Samenvatting Communicatiewetenschappen PDF
Document Details
Katholieke Universiteit Leuven
Robbie Monsieur
Tags
Summary
Deze samenvatting behandelt alle hoofdstukken van het vak Communicatiewetenschappen aan de Katholieke Universiteit Leuven. De samenvatting bespreekt basisconcepten, communicatiemodellen, verbale en non-verbale communicatie, en meer.
Full Transcript
lOMoARcPSD|25841186 Samenvatting Communicatiewetenschappen uitgebreid alle hoofdstukken Communicatiewetenschap (Katholieke Universiteit Leuven) Scannen om te openen op Studocu Studocu wordt niet gesponsord of ondersteund d...
lOMoARcPSD|25841186 Samenvatting Communicatiewetenschappen uitgebreid alle hoofdstukken Communicatiewetenschap (Katholieke Universiteit Leuven) Scannen om te openen op Studocu Studocu wordt niet gesponsord of ondersteund door een hogeschool of universiteit Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN H2 : BASISCONCEPTEN EN MODELLEN......................................................................................................................9 1. INLEIDING..........................................................................................................................................................9 2. WAT IS COMMUNICATIE ?.................................................................................................................................9 3. BREEKPUNTEN.................................................................................................................................................10 intentionaliteit.............................................................................................................................................10 geslaagdheid...............................................................................................................................................10 richting........................................................................................................................................................10 observatieniveau.........................................................................................................................................11 4. ELEMENTEN COMMUNICATIEPROCES............................................................................................................11 zender (technisch apparaat) / bron (persoon)............................................................................................11 ontvanger (technisch apparaat) / bestemmeling (persoon).......................................................................11 boodschap...................................................................................................................................................12 signaal.........................................................................................................................................................13 kanaal..........................................................................................................................................................13 medium / media..........................................................................................................................................13 ruis...............................................................................................................................................................14 feedback......................................................................................................................................................15 5. COMMUNICATIEMODELLEN............................................................................................................................15 lasswell : communicatieformule (1948)......................................................................................................15 shannon & weaver : mathematisch model (1949)......................................................................................16 defleur : verdere uitwerking model shannon & weaver (1970)..................................................................16 osgood & schramm : circulair model (1954)...............................................................................................17 dance : spiraal (1967)..................................................................................................................................17 gerbner : algemeen model..........................................................................................................................17 Newcomb : ABX-model (1953)....................................................................................................................18 Westley & macleans : aanpassing model newcomb...................................................................................18 eerste aanpassing....................................................................................................................................18 tweede aanpassing..................................................................................................................................19 maletzke : massacommunicatiemodel (1963)............................................................................................19 carey : ritueel model (1975)........................................................................................................................20 mcquail : aandachtsmodel (1987)...............................................................................................................20 6. DOCUMENTAIRE : CODES OF GENDER............................................................................................................21 1 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN H3. VERBALE COMMUNICATIE = communicatie via woorden................................................................................22 1. INLEIDING........................................................................................................................................................22 2. KENMERKEN ‘NATUURLIJKE TAAL’...................................................................................................................22 taal is symbolisch (signifiant + signifié).......................................................................................................22 taal is een kennisgeheel..............................................................................................................................22 taal bestaat uit regels en is productief........................................................................................................23 taal beïnvloedt ons beeld van de werkelijkheid..........................................................................................23 3. TAALVORMEN..................................................................................................................................................23 4. STUDIE VAN TAAL............................................................................................................................................24 5. SUBSYSTEMEN VAN TAAL................................................................................................................................24 fonologie – klankenstysteem......................................................................................................................24 semantiek – woorden..................................................................................................................................25 syntaxis – zinnen.........................................................................................................................................25 pragmatiek – sociale context......................................................................................................................25 functioneel structuralisme (jakobson)....................................................................................................26 Speech acts theory (taalhandelingstheorie)...........................................................................................26 6. PRAGMATISCHE STIJLEN EN STUCTUREN........................................................................................................26 7. INTERACTIEF DISCOURS: coherentie en structuur..........................................................................................27 coördinatie van conversatiebijdragen.........................................................................................................27 small talk.....................................................................................................................................................28 