de wettelijke controle van boekhoudbescheiden ▪ Nooit ingevoerd geweest, pas 2006 richtlijn voor controle JR - Richtlijn 2006/43/EG betreffende de wettelijke controles van jaarrekeningen en geconsolideerde jaarrekeningen Vierde Richtlijn (78/660/EEG) verplichtte vennootschappen hun jaarrekening te laten controleren door een gekwalificeerd beroepsbeoefenaar - Mogelijkheid voor lidstaten om vrijstelling te voorzien voor ‘kleine vennootschappen’ In België werd deze verplichtte controle middels de Wet van 21 februari 1985 het monopolie van de bedrijfsrevisoren Achtste Richtlijn (84/253/EEG) bevatte minimumkwalificaties van wettelijke auditor - Geringe impact voor België - Bevatte geen specifieke richtsnoeren m.b.t. de onafhankelijkheid, benoeming en ontslag, bezoldiging, aansprakelijkheid en het auditverslag Vijfde Richtlijn (1972-1988) beoogde de benoeming en het ontslag van de wettelijke auditor, zijn bezoldiging, etc. te reguleren - Deze Richtlijn werd nooit geïmplementeerd 1996: Groenboek “de rol, de positie en de aansprakelijkheid van de auditor in de EU” In dit Groenboek pleitte de Commissie voor: - Het afstemmen van de controlenormen op de internationale controlestandaarden - De invoering van een aantal gemeenschappelijke voorschriften met betrekking tot de onafhankelijkheid (inzonderheid m.b.t. NAS) 1998: oprichting door de Europese Commissie van het Comité Accountantscontrole - Kwaliteit van de wettelijke audits verbeteren - Komen tot een gemeenschappelijk visie over de wettelijke jaarrekeningcontrole (harmonisering) - Auditreguleerders, vertegenwoordigers intern- en extern auditberoep, vertegenwoordigers (grote) auditkantoren Werkzaamheden Comité Accountantscontrole: - Aanbeveling Commissie inzake ‘waarborging van de kwaliteit van de wettelijke controle in de EU’ (2000) - Aanbeveling Commissie inzake de ‘onafhankelijkheid van de auditor’ (2002) ▪ Sterke impact op Belgisch debat over corporate governance en de onafhankelijkheid bedrijfsrevisor (Wet Corporate Governance 2002) - Voorbereidende werkzaamheden met het oog op toepassing van ISA’s in EU 13 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material Einde jaren ‘90 besluit de Europese Raad dat er uiterlijk in 2005 een geïntegreerde Europese financiële markt moet komen - 1999: Financial Services Action Plan (FSAP) Financiële markt → jaarrekeningen → auditing 1999 - …: Waste Management, L&H, Enron, … - Auditing als corporate governance mechanisme 2003: Europese Commissie stelt voor de Achtste Richtlijn te moderniseren Richtlijn betreffende de wettelijke controles van jaarrekeningen en geconsolideerde jaarrekeningen (2006/43/EG) - Wijziging Vierde en Zevende Richtlijn en vervangt de Achtste Richtlijn - Beoogde een hoge mate van harmonisatie van de voorschriften inzake de wettelijke controle - Comité Accountantscontrole wordt opgevolgd door een ‘audit advisory committee’ dat adviezen geeft aan een ‘audit regulatory committee’ dat de politieke beslissingen neemt Op 1 september 2010 hadden alle 27 lidstaten deze vernieuwde controlerichtlijn omgezet in nationale wetgeving (België: KB 30 april 2007) - Extern toezicht en externe kwaliteitscontrole - Opzetten openbaar register van wettelijke auditors - Invoering van de ISA-normen - Invoering minimumkennis en opleidingsvereisten - Verstrengde onafhankelijkheidsregels - Verplichte rotatie - Openbaar maken van jaarlijks transparantieverslag - Instellen van een auditcomité in OOB’s o Invoering van de ISA’s in de EU Controlerichtlijn voert de mogelijkheid in om de ISA’s in te voeren in Europa! De beslissing om over te stappen naar de ISA’s laat evenwel op zich wachten - Discussie over toepassingsgebied van standaarden: “an audit is an audit”? Afzonderlijke lidstaten voeren ISA’s in op eigen initiatief (België 2010) o Korte samenvatting Spelregels auditmarkt grondig gewijzigd sinds begin “moderne audit” (1900) tijdperk - Schandalen en fraudezaken - Gewijzigde vraag naar audit Tot ca. 1990 vnl. zelfregulering door beroep Drastische veranderingen in de jaren 1990 - Substantiële toename van het belang van NAS - Reeks in het oog springende boekhoudschandalen Vandaag de dag: publiek toezicht - PCAOB in de VS (2001), publieke toezichtsorganen in EU-lidstaten (2006/43/EG) o Tussen nieuwe richtlijn in 2006 en de kredietcrisis was het auditberoep in rustig vaarwater waarin niet te veel veranderde voor de audits o De kredietcrisis Kritiek hoofdzakelijk gericht op banken, ratingbureaus, toezichthouders,… In de VS ontspringen accountants en auditors grotendeels de dans 14 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material Ook in Europa ging de eerste aandacht naar (centrale) banken, ratingbureaus, toezichthouders,… Lessen uit de crisis: - 13 oktober 2010: EC lanceert een brede raadpleging over de rol van de wettelijk audit met de publicatie van het Groenboek “Beleid inzake controle van financiële overzichten: lessen uit de crisis” ▪ “… er is tot nu toe weinig aandacht besteed aan de manier waarop de auditfunctie kan worden verbeterd om bij te dragen aan meer financiële stabiliteit.” Recente ontwikkelingen o Groenboek behandelde divers scala thema’s en bevatte enkele zeer controversiële suggesties Aanstelling auditor door derde partij Verplichte rotatie auditkantoren Verscherping verbod NAS (eventuele verplichte omvorming tot ‘zuivere auditkantoren’ -> is er niet gekomen) Limiet op het aandeel honoraria dat mag worden ontvangen van een enkele controlecliënt Aanpakken marktconcentratie door (a) verplichting ‘joint audits’, (b) verplichte rotatie en aanbesteding, (c) verbod op ‘Big 4 clausules’, … o Bijna 700 schriftelijke reacties (8/12/2010) Hoogste respons inzake consultaties Interne markt sinds Solvency II in 2008 Zeer geringe steun voor de belangrijkste voorstellen o 30 november 2011: Commissie stelt drastische hervormingen audit(markt) voor Verplichte rotatie auditkantoren (na 6 jaar) (OOB’s) Verplichte aanbestedingen (OOB’s) Volledig verbod op NAS Verbod op ‘Big 4 clausules’ … o De voorstellen van de Commissie komen sterk onder vuur te liggen o Intens lobbywerk van de (grote) auditkantoren Commissie van Juridische Zaken van het Europees Parlement (JURI) keurt op 25 april 2013 een pakket auditmaatregelen goed met de uitdrukkelijke vermelding dat een algemeen verbod van NAS contraproductief zou zijn. Enkel adviesdiensten die de onafhankelijkheid echt bedreigen zouden moeten worden verboden o 17 december 2013: algemeen akkoord tussen het Europees Parlement en de EU-lidstaten Verordening (EU) 537/2014 betreffende specifieke eisen voor de wettelijke controles van financiële overzichten van organisaties van openbaar belang Richtlijn 2014/56/EU tot wijziging van Richtlijn 2006/43/EG betreffende de wettelijke controles van jaarrekeningen en geconsolideerde jaarrekeningen o April 2014: goedkeuring door de plenaire vergadering van het Europees Parlement en door de Raad van Ministers 15 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material o Hervorming auditmarkt 2014 Maatregelen gaan lang niet zo ver als oorspronkelijke suggesties van de Commissie - Erkenning en toelating van wettelijke auditors en auditkantoren (over de landsgrenzen heen) -> revisor België kan niet starten in Spanje ▪ Stap gezet om het te vereenvoudigen - Professioneel-kritische instelling - Onafhankelijkheid (en objectiviteit) - Adequate interne organisatie van de wettelijke auditors en auditkantoren - Verplicht gebruik van de internationale controlestandaarden (ISA’s, ISQC1,…) - Controleverklaring (continuïteit) Ingrijpende wijzigingen bij audit van OOB’s - Beursgenoteerde vennootschappen, kredietinstellingen en verzekeringsmaatschappijen - Lidstaten kunnen deze definitie verruimen Uitbreiding controleverslag Externe rotatie auditkantoren (max. 10 jaar) - + 10 jaar mits openbare aanbestedingsprocedure - + 14 jaar indien ‘joint audit’ - Lidstaten kunnen dit inkorten dus strenger te zijn (e.g. 9 jaar in Italië) Verbodsbepalingen NAS ‘Zwarte lijst’ NAS - Specifieke belasting-, consultancy- en adviesdiensten voor de gecontroleerde entiteit; - Diensten die een rol impliceren in het beheer of de besluitvorming van de gecontroleerde entiteit; - Diensten in verband met de financiering, de kapitaalstructuur en de beleggingsstrategie van de gecontroleerde entiteit. ‘Clean period’: jaar voor de aanstelling geen actieve rol in het bedrijf gehad Algemene beperking op uitvoering NAS bij OOB’s (cf. ‘one-to-one’ regel) - Totaal van vergoedingen NAS mag max. 70% zijn van het gemiddelde van de in de laatste 3 opeenvolgende boekjaren betaalde vergoeding voor de audit - Berekening op groepsniveau - Lidstaten kunnen de 70% grens verscherpen Indien de auditor > 15% inkomsten haalt uit één OOB (in elk van de laatste 3 jaar) moet dit aan het auditcomité worden gemeld Belangrijkere rol auditcomité OOB’s - Aanstelling van de auditor ▪ Auditcomité dient minstens 2 keuzes aan te bevelen ▪ Bestuur moet aan AV uitleggen of voorkeur van auditcomité wordt gevolgd ▪ Selectieprocedure onder toezicht auditcomité ▪ ‘Big 4 clausules’ zijn nietig - Aanvullende verklaring auditor aan auditcomité Meerderheid van de leden onafhankelijk Auditcomité dient als geheel te beschikken over relevante deskundigheid In werking getreden op 17 juni 2016 (van toepassing op boekjaren die aanvangen vanaf 17 juni 2016) 16 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material Sommige regelingen pas later van kracht - Verplichte rotatie - Verbod op ‘Big 4 clausules’ Houding IBR - Rotatie: maximale termijn niet inkorten (+ opties lichten) - NAS: Verbodslijst niet uitbreiden en enkel voor OOB’s, materialiteitsdrempels invoeren 3.3 Organisatiestructuur o Vrij beroep (uitgeoefend in vennootschapsvorm) Wordt vaak gebruik gemaakt van up or out - = Promotie of ontslag - Niemand blijft jaren zelfde positie behouden Senior stuurt de juniors aan Van iedereen die ooit start wordt 3-4% partner (tegenwoordig soort tussenpositie) o Vennootschapsvorm (CVBA, BVBA, …) Minder zware of flexibelere fiscale en parafiscale behandeling van beroepsinkomsten Bijkomende opties inzake tegeldemaking & erfregeling en inzake continuïteit Delen van het beroep met beroepsgenoten – hoger niveau van beoefening Kostenbesparing Schaalvergroting Beperking van de aansprakelijkheid (zeer belangrijk voor audits) o Internationale netwerken van nationale kantoren Gedeelde (internationale) merknaam Ontwikkeling auditmethodologie, training,… op internationaal niveau Rekrutering, aanvaarding nieuwe klanten, prijszetting, verloning,… op nationaal niveau (partners krijgen geen salaris maar winstverdeling) - Enkel Mazars SRCL verdeelt winst op internationaal niveau Bv. PwC is verzameling van kantoren, gelijkenissen qua training en visie enzo maar is een netwerk van zelfstandige kantoren o Juridische structuur These firms are not global partnerships, a single firm, or a multinational corporation. PwC is the brand under which the member firms of PricewaterhouseCoopers International Limited (PwCIL) operate and provide professional services. Together, these firms form the PwC network. ‘PwC’ is often used to refer either to individual firms within the PwC network or to several or all of them collectively. o Internationale netwerken Auditkantoren zijn geen multinationale organisaties Wereldwijd actief maar geen juridische entiteit - Binnen elk netwerk wordt elke entiteit afzonderlijk op nationaal niveau beheerd en bestuurt maar onder zelfde merknaam o Lokale structuren Vaak up-or-out cultuur dus of promoveren tot partner of ontslag - Nu minder het geval want functies toegevoegd net onder partner - Partners zijn agent (leveren van auditdiensten) en principaal (eigenaar van de vennootschap) Traditioneel waren auditkantoren zeer hiërarchisch 17 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material Vaak besloten vennootschap, vroeger vaak VOF - Vrij beroep uitoefenen in vennootschapsvorm heeft voordelen Aansprakelijkheid o Belangrijkste reden om vennootschap te zijn: beperkte aansprakelijkheid Gevolg van de litigation crisis (veel schadevergoedingen) o 1980-1990: “Litigation crisis” 1981: $81 miljoen boete voor AA (Arthur Andersen - Funds of Funds) 1990: Laventhol & Horwath gaat ten onder na verlies van reeks rechtszaken 1991: $477 miljoen betaald door Big 6 voor afhandeling van diverse rechtszaken 1992: $220 miljoen (Coopers & Lybrand - MiniScribe) 1992: >6000 rechtszaken aangespannen tegen auditkantoren in de VS (> $15 miljard) o Laventhol & Horwarth November 1990: partners van L&H keuren ontbinding van hun vennootschap goed - $153 miljoen schulden > $146 miljoen activa - 100 openstaande rechtszaken ($2 miljard aan schadevorderingen) - Hoofdelijke en onbeperkte aansprakelijkheid: $47 miljoen van partners’ hun persoonlijke activa waren nodig om L&H’s schulden te voldoen na liquidatie Hervorming aansprakelijkheidsregeling -> dreigingen faillissementen/rechtszaken 1994: alle grote accountingkantoren zijn omgevormd tot LLPs (cf. CVBA/BVBA) o LLPs en auditkwaliteit Auditors (in de VS) betalen nog steeds omvangrijke schadeclaims - 1999: $335 miljoen (E&Y - Cendant Corporation) - 2001: $110 miljoen (Arthur Andersen – Sunbeam) - 2003: $125 miljoen (KPMG - Rite Aid) - 2004: $115 miljoen (KPMG - Lernhout & Hauspie) - 2005: $250 miljoen (Deloitte & Touche - Fortress Re) - 2005: $182 (PwC - Ambassador Insurance Co.) Van onbeperkte naar beperkte aansprakelijkheid heeft geen impact op auditkwaliteit - Nog steeds genoeg incentives om goed werk te leveren o Aansprakelijkheid in Europa (voorgaande was enkel in de VS) In continentaal Europa typisch andere situatie 2008: na intensief lobbywerk van de grote internationale accountingkantoren publiceert de EU een aanbeveling ‘Concerning the Limitation of the Civil Liability of Statutory Auditors and Audit Firms (2008/473/EC)’ - Aanbeveling = niet bindend besluit Lidstaten wordt aanbevolen om burgerlijke aansprakelijkheid auditors te beperken Risicoaansprakelijkheid (‘strict liability’) vs. nalatigheid - Risicoaansprakelijkheid kan ook zijn als je niet voldoende werk hebt geleverd Hoofdelijke vs. beperkte aansprakelijkheid - Spanje is het enige EU land met beperkte aansprakelijkheid - Hoofdelijk is veel breder dan beperkte Omvang van de aansprakelijkheid (e.g. plafonds) - De aansprakelijkheid van de auditor is bv. geplafonneerd in België (sinds 2005), Duitsland, Griekenland, Oostenrijk en Slovenië o Procesvoering tegen auditor is minder gebruikelijk in Europa 18 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material o Aansprakelijkheid in België Tot 2005: burgerlijke beroepsaansprakelijkheid onbeperkt (cf. andere vrije beroepen) 2005: aansprakelijkheid revisoren(kantoren) geplafonneerd (behalve in geval van bedrieglijk opzet of het oogmerk om te schaden) - Beursgenoteerde vennootschappen: €12 miljoen - Niet-beursgenoteerde vennootschappen: €3 miljoen Voor revisor is belangrijker om bij beursgenoteerde geen fouten worden gemaakt 2010: verder versoepeling aansprakelijkheid voor natuurlijke personen: behoudens opzettelijk fout, enkel tuchtrechtelijke aansprakelijkheid o Aansprakelijkheidsrisico’s worden door auditkantoren op 2 manieren beheerst: Intern risicobeheer (e.g. interne kwaliteitscontroles, procedures inzake klantaanvaarding en -continuering) Aansprakelijkheidsverzekering (verplicht in België) o Kosten aansprakelijkheid: Deel 2: De Belgische auditsector Hoofdstuk 4: Historische evolutie van het bedrijfsrevisoraat 4.1 Inleiding o Belgische terminologie verschilt van de internationale terminologie Bedrijfsrevisor: Vlaamse term voor externe auditor - Internationaal gebruiken ze auditor of accountant Accountant: Vlaamse term is niet hetzelfde als een bedrijfsrevisor Commissaris: geen erkend beroep maar functie of mandaat - Bedrijfsrevisor die wettelijke controle jaarrekening doet = commissaris - Nederlandse commissaris = Belgische bestuurder o Auditor, bedrijfsrevisor en commissaris kan natuurlijk persoon of rechtspersoon o Bedrijfsrevisor = Belgische term Ingevoerd door de Wet van 22 juli 1953 houdende oprichting van het Instituut van de Bedrijfsrevisoren (B.S. van 2 september 1953) Beschermde titel o Commissaris = functie = wettelijke controle van de jaarrekening = externe auditor = wettelijke auditor o Artikel 3:73 WVV De controle in vennootschappen, op de financiële toestand, op de jaarrekening en op de regelmatigheid, ten aanzien van dit wetboek en de statuten, van de in de jaarrekening weergegeven verrichtingen, wordt opgedragen aan een of meer commissarissen. o Artikel 3:47 §6 WVV De commissaris wordt door de algemene vergadering benoemd onder de leden, natuurlijke personen of rechtspersonen, van het Instituut van bedrijfsrevisoren. 