8. TAAL EN SOCIALE IDENTITEIT..........................................................................................................................29 9. TAAL EN CULTURELE VERSCHILLEN.................................................................................................................29 2 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN H4. NON-VERBALE COMMUNICATIE = de manier waarop men iets zegt, de toon…..............................................30 1. KENMERKEN NON-VERBALE COMMUNICATIE................................................................................................30 (on)bedoeld.................................................................................................................................................30 verschillende codes.....................................................................................................................................30 onmiddellijk, continue en natuurlijk...........................................................................................................31 universeel (aangeboren) en cultureel (aangeleerd)....................................................................................31 2. WAARVOOR IS NON-VERBALE COMMUNCIATIE BELANGRIJK........................................................................31 eerste indrukken.........................................................................................................................................31 relationele informatie.................................................................................................................................31 emoties uitdrukken.....................................................................................................................................32 3. NON-VERBALE VS. VERBALE COMMUNICATIE................................................................................................32 minder controleerbaar................................................................................................................................32 fylogenese...................................................................................................................................................32 interactie.....................................................................................................................................................32 4. KINESICS..........................................................................................................................................................33 categorieën kinesics (ekman en friesen).....................................................................................................33 lichaamshouding.........................................................................................................................................33 gelaatsuitdrukkingen...................................................................................................................................34 ooggedrag...................................................................................................................................................34 5. PROXEMICS: TERRIOTRIALITEIT EN RUIMTEGEBRUIK.....................................................................................34 soorten territoria en inbreuken..................................................................................................................34 ruimtegebruik: zit- en kantoorindeling.......................................................................................................35 persoonlijke ruimte.....................................................................................................................................35 6. HAPTICS...........................................................................................................................................................36 7. CHRONEMICS..................................................................................................................................................36 8. FYSIEKE KENMERKEN......................................................................................................................................36 9. PARALINGUÏSTIEK............................................................................................................................................37 10. HOE ZIET NON-VERBALE COMMUNICATIE ERUIT IN EEN ONLINE CONTEXT................................................38 3 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN H5. INTERPERSOONLIJKE & GROEPSCOMMUNICATIE............................................................................................39 1. INTERPERSOONLIJKE COMMUNICATIE............................................................................................................39 1.1 speciale vorm van dyadische communicatie.............................................................................................39 1.2 de ontwikkeling van interpersoonlijke relaties.........................................................................................40 toenaderings – en verwijderingsfasen........................................................................................................40 interpersoonlijke aantrekkingskracht: de filtertheorie...............................................................................41 zelfonthulling in de ontwikkeling van interpersoonlijke relaties................................................................42 online interacties.........................................................................................................................................43 1.3 (potentiële) probleemaspecten binnen relaties.......................................................................................43 2. GROEPSCOMMUNICATIE.................................................................................................................................44 2.1 wat is een groep?......................................................................................................................................44 omvang van groepen...................................................................................................................................44 aard van de groep.......................................................................................................................................44 groepsstructuur...........................................................................................................................................45 groepsleiderschap.......................................................................................................................................45 2.2 groepsprocessen.......................................................................................................................................46 het binnenkomen in een groep...................................................................................................................46 groepsontwikkeling.....................................................................................................................................46 groepsnormen en conformisme..................................................................................................................47 4 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN H7 MASSACOMMUNICATIE – MEDIAORGANISATIE................................................................................................48 1. INLEIDING........................................................................................................................................................48 2. ORGANISATIONELE BENADERING VAN DE NIEUWSPRODUCTIE....................................................................48 inhoud van het nieuws....................................................................................................................................48 organisatie-interne en –externe factoren die het nieuwsinhoud beïnvloeden..............................................49 individueel niveau van de professionele mediawerkers.............................................................................49 niveau van de mediaroutine.......................................................................................................................49 publiekgeoriënteerde routines...............................................................................................................49 organisatiegeoriënteerde