19 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material 4.2 De controleur: van commissaris tot commissaris Ontstaansgeschiedenis o 1873 NV’s verplicht operaties te laten controleren door 1 of meer commissaris(en) Aangesteld door de AV voor 6 jaar (hernieuwbaar) - Tussentijds kon audit wel uit functie gezet worden Geen bepaling omtrent kwalificaties commissaris dus iedereen kon functie doen - Geen omschrijving qua deskundigheid of onafhankelijkheid Nauwelijks Belgische boekhoudregels dus revisor wist niet goed wat en hoe te doen Ruime (doch vage) toezichtsfunctie voor de commissaris o 1935 Oprichting Bankcommissie (vandaag: FSMA) - Toezicht houden op administratieve en boekhoudkundige delen van banken Uitbesteding ‘veldwerk’ aan door haar erkende bankrevisoren Banken vanaf dan verplicht om een bankrevisor aan te stellen als commissaris - Banken die NV waren moesten enkel revisor en geen commissaris hebben - Banken hadden bankrevisoren, NV’s hadden commissarissen Situatie op 01/09/2020: - 33 erkende bankrevisoren (21 behoren tot de Big 4) - 158 revisorale bankopdrachten (127 door de Big 4) o 1948 Na NV’s en banken worden ook entiteiten met een ondernemingsraad verplicht een bedrijfsrevisor te benoemen Revisor moet waken over belangen werknemer - Verslagen en bescheiden voorgelegd aan de ondernemingsraad door het ondernemingshoofd juist en volledig verklaren Statuut revisor niet wettelijk geregeld (eerste invoering term revisor) o Wet van 22 juli 1953 Oprichting Instituut der Bedrijfsrevisoren (IBR) -> datum onthouden - Statuut en taken bedrijfsrevisor erkend Ondernemingen met ondernemingsraad: aanstelling door het IBR erkende bedrijfsrevisor Commissaris van NVs en banken niet noodzakelijk door het IBR erkende bedrijfsrevisor o Wet van 1 december 1953 Verplicht alle NVs, Comm.VA en CVs die beroep deden op of hadden gedaan op het spaarwezen om hun commissaris te kiezen uit leden van het IBR (= commissaris- revisor) 1954: Revisoren van instellingen van openbaar nut moeten zoveel mogelijk worden gekozen uit leden van het IBR Bedrijfsrevisor monopolie om controle uit te voeren bij spaarkassen (1964), portefeuillemaatschappijen (1967), verzekeringsmaatschappijen (1975) o Boekhoudkundig intermezzo Wet van 17 juli 1975 met betrekking tot de boekhouding van de ondernemingen zorgt voor een coherent raamwerk voor de boekhoudkundige en financiële verslaggeving van ondernemingen 20 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material Wet van 24 maart 1978 m.b.t. de neerleging en publicatie van de jaarrekening en het commissarisverslag impliceert de erkenning van het maatschappelijke belang van de controle van de jaarrekening Europese Boekhoudrichtlijn 2013/34/EU o Hervorming van de wet van 22 juli 1953 Commissarisfunctie wordt monopolie van de bedrijfsrevisoren (leden IBR) Aanstelling voor 3 jaar (hernieuwbaar) Stringente voorschriften inzake ontslag, Verplichtte aanstelling commissaris-revisor uitsluitend voor ‘grote’ ondernemingen Kleine vennootschappen die een commissaris aanstellen dienen daartoe een bedrijfsrevisor aan te stellen o Wet van 21 februari 1985 De boekhoudingsrevisor heeft als functie, op eigen verantwoordelijkheid, alle opdrachten uit te voeren in verband met de organisatie van boekhoudings-diensten, het verbeteren, nazien en waarmerken van de juistheid en echtheid van alle boekhoudings-stukken. Zijn functie kan ook bestaan in het boekhoudkundig ontleden van de toestand en werking der ondernemingen zowel ten opzichte van hun kredietwaardigheid, hun rendement en hun risico’s als van de wetten die op hen toepasselijk zijn. (Wet van 22 juli 1953, Art. 3) De bedrijfsrevisor heeft als hoofdtaak alle opdrachten uit te voeren die bij of krachtens de wet aan de bedrijfsrevisoren uitsluitend zijn toevertrouwd en op algemene wijze, alle controle-opdrachten te vervullen met betrekking tot boekhoudkundige staten van ondernemingen, verricht met toepassing van of krachtens de wet. (Wet van 21 februari 1985, Art. 33) o Impact Wet van 21 februari 1985 Vele duizenden vennootschappen moeten plots een bedrijfsrevisor aanstellen - 1983: 2528 commissarismandaten - 1984: 3543 commissarismandaten - 1985: 4118 commissarismandaten - 1990: 12761 commissarismandaten - 2013: 25484 commissarismandaten Piek in het ledenbestand van het IBR - 1969: 215 bedrijfsrevisoren - 1985: 409 bedrijfsrevisoren - 1986: 649 bedrijfsrevisoren Eveneens belangrijke wijziging inzake onafhankelijkheidsbepalingen, vnl. m.b.t. NAS - Absolute verbodsbepaling NAS wordt vervangen door tweevoudige regel: - De commissaris (incl. bedienden, vennoten of medewerkers) mogen geen opdracht aanvaarden die de onafhankelijkheid van de commissarisfunctie in gedrag kan brengen - Uitzonderlijke of bijzondere prestaties mogen slecht tot een bijzondere bezoldiging aanleiding geven indien dit in het jaarverslag wordt verantwoord o Na 1985 Bijzondere wettelijke opdrachten (inbreng in natura, quasi-inbreng, fusies en splitsingen, …) voorbehouden aan commissaris-revisor als deze is aangesteld Tweestrijd IBR – IAB (Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten) 21 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material o Updates 1999 en 2007 W. Venn. van 7 mei 1999 (BS 06.08.1999) - Commissaris-revisor = commissaris KB van 30 april 2007 betreffende de erkenning van bedrijfsrevisoren en het openbaar register - Omzetting Europese richtlijn van 2006 (betreffende de wettelijke controles van jaarrekeningen en geconsolideerde jaarrekeningen) naar Belgisch recht o Recente wijzigingen Wet van 29 juni 2016 houdende diverse bepalingen inzake Economie - Art. 89 bevoegdheden tuchtinstanties - Art. 90-92 duur commissarismandaat Wet van 7 december 2016 tot organisatie van het beroep van en het publiek toezicht op de bedrijfsrevisoren KB 21 juli 2017 toekenning hoedanigheid bedrijfsrevisor en openbaar register o Grootste wijzigingen: publiek toezicht op bedrijfsrevisoren + onafhankelijkheid commissaris o Verplichting commissaris Geldt niet voor (WVV Art. 3:72): - VOF en Comm.V. waarvan alle onbeperkt aansprakelijke vennoten natuurlijke personen zijn - Niet-genoteerde kleine vennootschappen - Economische samenwerkingsverbanden, waarvan geen enkel lid onderworpen is aan de controle door een commissaris - Landbouwvennootschappen 4.3 Institutioneel kader: van intern naar publiek toezicht Interne organisatie o Nood aan erkenning auditberoep was hoog -> specifieke functieomschrijving nodig Na dat gebeurd was, ging alles in stroomversnelling o IBR zorgde voor een helpdesk zodat revisoren met vragen terecht konden = InformatieCentrum voor het bedrijfsrevisoraat (ICCI) o IBR was niet altijd een succes, zeker niet in de beginjaren Faalde in hun belangrijke academische rol IBR legde vooral aandacht vooral op verdediging beroepsbelangen en niet zijn maatschappelijke verplichtingen o Hervorming IBR (geen opheffing) in 1953 Zorgde voor snelle groei aantal leden IBR en problemen opgelost 22 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material Extern toezicht o Creatie van de Hoge Raad van het Bedrijfsrevisoraat leidde tot extern toezicht Elke beslissing IBR moest langs de Hoge Raad Leden Hoge Raad gekozen door overheid en sociale gesprekspartners s o Taak bedrijfsrevisor werd een taak van de gemeenschap in haar geheel o Nieuwe storm: fraude- en boekhoudschandalen KPMG werd met de vinger gewezen door Lernout & Hauspie Zelfde periode 20 schandalen in de VS o Toezicht op bedrijfsrevisoren werd van publiek belang o Met de komst van publieke toezichthouders zoals het KVI (Kamer van Verwijzing en Instaatstelling) werd het toezicht volledig geëxternaliseerd naar publieke toezichtsorganen College van Toezicht op de Bedrijfsrevisoren (CTR) Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) Uit de les o IBR Wet van 1948: creatie functie van revisor, maar geen uitsluitsel over statuut van de revisoren Wet van 1953: oprichting IBR Moeizame start van het IBR - Verwijt dat het IBR voornamelijk de beroepsbelangen van zijn leden verdedigde ten koste van zijn maatschappelijke verplichtingen Succesvolle hervorming van het IBR middels de Wet van 21 februari 1985 - Zorgt dat IBR zich gedraagt als beroepsorganisatie i.p.v. belangenorganisatie Doelstelling: Het Instituut […] heeft als doel om te voorzien in de bestendige organisatie van een korps specialisten die bekwaam zijn de functie van bedrijfsrevisor te vervullen met alle vereiste waarborgen inzake competentie, onafhankelijkheid en beroepseer (Wet van 7 december 2016) Structuur en taken IBR - AV = alle revisoren (natuurlijke personen) - Raad (7 Nederlandstalige / 7 Franstalige leden) ▪ Toegang tot het beroep (inrichting stage) o Wie mag revisor worden? 3 jaar stage doorlopen ▪ Toekenning/intrekking hoedanigheid bedrijfsrevisor door IBR ▪ Organisatie permanente vorming (blijven bijscholen) ▪ Houden en bijwerken openbaar register o = Lijst van alle revisoren die er zijn ▪ Formuleren van normen en aanbevelingen - Uitvoerend comité ▪ Lopende zaken ▪ Leiding over het personeel van het IBR - Commissies (vb. stagecommissie) o Publiek toezicht Quis custodiet ipsos custodes? Voor 2002: traditie van zelfregulering en peer review - Anderen uit het beroep hielden toezicht op elkaar 23 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material Sinds 2002: vorm van publiek toezicht in de meeste landen - VS: PCAOB (SOX, 2002) - Nederland: Autoriteit Financiële markten (2002) - België (sinds wet van 7 december 2016): ▪ College van Toezicht op de Bedrijfsrevisoren (CTBR) ▪ Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) o Hiervoor waren 6-7 partijen betrokken, vereenvoudigd 4.4 Organisatie van revisoren en samenwerking o Revisoren(kantoren) Op 31/12/2021: 1063 revisoren (natuurlijke personen) - 199 tijdelijk verhinderd (bv. van revisor naar CEO promoveren) - Titel revisor behouden wanneer beroep niet meer uitgeoefend wordt Op 31/12/2021: 608 bedrijfsrevisorenkantoren - Veel van kantoren zijn natuurlijke personen, BV’s, puur zakelijk interessant Omzet in 2021 van ± €407 miljoen voor opdrachten waarop ze het wettelijk monopolie bezitten en nog eens > €200 miljoen voor andere controle-opdrachten of verenigbare opdrachten - Snelle stijging in een halve eeuw door stijgend aantal controletaken dat werd toegewezen aan auditors Samen stellen de bedrijfsrevisoren(kantoren) ruim 3700 personen tewerk o Drijvende kracht van de snelle expansie: Bedrijfsrevisoren begonnen beroep uit te oefenen in verenigingen Grote kantoren sloten zich aan bij internationaal netwerk Kantoren gingen samenwerken met andere beroepsbeoefenaars zoals accountants o Bij samenwerking revisoren onderscheid maken tussen Professionele- of controlevennootschappen - Doel: uitoefenen van het beroep zelf Middelenvennootschappen - Inbrengen personeel en infrastructuur, enkel onkostenvergoeding afstaan o Complicaties van werken binnen een vennootschapsstructuur: Revisoren moeten aan kwalificaties voldoen waar een vennootschap niet aan kan voldoen zoals bijvoorbeeld het bezitten van een diploma - Oplossing: uitgaan van volledige rechtsbekwaamheid Vennootschappen kunnen enkel handelen door zijn organen o Revisor is een vrij beroep en had tot 2005 onbeperkte burgerlijke aansprakelijkheid Te moeilijk om verzekering af te sluiten Werd langzaam afgebouwd door eerst in omvang te beperken (tenzij opzet) Later verder versoepeld voor natuurlijke personen - Enkel tuchtrechtelijke aansprakelijkheid o Deontologische aspecten moeten altijd voldaan zijn !! Altijd belang van de gemeenschap laten primeren op belang cliënt o Meer en meer vennootschappen omdat veel revisoren BV oprichten Heeft fiscale en sociaalrechtelijke redenen Solitaire uitoefening is aan het uitsterven - Veel internationale samenwerkingen 24 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material o Netwerkstructuren “De grotere structuur die op samenwerking is gericht en waartoe een bedrijfsrevisor behoort, en die duidelijk is gericht op winst- of kostendeling, of het delen van gemeenschappelijke eigendom, zeggenschap of bestuur, een gemeenschappelijk beleid en procedures inzake kwaliteitsbeheersing heeft, een gemeenschappelijke bedrijfsstrategie, het gebruik van een gemeenschappelijke merknaam of aanzienlijk deel van bedrijfsmiddelen” Internationale netwerken (> 600 revisoren) - Baker Tilly International, BDO, Deloitte, … - Russell Bedford International (Wouters, Van Merode & C° Bedrijfsrevisoren), Nexia International (VGD), … Strikt nationale structuren (± 150 revisoren) -> alleen in België - Auditas, LMDC, VPC, … ± 125 bedrijfsrevisoren die alleen werken o Overkoepelende structuren (CVBA) (nationaal): Baker Tilly, BDO, Deloitte, EY, Grant Thornton, KPMG, Mazars, Moore Stephens, PwC, … Leden van een netwerk met gemeenschappelijke merknaam Eenpersoonsvennootschappen (BVBA) - BDO: BVBA Gert Maris Bedrijfsrevisor, BVBA Marleen Theunis & C°, BVBA Catry & C° Bedrijfsrevisoren, … - … o Belangrijk kenmerk netwerk: gemeenschappelijk beleid en procedures rond kwaliteit Belgische kantoren moesten International Standards on Quality Control toepassen IAASB heeft deze later vervangen door ISQM 1 & 2 (overgenomen door België 2022) Hoofdstuk 5: Institutioneel kader en deontologische regels 5.1 Huidig institutioneel kader Overzicht o Huidig kader kreeg vorm door auditwet van 7 december 2016 Verdwijnen wet 1953 o Vanaf 2017: college van toezicht op bedrijfsrevisoren (CTR of het College) Ziet toe op kwaliteit controleopdrachten o Hoge Raad vr Economische Beroepen ziet toe op naleven beroepsnormen en aanbevelingen Goedkeuren nieuwe normen of aanbevelingen goed o IBR heeft initiatiefrecht voor aanbevelingen en normen (toezicht College) o Alle spelers komen 1x per jaar samen in een raadgevend forum o Sanctiecommissie van de FSMA neemt administratieve maatregelen als revisoren inbreuk plegen op wettelijke bepalingen of beroepsnormen Het college o CTBR houdt toezicht op de bedrijfsrevisoren en heeft dubbele opdracht: 1. Kwaliteitscontrole en toezicht bedrijfsrevisoren - Minstens elke 6 jaar (3 jaar revisoren met OOB-opdrachten) - In geval van OOB-dossiers: externe inspecteurs 2. Toezicht op opdrachten gedelegeerd aan IBR o Onafhankelijk van bedrijfsrevisoren Comité telt 6 leden (2 benoemd door KB, 2 door NBB en 2 door FSMA) o Contactpersoon met controleorganen van andere lidstaten 25 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material De Sanctiecommissie o Extern orgaan zonder enige bedrijfsrevisor in het bestuur o Tuchtsanctie opleggen bij inbreuken op wettelijke, reglementaire of normatieve bepalingen o FSMA biedt ondersteuning (logistiek, …) aan CTBR en bezit tuchtrechtelijke bevoegdheid -> ook toezicht houden op beursgenoteerde ondernemingen Sanctiecommissie (8 leden – 6 magistraten) Waarschuwing, berisping, tijdelijke schorsing, definitieve intrekking hoedanigheid bedrijfsrevisor, administratieve geldboetes o Toezicht op bedrijfsrevisoren dus volledig onttrokken aan IBR De Hoge Raad o Publiek toezicht o Normgevende bevoegdheid voor alle bindende teksten Normen zijn altijd bindend, aanbevelingen niet 5.2 Deontologische regels (niet te diep op ingaan) Context o Belangrijke bronnen van deontologie: Aanbevelingen en adviezen van het IBR Wet van 22 juli 1953 (basisbepalingen beroepsethiek) Wet van 7 december 2016 Wetboek van vennootschappen en verenigingen o De deontologische code is van toepassing op alle bedrijfsrevisoren en heeft betrekking op alle revisorale opdrachten o Niet toegestaan om werkzaamheden uit te oefenen of daden te stellen die onverenigbaar zijn met (i) de waardigheid, rechtschapenheid of kiesheid, of (ii) de onafhankelijkheid o Wettelijke opdrachten voor revisoren: Commissarismandaat (monopolie) Andere wettelijke controleopdrachten - Opdrachten in toepassing van de wetgeving op de vennootschappen (inbreng in natura, …) - Controle (a) van de rekeningen van OOB’s, (b) op de fondsen voor bestaanszekerheid, (c) op de instellingen voor collectieve belegging, (d) op farmaceutische laboratoria, (e) op ondernemingen van hypothecaire leningen, (f) op ziekenhuizen, (g) op de kapitalisatieondernemingen, (h) op NGOs,… Onafhankelijkheid o Onafhankelijk handelen met respect voor de beroepsethiek o Nu wordt gesproken over ‘corporate governance’ of deugdelijk bestuur o Feitelijke en schijnbare onafhankelijkheid Verbod van opdrachten in rechtspersonen waar de revisor (echtgenoot of bloed- of aanverwant tot in de tweede graad) een belangrijke positie bekleedt (of bijdraagt aan de boekhouding) Verbod om financieel belang te hebben in de rechtspersoon Geen enkele vergoeding of voordeel vanwege de rechtspersoon te ontvangen, behalve het honorarium dat werd vastgesteld voor het uitvoeren van de audit 26 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material Verbod een revisorale opdracht te aanvaarden in een rechtspersoon waar hij gedurende de drie voorafgaande jaren een functie bekleedde van bestuurder, zaakvoerder, afgevaardigd bestuurder of lid was van het directiecomité Verbod de activiteit zodanig te beperken dat de beroepsinkomsten van de revisor uitsluitend of voor het grootste gedeelte afhankelijk zijn van een beperkt aantal opdrachten die afhankelijk zijn van