routines.........................................................................................................50 brongeoriënteerde routines....................................................................................................................51 niveau van de organisatie...........................................................................................................................52 organisaties en hun doelstellingen.........................................................................................................52 de organisatie: rollen en structuur..........................................................................................................52 invloed van de organisatiestructuur op de media-inhoud......................................................................53 controle: hoe wordt macht uitgeoefend.................................................................................................53 drukkingen van buitenuit............................................................................................................................53 economische drukkingen winstdoel, adverteerders..........................................................................53 technologische drukkingen.....................................................................................................................54 politieke en sociale drukkingen staat / regering + belangengroepen................................................54 drukkingen afkomstig van het publiek doelgroep, conceptie ‘publiek’ bij journalisten....................54 culturele / ideologische invloeden..........................................................................................................55 3. ORGANISATIONELE BENADERING VAN DE FICTIEPRODUCTIE (de soapproductie)........................................55 inhoud van soap opera’s.................................................................................................................................55 organisatie-interne en –externe factoren die de inhoud van soaps beïnvloeden..........................................56 individueel niveau van de mediawerkers....................................................................................................56 niveau van de mediaroutine.......................................................................................................................57 organistiegeoriënteerde routines...........................................................................................................57 publiekgeoriënteerde routines...............................................................................................................57 niveau van de organisatie...........................................................................................................................57 drukkingen van buitenuit............................................................................................................................57 economische drukkingen........................................................................................................................57 technologische drukkingen.....................................................................................................................58 politieke en sociale drukkingen...............................................................................................................58 drukkingen afkomstig van het publiek....................................................................................................58 culturele / ideologische invloeden..........................................................................................................58 5 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN H8. MASSACOMMUNICATIE – INHOUD..................................................................................................................59 1. INLEIDING........................................................................................................................................................59 2. DE MEDIATEKST...............................................................................................................................................59 wat is een mediatekst?....................................................................................................................................59 open versus gesloten teksten..........................................................................................................................59 soorten “lezingen” of “decoderingen”............................................................................................................60 realisme van mediateksten realisme vloeit voor uit / is het gevolg van intertekstualiteit........................60 analyse van mediateksten...............................................................................................................................61 3. MEDIAGENRES.................................................................................................................................................62 kenmerken.......................................................................................................................................................62 reality-tv: een (vrij recent) genre....................................................................................................................62 6 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN H9. MASSACOMMUNICATIE – PUBLIEK..................................................................................................................64 1. INLEIDING........................................................................................................................................................64 2. VERANDERENDE PUBLIEKSCONCEPTEN..........................................................................................................64 3. PUBLIEKSONDERZOEK.....................................................................................................................................65 doelstellingen: media- versus publieksgecentreerd.......................................................................................65 onderzoekstradities.........................................................................................................................................65 structurele traditie..................................................................................................................................65 gedragstraditie........................................................................................................................................65 culturele traditie......................................................................................................................................66 onderzoeksmethoden.....................................................................................................................................66 4. TOTSTANDKOMING VAN EEN (TV-)PUBLIEK (mediagebruik)...........................................................................66 structurele verklaringen voor TV-kijken eerste benadering.......................................................................66 programmastrategieën van de zenders..................................................................................................67 kenmerken van de kijkers........................................................................................................................67 omgevingsfactoren..................................................................................................................................67 Uses and Gratifications (U&G): mediagebruik als doelbewuste BEHOEFTEBEVREDIGING tweede benadering (resultaat van doelbewust gedrag)..............................................................................................68 vroeger studies........................................................................................................................................68 uitgangspunten.......................................................................................................................................68 aanvullingen............................................................................................................................................69 integratie van beide perspectieven.................................................................................................................69 7 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN H10. MASSACOMMUNICATIE – EFFECTEN..............................................................................................................70 1. INLEIDING........................................................................................................................................................70 2. ALMACHT VAN DE MEDIAPARADIGMA...........................................................................................................70 uitgangspunten (psychologische invalshoek)..................................................................................................70 belangrijke studies..........................................................................................................................................70 onderzoek naar propaganda...................................................................................................................70 payne fund studies..................................................................................................................................71 war of the worlds (Welles)......................................................................................................................71 3. BEPERKTE EFFECTEN-PARADIGMA..................................................................................................................72 uitgangspunten (sociologische invalshoek)....................................................................................................72 belangrijke studies..........................................................................................................................................72 The People’s Choice................................................................................................................................72 Iowa-studie..............................................................................................................................................74 “experiments with film” en “communication and persuasion” (Hovland).............................................74 Klapper....................................................................................................................................................74 4. HET ACTIEVE PUBLIEK: USES AND GRATIFICATIONS.......................................................................................74 5. LANGE-TERMIJN-EFFECTEN.............................................................................................................................74 uitgangspunten...............................................................................................................................................74 studies / theorieën..........................................................................................................................................74 agendasetting..........................................................................................................................................74 zwijgspiraaltheorie (Noelle Neumann)....................................................................................................74 cultivatietheorie (Gebner).......................................................................................................................74 mediatheorie (channel theory, media formalism - McLuhan)................................................................74 8 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN H2 : BASISCONCEPTEN EN MODELLEN 1. INLEIDING volgens Aristoteles zijn er 3 intrinsieke middelen om het publiek te overtuigen: 1. ethos = persoonlijkheid en waarden van spreker = retoriek (de kunst om te spreken voor een 2. pathos = inspelen op de emoties van het publiek publiek) 3. logos = logica van argumenten 2. WAT IS COMMUNICATIE ? door verschillende mensen met andere aspecten geassocieerd en anders ingevuld etymologische definitie: iets dat bij iemand aanwezig is, delen of gemeenschappelijk maken bij iemand anders definitie Van Dale: 1. mededeling, kennisgeving klemtoon ligt op zender die boodschap verstuurt 2. verbinding transport 3. uitwisseling van gedachten / ideeën geen eenzijdig proces omdat beide partners gelijkwaardig zijn Fauconnier zegt dat er geen enkele definitie van communicatie is die werkelijk als dé definitie van communicatie kan beschouwd worden ↓ een wetenschappelijke definitie van communicatie is goed als het voldoet aan volgende voorwaarden: 1. bruikbaar of operationeel binnen een bepaalde wetenschappelijke visie 2. logisch en coherent 3. niet tegengesproken wordt door de waarneembare werkelijkheid 4. toelaat het gedefinieerde te onderscheiden van andere maatschappelijke verschijnselen Heath & Bryant onderscheiden twee visies van communicatie processchool betekenisscreatieschool = transmissie (overbrengen boodschap van zender = productie en uitwisseling van betekenissen naar ontvanger) klemtoon: boodschappen interageren met klemtoon: zender + ontvanger die mensen om betekenissen te creëren / tot boodschappen encoderen1 + decoderen2 en stand te brengen het efficiënt inzetten van kanalen / media communicatie als studie van “teksten” communicatie als (beïnvloedings)proces: kenmerken: gedrag / gedachten andere persoon o fout ≠ verschil in betekenisgeving beïnvloeden met een beoogd of niet maar bv. het resultaat van beoogd resultaat als gevolg culturele verschillen er ontstaat o bewust doel bereiken een nieuwe betekenis o macht van de zender o basis = semiotiek3 kenmerken: o works of communication = de o fout = input ≠ output (op een andere producten van communicatie bv. manier begrijpen) kunstwerken, reclamespots, o basis = psychologie + sociologie boeken… teksten maken en lezen o acts of communication = het worden beschouwd als parallelle processen communiceren zelf als activiteit 1 encoderen = gedachten omzetten naar teken (iets zeggen voor publiek) zender gebruikt bepaalde code 2 decoderen = betekenis geven aan de boodschap 3 semiotiek = wat is betekenis, hoe ontstaat betekenis wetenschap van tekens / betekenis 9 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN 3. BREEKPUNTEN aantal elementen / domeinen waar wetenschappers het niet over eens zijn bij het opstellen van een definitie van communicatie INTENTIONALITEIT moet er sprake zijn van een intentionele, bewuste activiteit bij zender en ontvanger om te spreken van communicatie? 1. teologische opvatting = zender heeft de bedoeling om boodschap te sturen en de ontvanger heeft de bedoeling om boodschap te ontvangen BEWUST (enkel situatie 1 wat typisch is voor processchool) 2. gedragsopvatting = elk gedrag is communicatie BEWUST + ONBEWUST passief-actief model McQuail bedoeld door zender niet bedoeld door zender ACTIEF PASSIEF intentioneel ontvangen 1. beiden bewust bezig met 2. persoon stuurt niet bedoeld ACTIEF proces een boodschap bv. brood bij bakker bestellen bv. rood worden tijdens examen, luisteren naar gesprek op trein niet-intentioneel ontvangen 3. persoon stuurt bedoelde 4. beiden niet bewust bezig met PASSIEF boodschap die niet intentioneel proces ontvangen wordt bv. indruk van iemand op straat bv. student tijdens de les er is een conflict tussen: “Men kan niet niet communiceren” Watzlawic zelfs door niet communiceren, communiceer je nog “Alle gedrag is geen communicatie, maar eventueel wel informatief” GESLAAGDHEID is communicatie pas communicatie als die geslaagd is? processchool zegt JA: voldoen aan vijf voorwaarden Fauconnier: GC = E + T + Ox + Ib +Ub GC = geslaagde communicatie E = expressie vorm geven aan de boodschap T = transmissie boodschap verzenden Ox = bedoelde ontvanger boodschap komt terecht bij de ontvanger zoals bedoelt door zender Ib = bedoelde interpretatie boodschap wordt geïnterpreteerd zoals de zender bedoelt Ub = bedoelde uitwerking boodschap leidt tot gedrag dat zender had gehoopt RICHTING is een éénrichtingspijltje voldoende om van communicatie te kunnen spreken of moeten er altijd twee zijn? éénrichting tweerichting = processchool = betekeniscreatieschool A B (aparte stukken) A ↔ B (één geheel) feedback is een nieuw proces continue proces (wisselwerking) lineair proces circulair proces OBSERVATIENIVEAU 10 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN = wat beschouwen we allemaal als communicatie? menselijke communicatie wordt opgesplitst in volgende niveaus: intrapersoonlijke communicatie = communicatie binnen één persoon interpersoonlijke communicatie = communicatie tussen twee personen groepscommunicatie = communicatie tussen 3 of meer personen intragroep = binnen één groep organisatiecommunicatie = communicatie binnen een organisatie intergroep = van ene groep naar massacommunicatie = communicatie via een medium andere groep 4. ELEMENTEN COMMUNICATIEPROCES procesvisie als uitgangspunt