één belangengroep - Bij faillissement of verlies klant wordt je minder onafhankelijk Cooling-off period: gedurende 2 jaar na het einde van het commissarismandaat mag men geen bestuurder, zaakvoerder of enige andere functie opnemen in een vennootschap die aan controle door de bedrijfsrevisor onderwerpen werd (noch in een daarmee verbonden vennootschap of persoon) Informatie verstrekken aan het auditcomité (bevestiging van zijn onafhankelijkheid, melding van alle bijkomende diensten voor de vennootschap, overleg met het auditcomité over bedreigingen van de onafhankelijkheid en veiligheidsmaatregelen die zijn genomen om die bedreiging in te perken) Openbaarmaking van honoraria (artikel 3:65 WVV) Specifiek door het IBR uitgevaardigde normen inzake onafhankelijkheid van de commissaris: - Verbod op resultaatsgebonden honoraria - Commissaris dient te waken over zijn “economisch” onafhankelijkheid (max. 20% honoraria mag voortkomen van eenzelfde klant of groep klanten) - Rotatieplicht (bij OOB’s dient na max. 6 jaar ten minste de vaste vertegenwoordiger te worden vervangen. De vervangen bedrijfsrevisor mag slechts na verloop van min. 2 jaar opnieuw aan de controle deelnemen) Verplichte rotatie o Interne rotatie: roteren binnen zelfde bedrijfsrevisorenkantoor 3 jaar wachten voor je de rol weer op je mag nemen Om de 6 jaar voor commissarissen bij OOB o Verplichte externe kantoorrotatie 4 jaar wachten tot opnieuw benoemd te worden (cooling off) Na 10 of 20 jaar in Europa maar in België 9 of 18 jaar Verboden niet-controlediensten (NAS) o Wet van 7 december 2016 (niet kennen, enkel principes kennen) Diensten die het vervullen van een rol bij het beheer of de besluitvorming van de vennootschap, onderworpen aan de wettelijke controle, inhouden; Boekhouding en het opstellen van boekhoudkundige documenten en financiële overzichten; Het ontwikkelen en ten uitvoer leggen van procedures voor interne controle en risicobeheer die verband houden met de opstelling en/of controle van financiële informatie of het ontwikkelen en ten uitvoer leggen van financiële informatietechnologie-systemen; Waarderingsdiensten, met inbegrip van waarderingen in verband met actuariële diensten of ondersteuningsdiensten bij rechtsgeschillen; Diensten in verband met de interne controlefunctie van de vennootschap, onderworpen aan de wettelijke controle; 27 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material Diensten met betrekking tot (a) het onderhandelen namens de vennootschap, onderworpen aan de wettelijke controle; (b) het optreden als belangenbehartiger bij het oplossen van geschillen; (c) vertegenwoordiging van de vennootschap bij de afwikkeling van fiscale of andere geschillen; Personeelsdiensten met betrekking tot: (a) leidinggevenden die zich in een positie bevinden waarin zij wezenlijke invloed kunnen uitoefenen op het opstellen van boekhoudkundige documenten of financiële overzichten waarop de wettelijke controle betrekking heeft, indien dergelijke diensten het volgende behelzen: i) het zoeken naar of benaderen van kandidaten voor een dergelijke functie; of ii) het controleren van de referenties van kandidaten voor dergelijke functies; b) het structuren van de opzet van de organisatie; en c) kostenbeheersing. o Niet uitsluitend betrekking op de commissaris, maar ook op personen en vennootschappen met wie de commissaris verbonden is o Bijkomende NAS verboden in geval van wettelijke controle van OOB Verlenen van belastingdiensten Juridische diensten m.b.t. geven algemeen advies Loonadministratie … Beperkingen op toegelaten niet-controlediensten o Niet alle mogelijke niet-controlediensten staan in de lijst Meer zaken die onafhankelijkheid audit in gedrang kan brengen o Meest ingrijpende extra beperking is een kwantitatieve beperking van NAS Als dienst niet door aard probleem is voor onafhankelijkheid kan die toch als NAS benoemd worden als het om een groot bedrag gaat en dus financiële afhankelijkheid o In België zijn er 2 situaties: Voor commissarismandaten bij niet-OOB’s in principe geen beperkingen - Niet-OOB die behoort tot een groep die geconsolideerde jaarrekening moet opstellen: one-to-one regel (honoraria NAS ≤ audithonoraria) - Honoraria voor NAS mogen niet hoger zijn dan 100% Commissarissen bij OOB’s - Honoraria NAS ≤ 70% audithonoraria Belangenconflicten o Risico’s voor belangenconflicten: zelfcontrole, eigenbelang, belangenbehartiging, te grote familiariteit, te verregaand vertrouwen of intimidatie Veiligheidsmaatregelen toepassen indien van toepassing o Revisor mag geen financieel belang hebben in entiteit van controle o Revisor mag geen geschenken of gunsten aanvaarden o Absoluut verbod op resultaatsgebonden honoraria = Beter loon krijgen voor goede uitspraak dan voor kritiek Andere deontologische aspecten die ook het vermelden waard zijn o De revisor dient schriftelijke aantekeningen te maken van verrichte controlewerkzaamheden (deze werkdocumenten zijn 5 jaar te bewaren) o Ronseling en dienstenaanbod zijn verboden Mag niet zelf offertes gaan sturen om bedrijven te overtuigen o Elke (controle)verklaring moet worden getekend met persoonlijke handtekening door bedrijfsrevisor in eigen naam en dus in de hoedanigheid van natuurlijk persoon 28 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material o De bedrijfsrevisor moet voor de aanvaarding van een mandaat nagaan of een andere bedrijfsrevisor in de loop van de voorafgaande 12 maanden belast werd met een revisorale opdracht bij dezelfde rechtspersoon (+ schriftelijk contact opnemen) o Verboden opdrachten uit te voeren die behoren tot ander beroep, die onafhankelijkheid in gedrang brengen of waardoor belangenconflict kan ontstaan Beroepsgeheimen o Vrije beroepen hebben bijna altijd vertrouwensrelatie met cliënten o Beroepsgeheim uitdrukkelijk benoemd in Strafwetboek o Niet alles wat revisor weet is beroepsgeheim Alleen alle feiten en inlichtingen van vertrouwelijke aard o 2 soorten documenten die revisor verzamelt: Documenten die vennootschap zelf aan revisor heeft toevertrouwd - Sommige geen beroepsgeheim zoals publieke jaarrekening - Sommige beroepsgeheim zoals facturen, contracten, etc. Documenten die revisor zelf creëert - Volledig gedekt door beroepsgeheim o Zelfs met toestemming van de bedrijfsleiding mag revisor beroepsgeheim niet schenden Wel met toestemming onderneming delen met derden o Beroepsgeheim vervalt als revisor beklaagde is of in verdenking wordt gesteld Eigen keuze of je spreekt of zwijgt (nooit gedeeltelijk spreken of zwijgen) o Moeilijkste om beroepsgeheim niet onvrijwillig te schenden Door controle bij het ene bedrijf kan je nuttig info verzamelen voor ander bedrijf maar mag je niet gebruiken Hoofdstuk 6: Belgische bijzonderheden 6.1 Toegang tot het beroep o Toegang tot het beroep is gebaseerd op driejarige stage Begeleid door stagecommissie van IBR (10 leden) Organisatie van de toegang tot het beroep is een van het IBR zijn belangrijkste opdrachten o De hoedanigheid van bedrijfsrevisor wordt toegekend aan ieder natuurlijk persoon die: Master hebben, blanco strafblad, meerderjarig en maximaal 60 jaar, … Minstens 3 jaar stage heeft doorlopen Geslaagd is voor alle stage-examens Geslaagd is voor een bekwaamheidsexamen o Vereisten blijven gelden voor hele carrière revisor o Alle bedrijfsrevisoren worden geregistreerd in het openbaar register o Voor stageovereenkomst te hebben moet je stagemeester vinden Minimaal 5 jaar revisor Geen tijdelijke hindernis of verbod op revisorale opdrachten Stagemeester mag maximaal 3 stagairs hebben o Veel theoretische examens van IBR voor dat er groen licht is om stage te starten Examens doen kan voor aanvang van of tijdens de stage (23 vakgebieden) - Houder zijn van een masterdiploma - Vrijstellingen op basis van universitair parcours ▪ Hoog genoeg gescoord op universiteit = vrijstelling 29 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material o Praktische stage-examens focussen op praktische vaardigheden (12 vakgebieden) Geen vrijstellingen mogelijk Voorbereiden op examen door stageseminaries (niet verplicht) o Normale stageduur 3 jaar (1000 uur/jaar) maar vaak langer Opschorting is mogelijk door stagiaire of stagemeester - Wanneer examens niet behaald zijn of door bv. zwangerschap o Laatste hindernis na geslaagd voor examens en stage: bekwaamheidsexamen Maximaal 5 keer proberen o In 2021: 542 stagiairs in totaal (veel zullen nooit revisor worden) 6.2 Aanstelling commissaris Groottecriteria o Verplichting geldt voor ‘grote’ ondernemingen alsook alle organisaties van openbaar belang o Een vennootschap is klein indien ze niet meer dan één der volgende criteria overschrijden: Jaargemiddelde personeel: 50 Jaaromzet (excl. BTW): €9.000.000 Balanstotaal: € 4.500.000 o Overschrijden criteria pas impact na twee achtereenvolgende boekjaren Gevolg: boekjaar dat komt commissaris aanstellen o Belangrijke opmerkingen Benoeming tot commissaris geldt in België voor 3 opeenvolgende boekjaren (ook als in boekjaren na benoeming aan criteria van kleine vennootschappen wordt voldaan) De groottecriteria moeten niet op geconsolideerde basis worden berekend - Wel indien beursgenoteerd of deel van een groep die een geconsolideerde jaarrekening moet opstellen en publiceren ▪ Jaargemiddelde personeel: 250 ▪ Jaaromzet (excl. BTW): €34.000.000 ▪ Balanstotaal: € 17.000.000 - Cf. groottecriteria schema van de jaarrekening o Kleine niet-beursgenoteerde vennootschappen mogen een commissaris aanstellen 30 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material Verantwoordelijkheid voor niet-aanstellen commissaris o Niet aanstellen als dit wettelijk verplicht is, is een overtreding van het WVV o Gevolgen: Schadevordering ten aanzien bestuurders door burgerrechtelijk aansprakelijkheid Strafrechtelijke sanctie (geldboete of gevangenis indien opzettelijk) Illustraties groottecriteria o Oefening groottecriteria: Niet-beursgenoteerde kapitaalvennootschap met 30 personeelsleden (jaargemiddelde) Boekjaren voor 20X0: criteria niet overschreden Boekjaar 20X1: 2 criteria overschreden Boekjaar 20X2: criteria niet overschreden Boekjaar 20X3: 2 criteria overschreden Boekjaar 20X4: 2 criteria overschreden Boekjaren na 20X5: criteria niet overschreden o Audit aanstellen of niet? Extra uitleg boek p 106 Audit moet altijd 3 jaar aangesteld worden o Oefening groottecriteria: Moedermaatschappij A bezit 90% stemrechten verbonden aan onderneming B Moeten ondernemingen A en B een commissaris aanstellen? o B moet een commissaris aanstellen omdat ze individueel 2 criteria overschrijden Personeel en balanstotaal o A overschrijdt de criteria individueel niet maar er is een groepsstructuur dus beide ondernemingen moeten opgeteld worden en vergelijken met de criteria kleine groep Hier geen commissaris aanstellen want geconsolideerde criteria (A+B) - Jaargemiddelde personeel: 250 - Jaaromzet (excl. BTW): €34.000.000 - Balanstotaal: € 17.000.000 31 Downloaded by: isratarchoun | [email protected] Want to earn $1.236 Distribution of this document is illegal extra per year?  Stuvia.com - The Marketplace to Buy and Sell your Study Material Deel 3: Het controleproces Hoofstuk 7: Algemeen conceptueel kader 7.1 Van algemene controlenormen naar internationale controlestandaarden o Wijze waarop controle moet gebeuren is vervat in Intern