technisch-didactisch nut verschillende deelaspecten van communicatie op een procesmatige beschrijving logische manier te sprake brengen en verbinden met elkaar verklarend kader (niet) slagen communicatie communicatieproces = bron / zender verstuurt een boodschap waarbij een gedachte-inhoud wordt omgezet in tekens, die door middel van een medium worden omgezet in signalen, die op hun beurt via een kanaal worden verstuurd naar een ontvanger ZENDER (TECHNISCH APPARAAT) / BRON (PERSOON) zender encodeert en zendt door (omzetten van datgene dat men wil communiceren in een boodschap en dat versturen) macht van zender (boodschap sturen met bedoeling ontvanger te beïnvloeden) zender = actief ↔ ontvanger = passief + beïnvloedbaar ↓ opvatting van “passieve” publiek komt onder vuur te liggen door de komst van nieuwe media mensen selecteren en interpreteren / evalueren informatie waardoor het publiek actief is ONTVANGER (TECHNISCH APPARAAT) / BESTEMMELING (PERSOON) ontvanger decodeert en interpreteert de boodschap (context bepaalt interpretatie) ↓ constructivisme4 onderstreept de cognitieve activiteiten van mensen bij de ontvangst en de verwerking van boodschappen ↓ mensen vormen een bepaald beeld van de werkelijkheid (inclusief de zenders van de boodschap) en dat zal ook hun verdere handelen bepalen 4 kennistheorieën die de nadruk legt op het feit dat kennis tot stand komt door een actieve constructie, eerder dan een passieve representatie van de werkelijkheid 11 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN BOODSCHAP = datgene dat de zender uitdrukt en overdraagt naar de ontvanger ↓ betekenis en informatie kunnen niet zomaar worden overgedragen, omdat ze slechts bestaan in de interpretatie van de boodschap ↓ de boodschap bevat iets dat betekenis kan hebben tekens = verbale of non-verbale stimuli die betekenis dragen signifiant = de klanken (betekenaar) bv. k-a-t signifié = concept dat het oproept (betekende) de klanken roepen bij de ontvanger iets op waardoor hij weet wat er bedoeld wordt bv. dier met 4 poten referent = waarover het gaat bv. kat Pierce onderscheidt drie categorieën van tekens symbolen iconen indices / index = geen natuurlijke relatie tussen = fysieke gelijkenis tussen = sensorische ervaring A verwijst betekenaar en betekende betekenaar en betekende naar B (on)bewuste afspraak representatief beeld van uit wat je ziet, moet je tussen mensen het getoonde object afleiden waarover het betekenis kan je alleen bv. printericoon, foto… gaat weten als je over de bv. donkere wolken juiste kennis beschikt wijzen op regen bv. taal zelfde object kan door verschillende tekens opgeroepen worden zelfde teken kan verschillende betekenissen hebben voor verschillende mensen code = systeem van betekenissen, gemeenschappelijk voor alle leden van een cultuur of subcultuur bestaat uit tekens + regels + conventies bepalen hoe en in welke context tekens worden gebruikt bepalen hoe tekens kunnen gecombineerd worden tot meer complexe boodschappen 12 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN SIGNAAL = drager van tekens bv. luchttrillingen, lichtgolven, elektromagnetische trillingen…. primaire signalen secundaire signalen = direct + natuurlijk via rechtstreekse zintuigelijke = indirect + technisch prikkels mechanisch = signalen die door middel van zien (optische / visuele signalen) instrumenten of werktuigen op de drager horen (akoestische / auditieve signalen) van de boodschap zijn aangebracht (bv. pers, voelen (tactiele signalen) penseel, pen, fototoestel…) ruiken (oleofactische signalen) elektr(on)isch (bv. elektrische stoomstootjes) smaken (gustatieve signalen) DIRECTE COMMUNICATIE INDIRECTE COMMUNICATIE KANAAL = drager van signalen de verbinding die de ruimtelijke scheiding tussen zender en ontvanger overbrugt de materie waarlangs signalen worden verstuurd (bv. telefoonlijn, televisiekabels, lucht…) MEDIUM / MEDIA Fauconnier zegt dat medium = een object dat de boodschap draagt / kan dragen een technisch middel dat het tot uiting brengen en waarnemen van de boodschap via de zintuigen mogelijk maakt ↓ er bestaan verschillende manieren / communicatiepatronen om media te classificeren Bordewijk en Van Kraam delen media in controle over de opgeslagen informatie naargelang de graad van interactie die ze toelaten centraal individu controle over de centraal allocutie registratie tijd en keuze van = zender bepaalt de tijd en = info komt van individu / het object keuze van het aanbod (one- publiek en gaat naar centraal way communicatie) niveau (informatie inwinnen) alle macht ligt bij de zender, bv. examens, klantenkaart, inschrijving… niets bij de ontvanger (CONTROLE bij zender) bv. radio en tv, publieke toespraak politicus… individu consultatie conversatie = informatie is centraal maar = individuen wisselen de controle ligt bij het individu interactief info uit met (tijdstip raadplegen + volledige controle over onderwerp) tijdstip, keuze en inhoud van bv. krant, boek, teletekst, bibliotheek… de boodschap (Z + O =) bv. telefonie, face-to-face gesprek… 13 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN van een model waarbij conversatie de uitzondering is naar een model waarbij conversatie de regel is: het wordt niet meer aanvaardt dat communicatie een massamedium is dat het publiek op afstand houdt (er is voortdurende interactie / conversatie tussen beide partijen gebruiker is centraal in proces gaan staan) ↓ door de komst van “nieuwe media” komt het onderscheidt tussen deze communicatiepatronen onder druk te staan de combinatie van: integratie van tele-, data- en massacommunicatie de interactiviteit in één enkel medium het netwerken van deze media creëert een nieuw communicatiemodel dat alle voorgemelde informatiestromen mogelijk maakt ↓ via een geïntegreerd netwerk kunnen zenders via zogenaamde push technologieën ontvangers “toespreken” (allocutie) een raadpleging organiseren (registratie) te consulteren informatie aanbieden (consultatie) een elektronische discussies laten plaatsvinden (conversatie) RUIS = elke soort stimulus die de ontvangst van de boodschap belemmert ↓ Rothwell onderscheidt vier soorten ruis fysiek / mechanisch of psychologisch fysiologisch semantisch kanaalruis = storing bij de fysieke = interne gedachten = fysieke toestand van = de betrokkenen transmissie van het ontvanger interfereren de ontvanger hanteren verschillende kanaal (externe bv. elders zitten met je bv. honger hebben, moe zijn… codes (gebrek aan kennis omgevingsfactoren) gedachten van gebruikte codes of verkeerde connotatie) signaal versterken ↓ signaal beter ontvanger is niet in staat richten op om de tekens die de beoogde zender gebruikt op een publiek correcte manier te twee of meer decoderen signalen gebruiken voor processchool dezelfde zegt dat dit een boodschap probleem is betekenis- bv. gekraakt telefoonlijn, spelende kinderen, kleur creatieschool lettertype op ppt… niet nieuwe betekenis bv. technische termen, accent van mensen die andere taal spreken… FEEDBACK 14 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN = de informatie die de ontvanger naar de zender stuurt zodat deze het communicatieproces kan evalueren het gebruik van het woord feedback houdt in dat men communicatie ziet als éénrichtingsverkeer de reactie van de ontvanger is dan niet vereist om echt van communicatie (als tweerichtingsverkeer) te spreken hoeveelheid en aard van de feedback verschillen naargelang het communicatieniveau verbaal vs. non-verbaal verschilt per kanaal / medium onmiddellijk vs. uitgesteld 5. COMMUNICATIEMODELLEN op een eenvoudige manier vat krijgen op het begrip communicatie communicatiemodel (McQuail & Windahl) = vereenvoudigde voorstellingen (grafisch of verbaal) die de voornaamste elementen van het communicatieproces en hun onderlinge relaties tonen 1. organiserende functie = elementen ordenen en met elkaar verbinden elementen met elkaar verbinden tot ze een beeld verschaffen van het geheel 2. verklarende functie = helpen informatie die anders te gecompliceerd of te ambigu zou zijn op een vereenvoudigde manier weer te geven basiselementen in proces / systeem ontdekken 3. voorspellende functie = bepaalde uitkomsten voorspellen die (niet) logisch zijn adhv. het model genereren van hypothesen er worden twee soorten modellen onderscheiden: 1. structurele modellen = ontleding van centraal geheel 2. functionele modellen = focus op relaties tussen onderdelen hoe verhouden de elementen zich tot elkaar LASSWELL : COMMUNICATIEFORMULE (1948) = verbaal model geeft de verschillende componenten van communicatie goed weer verwijzen naar de verschillende soorten van communicatie-onderzoek garanderen dat alle centrale componenten van communicatie aanwezig zijn lineair éénrichtingsproces KRITIEK: 1. persuasief proces (communicator heeft steeds de bedoeling om ontvanger te beïnvloeden) 2. model veronderstelt dat er altijd effecten zijn 3. geen oog voor feedback 15 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN SHANNON & WEAVER : MATHEMATISCH MODEL (1949) = technische aspect / perspectief op communicatie er moeten 5 functies vervuld worden: 1. informatiebron: creëert een boodschap die gecommuniceerd zal worden 2. boodschap: wordt omgezet in signalen door zender 3. signalen: moeten aangepast zijn aan het kanaal 4. ontvanger: reconstrueert boodschap obv. signalen 5. bestemmeling: boodschap bereikt hem KRITIEK: 1. groot deel gaat op in ruis 2. lineair éénrichtingsproces 3. gebrek aan feedback ↓ DEFLEUR : VERDERE UITWERKING MODEL SHANNON & WEAVER (1970) nav. de discussie over de overeenkomst tussen de betekenis van de verzonden en de ontvangen boodschap 1. bron transformeert “betekenis” om in boodschap 2. zender zet boodschap om in “informatie” die wordt verzonden door een kanaal 3. ontvanger decodeert “informatie” als een “boodschap” 4. bestemmeling zet “boodschap” om in “betekenis” ↓ lineair éénrichtingsproces doorbreken door feedback ↓ feedback geeft de bron de mogelijkheid om de communicatie naar de bestemmeling aan te passen en efficiënter te maken ↓ kans verhoogt op een grotere overlapping tussen de twee betekenissen Defleur ≠ Shannon & Weaver “betekenis” (= gedachten) worden door de bron sprake van tekens en informatie na interpretatie omgezet in een boodschap boodschap wordt dor de zender omgezet in informatie kanaal = medium onderscheidt tussen kanaal en medium waarbij het medium = zender / ontvanger sprake van communicatie als verzonden en altijd sprake van communicatie 16 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN ontvangen boodschap hetzelfde is circulair model door toevoeging feedback lineair model OSGOOD & SCHRAMM : CIRCULAIR MODEL (1954) = interpersoonlijke communicatie verschillen Shannon & Weaver: circulair ipv. lineair aandacht naar belangrijkste actoren in het communicatieproces en niet naar de kanalen tussen zenders en ontvangers geen onderscheid tussen bron / zender en ontvanger / bestemmeling ↓ DANCE : SPIRAAL (1967) = verdere ontwikkeling circulair model communicatie = proces dat voorwaarts beweegt dynamisch model interpersoonlijke communicatie relaties tussen twee individuen ontwikkelen zich over de tijd circulaire processen met de klemtoon op het feit dat het volgende communicatieproces rekening houdt met het voorgaande NADEEL: niet isoleerbaar GERBNER : ALGEMEEN MODEL iemand we percipiëren voortdurend op een niet neemt een gebeurtenis waar neutrale manier (we zijn selectief in onze en reageert perceptie) in een situatie met bepaalde middelen door iets beschikbaar te stellen in een bepaalde vorm in een bepaalde context met een zekere inhoud en dat heeft gevolgen boodschap ter beschikking stellen leidt tot iets anders kenmerken: waarneming staat centraal klemtoon op perceptie van een gebeurtenis communiceren over iets dat we waargenomen hebben waarneming wordt omgezet in communicatie evenement waarnemen zender maakt boodschap (vorm en inhoud) bij de ontvanger is er een interpretatieproces (verschil met de perceptie waarmee zender begonnen is) geen perfecte relatie tussen de waarneming en wat waargenomen wordt 17 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN NEWCOMB : ABX-MODEL (1953) = vormt het hart van een brede scoop van ideeën over attitudeverandering, publieke opinievorming en propaganda uitbreiding eerder werk van de psycholoog Heider interesse in de graad van (in)consistentie die bestaat tussen twee personen in relatie tot een derde persoon of een object bij onevenwicht pogingen doen om verstoorde balans te herstellen gewenste effect = herstellen verstoorde relatie treedt slechts op in enkele omstandigheden: 1. sterke aantrekkingskracht tussen personen 2. object is belangrijk voor minstens één van de betrokken personen 3. object heeft een gemeenschappelijke relevantie voor beide personen aanvullende theorie: cognitieve dissonantieheorie van Festinger consonant (in overeenstemming met elkaar) dissonant (niet in overeenstemming met elkaar) irrelevant samenvatting complexe psychologische theorie: ons gedrag wordt gemotiveerd door het wegnemen van dissonantie, we zijn voortdurend op zoek in onze onmiddellijke omgeving naar harmonie, we willen dat alles zoveel mogelijk klopt 1. geen communicatie zonder datgene mee te nemen waarover het gaat 2. beweert dat er vooral communicatie optreedt wanneer A en B anders kijken naar X dissonantie ↓ WESTLEY & MACLEANS : AANPASSING MODEL NEWCOMB meer X’en en A’s toegevoegd aan het model uitgangspunt = grootste verschillen tussen massacommunicatie en interpersoonlijke communicatie 1. feedbackmogelijkheden bij massacommunicatie zijn beperkter dan bij interpersoonlijke communicatie 2. de grotere aantallen A’s (alternatieve mediabronnen) en X’en (objecten in de omgeving) waaraan een individu B wordt blootgesteld en waaruit het moet selecteren EERSTE AANPASSING = interpersoonlijke communicatie model dat toevoegt aan ABX-model dat X gekomen is na selectie terug naar een model waar richting inzit A maakt een selectie uit een reeks gebeurtenissen waarover die wilt praten met B (B kan zelf ook ervaring hebben met X en feedback geven aan A) 18 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN TWEEDE AANPASSING = massacommunicatie je hebt iemand (A) en die kiest een bepaalde X A brengt dit naar C en deze brengt dit naar B toevoeging C (communicator) = gatekeeper voor de informatie die van A naar B wordt gestuurd MALETZKE : MASSACOMMUNICATIEMODEL (1963) niet strikt lineair het geheel van lijnen en concepten creëert en ingewikkeld beeld volgens Maletzke reflecteert dit de psychologische complexiteit van massacommunicatie C (communicator) wordt beïnvloedt door een hele reeks factoren: druk en beperkingen van boodschap communicator moet vormgeving aanpassen aan inhoud druk en beperkingen van medium materiaal moet voor handen zijn zelfbeeld en persoonlijkheid ‘team’ waarin je werkt publieke karakter R (ontvanger) wordt ook beïnvloedt door hele reeks factoren: druk van medium o soort perceptie (welke zintuigen) o mate waarin die met het medium in aanraking komt o sociale context zelfbeeld, persoonlijkheid en omgeving 19 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN CAREY : RITUEEL MODEL (1975) focus = representatie van gedeelde opvattingen en overtuigingen, over de tijd heen iedereen is gelijkwaardig betekenis die we allemaal samen creëren ≠ lineair communicatie is samen betekenis creëren transmissiemodel ritueel model basismetafoor: transport (zenden van informatie ceremonie (representatie van naar iemand anders) gedeelde opvattingen en overtuigingen) rollen: zender en ontvanger participanten (geen onderscheid) rol van betekenis: verzonden en ontvangen gecreëerd en opnieuw gecreëerd succescriterium: de ontvanger krijgt de boodschap gedeelde ervaring (accuraatheid van transmissie) (gemeenschapsgevoel) basisfunctie: invloed over ruimte heen gemeenschap over tijd heen MCQUAIL : AANDACHTSMODEL (1987) in sommige gevallen is het de bedoeling om via massacommunicatie enkel de aandacht te trekken en te houden 20 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN identiteit en prestaties in populaire cultuur 6. DOCUMENTAIRE : CODES OF GENDER Jhally past baanbrekende analyse van reclame van Goffmann toe op het hedendaagse commerciële landschap over gender als een geritualiseerde culturele performance legt een opmerkelijk patroon van genderspecifieke poses bloot de manier waarop het lichaam wordt weergegeven in advertenties, communiceert normatieve ideeën over mannelijkheid en vrouwelijkheid Op wiens idee is de documentaire gebaseerd? : Goffman Wat stelt Goffman met betrekking tot gender identiteit? er is niets natuurlijk aan gender identiteit we leren om bepaalde eigenschappen van ons geslacht aan te nemen Wat is het onderscheid tussen geslacht en gender? geslacht = verschillende biologische eigenschappen gender = culturele definitie ↓ gender display = het proces waarbij we de rollen vervullen die van ons verwacht worden door sociale conventie Wat is volgens Goffman “advertising”? : commercieel realisme, dat voorstelt hoe de wereld echt zou kunnen zijn In de rubriek Feminine Touch wordt aangegeven hoe vrouwenhanden worden aangeprezen. Maar hoe zit het met mannenhanden? vrouwenhanden zijn niet zo assertief. Ze volgen de voorwerpen, niet controlerend met een stevige greep. Vrouwen worden getoond als teer en vasthoudend, alsof ze zich niet kunnen handhaven tegenover de wereld. mannelijke aanrakingen zijn krachtig en assertief. In plaats van attent, is ze utilitair en doortastend. Het is manipulerend, het vormt zich naar hun verlangens. Het is ook zeldzaam dat mannen zichzelf op vrouwelijke manieren aanraken, en we reageren anders omdat het niet normaal is Wat zijn de codes van mannelijkheid en vrouwelijkheid? mannelijkheid: sterk, hard, actief, ruw, dominant, krachtig vrouwelijkheid: zwak, zacht, passief, delicaat, onderdanig, kwetsbaar Wat zegt de derde sectie, The Body’s Text, over vrouwen die in bepaalde posities worden voorgesteld? : Vrouwen worden vaak liggend, achterover geleund of in bedeesde houdingen afgebeeld (bv. de schoen vasthouden, hoofd schuin houden, vingers in de mond, hoofd opgeheven). In zo'n houding is het moeilijk om jezelf te verdedigen. Het is een onderdanige en machteloze positie. Vrouwen zijn geseksualiseerd, wanneer mannen en vrouwen samen worden afgebeeld, torenen mannen boven vrouwen uit en worden vrouwen onderdanig en onder hen afgebeeld. Hoe spelen in de vierde sectie, Licensed Withdrawal, de gender codes een aparte psychologische rol? : In de media worden vrouwen in een roes afgebeeld, in slaap verzonken, niet oplettend voor de wereld om hen heen en onverschillig voor de acties die moeten worden ondernomen. Als ze wakker zijn, zijn ze nerveus, bijten op hun lippen en tonen hulpeloosheid. Wanneer mannen en vrouwen in hetzelfde beeld worden afgebeeld, drijven de vrouwen weg terwijl mannen verankeren en beschermen. Hoe worden mannen voorgesteld in media? : rechtop staan met de handen in de zakken, of met de armen gevouwen is een veel voorkomende pose voor mannen. Mannen worden ook ontspannend en in controle afgebeeld, of actief en de wereld aan het overnemen 21 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN Wat onthulde de reclame van Abercombie & Fitch over de codes van mannelijkheid? : vrouwen worden in mannenkledingreclames gezet om mannen te helpen matchen met hun heteroseksualiteit A&F scheidt de spanning van homofobie door vrouwen in mannenkledingreclame te plaatsen Hoe worden vrouwen gevangen in de code van vrouwelijkheid? : we hebben vrouwelijke actiehelden gezien als actief, agressief en in controle, maar de oorspronkelijke codes van vrouwelijkheid worden nog steeds getoond hetzelfde geldt voor sterke vrouwelijke atleten, zij worden nog steeds op een ondergeschikte manier getoond Wat is de conclusie van Goffman? : maak wat onzichtbaar is, zichtbaar 22 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN H3. VERBALE COMMUNICATIE = communicatie via woorden 1. INLEIDING mensen versturen gedachte-inhouden naar anderen door gebruik te maken van tekens tekens = signifiants (betekenaars) + signifiés (betekende) symbolen (speciale categorie van tekens) = relatie tussen signifiant en signifié berust louter op conventie taal = een code / systeem dat gebruik maakt van symbolen bv. het woord (symbool) “paard” (signifiant) gecreëerd om te verwijzen naar het dier met 4 poten, een lange staart… (signifié) natuurlijke taal artificiële taal = taal zoals die gesproken wordt in gemeenschappen = door de mens gemaakt en veranderbaar algemene communicatie moedertaal waarmee kinderen opgroeien niet veranderbaar ze zijn er altijd geschreven taal dient om de gesproken taal te representeren taal is wat ons mens maakt en wat onlosmakelijk verbonden is met ons denken 2. KENMERKEN ‘NATUURLIJKE TAAL’ TAAL IS SYMBOLISCH (signifiant + signifié) een symbool draagt betekenis en biedt ons de mogelijkheid om onze gedachten met elkaar te delen (bv. taal, kleuren, verkeersborden…) bestaat uit : signifiant (betekenaar) = de vorm waarin het idee wordt uitgedrukt volgens de regels die verschillen van cultuur tot cultuur GEHEEL VAN KLANKEN signifié (betekende) = wat het betekent WAT HET OPROEPT referent = waarover het gaat teken verbindt inhoud met vorm TAAL IS EEN KENNISGEHEEL taal is mentaal, het is kennis die is opgeslagen in onze hersenen indirect bestuderen door ons te baseren op gesproken taal (taal proberen losweken van ons denken en zien als een geheel dat bestudeerbaar is) speech (gesproken taal) : fysieke aspect van taal language : de interne, geestelijke kant taal is iets wat we langzamerhand aanleren 23 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN TAAL BESTAAT UIT REGELS EN IS PRODUCTIEF onze taalkennis laat ons toe om zinnen te begrijpen die we voordien nog nooit gehoord hebben linguïstische productiviteit = vermogen om ongewone zinnen te begrijpen en te creëren specifieke sociale contexten = geheel van tekens dat het verstaanbaar is voor anderen door regels wanneer we een taal leren, dan leren we geen specifieke set van woordencombinaties, maar algemene regels die ons toelaten om betekenis te creëren TAAL BEÏNVLOEDT ONS BEELD VAN DE WERKELIJKHEID menselijke taal is sterk verbonden met het denken: visueel + verbaal (bv. kinderen die denken, gaan de gedachten vaak luidop zeggen, volwassenen gebruiken ‘inner speech’, we slaan herinneringen op als woorden) experiment Charmichael (1932): we slaan woorden op ipv. figuren deelnemers kregen ambigue tekeningen te zien die ze moesten reproduceren bij iedere tekening staat een woord (bv. bij dezelfde tekening het woord zon/roer, bril/gewichten) het woord beïnvloedt de herinnering en de tekening wordt daardoor aangepast ↓ zelfde tekens anders benoemen, toont aan dat ons geheugen werkt in belangrijke mate dmv. taal: je slaat de woorden op en geeft de tekens een interpretatie op basis van het woord ↓ taal en geheugen zijn niet van elkaar te scheiden: zonder taal zien we de werkelijkheid niet Saphir-Whorf hypothese linguïstisch determinisme = taal beïnvloedt ons denken linguïstische relativiteit = als taal ons denken beïnvloedt, dan betekent dat ook dat mensen die een andere taal spreken de wereld op een verschillende manier zien talen delen de wereld op verschillende manieren in hoe meer verschillende woorden bestaan voor 1 woord, hoe belangrijker voor de spreker 3. TAALVORMEN talen kunnen verschillende vormen aannemen dialecten = regionale varianten van een taal, subgroepen er ontstaan problemen wanneer één dialect wordt gedefinieerd als de standaardtaal en meer status krijgt dan de andere taal pidgins = vereenvoudigde vorm van een taal (gebruikt om te communiceren met mensen wanneer je nieuw bent in een regio) lingua franca = derde taal om te communiceren (bv. Engels in de wetenschap, internationale zakenwereld) jargon = set van specifieke woorden die in een bepaalde context gebruikt worden door beroepsgroepen (medisch, juridisch of politiek jargon) argot / bargoens / dieventaal = ontwikkeld door een subgroep van de samenleving die er baat bij hebben een eigen taal te hanteren die anderen niet verstaan (vaak niet-dominante groepen aan de onderkant van de maatschappij) mensen die dezelfde taal spreken, spreken niet noodzakelijkerwijs op dezelfde manier 24 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN 4. STUDIE VAN TAAL linguïstiek: studie van de natuurlijke taal systeemlinguïstiek = taal als systeem van regels de taal in stukjes kappen en stukje per stukje onderzoeken psycholinguïstiek = taalvermogen, kennis van grammaticale regels etnolinguïstiek = relatie tussen taal en cultuur pragmatiek: taal in gebruikscontext fonologie systeemlinguïstiek semantiek linguïstiek psycholinguïstiek syntactiek etnoliguïstiek studie van taal functioneel structuralisme pragmatiek speech-act theorie 5. SUBSYSTEMEN VAN TAAL FONOLOGIE – KLANKENSTYSTEEM = studie van de significante klantpatronen van een taal klanken die typisch zijn voor een taal leren uitspreken en combineren de correcte uitspraak en herkenning van klanken maken deel uit van het systeem fonemen = kleinste significant klankpatroon die gebruikt wordt om woorden mee te vormen (bv. “b” en “p” in het Nederlands zijn fonemen maar “b” en “bh” is 1 foneem) ↓ maakt het mogelijk om gekende woorden correct uit te spreken, om te weten hoe onbekende woorden zouden moeten klinken, belangrijke en onbelangrijke klankvariaties in taal op te merken, vreemde accenten op te merken en nieuwe woorden te maken die correct klinken 25 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN SEMANTIEK – WOORDEN = studie van het betekenissysteem klanken en woorden verbinden met bepaalde betekenis vorming van woorden moet je leren door bepaalde basisregels lexicon = aantal woorden dat je kent morfenen = kleinste betekeniseenheid stukje taal waar je betekenis aan kan geven vrij morfeen = zelfstandig woord met betekenis op zich (bv. poes, hond) gebonden morfeen = combinatie met andere morfenen (bv. vergeetACHTIG, jongenS, kindJE) ↓ maakt het mogelijk om een geluidsstroom in betekenisvolle eenheden op te delen, om de vorm en betekenis van woorden op te slaan en terug op te roepen, de verschillende componenten van een woord te herkennen, te zien hoe het toevoegen of weglaten van een morfeen de betekenis verandert en om nieuwe woorden te maken SYNTAXIS – ZINNEN = studie van de structuur van zinnen weten hoe je met woorden zinnen kan maken syntactische kennis = helpt ons om woorden in de juiste volgorde te plaatsen en om betekenis toe te kennen op basis van woordvolgorde gebruik je automatisch en onbewust zinsdeel = kleinste eenheid in de zin ↓ maakt het mogelijk om grammaticaal correcte en incorrecte combinaties van woorden te ontdekken, om woorden in de juiste volgorde te zetten en om te zien hoe het wijzigen van de volgorde kan leiden tot het wijzigen van de betekenis, om zinnen te produceren die we voordien nog nooit gehoord hebben en om ambigue zinnen te herkennen PRAGMATIEK – SOCIALE CONTEXT = studie van de sociale context van taal de manier waarop mensen taal gebruiken in een sociale context om bepaalde doelstellingen te bereiken adaptibility of language = interacten dienen hun taalgedrag aan te passen aan de eisen van de context het juiste zeggen, op het juiste tijdstip, op de juiste manier discours = basiseenheid bestaat uit meerdere zinnen, met elkaar verbonden, die een identificeerbare structuur vormen ↓ maakt het mogelijk om de communicatieve doelstellingen van anderen te interpreteren, om te zien hoe de context onze taalkeuzes beïnvloedt, om taalkeuzes te maken die onze intenties op de juiste manier te communiceren en om rekening te houden met informatie over de sociale wereld en kennis daarvan bij de gesprekspartner 26 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN FUNCTIONEEL STRUCTURALISME (JAKOBSON) Jakobsen onderscheidt 6 functies die een taal dient te vervullen, vooraleer er sprake is van een communicatieproces 1. emotieve functie (zender) = de houding van de zender tov. wat hij communiceert (bv. Verdorie, het regent.) 2. conatieve functie (ontvanger) = de klemtoon ligt bij de ontvanger (bv. Kom!) 3. fatische functie (contact) = verbale processen om het communicatieproces tot stand te brengen, verder te zetten, af te sluiten, aandacht te trekken of te verifiëren of er nog contact is (bv. Zeg, luister je nog? Mooi weer vandaag he?) 4. poëtische functie (boodschap) = focus ligt op talige boodschap zelf (bv. spreekwoorden en zegswijzen) 5. referentiële, cognitieve of denotatieve functie (context) = nadruk ligt op de referent waarnaar de boodschap refereert (bv. Hij liep gisteren op straat) 6. metalinguïstische functie (code) = met taal over taal spreken (bv. wat bedoel je met de ‘schacht’ die bij ons op ‘kot’ zit.) SPEECH ACTS THEORY (TAALHANDELINGSTHEORIE) = taal gebruiken om een bepaald doel te bereiken doel wordt enkel duidelijk door de context speech act = het doel dat de spreker wil bereiken door middel van taal (handelen door middel van taal) zinnen kunnen meerdere pragmatische structuren bevatten dezelfde zin kan een andere bedoeling / betekenis hebben afhankelijk van de context context = geeft informatie over de bedoeling van de speech act ↓ Coordinated Management of Meaning Theory (CMM): onderscheidt 4 soorten contexten 1. episode = situatie waarin we ons bevinden 2. relatie = rolverdeling tov. anderen de taal die mensen gebruiken, moet 3. levensscript = identiteit (professioneel of persoonlijk) aan deze contexten zijn aangepast 4. cultureel patroon = culturele normen die we delen met anderen bv. Ondervraging naar je kennis (speech act) via een mondeling examen (episode) door strenge prof (levensscirpt) waarvan jij een student bent (relatie). De bestaande cultuur van examineren binnen Vlaamse universitaire context (cultureel patroon). 6. PRAGMATISCHE STIJLEN EN STUCTUREN afhankelijk van de situatie, gebruiken we verschillende discours-stijlen = een taaleenheid die groter is dan een zin bestaat uit meerdere met elkaar verbonden zinnen die een identificeerbare structuur vormen om een bepaalde communicatieve functie te vervullen elk discours heeft zijn eigen structuur en regels verschillende communicatiecontexten vragen dus andere types van discours ↓ privaat discours = conversatie creëren / onderhouden relatie exploreren en ontwikkelen persoonlijke identiteit vervullen dagelijkse taken publiek discours = interactie binnen een groep 27 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN dimensie privaat discours publiek discours interactiepatroon wederkerig ↔ niet-wederkerig (participatiegraad is gelijk) machtsverdeling gelijk = ongelijk ≠ (wie het meest praat, keuze gespreksonderwerpen…) taalkeuze persoonlijk / informeel onpersoonlijk / formeel hoeveelheid planning spontaan gepland toegankelijkheid van informatie privaat publiek (herhalen wat er in een conversatie wordt gezegd, kan als schending van vertrouwen gezien worden) betekenissen impliciet expliciet (de betekenis van het gesprek kan door buitenstaanders anders geïnterpreteerd worden omdat de impliciete private codes hun relatie bevestigen) oriëntatie relationeel taakgeörienteerd (vooral om elkaar beter te leren kennen) 7. INTERACTIEF DISCOURS: COHERENTIE EN STRUCTUUR COÖRDINATIE VAN CONVERSATIEBIJDRAGEN om te communiceren moet je niet enkel algemene discoursvormen kennen maar ook je communicatie kunnen coördineren regels ‘maximes’ van het coöperatieve principe (Grice): stelt dat mensen, wanneer ze effectief willen communiceren met elkaar, moeten samenwerken door te spreken op een sociaal aanvaardbare manier 1. kwaliteitsmaxime = de waarheid spreken (bv. Mijn dochters zijn altijd voorbeeldig) 2. kwantiteitsmaxime = niet te veel informatie geven (bv. Waar is het postkantoor? – Niet ver) 3. relevantiemaxime = bijdrage moet relevant zijn voor het gesprek (bv. Heb jij al veel gestudeerd? – Mooi weer vandaag) 4. Manner Maxim = wat je zegt moet duidelijk, ondubbelzinnig, ordelijk en beknopt zijn (bv. Wie heeft deze vaas gebroken? – Iemand van ons) wat de ene persoon zegt, moet inspelen om wat de andere persoon zegt en moet passen binnen de algemene conversatie ↓ communicatoren moeten oog hebben voor wat er gaande is en moeten voorbouwen op de bijdragen van anderen zonder de doelstelling van de conversatie uit het oog te verliezen 28 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN SMALL TALK één van de functies volgens Jakobsen is de fatische functie hieronder kunnen twee soorten verbale (en non- verbale) processen worden ondergebracht: 1. de processen die de communicatiestroom organiseren en structureren = conversational management, conversational control, interaction management interactie beginnen en beëindigen topic introduceren of afsluiten spreekbeurten verdelen bv. En wat denk jij daarvan? 2. de processen die een ritueel en routinematig karakter hebben wat inhoudelijk wordt gezegd is minder belangrijk nadruk leggen op de relatie band creëren tussen elkaar / opnieuw bevestigen bv. small talk ↓ small talk = onschuldige onderwerpen op het begin en het einde van de interactie in situaties waarin vreemden elkaar voor het eerst ontmoeten blijft belangrijk in bestaande relaties transitional function explorerende functie = heeft als bedoeling overgang van een situatie van = elkaar leren kennen niet spreken tot een gesprek met elkaar hebben van niet-interactie naar interactie van interactie naar niet-interactie een goede beëindiging van een gesprek: statement van goede wil (bv. Doe het nog goed) korte samenvatting van het gesprek (bv. Het komt allemaal wel goed) verwijzing naar toekomstig contact (bv. Ik bel je nog) hebben een verzachtende functie (afscheid legitimeren) en consolidatiefunctie (relatie bestendigen) neutrale topics ego-georiënteerde topics alter-georiënteerde topics = feiten en gebeurtenissen = betrekking op de spreker = betrekking op toehoorder uit onmiddellijke bestaan meestal uit is meestal een vraag omgeving declaratief gezegde bv. Kom je hier vaak raken zender en bv. En dat op mijn leeftijd; Zwaar werk ontvanger bv. Mooi weer vandaag he; De trein is weer te laat de keuze van topic zegt veel over hoe de interactanten hun relatie definiëren meer macht = alter-georiënteerde topics minder macht = ego-georiënteerde topics 8. TAAL EN SOCIALE IDENTITEIT 29 Gedownload door Robbie Monsieur ([email protected]) lOMoARcPSD|25841186 COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN het behoren tot een bepaalde groep, heeft een invloed op het taalgebruik 1. sociale klasse 2. leeftijd 3. regio 4. gender ↓ mannen en vrouwen zijn op een andere manier opgevoed en gesocialiseerd: ieder gender wordt met bepaalde eigenschappen en rollen geassocieerd report talk rapport talk = mannen = vrouwen taak gerelateerde gesprekken meest geschikt voor interpersoonlijke topics concentreert zich op de
